skkn kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn tiếng việt lớp 3 theo mô hình trường học mới VNEN

Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

I. Phần mở đầu:
I.1. Lý do chọn đề tài.
Trong những năm gần đây thực hiện đổi mới nội dung và phương pháp
dạy học ở cấp tiểu học đã có những thay đổi rõ rệt. Từ phương pháp dạy học đến
nội dung chương trình và cách kiểm tra đánh giá học sinh,...Tuy nhiên có một sự
thay đổi lớn hơn đó là thay đổi trong nhận thức của người giáo viên về giáo dục
tiểu học. Nếu như trước đây học sinh tiểu học đến trường chỉ được học hai môn
công cụ đó là Toán và Tiếng Việt thì hiện nay yêu cầu phát triển toàn diện càng
ngày càng được chú trọng. Khi đến trường các em không chỉ được học hai môn
công cụ mà còn được học rất nhiều môn khác nhau như: Tin học, Ngoại ngữ,
Mỹ thuật, Âm nhạc,…theo đúng nghĩa của một môn học.
Trong công cuộc đổi mới giáo dục bộ Giáo dục và Đào tạo tiến hành theo
ba hướng: Đổi mới sách giáo khoa ở tất cả các cấp học phổ thông, đổi mới
phương pháp dạy học, đổi mới cách kiểm tra đánh giá học sinh. Đi đôi với việc
đổi mới SGK, đổi mới chương trình là đổi mới phương pháp dạy học, được tiến
hành với phần đông giáo viên đang trực tiếp giảng dạy trên lớp hiện nay. Nhiều
giáo viên đã thực hiện áp dụng phương pháp mới nhưng chưa hiệu quả, chưa
tích cực hóa và khơi dậy được năng lực học tập thực sự của tất cả các đối tượng
học sinh. Hầu hết các giáo viên chỉ mới quan tâm đến đối tượng học sinh có lực
học trung bình, nắm được kiến thức cơ bản trong tài liệu hướng dẫn, còn đối
tượng học sinh khá giỏi có năng lực tư duy sáng tạo và học sinh có lực học yếu
kém còn chưa được quan tâm, bồi dưỡng đúng mức trong giờ học, chưa khuyến
khích phát triển tối đa và tối ưu những khả năng của từng cá nhân học sinh.
Trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học, việc bồi dưỡng học sinh giỏi là
vấn đề rất cần thiết và cần được thực hiện ngay ở trong những tiết học đại trà
nhằm phát hiện và bồi dưỡng, ươm mầm những tài năng cho đất nước trong
GV: Dương Thị Kim Truyền

-1-

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

tương lai. Không những đảm bảo chất lượng phổ cập đại trà mà đồng thời chú
trọng phát hiện và bồi dưỡng học sinh có năng khiếu về Tiếng Việt, Toán và các
môn học khác. Từ trước đến nay, đổi mới phương pháp dạy học chưa được chú
trọng đúng mức, hầu hết các giáo viên chỉ dừng ở mức độ trang bị kiến thức cơ
bản cho đối tượng học sinh có lực học loại trung bình đại trà trong lớp, chưa
thực sự quan tâm bồi dưỡng đến đối tượng học sinh khá giỏi. Bởi lẽ họ chưa
mạnh dạn, sợ cháy thời gian, không đủ thời gian… ngại đầu tư thời gian nghiên
cứu bài. Có những giáo viên vẫn dạy theo cách như đã dạy từ mấy chục năm
qua, phương pháp đàm thoại là chủ yếu. Ngược lại, một số giáo viên lại chỉ chú
ý đến đối tượng học sinh khá giỏi song chưa thực sự quan tâm đến sự tiếp thu
kiến thức của đối tượng học sinh trung bình và yếu trong lớp, làm cho những
học sinh này không hiểu bài và có tư tưởng sợ học, giáo viên không bồi dưỡng
lấp lỗ hổng kiến thức cho các em ngay trong giờ học chính khóa. Bên cạnh đó là
một số phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, giảng
giải, vấn đáp…còn nhiều mặt hạn chế, chưa khắc phục được nhược điểm này.
Vậy câu hỏi đặt ra là cần phải dạy học như thế nào để trong một giờ dạy đảm
bảo: bồi dưỡng nâng cao kiến thức cho đối tượng học sinh khá giỏi, trang bị
kiến thức cơ bản cho học sinh trung bình và bồi dưỡng lấp chỗ hổng cho học
sinh yếu kém ? Theo tôi, hoàn toàn có thể áp dụng được trong các tiết học Tiếng
Việt hoặc các môn khác cho tất cả các đối tượng học sinh trong lớp bằng những
hình thức học tập, hệ thống câu hỏi, hệ thống bài tập thích hợp, bằng những biện
pháp phân hóa nội tại hợp lý, phù hợp với thực trạng học sinh trong lớp. Xuất
phát từ những lí do trên, tôi chọn và nghiên cứu đề tài: Kinh nghiệm dạy học
phân hoá trong môn Tiếng Việt lớp Ba theo Mô hình trường học mới VNEN.

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho biết, cùng với quá trình tích hợp là
phân hóa. Phân hóa là phải dạy học sao cho phù hợp với từng người, từng nhóm
khác nhau. Mỗi người có năng lực riêng, phù hợp với sở thích riêng, điều kiện
GV: Dương Thị Kim Truyền

-2-

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

riêng. Hai khái niệm tích hợp và phân hóa tưởng như mâu thuẫn nhưng lại thống
nhất với nhau và cần đảm bảo ở tất cả các cấp học. Vì giống như nhận thức của
con người, ở cấp học dưới nhận thức một cách tổng quát và chưa có điều kiện đi
sâu, nhưng càng về sau, khi càng nhận thức nhiều thì càng cần phải phân hóa.
Càng đi sâu thì càng cần những tích hợp nhỏ. Nội dung chương trình, những
kiến thức liên quan đến nhau sẽ được xếp gần nhau để hỗ trợ việc nghiên cứu,
học tập, vận dụng có tính hệ thống, biện chứng. Một trong những cách làm hiện
nay là có thể ghép nhiều môn học thành một môn học. Mặt khác, những học sinh
(hay những nhóm học sinh) khác nhau sẽ có năng lực riêng, sở thích riêng, điều
kiện riêng. Để phù hợp riêng, cần phải dạy học phân hóa.
I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.
Áp dụng phương pháp dạy học phân hóa vào môn Tiếng Việt ở lớp Ba để
vừa bồi dưỡng nâng cao kiến thức cho học sinh khá giỏi, vừa trang bị kiến thức
cơ bản cho học sinh trung bình, vừa bồi dưỡng lấp lỗ hổng cho học sinh yếu
kém. Qua đó nâng cao hiệu quả việc dạy học ở tất cả các môn học khác.
Nghiên cứu lí luận và thực tiễn dạy học phân hoá. Các hình thức dạy học
phân hóa. Tại sao phải thực hiện dạy học phân hoá trong giờ Tiếng Việt. Mối
quan hệ giữa phương pháp dạy học phân hoá với các phương pháp dạy học khác.

