CHUYÊN đề “dĩ bất BIẾN ỨNG vạn BIẾN việt nam từ sau ngày 2 9 1945 đến trước ngày 19 12 1946)

CHUYÊN ĐỀ LỚP 12:
“DĨ BẤT BIẾN- ỨNG VẠN BIẾN”
(Việt Nam từ sau ngày 2/ 9/ 1945 đến trước ngày 19/ 12/ 1946)
(Số tiết… )
A. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ:
I. TÌNH HÌNH NƯỚC TA SAU CÁCH MẠNG THÁNG TÁM 1945.
1. Khó khăn.
a. Ngoại xâm và nội phản
* Miền Bắc (từ vĩ tuyến 16 trở ra): 20 vạn quân Trung Hoa Dân quốc kéo vào
nước ta theo sau là các đảng phái tay sai như Việt Nam Quốc dân Đảng (Việt Quốc), Việt
Nam cách mạng đồng chí hội (Việt Cách) hịng cướp chính quyền.
* Miền Nam (từ vĩ tuyến 16 trở vào Nam ) :
- Quân Anh kéo vào, dọn đường cho Pháp trở lại xâm lược nước ta. Lợi dụng tình
hình, bọn phản động ngóc đầu dậy làm tay sai cho Pháp chống phá cách mạng.
- Trên cả nước còn 6 vạn quân Nhật chờ giải giáp, theo lệnh Anh chống cách
mạng.
-> Như vậy kẻ thù cịn đơng và mạnh .
- Bọn phản động ngóc đầu chống phá cách mạng.
* Chính trị- kinh tế- xã hội.
- Chính quyền cách mạng vừa thành lập, chưa được củng cố, lực lượng vũ trang
non yếu.
- Nạn đói cuối 1944 đầu 1945 chưa khắc phục được; nạn lụt lớn làm vỡ đê 9 tỉnh
Bắc Bộ; hạn hán kéo dài.
- Cơ sở công nghiệp chưa phục hồi, hàng hóa khan hiếm, giá cả tăng vọt, đời sống
nhân dân nhiều khó khăn.
- Ngân sách Nhà nước trống rỗng, tiền mất giá của Trung Hoa Dân Quốc tung ra
thị trường, làm tài chính nước ta rối loạn.
- Nạn dốt ,hơn 90 % dân số mù chữ.
 Đất nước đứng trước tình thế hiểm nghèo : “ ngàn cân treo sợi tóc”.
b.Thuận lợi cơ bản:
* Trong nước:

- Nhân dân đã giành quyền làm chủ, được hưởng quyền lợi do chính quyền cách
mạng mang lại nên phấn khởi và gắn bó với chế độ.
- Cách mạng nước ta có Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng suốt lãnh đạo.
* Quốc tế:
- Hệ thống XHCN đang hình thành, phong trào cách mạng thế giới phát triển.
- Phong trào đấu tranh vì hịa bình, dân chủ phát triển ở nhiều nước tư bản .
II. BƯỚC ĐẦU XÂY DỰNG CHÍNH QUYỀN CÁCH MẠNG, GIẢI QUYẾT
NẠN ĐÓI, NẠN DỐT VÀ KHÓ KHĂN VỀ TÀI CHÍNH
1. Xây dựng chính quyền cách mạng
- Ngày 06/01/1946, hơn 90% cử tri trong cả nước đi bỏ phiếu bầu Quốc hội và đã bầu
ra 333 đại biểu.
- Ngày 02/03/1946, Quốc hội thơng qua danh sách Chính phủ liên hiệp kháng chiến
do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu, lập ra Ban dự thảo Hiến pháp.
- Ngày 09/11/1946: Ban hành Hiến pháp đầu tiên.
- Các địa phương thuộc Bắc Bộ và Trung Bộ bầu cử hội đồng nhân dân các cấp (tỉnh,
huyện, xã) theo nguyên tắc phổ thông đầu phiếu

1


- Lực lượng vũ trang được xây dựng.
- Việt Nam giải phóng qn đổi thành Vệ quốc đồn (9/1945), rồi Quân đội quốc
gia Việt Nam (22/ 5/1946).
- Cuối năm 1945, lực lương dân quân tự vệ tăng lên hàng chục vạn người.
Ý nghĩa:
- Thắng lợi của cuộc tổng tuyển cử đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho Nhà nước
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
- Khẳng định lòng ủng hộ son sắc của cả dân tộc đối với Đảng và Chính phủ cách
mạng trước những âm mưu chia rẽ của bọn đế quốc và tay sai.
- Trên đây là những điều kiện ban đầu để Đảng và Nhà nước vượt qua được tình thế

