Giáo án vật lý 12 học kì 1 tiết 6

Tuần: 3
Tiết: 6

 Giáo án Vật Lý 12 – Ban cơ bản

Trường THPT Phú Hữu

DAO ĐỘNG TẮT DẦN. DAO ĐỘNG CƯỞNG BỨC
I. MỤC TIÊU
- Nêu được những đặc điểm của dao động tắt dần, dao động duy trì, dao động cưởng bức, sự cộng hưởng.
- Nêu được điều kiện để có hiện tượng cộng hưởng xảy ra.
- Nêu được một vài ví dụ về tầm quan trọng của hiện tượng cộng hưởng.
- Giải thích được nguyên nhân của dao động tắt dần. Vẽ và giải thích được đường cong cộng hưởng.
- Vận dụng được điều kiện cộng hưởng để giải thích một số hiện tượng vật lí liên quan và để giải được bài
tập tương tự như trong bài.
II. CHUẨN BỊ
1. Giáo viên: Chuẩn bị dụng cụ thí nghiệm 4.3 và một số ví dụ về dao động cưởng bức, hiện tượng cộng hưởng.
2. Học sinh: Ôn tập về cơ năng của con lắc: W =

1
mω2A2.
2

III. TIẾN TRÌNH DẠY – HỌC
Hoạt động 1 (5 phút): Kiểm tra bài cũ: Viết công thức xác định tần số dao động điều hòa của con lắc lò xo và
con lắc đơn: con lắc lò xo: f =

1
2π

k

1
; con lắc đơn: f =
m
2π

g
. Nêu điều kiện để con lắc lò xo và con lắc
l

đơn dao động điều hòa.
Giaos viên giới thiệu các tần số dao động của con lắc đơn và con lắc lò xo đã nêu gọi là tần số riêng của hệ
dao động (kí hiệu là f0), nó chỉ phụ thuộc vào các đặc điểm của hệ dao động.
Hoạt động 2 (10 phút): Tìm hiểu dao động tắt dần.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung cơ bản
Yêu cầu học sinh nhận xét về
Nhận xét về dao động của các I. Dao động tắt dần
dao động của các con lắc trong con lắc trong thực tế.
1. Thế nào là dao động tắt dần?
thực tế.
Dao động có biên độ giảm dần theo thời
Cho học sinh nêu định nghĩa
Nêu khái niệm dao động tắt gian gọi là dao động tắt dần.
dao động tắt dần.
dần.
2. Giải thích
Yêu cầu học sinh giải thích
Nguyên nhân làm tắt dần dao động là do
nguyên nhân tắt dần của dao

Giải thích nguyên nhân tắt dần lực ma sát và lực cản của môi trường làm
động.
của dao động.
tiêu hao cơ năng của con lắc.
3. Ứng dụng
Giới thiệu một số ứng dụng
Các thiết bị đóng cửa tự động, các thiết bị
của dao động tắt dần.
Ghi nhận các ứng dụng của dao giảm xóc ô tô, xe máy, … là những ứng
động tắt dần.
dụng của dao động tắt dần.
Hoạt động 3 (5 phút): Tìm hiểu dao động duy trì.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung cơ bản
II. Dao động duy trì
Yêu cầu học sinh nêu cách
Nêu cách làm cho dao động
Dao động được duy trì bằng cách giữ cho
làm cho dao động không tắt.
không tắt dần.
biên độ không đổi mà không làm thay đổi
Giới thiệu dao động duy trì.
Ghi nhận khái niệm.
chu kì dao động gọi là dao động duy trì.
Giới thiệu dao động duy trì
Dao động của con lắc đồng hồ là dao
của con lắc đồng hồ.
động duy trì.
Hoạt động 4 (10 phút): Tìm hiểu dao động cưởng bức.

Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung cơ bản
III. Dao động cưởng bức
1. Thế nào là dao động cưởng bức?
Giới thiệu dao động cưởng Ghi nhận khái niệm.
Dao động chịu tác dụng của ngoại lực
bức.
cưởng bức tuần hoàn gọi là dao động cưởng
Nêu ví dụ về dao động cưởng bức.
Yêu cầu học sinh nêu ví dụ về bức.
Ví dụ: Khi ô tô đang dừng mà không tắt
dao động cưởng bức.
máy thì thân xe bị rung lên. Đó là dao động
cưởng bức dưới tác dụng của lực cưởng bức
tuần hoàn gây ra bởi chuyển động của pit-


 Giáo án Vật Lý 12 – Ban cơ bản

Ghi nhận các đặc điểm của dao
Giới thiệu các đặc điểm của động cưởng bức.
dao động cưởng bức.
Quan sát dao động của các con
Thực hiện C1, yêu cầu học lắc khác và nhận xét.
sinh quan sát và nhận xét.
Ghi nhận sự phụ thuộc của biên
Giới thiệu sự phụ thuộc của độ dao động cưởng bức vào các
biên độ dao động cưởng bức yếu tố bên ngoài.
vào các yếu tố bên ngoài.

