Bài Giảng Máy Xây Dựng - ĐH Giao Thông Vận Tải

HӐC PHҪN

MÁY XÂY DӴNG
Giҧng viên phө trách
Thҥc sƭ ĈҺNG XUÂN TRѬӠNG
Email:




MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

1


TÀI LIӊU THAM KHҦO
Giáo trình chính:
ªMáy xây dӵng – NguyӉn Văn Hùng (chӫ biên) – NXB Khoa
hӑc kӻ thuұt – 2006.
Giáo trình tham khҧo:
ªMáy xây dӵng – Lê Văn KiӇm – Trѭӡng Ĉҥi hӑc Bách khoa
TP. Hӗ Chí Minh.
ªKӻ thuұt thi công tұp 1 và 2 – NguyӉn Ĉình Ĉӭc (chӫ biên) –
NXB Xây dӵng - 2004
ª Bài giҧng Máy xây dӵng– NguyӉn Khánh Linh – Trѭӡng Ĉҥi
hӑc Bách khoa Ĉà Nҹng.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

2

ĈÁNH GIÁ KӂT THÚC HӐC PHҪN
Thi kӃt thúc hӑc phҫn:
ªHình thӭc:

Tӵ luұn

ªThang ÿiӇm : 10
ªTài liӋu:

Không ÿѭӧc sӱ dөng

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

3


CHѬѪNG I:

KHÁI NIӊM Vӄ MÁY XÂY DӴNG
I. Phân loҥi máy xây dӵng
Máy xây dӵng có nhiӅu chӫng loҥi và ÿa dҥng, ÿӇ tiӋn cho
viӋc nghiên cӭu ӭng dөng, có thӇ phân loҥi máy xây dӵng
theo công dөng, nguӗn ÿӝng lӵc, phѭѫng pháp ÿiӅu khiӇn
hoһc hӋ thӕng di chuyӇn.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

4

1. Dӵa vào công dөng, máy xây dӵng ÿѭӧc chia thành các
nhóm nhѭ sau:
ƒ Máy phát l͹c: ĈӇ cung cҩp ÿӝng lӵc cho máy khác làm viӋc
nhѭ máy phát ÿiӋn, máy nén khí,...
ƒ Máy v̵n chuy͋n ngang: Vұn chuyӇn theo phѭѫng ngang
nhѭ các phѭѫng tiӋn vұn chuyӇn bҵng ÿѭӡng bӝ, ÿѭӡng sҳt,
ÿѭӡng thuӹ, ÿѭӡng không.
ƒ Máy v̵n chuy͋n liên tͭc: Vұn chuyӇn vұt liӋu, hàng hoá
thành dòng liên tөc: băng tҧi, vít tҧi,...
ƒ Máy nâng chuy͋n: Vұn chuyӇn theo phѭѫng thҷng ÿӭng:
kích, tӡi, palăng, cҫn trөc, cҫu trөc,…

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

5


ƒ Máy làm ÿ̭t: Phөc vө các khâu thi công ÿҩt nhѭ máy ӫi,
máy xúc, máy ÿào, máy san, máy ÿҫm ,...
ƒ Máy làm ÿá: Máy nghiӅn, máy sàng, máy rӱa cát ÿá,...
ƒ Máy phͭc vͭ công tác bê tông: Máy trӝn, máy ÿҫm, máy
bѫm bê tông,..
ƒ Máy gia công s̷t thép: Máy hàn, máy cҳt thép, máy nҳn
thҷng cӕt thép, máy uӕn cong cӕt thép,...
ƒ Máy gia c͙ n͉n móng: Máy ÿóng cӑc, máy ép cӑc, máy
khoan cӑc nhӗi, máy cҳm bҩc thҩm.
ƒ Máy chuyên dùng cho tͳng ngành: Máy ÿào kênh mѭѫng,
máy rãi bêtông nhӵa, máy phay mһt ÿѭӡng nhӵa, máy lao
lҳp dҫm cҫu,...