Áp dụng dạy học phân hoá vào môn Tiếng Việt cho học sinh như thế nào ? Xác
định hệ thống phân hóa các phân môn trong môn Tiếng Việt lớp Ba. Nghiên cứu
những sai lầm thường gặp và biện pháp khắc phục cho học sinh trong dạy học
môn Tiếng Việt.
Thử nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi của đề tài.
I.3. Đối tượng nghiên cứu:
Dạy phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp 3 A trường tiểu học Lý Tự Trọng
năm học 2014 – 2015.
GV: Dương Thị Kim Truyền

-3-

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

I.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về phương pháp dạy học phân hoá.
- Nghiên cứu việc vận dụng phương pháp dạy học phân hóa một cách có hiệu
quả theo chủ đề trong môn Tiếng Việt lớp Ba.
I.5. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc và nghiên cứu các tài liệu viết về lí luận
dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt và nghiên cứu các tài liệu liên quan đến
tài liệu hướng dẫn tự học, sách tham khảo, tạp chí nghiên cứu giáo dục, sau đó
phân tích, tổng hợp, sáng tạo.
- Phương pháp điều tra: Quan sát, tìm hiểu, tiến hành thăm lớp, dự giờ trao đổi,
tìm hiểu ý kiến một số đồng nghiệp dạy giỏi môn Tiếng Việt, có kinh nghiệm,
có tâm huyết và quan tâm đến đề tài.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thử nghiệm ở học sinh lớp 3 A

tại trường tiểu học Lý Tự Trọng, so sánh kết quả, đánh giá sự tiến bộ của học
sinh trước và sau khi áp dụng đề tài.
II. Phần nội dung
II.1. Cơ sở lý luận
Xu hướng dạy học phân hóa ở nhiều nước được thực hiện bằng cách định
hướng hoặc phân luồng cho học sinh ở các môn học tự chọn. Các định hướng
này tạo cho HS các cơ hội lựa chọn cho mình hướng học lên phù hợp với năng
lực, sở thích, nguyện vọng và các điều kiện riêng của mỗi HS. Xuất phát từ chức
năng giáo dục, xét đến cùng là chức năng phát triển của mỗi cá nhân học sinh và
trên cơ sở đó tạo ra động lực thúc đẩy phát triển. Theo đó, cá nhân chỉ có thể có
sự phát triển tối đa khi nhà giáo dục và hệ thống giáo dục đáp ứng những khả
GV: Dương Thị Kim Truyền

-4-

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

năng, những nhu cầu, nguyện vọng bằng một chương trình nội dung và cách
thức phù hợp.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 2 khoá VIII đã nêu: “Đổi mới mạnh mẽ
phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện
thành nếp tư duy sáng tạo cho học sinh. Từng bước áp dụng các phương pháp
tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy - học”.“Đổi mới tư duy giáo
dục một cách nhất quán, từ mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp đến
cơ cấu và hệ thống tổ chức, cơ chế quản lý để tạo được chuyển biến cơ bản và
toàn diện nền giáo dục nước nhà, tiếp cận với trình độ giáo dục của khu vực và
trên thế giới; khắc phục cách đổi mới chắp vá, thiếu tầm nhìn tổng thể, thiếu kế

hoạch đồng bộ. Phấn đấu xây dựng nền giáo dục hiện đại, của dân, do dân và vì
dân, đảm bảo công bằng về cơ hội học tập cho mọi người, tạo điều kiện để toàn
xã hội học tập và học tập suốt đời, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nước”. Trên thực tế một bộ phận giáo viên vẫn bằng kinh nghiệm của
mình khi giảng dạy trên lớp đã có ý thức chuẩn bị công phu bài giảng, tìm hiểu
trình độ nhận thức chung của lớp, phát hiện những HS khá giỏi, những HS còn
yếu kém trong học tập, trên cơ sở đó xây dựng nội dung dạy học phù hợp.
Dạy học phân hóa xuất phát từ yêu cầu đảm bảo thực hiện tốt tất cả mục
đích dạy học, đồng thời khuyến khích phát triển tối đa và tối ưu những khả năng
của từng cá nhân. Việc kết hợp giữa giáo dục diện "đại trà" với giáo dục diện
"mũi nhọn", giữa phổ cập với nâng cao trong dạy học Tiếng Việt cần được tiến
hành theo các tư tưởng sau: Lấy trình độ phát triển chung của học sinh trong lớp
làm nền tảng. Người giáo viên phải biết lấy trình độ phát triển chung và điều
kiện chung của lớp làm nền tảng thì mới có điểm xuất phát chắc chắn. Nội dung
và phương pháp dạy học trước hết phải thiết thực, phù hợp với trình độ và điều
kiện chung đó. Phải tinh giảm nội dung, lược bỏ những nội dung chưa sát thực,
chưa phù hợp với yêu cầu thật cơ bản. Sử dụng những biện pháp phân hóa đưa
GV: Dương Thị Kim Truyền

-5-

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

diện học sinh yếu kém lên trình độ trên trung bình. Giúp các em đạt được chuẩn
tối thiểu để có thể hòa nhập vào học tập đồng loạt theo trình độ chung.
II.2.Thực trạng
a. Thuận lợi- khó khăn

* Thuận lợi:
Đại đa số bộ phận giáo viên đã nhận thức được trong thời đại ngày nay
đổi mới dạy học và dạy học theo quan điểm “ Dạy học phân hóa” là tất yếu
khách quan, phù hợp với xu thế chung của thế giới. Việc quản lý chương trình
dạy học ở trường được thực hiện nghiêm túc, có các biện pháp kiểm tra thường
xuyên. Hầu hết các giáo viên đều thực hiện đúng tiến độ, bám sát phân phối
chương trình và thực hiện đăng ký bài giảng đều đặn. Ngay từ đầu năm học
chuyên môn đã đề ra kế hoạch dạy học phù hợp với thực tế của nhà trường, có
những quyết định đúng, kịp thời, tổ chức thực hiện kế hoạch tương đối hợp lý,
khoa học. Chú ý coi trọng việc phân công giảng dạy cho giáo viên trên cơ sở
năng lực, hoàn cảnh, nguyện vọng, phù hợp với nhiệm vụ chính trị của nhà
trường. Hàng năm đều tổ chức bồi dưỡng cho GV về chuyên môn, nghiệp vụ
như việc thực hiện chương trình, tiêu chuẩn đánh giá giờ lên lớp, đổi mới
phương pháp dạy học… Việc dự giờ thăm lớp, rút kinh nghiệm bài giảng, đánh
giá kết quả bài giảng theo quan điểm phân hóa đã được tổ chức. Tổ chuyên môn
đã phát huy hết vai trò trong việc quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên. Dự
giờ, thống nhất nội dung bài giảng theo quan điểm phân hóa, góp ý rút kinh
nghiệm giờ dạy. Duy trì chế độ kiểm tra, thanh tra chuyên môn, phối hợp với
các tổ chức như công đoàn, đội để kiểm tra đánh giá việc thực hiện nề nếp dạy
và học ở các lớp. Xây dựng tiêu chí thi đua ngay từ đầu năm học. Nhà trường,
các đoàn thể trong và ngoài nhà trường, Ban đại diện cha mẹ học sinh đã tích
cực phối hợp với nhau tạo sự gắn kết trong công tác giáo dục. Hầu hết trước khi
bước vào đầu năm học mới, đội ngũ GV đều được tập huấn bồi dưỡng chuyên
GV: Dương Thị Kim Truyền

-6-

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng

Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

môn nghiệp vụ trong đó chú trọng vào đổi mới phương pháp dạy học, trang bị
cho GV một số kỹ thuật dạy học tích cực đáp ứng yêu cầu dạy học theo quan
điểm dạy học phân hóa.
* Khó khăn:
Trong dạy học phân hóa giáo viên phải phân loại được từng đối tượng
HS để từ đó mới có kế hoạch dạy học cho phù hợp. Kế hoạch dạy học phải chi
tiết, cụ thể cho từng đối tượng HS, do đó GV cảm thấy vất vả hơn khi lập kế
hoạch dạy học.
Nhiều giáo viên còn lúng túng, bối rối, chưa tự tin trong việc thiết kế các
tiết dạy theo kiểu phân hóa cho từng đối tượng HS. Nếu quan tâm nhiều đến HS
yếu, không có thời gian để định hướng cho HS giỏi, khá phát huy năng lực của
bản thân; HS giỏi, khá dễ bị nhàm chán.
Việc sử dụng phương tiện dạy học còn hạn chế do trình độ sử dụng của
giáo viên chưa linh hoạt, tự tin.
b. Thành công- hạn chế
* Thành công:
Trong các phương pháp giảng dạy Tiếng Việt thì phương pháp dạy học
phân hóa là một phương pháp khá hiệu quả. Trong giờ học Tiếng Việt, việc bảo
đảm thực hiện tốt các mục đích dạy học đối với tất cả các đối tượng học sinh,
khuyến khích phát triển tối đa và tối ưu những khả năng của cá nhân là yêu cầu
vô cùng quan trọng mà dạy học phân hóa đã đạt được. Dạy học phân hóa phát
huy tốt khả năng cá thể hóa hoạt động của học sinh, đưa học sinh trở thành chủ
thể của quá trình nhận thức, tiếp thu kiến thức một cách chủ động, sáng tạo, phù
hợp với năng lực nhận thức của bản thân. Bên cạnh đó giáo viên có cơ hội hiểu
và nắm được mức độ nhận thức của từng cá thể học sinh để đề ra những biện
GV: Dương Thị Kim Truyền

