Giáo án vật lý 12 học kì 1 tiết 18

Tuần: 9
Tiết: 18

 Giáo án Vật Lý 12 – Ban cơ bản

Trường THPT Phú Hữu

ĐẶC TRƯNG VẬT LÍ CỦA ÂM
I. MỤC TIÊU
- Trả được cân hỏi :Sóng âm là gì? âm nghe được (âm thanh), hạ âm, siêu âm là gì?
- Nêu được ví dụ về các môi trường truyền âm khác nhau.
- Nêu được ba đặc trưng vật lí của âm là tần số âm, cường độ âm và mức cường độ âm, đồ thị dao động âm,
các khái niệm âm cơ bản và họa âm.
II. CHUẨN BỊ
1. Giáo viên: Làm các thí nghiệm trong SGK.
2. Học sinh: Ôn các đơn vị N/ m2; W, W/m2.
III. TIẾN TRÌNH DẠY – HỌC
Hoạt động 1 (5 phút): Kiểm tra bài cũ: Nêu các điều kiện để có sóng dừng trên một sợi dây.
Hoạt động 2 (15 phút): Tìm hiểu âm, nguồn âm.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung cơ bản
I. Âm, nguồn âm
1. Âm là gì?
Giới thiệu sóng âm.
Ghi nhận khái niệm.
Sóng âm là những sóng cơ truyền trong
các môi trường khí, lỏng, rắn.
Giới thiệu tần số âm.
Ghi nhận khái niệm.
Tần số của sóng âm cũng là tần số âm.

2. Nguồn âm
Giới thiệu một số nguồn âm.
Nêu khái niệm nguồn âm.
Nguồn âm là vật dao động phát ra âm.
Giới thiệu tần số dao động Thực hiện C1.
Tần số của âm phát ra bằng tần số dao
của nguồn âm.
động của nguồn âm.
3. Âm nghe được, hạ âm, siêu âm
Thực hiện thí nghiệm hình Quan sát, nhận xét.
Âm nghe được (âm thanh) có tần số từ
10.4
16 Hz đến 20000 Hz.
Giới thiệu âm nghe được, hạ Ghi nhận các khái niệm.
Âm có tần số dưới 16 Hz gọi là hạ âm.
âm và siêu âm.
Âm có tần số trên 20 000 Hz gọi là siêu
âm.
4. Sự truyền âm
Nêu các môi trường truyền âm. a) Môi trường truyền âm
Yêu cầu học sinh nêu các môi
- Âm truyền được qua các chất rắn, lỏng và
trường truyền âm.
Rút ra kết luận.
khí.
Giới thiệu thí nghiệm hình
Thực hiện C2
- Âm không truyền được trong chân không.
10.5
Nêu ứng dụng của chất cách

- Âm hầu như không truyền được qua các
Yêu cầu học sinh thực hiện âm.
chất xốp như bông, len, … Những chất đó
C2
gọi là chất cách âm.
Giới thiệu chất cách âm.
b) Tốc độ truyền âm
Xem bảng 10.1 và rút ra kết
Trong một môi trường, âm truyền với một
luận.
tốc độ xác định.
Yêu cầu học sinh xem bảng
Thực hiện C3.
Khi sóng âm truyền qua không khí, mỗi
10.1 và rút ra kết luận.
Giải thích sự truyền sóng âm phần tử không khí dao động quanh vị trí cân
Yêu cầu học sinh thực hiện qua không khí và sự cảm nhận bằng theo phương trùng với phương truyền
C3.
âm của tai.
sóng, làm cho áp suất không khí tại mỗi
Yêu cầu học sinh giải thích
điểm cũng dao động quanh giá trị trung bình
sự truyền sóng âm qua không
nào đó.
khí và sự cảm nhận âm của tai.
Hoạt động 3 (20 phút): Tìm hiểu những đặc trưng vật lí của âm.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung cơ bản
II. Những đặc trưng vật lí của âm

Giới thiệu nhạc âm, tạp âm.
Ghi nhận khái niệm .
Nhạc âm là những âm có tần số xác định.
Tạp âm là âm không có một tần số xác
định.
Yêu cầu học sinh nhắc lại
Nhắc lại khái niệm tần số âm.
1. Tần số âm


 Giáo án Vật Lý 12 – Ban cơ bản

khái niệm tần số âm.
Giới thiệu khái niệm cường
độ âm.