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

6


2. Dӵa vào nguӗn ÿӝng lӵc
ƒ Máy dүn ÿӝng bҵng ÿӝng cѫ ÿӕt trong
ƒ Máy dүn ÿӝng bҵng ÿӝng cѫ ÿiӋn
ƒ Máy dүn ÿӝng bҵng ÿӝng cѫ thuӹ lӵc

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

7


3. Dӵa vào hӋ thӕng di chuyӇn:
ƒ Máy di chuyӇn bҵng bánh lӕp
ƒ Máy di chuyӇn bҵng bánh xích
ƒ Máy di chuyӇn bҵng bánh sҳt lăn trên ray
ƒ Máy di chuyӇn trên phao
ƒ Máy di chuyӇn bҵng cѫ cҩu tӵ bѭӟc

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

8


4. Dӵa vào phѭѫng pháp ÿiӅu khiӇn
ƒ Máy ÿiӅu khiӇn bҵng cѫ khí
ƒ Máy ÿiӅu khiӇn bҵng thuӹ lӵc

ƒ Máy ÿiӅu khiӇn bҵng ÿiӋn
ƒ Máy ÿiӅu khiӇn bҵng khí nén

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

9


II. Cҩu tҥo chung
Máy xây dӵng có nhiӅu chӫng loҥi, cҩu tҥo tӯng loҥi máy khác
nhau, nhѭng nhìn chung chúng có các bӝ phұn cѫ bҧn hӧp
thành nhѭ sau:
ƒ ThiӃt bӏ phát lӵc
ƒ ThiӃt bӏ công tác: bӝ phұn tác ÿӝng ÿӃn ÿӕi tѭӧng thi công
ƒ Các cѫ cҩu: cѫ cҩu quay, cѫ cҩu nâng hҥ cҫn, cѫ cҩu nâng hҥ
vұt, …

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

10


ƒ HӋ thӕng truyӅn ÿӝng
ƒ HӋ thӕng ÿiӅu khiӇn: lái, phanh hãm,...
ƒ HӋ thӕng di chuyӇn
ƒ Khung và bӋ máy
ƒ Các thiӃt bӏ phө: chiӃu sáng, tín hiӋu ÿèn còi,...
ƒ TuǤ theo yêu cҫu và chӭc năng, mӝt máy có thӇ có ÿҫy ÿӫ
các bӝ phұn hӧp thành nêu trên hoһc có thӇ chӍ gӗm mӝt sӕ
bӝ phұn.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

11


III. Các yêu cҫu chung ÿӕi vӟi máy xây dӵng:
ĈӇ ÿáp ӭng quá trình công nghӋ trong xây dӵng và tính kinh tӃ,
máy xây dӵng phҧi ÿҧm bҧo các yêu cҫu chung sau:
ƒ Công suҩt ÿӝng cѫ hӧp lý, tiӃt kiӋm năng lѭӧng, sӱ dөng
nguӗn năng lѭӧng dӉ tìm
ƒ Kích thѭӟc nhӓ gӑn, dӉ vұn chuyӇn, dӉ thi công
ƒ Có ÿӝ bӅn và tuәi thӑ cao, công nghӋ tiên tiӃn

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

12


ƒ Ĉҧm bҧo ÿѭӧc năng suҩt và chҩt lѭӧng thi công, có khҧ năng
phӕi hӧp làm viӋc cùng vӟi các loҥi máy khác, bҧo dѭӥng
sӱa chӳa dӉ dàng, có khҧ năng dӵ trӳ nhiên liӋu trong thӡi
gian làm viӋc tѭѫng ÿӕi dài
ƒ Sӱ dөng thuұn tiӋn, an toàn
ƒ Không làm ҧnh hѭӣng ÿӃn môi trѭӡng xung quanh
ƒ Giá thành ÿѫn vӏ thҩp.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

13

IV. ThiӃt bӏ ÿӝng lӵc cӫa máy xây dӵng
ThiӃt bӏ ÿӝng lӵc cӫa máy xây dӵng thѭӡng là ÿӝng cѫ ÿӕt
trong và ÿӝng cѫ ÿiӋn.
1. Ĉӝng cѫ ÿӕt trong:
Ĉӝng cѫ ÿӕt trong là loҥi ÿӝng cѫ nhiӋt hoҥt ÿӝng theo nguyên
lý biӃn nhiӋt năng thành cѫ năng, nhiên liӋu cháy trong xi-lanh
tҥo ra áp suҩt ÿҭy pít-tông dӏch chuyӇn, pít-tông kéo ÿҭy thanh
truyӅn ÿӇ làm quay trөc khuӹu.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