-7-

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

pháp tác động, uốn nắn kịp thời và có đánh giá một cách chính xác, khách quan.
Dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt gây được hứng thú học tập cho mọi đối
tượng học sinh, xóa bỏ mặc cảm tự ti của đối tượng học sinh có nhịp độ nhận
thức thấp cùng tham gia tìm hiểu nội dung, yêu cầu của bài. Kích thích, gây
hứng thú học tập cho các đối tượng học sinh khá giỏi phát huy hết khả năng, trí
tuệ của mình. Không gây cảm giác nhàm chán cho học sinh khá giỏi. Dạy học
phân hóa trong giờ dạy Tiếng Việt dễ dàng thực hiện, không gây khó khăn, trở
ngại cho giáo viên trong việc chuẩn bị cũng như tiến hành giảng dạy. Không
nhất thiết đòi hỏi cần có các phương tiện thiết bị hiện đại kèm theo, phù hợp với
thực trạng điều kiện vật chất của nhà trường. Dạy phân hóa trong môn Tiếng
Việt xóa bỏ mặc cảm, khoảng cách giữa học sinh yếu kém với học sinh khá giỏi,
đưa các em sít lại gần nhau hơn qua sự tác động tình cảm trong các giờ học
Tiếng Việt. Tạo điều kiện cho đối tượng học sinh yếu kém học hỏi, thảo luận với
học sinh khá giỏi. Các em có cơ hội giúp đỡ nhau cùng phát triển, tiếp thu một
cách nhanh chóng kiến thức của giờ học.
* Hạn chế:
Nhược điểm cơ bản là người giáo viên trước khi lên lớp phải chuẩn bị bài
soạn, hệ thống bài tập phân hóa được chọn lọc cẩn thận, đầu tư nhiều thời gian
công sức. Tổ chức lớp học hiện nay hầu hết đều có số học sinh đông, chênh lệch
nhiều về trình độ có thể gây khó khăn cho các giáo viên mới, giáo viên dạy thay
có thể chưa kịp nắm được trình độ nhận thức của từng học sinh. Nề nếp, thói
quen học tập ở một số lớp không ổn định khi không có giáo viên chủ nhiệm nên
phần nào cũng ảnh hưởng đến chất lượng những tiết học khác.
c. Mặt mạnh - mặt yếu

* Mặt mạnh:
Mỗi học sinh là một cá nhân có tiềm năng riêng, có trí thông minh, tình
cảm và động lực học tập khác nhau nên trong các tiết dạy, nếu giáo viên áp
GV: Dương Thị Kim Truyền

-8-

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

dụng tốt các biện pháp phân hóa đồng thời có nhiệm vụ rõ ràng, phù hợp với
từng đối tượng hoặc nhóm đối tượng học sinh sẽ giúp các em phát triển tối đa
năng lực cá nhân của bản thân. Dạy học phân hóa tốt sẽ đáp ứng và phát huy
được nguyện vọng, sở trường và phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của các cá
nhân khác nhau.
Dạy học phân hóa trong giờ Tiếng Việt giúp học sinh có nhiều cơ hội để
phát triển. Mỗi cá nhân dù ở bất kì nhóm đối tượng nào đều có cơ hội để phát
huy hết sở trường của bản thân. Tạo ra động lực học tập cho các em, tạo điều
kiện thuận lợi cho sự phát triển tối đa tư chất và năng lực của học sinh năng
khiếu. Loại trừ được tình trạng quá tải đối với học sinh yếu kém. Giúp học sinh
nắm được một cách chính xác,vững chắc có hệ thống những kiến thức và kỹ
năng môn Tiếng Việt. Có năng lực vận dụng những tri thức đó vào các tình
huống khác nhau trong cuộc sống. Phát triển những năng lực phẩm chất trí tuệ,
giúp cho học sinh biến những phẩm chất thu nhận được thành phẩm chất của
bản thân mình, thành công cụ để nhận thức và hành động đúng đắn trong các
lĩnh vực hoạt động học tập các môn học khác, trong cuộc sống thường ngày.
Giáo dục cho học sinh về tư tưởng, đạo đức, lối sống, thẩm mỹ của người công
dân yêu nước trung thực và giản dị. Phát triển ở mỗi học sinh khả năng học tập,

đồng thời phát hiện và bồi dưỡng sớm cho học sinh có năng khiếu về môn Tiếng
Việt, bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước một cách chân thành qua môn
Tiếng Việt. Giáo dục phẩm chất đạo đức thẩm mỹ đúng đắn phù hợp với con
người Việt Nam trong thời đại hiện nay.
* Mặt yếu:
Dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt ở buổi thứ hai giáo viên chưa
thật sự mạnh dạn, linh hoạt trong việc xây dựng nội dung. Các nội dung trong
tiết dạy còn cơ cấu cứng ở môn tự chọn, năng khiếu nên việc điều chỉnh thời
lượng khó thực hiện được. Mặc dù giáo viên rất tâm huyết với nghề, rất yêu trẻ
GV: Dương Thị Kim Truyền

-9-

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

nhưng chưa thật sự gần gũi, thân thiện, chưa thuyết phục học sinh bằng tình
cảm, chưa tạo niềm tin cũng như hứng thú trong học tập, nhu cầu học tập cho trẻ
nhất là học sinh yếu. Việc tổ chức các hoạt động sôi nổi trong các tiết học cho
học sinh còn hạn chế nên học sinh không có hứng thú học tập, không tập trung
vào hoạt động học.
Lớp nào cũng có đủ các đối tượng học sinh (giỏi, khá, trung bình, yếu, cá
biệt,..), sỉ số lớp đông nên khi thiết kế bài dạy giáo viên mất nhiều thời gian, gặp
khó khăn. Còn một bộ phận học sinh yếu, gia đình không quan tâm, bất hòa nên
các em chán học, ngại học, ỷ lại làm ảnh hưởng đến nề nếp và không khí lớp
học.
d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động…
Giáo viên chưa có thói quen phân hóa các đối tượng học sinh trong tiết

dạy. Nội dung tiết dạy thiết kế chưa phù hợp với tình hình thực tế và các đối
tượng học sinh của lớp.
Đại đa số bộ phận GV đã nhận thức được trong thời đại ngày nay đổi mới
dạy học và dạy học theo quan điểm dạy học phân hóa là tất yếu khách quan, phù
hợp với xu thế chung của thế giới. Song họ vẫn thực hiện dạy học theo quan
điểm dạy học phân hóa theo kinh nghiệm truyền thống. Nội dung chương trình
một số phần của môn học đôi chỗ chưa phù hợp với trình độ nhận thức của học
sinh. Phân phối chương trình đôi chỗ còn chưa phù hợp (lượng kiến thức của
một số bài chưa phù hợp). Giáo viên chưa được bồi dưỡng qui trình dạy học
theo quan điểm dạy học phân hóa một cách có hệ thống, bài bản. Sự phối hợp
giữa học sinh, gia đình và nhà trường trong việc tìm hiểu năng lực và nguyện
vọng cũng như quản lý học tập của học sinh chưa được quan tâm đúng mức.
Học sinh còn lúng túng chưa quen với phương pháp học tập chủ động, tích cực.
Một số nội dung của môn học còn tương đối khó so với trình độ nhận thức của
HS, điều này gây quá tải với HS, nhất là với những HS đồng bào, HS yếu kém.
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 10 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

