Các tiêu chí để một di sản trở thành di sản thế giới

Các tiêu chí để một di sản trở thành di sản thế giới

Di sản thế giới là di chỉ, di tích hay danh thắng của một quốc gia như rừng, dãy núi, hồ, sa mạc,
tòa nhà, quần thể kiến trúc hay thành phố... do các nước có tham gia Công ước Di sản thế giới đề
cử cho Ủy ban Di sản thế giới, được công nhận và quản lý bởi UNESCO. Sau đó Ủy ban Di sản
thế giới sẽ lập danh mục, đặt tên và bảo tồn những vị trí nổi bật về văn hóa hay đặc điểm tự nhiên
cho di sản nhân loại chung. Những vị trí được đưa vào danh sách di sản thế giới có thể được
nhận tiền từ Quỹ Di sản thế giới theo một số điều kiện nào đó. Ủy ban này được thành lập bởi
Công ước về Bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, gọi tắt là Công ước Di sản thế giới, nó
được Đại hội đồngUNESCO chấp nhận ngày 16 tháng 11 năm 1972. Trong hệ thống các danh
hiệu của UNESCO, di sản thế giới là danh hiệu danh giá nhất và lâu đời nhất.
Di sản văn hóa
Theo Công ước Di sản thế giới thì di sản văn hóa là:
•

Các di tích: Các tác phẩm kiến trúc, tác phẩm điêu khắc và hội họa, các yếu tố hay các
cấu trúc có tính chất khảo cổ học, ký tự, nhà ở trong hang đá và các công trình sự kết hợp
giữa công trình xây dựng tách biệt hay liên kết lại với nhau mà do kiến trúc của chúng, do tính
đồng nhất hoặc vị trí trong cảnh quan, có giá trị nổi bật toàn cầu xét theo quan điểm lịch sử,
nghệ thuật và khoa học.

•

Các di chỉ: Các tác phẩm do con người tạo nên hoặc các tác phẩm có sự kết hợp giữa
thiên nhiên và nhân tạo và các khu vực trong đó có các di chỉ khảo cổ có giá trị nổi bật toàn
cầu xét theo quan điểm lịch sử, thẩm mỹ, dân tộc học hoặc nhân học.

Di sản thiên nhiên
Theo Công ước Di sản thế giới thì di sản thiên nhiên là:
•

Các đặc điểm tự nhiên bao gồm các hoạt động sáng tạo vật lý hoặc sinh học hoặc các
nhóm các hoạt động kiến tạo có giá trị nổi bật toàn cầu xét theo quan điểm thẩm mỹ hoặc
khoa học.

•

Các hoạt động kiến tạo địa chất hoặc địa lý tự nhiên và các khu vực có ranh giới được xác
định chính xác tạo thành một môi trường sống của các loài động thực vật đang bị đe dọa có
giá trị nổi bật toàn cầu xét theo quan điểm khoa học hoặc bảo tồn.

•

Các địa điểm tự nhiên hoặc các vùng tự nhiên được phân định rõ ràng, có giá trị nổi bật
toàn cầu về mặt khoa học, bảo tồn hoặc thẩm mỹ.

Di sản hỗn hợp
Di sản thế giới hỗn hợp (hay cảnh quan văn hóa thế giới) là một loại di sản thế giới kép, đáp ứng
đủ cả 2 yếu tố nổi bật về văn hóa và thiên nhiên. Một địa danh được công nhận là di sản thế giới
hỗn hợp phải thỏa mãn ít nhất là một tiêu chí về di sản văn hóa (tiêu chuẩn i,ii,iii,iv,vi,vi) và một
tiêu chí về di sản thiên nhiên (tiêu chuẩn vii,viii,ix,x).
TIÊU CHUẨN


Để được ghi vào danh sách Di sản thế giới của UNESCO, một tài sản phải đáp ứng các tiêu
chuẩn về văn hoá hoặc thiên nhiên theo Công ước Di sản thế giới đã được Ủy ban về Di sản thế
giới của UNESCO duyệt lại.
Một di tích văn hóa phải xác thực, có ảnh hưởng sâu rộng hoặc có bằng chứng độc đáo đối với sự
phát triển của nghệ thuật kiến trúc, hoặc di tích đó phải gắn liền với tư tưởng hay tín ngưỡng có ý
nghĩa phổ biến, hoặc là điển hình nổi bật của một lối sống truyền thống đại diện cho một nền văn
hóa nào đó.