14


Phân loҥi :
ƒ D͹a vào s͙ thì chia làm 2 lo̩i: Ĉӝng cѫ 4 thì và 2 thì
• Ĉӝng cѫ 4 thì : Chu trình làm viӋc cӫa ÿӝng cѫ ÿѭӧc hoàn
thành sau 4 hành trình cӫa píttông tӭc 2 vòng quay cӫa trөc
khuӹu.
• Ĉӝng cѫ 2 thì : Chu trình làm viӋc cӫa ÿӝng cѫ ÿѭӧc hoàn
thành sau 2 hành trình cӫa píttông tӭc 1vòng quay cӫa trөc
khuӹu.
ƒ D͹a vào nhiên li͏u, chia làm 2 lo̩i: Ĉӝng cѫ xăng và ÿӝng
cѫ diessel

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

15

2. Ĉӝng cѫ ÿiӋn
Ĉӝng cѫ ÿiӋn ÿѭӧc sӱ dөng phә biӃn trên các máy cӕ ÿӏnh hoһc
di chuyӇn vѫi cӵ lý nhӓ.
ƒ ˰u ÿi͋m: HiӋu suҩt cao, gӑn nhҽ, chӏu vѭӧt tҧi tӕt, thay ÿәi
chiӅu quay và khӣi ÿӝng nhanh, giá thành hҥ, làm viӋc tin
cұy, dӉ tӵ ÿӝng hoá, ít gây ô nhiӉm môi trѭӡng.
ƒ Nh˱ͫc ÿi͋m: Khó thay ÿәi tӝc ÿӝ, momen khӣi ÿӝng nhӓ,
phҧi có nguӗn cung cҩp ÿiӋn.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

16


V. TruyӅn ÿӝng máy xây dӵng
Cөm truyӅn ÿӝng truyӅn chuyӇn ÿӝng tӯ thiӃt bӏ phát lӵc ÿӃn
thiӃt bӏ chҩp hành, quá trình truyӅn chuyӇn ÿӝng làm thay ÿәi
các thông sӕ nhѭ vұn tӕc, momen, lӵc, ÿôi khi thay ÿәi cҧ qui
luұt chuyӇn ÿӝng.
ThiӃt bӏ phát lӵc thѭӡng có dҥng chuyӇn ÿӝng quay, vұn tӕc lӟn
và momen nhӓ nhѭ ÿӝng cѫ ÿiӋn, ÿӝng cѫ ÿӕt trong. ThiӃt bӏ
công tác cӫa máy xây dӵng lҥi cҫn vұn tӕc nhӓ, momen lӟn, và
có thӇ chuyӇn ÿӝng tӏnh tiӃn. Vì vұy cҫn thiӃt phҧi có cөm
truyӅn ÿӝng ÿӇ truyӅn chuyӇn ÿӝng và làm thay ÿәi các thông
sӕ, thay ÿәi qui luұt chuyӇn ÿӝng.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

17


1. TruyӅn ÿӝng cѫ khí:
Theo nguyên lý làm viӋc, truyӅn ÿӝng cѫ khí ÿѭӧc chia làm hai
loҥi: truyӅn ÿӝng nhӡ ma sát và truyӅn ÿӝng ăn khӟp.
ƒ TruyӅn ÿӝng nhӡ ma sát gӗm truyӅn ÿӝng bánh ma sát,
truyӅn ÿӝng ÿai, truyӅn ÿӝng bánh ma sát – thanh ÿai.
ƒ TruyӅn ÿӝng ăn khӟp truyӅn chuyӇn ÿӝng nhӡ sӵ ăn khӟp
giӳa các răng hoһc ren, gӗm các loҥi nhѭ: truyӅn ÿӝng bánh
răng, truyӅn ÿӝng bánh răng – thanh răng, truyӅn ÿӝng xích,
truyӅn ÿӝng trөc vít - ÿai ӕc, truyӅn ÿӝng trөc vít – bánh vít.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