Ngược lại nội dung học tập trong tài liệu học tập chưa được thiết kế theo hướng
dạy học phân hóa các đối tượng học sinh, chưa có nội dung dành cho học sinh
khá giỏi. Một số giáo viên còn hạn chế về năng lực thật sự. Chưa thực sự dám
nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự
nghiệp giáo dục, chưa nhận thức được đầy đủ vai trò, vị trí của mình trong giai
đoạn mới. Môi trường làm việc của giáo viên cũng như môi trường học tập của

học sinh chưa đáp ứng với mô hình dạy học mới. Một số GV chưa nhận thức
đầy đủ tầm quan trọng về chuẩn kiến thức, kỹ năng đã quy định trong giảng dạy.
Đời sống kinh tế của một số học sinh còn khó khăn, chưa nhận được sự quan
tâm đúng mức của gia đình, gia đình chưa tạo điều kiện thuận lợi nhất về thời
gian cũng như đầu tư phương tiện học tập (đặc biệt là học sinh sống xa gia đình,
bố mẹ đi làm ăn xa) nên họ chưa dành nhiều thời gian cho việc đáp ứng các hoạt
động ứng dụng của con em tại gia đình, do đó ảnh hưởng đến chất lượng dạy
học.
e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra.
Dạy học phân hoá là một quan điểm dạy học tập trung vào việc thiết kế
giảng dạy xuất phát từ tình hình thực tế của HS, dựa vào đặc điểm cá nhân, tâm
lí, sinh lí, nhu cầu, động cơ, hứng thú, nguyện vọng, điều kiện hoàn cảnh... của
các em mà tìm cách dạy cho phù hợp.
Khi dạy học phân hóa tôi thường lấy trình độ phát triển chung của học
sinh trong lớp làm nền tảng, bổ sung một số nội dung và biện pháp phân hóa để
giúp học sinh khá giỏi đạt được những yêu cầu nâng cao trên cơ sở đã đạt được
những yêu cầu cơ bản. Sử dụng những biện pháp phân hóa đưa diện học sinh
yếu kém lên trình độ chung. Áp dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tiên
tiến trong Mô hình trường học mới VNEN và các phương pháp dạy học tiên tiến
khác là một điều kiện thuận lợi để dạy phân hóa đối tượng học sinh như dạy học
phát hiện và giải quyết vấn đề,… đặc biệt là phương pháp dạy học phân hóa
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 11 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

ngay trong giờ học chính khóa, buổi học thứ hai trong ngày sẽ giúp học sinh
phát huy được hết khả năng của mình, tiếp thu kiến thức một cách chủ động,
sáng tạo tùy theo mức độ nhận thức của từng đối tượng học sinh. Đạt được như
vậy mới thực sự là đổi mới phương pháp dạy học, góp phần xây dựng đào tạo
con người mới: chủ động, sáng tạo phù hợp với sự phát triển khoa học kỹ thuật
như hiện nay. Trong những năm học vừa qua, người giáo viên dù đã vào nghề
nhiều năm hoặc mới chập chững bước vào nghề đều gặp vướng mắc nhất định,
đặc biệt là khi dạy môn Tiếng Việt thường gặp nhiều khó khăn hơn bởi bộ môn
này chiếm tỷ trọng lớn nhất so với các bộ môn khác và có nhiều phân môn khác
nhau.
Khác rất nhiều đối với quan điểm dạy học khác, điểm khá đặc thù của dạy
học phân hóa là nhằm phát hiện và bù đắp lỗ hổng kiến thức, tạo động lực thúc
đẩy học tập; biến niềm đam mê trong cuộc sống thành động lực trong học tập.
Nói cách khác, dạy học phân hóa là con đường ngắn nhất để đạt mục đích của
dạy học đồng loạt. Đảm bảo mọi đối tượng HS đều đạt được Chuẩn kiến thức,
kỹ năng các môn học trong chương trình. Có nội dung dành cho đối tượng HS
giỏi, khá; HS trung bình, yếu. Dạy học phân hóa theo Chuẩn kiến thức, kỹ năng
giúp cho giáo viên biết được lượng kiến thức mới và thực hành rèn kỹ năng qua
mỗi bài học để xác định yêu cầu cần đạt cho từng đối tượng HS. Đồng thời xác
định được nội dung cần nâng cao cho đối tượng HS giỏi, khá; nội dung cần
truyền thụ cho HS trung bình, yếu. Yêu cầu cần đạt trong tài liệu Chuẩn kiến
thức, kỹ năng được trình bày ngắn gọn, cụ thể, dễ hiểu. Từ đó, giáo viên xác
định được những kiến thức trọng tâm cần truyền thụ, khắc sâu trong mỗi tiết
dạy, cho mỗi đối tượng HS. HS giỏi, khá được giáo viên căn cứ vào Chuẩn tối
thiểu để mở rộng việc cung cấp kiến thức, rèn luyện kĩ năng phát huy tính sáng
tạo. Học sinh trung bình, yếu có cơ hội tiếp cận kiến thức theo khả năng, tạo
được sự hứng thú và đam mê trong học tập, không thấy bị thua kém bạn bè.
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 12 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

II.3. Giải pháp, biện pháp
a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
Tôi hy vọng qua sáng kiến này giúp cho đồng nghiệp thấy được tầm quan
trọng của việc dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học. Có
cái nhìn sâu hơn về việc dạy học phân hóa cho học sinh. Hiểu được lợi ích to lớn
mà học sinh có được qua các giờ học phân hóa. Thay đổi suy nghĩ về cách tổ
chức dạy học đồng loạt cho cùng một đối tượng học sinh.
Góp phần cung cấp, hỗ trợ thêm cho giáo viên những phương pháp, kĩ
năng, kĩ thuật dạy học phân hóa trong các tiết dạy.
Giúp cho đối tượng học sinh khá giỏi phát huy hết khả năng, trí tuệ của
bản thân. Học sinh yếu kém có cơ hội phấn đấu vươn lên trong học tập.
b. Nội dung và cách thực hiện giải pháp, biện pháp
Dạy học phân hoá có thể thực hiện ở 2 cấp độ :
Dạy học phân hoá ở cấp vĩ mô (phân hoá ngoài), là sự tổ chức quá trình
dạy học thông qua cách tổ chức các lớp khác nhau cho các đối tượng HS khác
nhau, xây dựng các chương trình GD khác nhau.
Dạy học phân hoá ở cấp vi mô (phân hoá trong), là tổ chức quá trình dạy
học trong một tiết học, một lớp học có tính đến đặc điểm cá nhân HS; đặc trưng
của lớp học là việc sử dụng những biện pháp phân hoá thích hợp trong một lớp
học, cùng một chương trình và tài liệu chung. Hình thức phân hóa này luôn được
tôi coi là cần thiết, đó là nhiệm vụ của giáo viên trực tiếp giảng dạy cũng như
của cán bộ quản lý chuyên môn ở cấp trường. Loại phân hóa này phù hợp với
đối tượng học sinh tiểu học. Nên trong giờ Tiếng Việt hoặc các môn học khác
tôi thường áp dụng kiểu phân hóa này.

* Các bước tổ chức dạy học theo quan điểm dạy học phân hóa:
Bước 1: Điều tra, khảo sát đối tượng HS trước khi giảng dạy.