Hoạt động 5 (10 phút): Tìm hiểu hiện tượng cộng hưởng.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Giới thiệu hiện tượng cộng
hưởng.

Ghi nhận khái niệm.

Yêu cầu học sinh nêu điều
kiện cộng hưởng.
Yêu cầu học sinh xem hình
4.4 và nhận xét về đặc điểm
của sự cộng hưởng.

Nêu điều kiện cộng hưởng.

Yêu cầu học sinh giải thích
hiện tượng cộng hưởng.

Xem hình 4.4 và nhận xét về
đặc điểm của sự cộng hưởng.

Giải thích hiện tượng cộng
hưởng.

Yêu cầu học sinh nghiên cứu
Tìm hiểu tầm quan trọng của
sgk để tìm hiểu tầm quan trọng hiện tượng cộng hưởng.
của hiện tượng cộng hưởng.
Yêu cầu học sinh cho biết

Trả lời được:
trong trường hợp nào thì sự
Sự cộng hưởng làm tòa nhà,
cộng hưởng là có hại, trường cầu, bệ máy, khung xe, … rung
hợp nào thì có lợi.
mạnh là có hại.
Sự cộng hưởng làm cho tiếng
đàn nghe to rỏ hơn là có lợi.

Hoạt động 6 (5 phút): Củng cố, giao nhiệm vụ về nhà.
Hoạt động của giáo viên
Cho học sinh tóm tắt những kiến thức đã học trong bài.

Yêu cầu học sinh về nhà giải các bài tập 5, 6 trang 21
sgk và 4.4, 4.5 sbt.

Trường THPT Phú Hữu

tông trong xi lanh của máy nổ.
2. Đặc điểm
Dao động cưởng bức có biên độ không dổi
và có tần số bằng tần số lực cưởng bức.
Biên độ của dao động cưởng bức phụ
thuộc vào biên độ của lực cưởng bức, vào
lực cản trong hệ và vào sự chênh lệch giữa
tần số cưởng bức f và tần số riêng f 0 của hệ.
Biên độ của lực cưởng bức càng lớn, lực cản
càng nhỏ và sự chênh lệch giữa f và f 0 càng
ít thì biên độ của dao động cưởng bức càng
lớn.

Nội dung cơ bản
IV. Hiện tượng công hưởng
1. Định nghĩa
Hiện tượng biên độ của dao động cưởng
bức tăng đến giá trị cực đại khi tần số f của
lực cưởng bức bằng tần số riêng f 0 của hệ
dao động gọi là hiện tượng cộng hưởng.
Điều kiện cộng hưởng: f = f0.
Đường biểu diễn sự phụ thộc của biên độ
dao động cưởng bức vào tần số của ngoại
lực gọi là đồ thị cộng hưởng. Đồ thị cộng
hưởng càng nhọn khi lực cản môi trường
càng nhỏ.
2. Giả thích
Khi tần số của lực cưởng bức bằng tần số
riêng của hệ dao động thì hệ được cung cấp
năng lượng một cách nhịp nhàng đúng lúc,
lúc đó biên độ dao động của hệ tăng dần lên.
Biên độ dao động đạt tới giá trị không đổi
và cực đại khi tốc độ tiêu hao năng lượng do
ma sát bằng tốc độ cung cấp năng lượng cho
hệ.
3. Tầm quan trọng của hiện tượng cộng
hưởng

Những hệ dao động như tòa nhà, cầu, bệ
máy, khung xe, ... đều có tần số riêng. Phải
cẫn thận không để cho các hệ ấy chịu tác
dụng của các lực cưởng bức mạnh, có tần số
bằng tần số riêng của chúng để tránh sự

cộng hưởng, gây gãy, đổ.
Hộp đàn của đàn ghi ta, viôlon, ... là những
hộp cộng hưởng với nhiều tần số khác nhau
của dây đàn làm cho tiếng đàn nghe to, rỏ.

Hoạt động của học sinh
Tóm tắt lại những kiến thức đã học trong bài.
Ghi các bài tập về nhà.


 Giáo án Vật Lý 12 – Ban cơ bản

Trường THPT Phú Hữu

IV. RÚT KINH NGHIỆM TIẾT DẠY

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------BGH DUYỆT

TỔ DUYỆT

GIÁO VIÊN SOẠN

DANH HOÀNG KHẢI