18


1. 1. Truy͉n ÿ͡ng bánh ma sát:
ƒ TruyӅn ÿӝng bánh ma sát có cҩu tҥo gӗm hai bánh ma sát
tiӃp xúc nhau.
ƒ TruyӅn ÿӝng bánh ma sát thӵc hiӋn truyӅn chuyӇn ÿӝng quay
nhӡ lӵc ma sát sinh ra tҥi chӛ tiӃp xúc giӳa hai bánh.
ƒ Loҥi truyӅn ÿӝng này có ѭu ÿiӇm: cҩu tҥo ÿѫn giҧn, làm viӋc
êm, có khҧ năng ngӯa quá tҧi, ÿiӅu chӍnh vô cҩp tӕc ÿӝ
nhѭng có nhѭӧc ÿiӇm là lӵc tác dөng lên trөc lӟn, dӉ bӏ trѭӧt
nên tӍ sӕ truyӅn không әn ÿӏnh.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

19


MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

20


1.2. Truy͉n ÿ͡ng ÿai:
ƒ TruyӅn ÿӝng ÿai có cҩu tҥo gӗm: Bánh ÿai chӫ ÿӝng, bánh
ÿai bӏ ÿӝng và dây ÿai vҳt qua hai bánh ÿai.
ƒ TruyӅn ÿӝng ÿai thӵc hiӋn truyӅn chuyӇn ÿӝng quay giӳa các
trөc xa nhau nhӡ sӵ tiӃp xúc giӳa ÿai và bánh ÿai.
ƒ TruyӅn ÿӝng ÿai thѭӡng dùng trong máy nén khí, máy
nghiӅn ÿá. Trong truyӅn ÿӝng giҧm tӕc nhiӅu cҩp, truyӅn
ÿӝng ÿai thѭӡng ÿһt ӣ cҩp ÿҫu tiên, nѫi có momen xoҳn nhӓ
nhҩt ÿӇ ngăn ngӯa quá tҧi.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

21


ƒ Ĉai gӗm các loҥi: Ĉai dҽt, ÿai tròn, ÿai thang, ÿai răng. Ĉӕi
vӟi bӝ truyӅn ÿai chӏu tҧi lӟn có thӇ gӗm nhiӅu dây ÿai vҳt
qua hai bánh ÿai.
ƒ Có nhiӅu kiӇu truyӅn ÿӝng ÿai: TruyӅn ÿӝng thѭӡng, truyӅn
ÿӝng chéo, truyӅn ÿӝng nӳa chéo, truyӅn ÿӝng góc.
ƒ TruyӅn ÿӝng ÿai có các ѭu ÿiӇm: Có khҧ năng truyӅn ÿӝng
giӳa các trөc khá xa nhau, làm viӋc êm, có thӇ ngӯa quá tҧi,

cҩu tҥo ÿѫn giҧn, dӉ chăm sóc bҧo dѭӥng.
ƒ Các nhѭӧc ÿiӇm: Kích thѭӟc lӟn, tӍ sӕ truyӅn không әn ÿӏnh,
lӵc tác dөng lên trөc lӟn, nhanh hѭ hӓng.

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

22


MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

23


1.3. Truy͉n ÿ͡ng bánh răng:
TruyӅn ÿӝng bánh răng thӵc hiӋn truyӅn chuyӇn ÿӝng quay nhӡ
sӵ ăn khӟp giӳa các răng trên hai bánh răng, dҥng truyӅn ÿӝng
này dùng ÿӇ thay ÿәi vұn tӕc, momen và chiӅu quay.
TuǤ theo vӏ trí tѭѫng ÿӕi giӳa các trөc, có các loҥi truyӅn ÿӝng
bánh răng sau:
ƒ Trѭӡng hӧp hai trөc song song, dùng truyӅn ÿӝng bánh răng
trө răng thҷng, răng nghiêng hoһc răng chӳ V.
ƒ Trѭӡng hӧp hai trөc cҳt nhau, dùng truyӅn ÿӝng bánh răng
côn răng thҷng hoһc răng cong

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

24

ƒ Trѭӡng hӧp hai trөc chéo nhau, dùng truyӅn ÿӝng bánh răng
trө chéo
ƒ TruyӅn ÿӝng bánh răng còn có các dҥng ÿһc biӋt khác nhѭ
truyӅn ÿӝng bánh răng ăn khӟp trong, truyӅn ÿӝng bánh răng
hành tinh.
Truy͉n ÿ͡ng bánh răng ÿ˱ͫc dùng ph͝ bi͇n trong các h͡p s͙,
h͡p gi̫m t͙c, c˯ c̭u quay,...

MÁY XÂY DӴNG – Chѭѫng I: Khái niӋm chung vӅ máy xây dӵng

25