GV: Dương Thị Kim Truyền

- 13 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

Sự giống và khác nhau về trình độ phát triển nhân cách của mỗi cá thể
học sinh đòi hỏi một quá trình dạy học thống nhất với những biện pháp phân hóa
nội tại. Nhiệm vụ của giáo viên là nghiên cứu tìm hiểu những mặt mạnh và yếu
trong năng lực, trình độ phát triển của học sinh để có biện pháp cụ thể tác động
đến đối tượng. Có như vậy mới giúp cho tất cả học sinh đều tiếp thu được những
kiến thức và kỹ năng tối thiểu. Đồng thời, phát hiện và đào tạo nhân tài ngay từ
trong lớp học. Trong quá trình dạy học, tôi thường xuyên theo dõi, tìm hiểu,
kiểm tra để phân loại học sinh trong lớp, thường tôi chia lớp làm 3 nhóm đối
tượng học sinh: Nhóm có nhịp độ nhận thức nhanh (nhóm khá giỏi), nhóm có
nhịp độ nhận thức chậm (nhóm yếu kém), và nhóm có nhịp độ nhận thức trung
bình. Qua đó, đề ra những yêu cầu khác nhau đối với từng loại đối tượng học
sinh: mức độ khó dễ các câu hỏi đàm thoại, mức độ yêu cầu đối với phương
pháp học tập được nghiên cứu, số lượng và yêu cầu của các hoạt động cho từng
nhóm. Đối với hai đối tượng khá giỏi và yếu kém tôi thấy thường có biểu hiện
không nắm được kiến thức và kỹ năng cơ bản, có những sai lầm nghiêm trọng,
kết quả kiểm tra thường dưới mức trung bình. Song tôi cố gắng tìm ra nguyên
nhân học kém Tiếng Việt của các em. Có em học kém vì năng lực đọc, viết yếu,
vốn từ nghèo nàn, ..có em học yếu vì nguyên nhân khác (gia đình khó khăn,

không có điều kiện thời gian học tập, có vướng mắc về tư tưởng nên chưa tập
trung …), để từ đó có biện pháp giáo dục, giúp đỡ như: xây dựng lòng tự tin ở
bản thân, thường xuyên theo dõi, động viên kịp thời, tranh thủ sự quan tâm của
gia đình và cộng đồng. Bên cạnh đó tôi cũng nghiên cứu những đặc điểm về tư
duy, về phương pháp suy nghĩ của các em thường thể hiện ở 3 đặc điểm sau:
nhiều "lỗ hổng" về tri thức, kỹ năng tiếp thu chậm, phương pháp học tập chưa
tốt. Tôi không đồng nhất các em học kém với nhau mà phân kiểu học của từng
học sinh kém Tiếng Việt để có phương pháp giúp đỡ. Ở loại học sinh có thành
phần từ - logic nổi trội hơn thì tôi hình thành cho các em khái niệm từ lời nói, đi
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 14 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

từ tư duy đến hình tượng. Ở loại học sinh có thành phần trực quan - hình tượng
mạnh hơn thì tôi dùng con đường khái quát hóa trên cơ sở trực quan, đi từ hình
tượng đến tư duy. Đối với học sinh khá giỏi có năng lực học tập Tiếng Việt các
em có khả năng học tốt môn Tiếng Việt thường có xu hướng thích đọc sách
báo, đọc những bài văn hay, dùng từ, dùng câu có hình ảnh, nói năng lưu loát
nhưng thường coi nhẹ các yêu cầu thông thường. Do đó các em không nắm chắc
kiến thức cơ bản. Vì vậy, điều quan trọng nhất là hình thành ở các em lòng ham
thích, hứng thú, say mê học Tiếng Việt, thường xuyên giáo dục đức tính kiên trì,
tỉ mỉ, cẩn thận, khiêm tốn, sẵn sàng giúp đỡ bạn cùng nhóm, cùng lớp tiến bộ.
Trong giờ học, tôi suy nghĩ tìm tòi để đề ra cho hoc sinh những câu hỏi đào sâu
(chẳng hạn trả lời câu hỏi, yêu cầu trong tài liệu bằng cách khác.
Ví dụ: Ở hoạt động thuộc về phân môn Tập đọc, trong khi các nhóm đều

làm việc chung một hoạt động là đọc và giải nghĩa các từ đã cho sẵn trong tài
liệu thì nhóm hoặc cá nhân trong các nhóm có nhịp độ làm việc nhanh, hoàn
thành tốt yều cầu của hoạt động đó thì tôi cho các em tìm thêm từ khó trong bài
để giải nghĩa cho nhau nghe hoặc tự chọn và đặt câu có hình ảnh so sánh hoặc
nhân hóa với một trong các từ đó, phù hợp với nội dung kiến thức trong chuẩn
kiến thức kĩ năng của thời điểm học tập hoặc khai thác khía cạnh khác nhau của
các họat động đơn giản. Với học sinh trung bình tôi cho các em nắm thật chắc
kiến thức cơ bản trong tài liệu hướng dẫn học tập, làm đầy đủ và đạt yêu cầu các
hoạt động với sự gợi ý ở mức độ hạn chế của giáo viên, có thể tiếp thu phần nào
kiến thức nâng cao của học sinh khá giỏi.
Biện pháp điều tra, phát hiện và phân loại đối tượng học sinh về khả năng
lĩnh hội kiến thức và trình độ phát triển thông qua quan sát, kiểm tra, tìm hiểu…
có thể được tiến hành ngay trong những tuần đầu năm học và trong suốt quá
trình dạy học, tôi thường xuyên theo dõi điều chỉnh lại nhân sự nhóm, chuyển
lên nhóm trên hoặc xuống nhóm dưới nếu có thành viên nào trong nhóm tỏ ra
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 15 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

tiến bộ hay thụt lùi. Tuy nhiên, để đảm bảo mục đích và hiệu quả sư phạm, có
thể tùy thuộc vào đặc điểm và số lượng học sinh trong lớp mà có thể phân thành
nhiều nhóm (chẳng hạn phân thành 6 nhóm: 2 nhóm khá giỏi, 2 nhóm trung
bình, 2 nhóm yếu kém) vừa khơi gợi niềm tin ở khả năng mỗi cá nhân, tránh
mặc cảm, tự ti, vừa tạo nhu cầu thi đua học tập giữa các nhóm. Trong trường
hợp chia nhóm theo kiểu này tôi thường hay áp dụng ở các tiết dạy tăng cừờng ở

buổi học thứ hai. Bình thường thì vẫn áp dụng kiểu chia nhóm ngẫu nhiên hoặc
nhóm đa trình độ để tạo điều kiện cho học sinh khá giỏi hỗ trợ học sinh yếu
kém. Hoặc để các em có cơ hội học hỏi lẫn nhau.
Bước 2: Lập kế hoạch dạy học, thiết kế tiết dạy từ việc phân tích nhu cầu của
HS
Ở mỗi tiết dạy Tiếng Việt, tôi nghiên cứu nắm vững nội dung và yêu cầu
của bài học. Đây là vấn đề trước tiên và đặc biệt quan trọng của giáo viên trong
việc thiết kế bài học có chất lượng theo kiểu phân hóa. Có nắm vững nội dung
kiến thức bài học thì mới có thể hình thành các phương pháp dạy học để vận
dụng vào từng tình huống cụ thể cho hiệu quả, đạt được mục đích dạy học của
mình. Tôi thực hiện cẩn thận và xem xét nhiều khía cạnh khác nhau của các bài
tập trong tài liệu hướng dẫn học tập và những bài tập cho học sinh làm thêm.
Khi thiết kế các pha dạy học đồng loạt tôi sử dụng kết hợp phương pháp dạy học
phát hiện và giải quyết vấn đề, …với các câu hỏi phân hóa. Khi đưa các yếu tố
phát hiện và giải quyết vấn đề kết hợp cùng hệ thống câu hỏi phân hóa vào bài
học sẽ phát triển tư duy, tăng cường tính tự giác, chủ động, sáng tạo cho các đối
tượng học sinh. Những tri thức mới được kiến tạo nhờ quá trình phát hiện và
giải quyết vấn đề, học sinh được khám phá, phân tích vấn đề, để đề xuất và thực
hiện được phương pháp giải quyết. Tạo ra các tình huống có vấn đề là thành
phần quan trọng trong dạy học theo xu hướng tích cực hóa quá trình học tập của
học sinh. Tình huống có vấn đề là tình huống khó khăn đặt ra, để khắc phục nó
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 16 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