Ghi nhận khái niệm.

Yêu cầu học sinh nêu đơn vị
của cường độ âm.

Nêu đơn vị của cường độ âm.

Giới thiệu khái niệm mức
Ghi nhận khái niệm.
cường độ âm.
Yêu cầu học sinh đọc bảng
Đọc bảng 10.2 và ghi nhận mức
10.2 và ghi nhận mức cường cường độ âm của một số nguồn
độ âm của một số nguồn âm.

âm.
Giới thiệu đơn vị của mức
Ghi nhận đơn vị mức cường độ
cường độ âm.
âm.
Giới thiệu công thức tính mức
cường độ âm theo đơn vị
đềxiben.
Giới thiệu âm cơ bản và họa
âm.

Yêu cầu học sinh xem hình
10.6 và nhận xét về phổ của
một âm do nhiều nhạc cụ khác
nhau phát ra.
Giới thiệu đồ thị dao động của
nhạc âm.
Yêu cầu học sinh nêu lại ba
đặc trưng vật lý của âm.

Ghi nhận công thức tính mức
cường độ âm theo đơn vị
đềxiben.

Trường THPT Phú Hữu

Tần số âm là một trong những đặc trưng
vật lí quan trọng nhất của âm.
2. Cường độ âm và mức cường độ âm
a) Cường độ âm

Cường độ âm I tại một điểm là đại lượng
đo bằng năng lượng mà sóng âm tải qua
một đơn vị diện tích đặt tại điểm đó, vuông
góc với phương truyền sóng trong một đơn
vị thời gian.
Đơn vị cường độ âm là W/m2.
b) Mức cường độ âm
Đại lượng L = lg

I
gọi là mức cường độ
I0

âm của âm có cường độ I.
Với I0 = 10-12W/m2 cường độ âm chuẩn
của âm có tần số 1000Hz.
Đơn vị của mức cường độ âm ben (B).
Trong thực tế người ta thường dùng ước số
của ben là đêxiben (dB): 1dB = 0,1B.
Công thức tính mức cường độ âm theo
đơn vị đềxiben: L (dB) = 10lg

I
.
I0

3. Âm cơ bản và họa âm
Khi một nhạc cụ phát ra một âm có tần số
Ghi nhận khái niệm.
f0 thì bao giờ nhạc cụ đó cũng đồng thời

phát ra một loạt âm có tần số 2f 0, 3f0, ... có
cường độ khác nhau.
Âm có tần số f0 gọi là âm cơ bản hay họa
âm thứ nhất.
Các âm có tần số 2f0, 3f0, … gọi là các họa
âm thứ 2, thứ 3, …
Biên độ của các họa âm lớn, nhỏ không
Xem hình 10.6 và nhận xét về như nhau, tùy thuộc vào chính nhạc cụ đó.
phổ của một âm do nhiều nhạc cụ Tập hợp các họa âm tạo thành phổ của
khác nhau phát ra.
nhạc âm.
Phổ của cùng một âm do các nhạc cụ
Ghi nhận khái niệm.
khác nhau phát ra thì hoàn toàn khác nhau.
Tổng hợp đồ thị dao động của tất cả các
Nêu lại ba đặc trưng vật lý của họa âm trong một nhạc âm ta được đồ thị
âm.
dao động của nhạc âm đó.
Đồ thị dao động âm là đặc trưng vật lý
thứ ba của âm.

Hoạt động 4 (5 phút): Củng cố, giao nhiệm vụ về nhà.
Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh


 Giáo án Vật Lý 12 – Ban cơ bản

Cho học sinh tóm tắt những kiến thức đã học trong

bài.
Yêu cầu học sinh về nhà giải các bài tập 6, 7, 8, 9, 10
trang 55 sgk, 10.6, 10.7, 10.8 sbt.

Trường THPT Phú Hữu

Tóm tắt lại những kiến thức đã học trong bài.
Ghi các bài tập về nhà.

IV. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------BGH DUYỆT

TỔ DUYỆT

GIÁO VIÊN SOẠN

DANH HOÀNG KHẢI