Một di chỉ thiên nhiên có thể điển hình cho một giai đoạn, các quá trình tiến hóa địa cầu, hoặc cho
những biến đổi sinh thái học, hoặc bao gồm những vùng cư trú tự nhiên các Loài cực kỳ nguy
cấp. Di chỉ thiên nhiên có thể là một khung cảnh đẹp khác thường, một cảnh quan ngoạn mục,
hoặc là một khu bảo tồn số lượng lớn các động vật hoang dã.
Cho đến cuối năm 2004, có 6 tiêu chí cho di sản văn hóa và 4 tiêu chí cho di sản thiên nhiên. Đến
năm 2005, điều này đã được sửa đổi để chỉ có một bộ 10 tiêu chí, trong đó 6 tiêu chí đầu thuộc về
di sản văn hóa, còn các tiêu chí 7 đến 10 thuộc về di sản thiên nhiên.
Tiêu chuẩn văn hóa
(I) - là một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người.
(II) - Thể hiện một sự giao lưu quan trọng giữa các giá trị của nhân loại, trong một khoảng thời
gian hoặc trong phạm vi một vùng văn hoácủa thế giới, về các bước phát triển trong kiến trúc
hoặc công nghệ, nghệ thuật tạo hình, quy hoạch đô thị hoặc thiết kế cảnh quan.
(III) - Là một bằng chứng độc đáo hoặc duy nhất hoặc ít ra cũng là một bằng chứng đặc biệt về
một truyền thống văn hoá hay một nền văn minh đang tồn tại hoặc đã biến mất.
(IV) - Là một ví dụ nổi bật về một kiểu kiến trúc xây dựng hoặc một quần thể kiến trúc cảnh quan
minh hoạ cho một hay nhiều giai đoạn có ý nghĩa trong lịch sử nhân loại.
(V) - Là một ví dụ tiêu biểu về sự định cư của con người hoặc một sự chiếm đóng lãnh thổ mang
tính truyền thống và tiêu biểu cho một hoặc nhiều nền văn hóa, nhất là khi nó trở nên dễ bị tổn
thương dưới tác động của những biến động không thể đảo ngược được.
(VI) - Gắn bó trực tiếp hoặc cụ thể với những sự kiện hoặc truyền thống sinh hoạt với các ý
tưởng, hoặc các tín ngưỡng, các tác phẩm văn học nghệ thuật có ý nghĩa nổi bật toàn cầu. (tiêu
chuẩn này chỉ duy nhất được sử dụng trong những trường hợp đặc biệt và áp dụng đồng thời với
các tiêu chuẩn khác)
Tiêu chuẩn tự nhiên
(VII) - Chứa đựng các hiện tượng, địa điểm tự nhiên hết sức nổi bật hoặc các khu vực có vẻ đẹp
tự nhiên độc đáo và tầm quan trọng về thẩm mỹ.
(VIII) - Là những ví dụ nổi bật đại diện cho những giai đoạn lớn trong lịch sử của Trái Đất, trong đó
có lịch sử về sự sống, các quá trình địa chất quan trọng đang tiếp diễn trong sự phát triển của
các địa mạo, hoặc các đặc điểm quan trọng về địa chất hoặc địa lý tự nhiên.

(IX) - Là những ví dụ tiêu biểu cho quá trình sinh thái và sinh học đang tiếp diễn trong quá
trình tiến hoá và phát triển của các dạng địa hình, vùng nước ngọt, biển và ven biển và các quần
xã động vật, thực vật.
(X) - Là những nơi cư trú tự nhiên quan trọng nhất và tiêu biểu nhất, mang giá trị bảo tồn nguyên
trạng sự đa dạng sinh học, trong đó có những môi trường sống chứa đựng những loài động vật
hoặc thực vật đang bị đe dọa, có giá trị nổi bật toàn cầu xét theo quan điểm khoa học hoặc bảo
tồn.
Tính toàn vẹn
Ngoài các tiêu chuẩn như trên, những địa điểm đó còn phải đáp ứng về tính toàn vẹn được quy
định dưới đây:
•

Những địa điểm mô tả ở tiêu chuẩn (VII) phải bao gồm toàn bộ hoặc phần lớn những
thành phần chủ yếu liên quan với nhau và phụ thuộc lẫn nhau trong mối quan hệ tự nhiên;
chẳng hạn như thuộc "thời kỳ đóng băng" thì phải bao gồm bãi tuyết, sóng băng cũng như các
dạng điển hình của xói mòn do sóng băng, các trầm tích và các di thực thực vật (các vết băng
tích, giai đoạn diễn thế của thực vật)

•

Những địa điểm mô tả ở mục (VIII) phải khá rộng lớn và bao gồm những thành phần cần
thiết cho việc minh họa những khía cạnh chủ yếu của địa danh đó. Vì thế, một miền rừng nhiệt
đới ẩm thì phải có một số độ cao khác nhau so với mực nước biển, có sự biến đổi địa hình,
loại đất, bờ sông, nhánh sông để minh họa cho sự đa dạng và phức tạp.

•

Những địa điểm mô tả ở mục (IX) phải bao gồm những thành phần của hệ sinh thái cần
thiết cho sự bảo tồn của các loài, hay là sự nối tiếp các quá trình hoặc thành phần thiên nhiên

cần được bảo tồn, Nhữg thành phần thay đổi tùy từng trường hợp như khu vực được bảo vệ
của một thác nước phải bao gồm toàn bộ hoặc đại bộ phận khu vực cung cấp nước cho nó về
phía thượng lưu hoặc một địa điểm ám tiêu san hô thì phải bao gồm các khu vực bảo vệ
chống lại sự bồi lấp hay gây nhiễm mà các dòng sông đổ ra, các dòng đại dương có thể gây
ảnh hưởng tới quá trình cung cấp dinh dưỡng cho ám tiêu san hô.

•

Những địa điểm chứa đựng những loài bị đe dọa nhưng các loài được mô tả trong tiêu
chuẩn (X) phải khá rộng lớn, bao gồm những yếu tố về nơi trú ẩn cần thiết cho sự sống của
các cá thể loài tồn tại.

•

Trường hợp đối với các loài di cư, những vùng cư trú theo mùa cần thiết cho sự tồn tại
các loài, bất kể chúng ở đâu tới phải được bảo vệ thích đáng. Ủy ban Di sản thế giới phải đảm
bảo bằng các biện pháp cần thiết để bảo vệ các loài suốt chu kỳ sống của chúng. Việc này
được thỏa thuận thông qua việc tham gia Công ước quốc tế hoặc dưới hình thức thỏa thuận
giữa hai hay nhiều bên.

Mỗi địa điểm tự nhiên phải được đánh giá một cách tương đối, nghĩa là phải được so sánh với
những địa điểm khác cùng loại, cả trong và ngoài quốc gia chủ quyền của địa danh đó, thuộc cùng
một vùng địa lý sinh vật hay trên cùng một đường di trú.