phải tìm tòi suy nghĩ, phải có tri thức mới, những biện pháp mới, những cách
giải quyết thích hợp hay có thể là tình huống có mâu thuẫn. Để phát huy tính
tích cực, tự giác học tập của học sinh cần tạo ra các tình huống có vấn đề để học
sinh khám phá ra tri thức mới. Có nhiều biện pháp tạo ra tình huống. Khai thác
phần hoạt động ứng dụng ở gia đình hoặc khai thác phần kiến thức cơ bản, phần
thực hành. Chọn một ứng dụng của kiến thức mới. Tôi đặt vấn đề mới đòi hỏi
học sinh nghiên cứu, đặt học sinh trước mâu thuẫn chưa giải quyết được với
kiến thức cũ. Chọn kiến thức mới giải quyết nhanh hơn. Gắn cho các yêu cầu
với nội dung thực tế tạo cho học sinh hứng thú thực hiện yêu cầu đó.
Ví dụ: Hoạt động ứng dụng ở bài 27 C Yêu cầu tìm hiểu về con suối hoặc
dòng sông gần nơi em ở. Có những học sinh nhà ở rất xa những con suối dòng
sông đó. HS cảm thấy rất bối rối, lúng túng để hoàn thành bài tập ứng dụng khi
mình không có điều kiện để đi đến tận nơi tìm hiểu về dòng sông hoặc con suối
đó. Giáo viên có thể gợi ý cho các em thực hiện bằng cách tìm hiểu qua sách báo
ở thư viện, qua truyền hình hoặc qua mạng Internet, …Khi đó học sinh sẽ rất
hứng thú để thực hiện.
Hoặc ở bài 4 C tập 1A ở phần thực hành hoạt động 6: Kể một kỉ niệm đẹp
nhất về ông hoặc bà của mình. Khi quan sát các nhóm làm việc, tôi thấy có HS
rất lúng túng, sau 15 phút nhưng em vẫn chưa viết được một câu nào nhưng đó
không phải là đối tượng HS yếu kém. Sau khi tìm hiểu nguyên nhân tôi mới biết
em không có ông bà.
Tình huống có vấn đề được xuất hiện khi giáo viên đặt ra các tình huống
phải lựa chọn. Trong dạy học, phát hiện và giải quyết vấn đề giáo viên đưa học
sinh vào tình huống có vấn đề rồi giúp học sinh giải quyết vấn đề đặt ra bằng hệ
thống câu hỏi dẫn dắt. Bằng cách đó học sinh vừa nắm được tri thức mới, vừa
nắm được phương pháp đi tới tri thức đó, lại vừa phát triển tư duy sáng tạo và có
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 17 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

tiềm năng vận dụng tri thức vào những tình huống mới, phát hiện kịp thời và
giải quyết hợp lý các vấn đề xảy ra. Làm cho hệ thống câu hỏi trở thành một quá
trình dẫn dắt học sinh suy luận. Không lặp lại các câu hỏi một cách đơn điệu nên
hỏi cùng nội dung dưới nhiều hình thức khác nhau. Có như vậy các em vừa nắm
được bản chất vấn đề, vừa biết vận dụng kiến thức vào những tình huống khác
nhau. Hệ thống câu hỏi phân hóa song vẫn tác động đến học sinh yếu kém cũng
có thể trả lời được vì nó đã có quá trình dẫn dắt và học sinh khá cũng phải theo
dõi câu hỏi dễ dàng vì đằng sau nó là sự phát hiện mới.
Khi thiết kế các hoạt động phân hóa ý đồ phân hóa của tôi là để cho học
sinh khác nhau có thể tiến hành các hoạt động phù hợp với trình độ khác nhau
của học sinh. Tôi dựa vào đặc điểm và sự phân loại học sinh trong lớp để đề ra
các yêu cầu thích hợp. Có thể phân hóa về yêu cầu bằng cách cho sử dụng mạch
hoạt động phân bậc, giao cho học sinh giỏi những hoạt động có yeue cầu ở bậc
cao hơn so với các đối tượng học sinh khác. Đối với học sinh yếu kém, có thể
giao các hoạt động có yêu cầu ở mức thấp hơn. Cụ thể là khoảng cách giữa hai
bậc liên tiếp không quá cao, quá xa. Nhiều bậc học sinh yếu kém gộp lại thành
một bậc của học sinh trung bình hoặc khá giỏi. Hoặc ngay trong một hoạt động
tôi cũng có thể tiến hành dạy phân hóa nếu như hoạt động đó đảm bảo yêu cầu
cho cả ba nhóm đối tượng học sinh vừa bồi dưỡng lấp lỗ hổng cho học sinh yếu
kém, vừa trang bị kiến thức chuẩn cho học sinh trung bình và vừa có kiến thức
nâng cao cho học sinh khá, giỏi.
Ví dụ: Với yêu cầu của những hoạt động thiên về phân môn Tập làm văn
như: Kể về một người hàng xóm mà em yêu quý nhất hoặc các yêu cầu tương tự
của phân môn tập làm văn. Để cho tất cả các đối tượng học sinh trong lớp cùng
thực hiện một yêu cầu, tạm thời chia lớp thành hai cấp độ: hứng thú mạnh và

hứng thú trung bình. Đối với nhóm hứng thú trung bình, tôi chỉ hướng dẫn học
sinh kể theo 4 gợi ý như yêu cầu. Theo dõi giúp đỡ các em cách dùng từ đặt câu
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 18 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

đúng ngữ pháp, đúng chính tả. Đối với nhóm hứng thú mạnh đặt thêm một số
câu hỏi phụ để các em hình dung ra một người hàng xóm đã để lại trong tâm trí
các em rất nhiều ấn tượng và tự kể lại không theo gợi ý trong hoạt động về
người đó, đồng thời khuyến khích các em sáng tạo trong cách dùng từ đặt câu,
đặt câu có hình ảnh nên sử dụng biện pháp so sánh, nhân hóa trong đoạn văn,
đưa cảm xúc thật sự của mình vào trong đoạn viết khi để về người hàng xóm đó.
Để từ đó các em có thể nói được càng nhiều chi tiết về người đang kể càng tốt.
Tuy nhiên với nhóm hứng thú trung bình giáo viên cũng có thể định hướng,
khuyến khích thêm cho các em, để các em cũng viết được đoạn văn rõ ý, dùng
từ đặt câu đúng ngữ pháp, câu văn rõ ràng, sáng sủa và cũng có được những cảm
xúc thực sự khi nói về người hàng xóm đó.
Bước 3: Kết hợp nhiều phương tiện dạy học, lựa chọn những hình thức tổ
chức dạy học phù hợp với mục tiêu bài học.
Xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình học tập: môi trường, phương
tiện, điều kiện dạy học …Trong mỗi tiết học Tiếng Việt, tôi thường sử dụng
phương tiện dạy học và đồ dùng học tập khác nhau như: phiếu học tập, bảng
nhóm, các thẻ từ, thẻ câu, những bông hoa được cắt bằng giấy màu xốp hoặc các
lá cờ bé xinh xinh để làm phần thưởng kích thích cho học sinh hứng thú học tập
khi nhóm có kết quả hoạt động tốt, khi các em tham gia các trò chơi tìm từ, tìm

nhân vật bí ẩn,…đây là một yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng giờ học nên
trong các tiết dạy tôi thực sự quan tâm và chú trọng.
Thông thường trong các giờ học, tôi tổ chức cho học sinh học tập trong
lớp học song một số tiết học có liên quan nhiều đến thiên nhiên để thay đổi
không khí, làm mới môi trường học tập, một số tiết học tôi thiết kế cho học sinh
từng nhóm học ở không gian rộng hơn. Để đảm bảo cho các tiết học theo kiểu
này có hiệu quả tôi thường chú ý đến điều kiện sân bãi, môi trường xung quanh,
điều kiện thời tiết … các yếu tố đó có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, tâm lý, tinh
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 19 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

thần học tập của học sinh nên tôi đề ra các phương án khác nhau để đảm bảo
chất lượng giờ học.
Phương tiện dạy học góp phần chứa đựng và truyền tải thông tin, tạo điều
kiện thuận lợi cho việc tổ chức hoạt động học tập nên là một yếu tố quan trọng
không thể thiếu được trong đổi mới phương pháp dạy học theo xu hướng tích
cực hóa hoạt động của học sinh. Mỗi giờ học tôi sử dụng các phương tiện dạy
học khác nhau tùy thuộc vào các chức năng của từng loại phương tiện như: kiến
tạo tri thức, rèn luyện kỹ năng, kích thích hứng thú học tập, tổ chức điều khiển
quá trình học tập … Tôi phối hợp sử dụng các phương tiện dạy học khác nhau
trong từng tình huống cụ thể để lấy điểm mạnh của phương tiện này bổ sung
điểm yếu của phương tiện khác, nhằm phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp của hệ
thống phương tiện dạy học trong mỗi giờ học. Phiếu học tập, trò chơi học tập,
câu đố vui, … là những phương tiện thể hiện rõ tính ưu việt khi tổ chức các pha

phân hóa trong giờ học nên giáo viên biết sử dụng hợp lý, vì chúng vừa góp
phần tổ chức điều khiển quá trình học tập đến từng cá thể học sinh phát huy khả
năng của mình, kích thích hứng thú học tập, vừa góp phần hợp lý hóa công việc
của giáo viên và học sinh, trong đó các yếu tố thời gian, khối lượng công việc
được đảm bảo.
Bước 4: Kiểm tra, đánh giá sự tiến bộ của HS trong suốt quá trình giảng dạy.
Việc kiểm tra, đánh giá kết quả của từng nhóm, từng cá nhân học sinh
trong suốt quá trình giảng dạy là một căn cứ để tôi biết được mức độ tiến bộ ở
từng nhóm đối tượng học sinh. Từ đó có những biện pháp khích lệ kịp thời, giúp
học sinh phát huy tốt hơn nữa ở các tiết học tiếp theo. Đồng thời cũng làm
nguồn động lực giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập.
Bám sát theo từng hoạt động của tất cả các nhóm đối tượng học sinh, tôi
sử dụng các kĩ thuật đánh giá kết quả học tập của học sinh trong Mô hình VNEN
như: quan sát, kiểm tra nhanh, kiểm tra miệng, kiểm tra thực hành, phỏng vấn
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 20 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

nhanh, đánh giá sản phẩm của nhóm,…để đánh giá sự tiến bộ của học sinh hoặc
những điểm học sinh cần cố gắng để có kế hoạch động viên, giúp đỡ học sinh
kịp thời, đồng thời giúp tôi điều chỉnh, đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức
các hoạt động dạy học và kịp thời phát hiện những cố gắng để động viên,
khuyến khích, ghi nhận sự tiến bộ hàng ngày của từng học sinh, giúp học sinh
cảm thấy tự tin và vui thích với các hoạt động học tập. Đồng thời giúp học sinh
biết tự đánh giá, rút kinh nghiệm, tự điều chỉnh bài làm, hoạt động của mình, bồi

dưỡng hứng thú học tập và rèn luyện để học sinh ngày càng tiến bộ hơn. Góp
phần làm giảm áp lực cho học sinh khi đến trường. Khuyến khích các em tự
học, sáng tạo. Quan điểm của tôi trong dạy học phân hóa là luôn cố gắng tạo
mối quan hệ dân chủ giữa cô và trò, giữa trò và trò để giúp HS cởi mở, tự tin
hơn.
* Quy trình tổ chức các pha phân hóa trong giờ dạy:
Tổ chức các pha dạy học đồng loạt: Kết hợp và sử dụng các phương
pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, tình huống … nhằm mục đích giúp
học sinh tiếp thu tốt các kiến thức. Các phương pháp này có ưu điểm rất lớn là
tạo ra tình huống gợi vấn đề, điều khiển học sinh hoạt động tự đánh giá, tích cực
chủ động và sáng tạo. Để thu hút tất cả các đối tượng học sinh trong lớp tham
gia tìm hiểu nội dung bài học. Tôi giao nhiệm vụ phù hợp với khả năng từng
nhóm đối tượng học sinh, nêu những câu hỏi khó hơn cho các em có nhận thức
khá giỏi, khuyến khích các em học sinh yếu kém bằng những câu hỏi ít đòi hỏi
tư duy hơn, kèm theo những câu hỏi gợi ý hoặc câu hỏi chẻ nhỏ.
Ví dụ: Ở bài 25 C hoạt động 3 B về phân môn Luyện từ và câu, trong một
nhóm đa trình độ của lớp. Học sinh trung bình chỉ làm việc theo yêu cầu của tài
liệu: Sau khi đọc đoạn thơ ( TL trang 98) Tìm các từ ngữ miêu tả các sự vật, con
vật ? Cách gọi và tả các sự vật, con vật có gì hay ? Tôi tạm hạ thấp yêu cầu với
HS yếu kém, các em chỉ cần trả lời được câu hỏi thứ nhất dưới sự hỗ trợ của
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 21 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

giáo viên hoặc bạn khá giỏi cùng nhóm nếu cần: Tìm các từ ngữ miêu tả các sự

vật, con vật ? Nâng cao yêu cầu đối với HS khá giỏi: Sau khi các em đã hoàn
thành yều cầu trong tài liệu yêu cầu các em chỉ ra thêm cho các bạn trong nhóm
biết cách miêu tả, cách gọi các sự vật, con vật như thế được gọi là gì và thảo
luận thêm về các cách nhân hóa trong đoạn thơ sau khi theo dõi thấy học sinh đã
hoàn thành yêu cầu nâng cao thứ nhất hoặc nếu còn thời gian.
Điều khiển các pha phân hóa: Trong việc điều khiển học sinh hoạt động
trong các pha phân hóa tôi định ra các yêu cầu khác nhau về mức độ yêu cầu,
mức độ hoạt động độc lập của học sinh, hướng dẫn nhiều hơn cho đối tượng học
sinh này, ít hoặc không gợi ý học sinh khác, tùy theo khả năng và trình độ của
học sinh. Tôi áp dụng dạy học theo nhóm đối tượng học sinh có khi sử dụng
phiếu học tập hoặc hình thức khác để việc dạy học phân hóa được hiệu quả hơn
khi tổ chức điều khiển quá trình tạo kiến thức mới, hoặc các hoạt động thực
hành theo kiểu phân hóa các đối tượng HS tôi tiến hành theo các bước sau:
* Bước 1: Tổ chức, giao nhiệm vụ cho các nhóm đối tượng học sinh khá,
giỏi, trung bình, yếu kém theo 3 mức độ khác nhau tùy theo khả năng, trình độ
nhận thức của từng nhóm ( các hoạt động phân hóa mà giáo viên đã chuẩn bị từ
trước như đã nói ở trên) và đặt ra yêu cầu một cách rõ ràng cho từng nhóm đối
tượng học sinh.
* Bước 2: Từng cá nhân học sinh hoặc nhóm thực hiện yêu cầu của hoạt
động độc lập (dưới sự quan sát, hướng dẫn gợi mở của giáo viên hoặc của bạn
cùng nhóm khi có khó khăn). Định ra các yêu cầu khác nhau về mức độ hoạt
động độc lập của mỗi học sinh hoặc nhóm, hướng dẫn nhiều hơn cho học sinh
này ít hoặc khơi gợi ý cho học sinh khác, tùy theo khả năng và trình độ của học
sinh.
* Bước 3: Các nhóm hoặc cá nhân báo cáo kết quả sau khi đã hoàn thành
yêu cầu của hoạt động.
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 22 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

* Bước 4: Giáo viên điều khiển học sinh trong nhóm, trong lớp tham gia
thảo luận giao lưu, đóng góp ý kiến bổ sung trong nhóm hoặc khi các nhóm
khác có cùng tiến độ báo cáo hoạt động giống nhau. Tuy nhiên giáo viên có thể
khuyến khích học sinh tham gia công việc của nhóm kế tiếp nếu đã hoàn thành
công việc của nhóm mình.
* Bước 5: Giáo viên tổng kết, chốt lại kết quả đúng. ( theo từng nhóm
hoặc chỉ áp dụng khi các nhóm có cùng một tiến độ làm việc). Giao thêm yêu
cầu nâng cao cho nhóm hoặc học sinh khá giỏi. Tăng cường giúp đỡ HS yếu
kém ( GV hoặc HS khá giỏi) nếu các em chưa hoàn thành yêu cầu của hoạt
động. Cụ thể tôi sử dụng các biện pháp phân hóa sau:
* Những biện pháp dạy học phân hóa
Đối xử cá biệt ngay trong những pha dạy học đồng loạt: Theo tư tưởng
chỉ đạo, trong dạy học tôi lấy trình độ phát triển chung của học sinh trong lớp
học làm nền tảng, do đó những pha cơ bản là những pha dạy học đồng loạt.
Trong lớp học có nhóm học sinh khá giỏi, có nhóm học sinh yếu kém nên khi
thiết kế bài giảng, tôi thường dành thời gian để thiết kế về nội dung và nhiệm vụ
cho từng đối tượng học sinh. Cụ thể, đối với nhóm học sinh khá giỏi, tôi giao
cho các em những nhiệm vụ có tính tìm tòi, phát hiện, đối với nhóm học sinh
yếu kém thì tôi giúp đỡ chỉ bảo cụ thể, đặt câu hỏi mang tính chất trực quan
hoặc có tác dụng rèn một kỹ năng nào đó. Tránh tư tưởng đồng nhất trình độ dẫn
đến đồng nhất nội dung học tập cho mọi đối tượng học sinh.
Tổ chức những pha phân hóa: Trong lớp học tôi luôn phân ra ba nhóm
đối tượng khác nhau: nhóm học sinh yếu kém, nhóm có học lực trung bình và
nhóm học sinh khá giỏi. Trong quá trình dạy học, vào những thời điểm thích
hợp có thể thực hiện những pha phân hóa tạm thời, tổ chức cho học sinh hoạt

động một cách phân hóa. Biện pháp này được sử dụng khi trình độ học sinh có
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 23 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

sự sai khác lớn, có nguy cơ yêu cầu quá cao hoặc quá thấp nếu cứ dạy học đồng
loạt. Trong những pha này, tôi giao cho học sinh những nhiệm vụ phân hóa thể
hiện qua các hoạt động phân hóa, từ đó điều khiển học sinh thực hành những
hoạt động này theo từng nhóm và tạo điều kiện giao lưu gây tác động qua lại
cho các nhóm học tập. Thiết kế hoạt động phân hóa là để cho các đối tượng học
sinh khác nhau có thể tiến hành các yêu cầu khác nhau với trình độ khác nhau,
có thể phân hóa về yêu cầu bằng cách sử dụng mạch hoạt động phân bậc, giao
cho học sinh giỏi những hoạt động ở bậc cao hơn so với các đối tượng học sinh
khác. Hoặc ngay trong một hoạt động, có thể tiến hành dạy học phân hóa nếu
hoạt động đó bảo đảm yêu cầu cho cả 3 nhóm đối tượng học sinh: Bồi dưỡng lấp
lỗ hổng cho học sinh yếu kém, trang bị kiến thức chuẩn cho học sinh trung bình
và nâng cao kiến thức cho học sinh khá, giỏi. Để có được hoạt động đảm bảo
yêu cầu trên, giáo viên phải nắm chắc kiến thức trọng tâm của từng hoạt động và
đầu tư nghiên cứu cho tiết dạy. Để có được kiến thức rèn luyện một kỹ năng nào
đó, đối tương học sinh yếu kém cần thiết hoạt động cùng loại hơn đối tượng học
sinh khác. Những học sinh đã hoàn thành tốt yêu cầu của hoạt động sẽ nhận
thêm những yêu cầu khác để đào sâu và nâng cao. Khi điều khiển phân hóa tôi
định ra yêu cầu khác nhau về mức độ yêu cầu, mức độ hoạt động độc lập của
học sinh. Hướng dẫn nhiều hơn cho đối tượng này, ít hoặc không gợi ý cho học
sinh khác, tùy theo khả năng và trình độ của học sinh.

Ví dụ: Ở phân môn Tập viết HS yếu kém tôi dành nhiều thời gian luyện
cho các em viết đúng quy trình các chữ cái viết hoa, hoàn thành từ ứng dụng và
biết cách trình bày, viết đúng chính tả khi viết câu ứng dụng. HS trung bình
hoàn thành bài viết theo yêu cầu của hoạt động. Tăng cường vai trò của các
nhóm trưởng khá giỏi, HS có năng khiếu viết chữ đẹp để hỗ trợ các em khi cần
thiết. Tuy nhiên có sự giám sát chặt chẽ của giáo viên. Đối với HS khá giỏi động
viên các em tìm hiểu sâu hơn về nghĩa của các từ và câu ứng dụng trong phân
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 24 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng


Kinh nghiệm dạy học phân hóa trong môn Tiếng Việt lớp Ba

môn Tập viết. Các em sẽ thấy mình được mở rộng kiến thức, biết được nhiều địa
danh trên mọi miền của đất nước, cảm nhận được nét đẹp và sự tinh túy qua các
câu ca dao, tục ngữ. Đặc biệt động viên các em tích cực rèn nhiều kiểu chữ hoa
sáng tao.
Chính nhờ sự phân hóa mà tôi thấy rõ được tiến bộ của từng học sinh để
tự điều chỉnh cách dạy của mình cho phù hợp. Đồng thời cần quan tâm cá biệt
động viên học sinh có phần thiếu tự tin, lưu ý học sinh đọc viết yếu, giao tiếp rụt
rè, uốn nắn kịp thời những học sinh có nhịp độ nhận thức nhanh nhưng kết quả
không cao do vội vàng, chủ quan, thiếu sự suy nghĩ chín chắn, lôi kéo những
học sinh có nhịp độ nhận thức chậm theo kịp tiến trình bài học. Chú trọng sự tác
động qua lại giữa những học sinh trong quá trình dạy học, đặc biệt là khi thực
hành cần phát huy những tác dụng qua lại giữa những học sinh trong cùng một
nhóm hoặc với nhóm khác, bằng các hình thức học tập khuyến khích sự giao
lưu, thảo luận trong nhóm, thảo luận theo cặp, …Với hình thức này, có thể tận

dụng chỗ mạnh của một số học sinh khác trong cùng nhóm. Tác dụng điều chỉnh
này có ưu điểm lớn so với tác dụng của giáo viên là có tính thuyết phục, nêu
gương, không có tính chất áp đặt… Ngoài việc tổ chức dạy phân hóa trong giờ
chính khóa, tôi thường xuyên tổ chức dạy phân hóa trong giờ ngoại khóa ở các
tiết hoạt động tập thể vào đầu tuần và cuối tuần hoặc dạy phân hóa ở buổi học
thứ hai:
* Tổ chức dạy phân hóa theo nhóm cùng trình độ ở buổi thứ hai
Việc thực hiện dạy học phân hóa ngay trong giờ chính khóa là một biện
pháp được coi là hữu hiệu nhất. Tuy nhiên ở những lớp có sỉ số đông giáo viên
có thể tách riêng những nhóm học sinh có nhịp độ nhận thức như nhau gọi là
nhóm cùng trình độ để hoặc là bồi dưỡng học sinh giỏi, hoặc là phụ đạo học sinh
yếu kém ở những buổi học thứ hai là hiệu quả nhất.
GV: Dương Thị Kim Truyền

- 25 -

Trường Tiểu học Lý Tự Trọng