“ngàn cân treo sợi tóc” lúc bấy giờ.
2. Giải quyết nạn đói .
a. Biện pháp trước mắt:
- Hồ Chủ Tịch kêu gọi “nhường cơm sẻ áo”, lập “Hũ gạo cứu đói”, tổ chức “Ngày
đồng tâm”.
- Quyên góp, điều hịa thóc gạo giữa các địa phương trong cả nước, nghiêm trị những
kẻ đầu cơ tích trữ, khơng dùng gạo, ngô, khoai, sắn để nấu rượu.
b. Biện pháp lâu dài :
- Tăng gia sản xuất “Tấc đất tấc vàng”, “ Không một tấc đất bỏ hoang”.
- Bỏ thuế thân và các thứ thuế vô lý.
- Giảm tô , thuế ruộng đất 25 %, chia lại ruộng đất công.
Kết quả :sản xuất nơng nghiệp nhanh chóng được phục hồi, nạn đói bị đẩy lùi.
3. Giải quyết nạn dốt .
- Xóa nạn mù chữ là nhiệm vụ cấp bách .Ngày 8/ 9/1945, Hồ Chủ Tịch ký sắc lệnh
lập Nha Bình dân học vụ, kêu gọi nhân dân xóa nạn mù chữ.
- Trong vịng 1 năm (9/ 1945- 9/1946) trên tồn quốc gần 76 nghìn lớp học, xóa mù
chữ cho hơn 2,5 triệu người .
- Trường học các cấp phổ thông và đại học sớm khai giảng, nội dung và phương pháp
giáo dục được đổi mới theo tinh thần dân tộc dân chủ.
4. Giải quyết khó khăn về tài chính .
- Kêu gọi tinh thần tự nguyện đóng góp của nhân dân cả nước qua “Quỹ độc lập” và
“Tuần lễ vàng”, thu được 370 kg vàng, 20 triệu đồng vào “Quỹ độc lập”, 40 triệu đồng
vào “Quỹ đảm phụ quốc phòng”.
- Ngày 23/11/1946. Quốc hội cho lưu hành tiền Việt Nam trong cả nước .
III. SÁCH LƯỢC HỊA HỖN CỦA ĐẢNG.
1. Hịa hỗn với Trung hoa Dân Quốc ở miền Bắc, tập trung kháng chiến chống
Pháp ở miền Nam. (Thời gian từ sau 2/ 9/ 1945 đến trước ngày 6/ 3/ 1946).
* Đối với quân Trung Hoa Quốc dân.
- Đảng, Chính phủ và Hồ Chủ tịch chủ trương tạm thời hòa hoãn, tránh xung đột
với quân Trung Hoa Dân Quốc.

- Tháng 3 -1946 Quốc hội khóa I đồng ý:
+ Nhượng cho Việt Quốc, Việt cách 70 ghế trong Quốc hội, 4 ghế Bộ
trưởng trong Chính phủ liên hiệp, cho Nguyễn Hải Thần (lãnh tụ Việt Cách) giữ
chức Phó Chủ tịch nước.
+ Cung cấp một phần lương thực thực phẩm, phương tiện giao thông vận
tải, nhận tiêu tiền Trung Quốc.

2


- Để giảm bớt sức ép của kẻ thù, tránh hiểu lầm, đặt lợi ích dân tộc lên trên hết .Đảng
Cộng sản Đông Dương tuyên bố “tự giải tán “ (11-1945), nhưng là tạm thời rút vào hoạt
động bí mật, tiếp tục lãnh đạo chính quyền cách mạng .
- Đối với các tổ chức phản cách mạng, tay sai, chính quyền dựa vào quần chúng,
kiên quyết vạch trần âm mưu và hành động chia rẽ, phá hoại của chúng, nếu có đủ bằng
chứng thì trừng trị theo pháp luật. Ban hành một số sắc lệnh trấn áp bọn phản cách mạng.
2. Hịa hỗn với Pháp nhằm đẩy qn Trung Hoa Dân Quốc ra khỏi nước ta
(Thời gian từ sau ngày 6/ 3/ 1946 đến trước ngày 19/ 12/ 1946)
a. Bối cảnh:
- Sau khi chiếm Nam Bộ, Pháp thực hiện kế hoạch tiến quân ra bắc
- Ngày 28/2/1946, Pháp và Trung Hoa Dân Quốc ký Hiệp ước Hoa – Pháp:
+ Pháp trả lại một số quyền lợi về kinh tế, chính trị cho Trung Hoa Dân
Quốc và cho Trung Quốc vận chuyển hàng hố qua cảng Hải Phịng miễn
thuế.
+ Đổi lại cho Pháp đưa quân ra Bắc giải giáp quân đội Nhật.
Hiệp ước Hoa – Pháp đã đặt nhân dân ta trước sự lựa chọn:
+ Hoặc cầm súng chiến đấu chống thực dân Pháp.
+ Hoặc hịa hỗn, nhân nhượng Pháp để tránh tình trạng phải đối phó một
lúc với nhiều kẻ thù.
Đảng quyết định chọn con đường “hòa để tiến”với Pháp, ký Hiệp định Sơ bộ ngày

6/3/1946.
b. Biện pháp thực hiện sách lược hịa hỗn với thực dân Pháp
Ngày 6/3/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ ký với đại diện Chính
phủ Pháp bản Hiệp định Sơ bộ tại Hà Nội với nội dung:
+ Pháp công nhận nước Việt Nam dân chủ cộng hòa là một quốc gia tự do,
có Chính phủ, Nghị viện, qn đội và Tài chính riêng là thành viên của Liên bang
Đông Dương nằm trong khối Liên Hiệp Pháp.
+ Chính phủ Việt Nam thỏa thuận cho 15.000 quân Pháp ra miền Bắc
thayquân Trung Hoa Dân Quốc giải giáp quân Nhật, và số quân này sẽ rút dần
trong thời hạn 5 năm.
+ Hai bên ngừng xung đột ở miền Nam, tạo thuận lợi đi đến đàm phán chính
thức.
- Sau khi kí kết Hiệp định Sơ bộ, thực dân Pháp liên tiếp có những hành đội
bội ước, để tranh thủ thêm thời gian hịa bình, chuẩn bị lực lược, Chủ tịch Hồ Chí
Minh tiếp tục ký với Pháp bản Tạm ước 14/ 9/ 1946.
3. Ý nghĩa của sách lược “Hòa để tiến”.
- Ta tránh được việc phải đương đầu cùng lúc với nhiều kẻ thù, đẩy được 20 vạn quân
Trung Hoa Dân Quốc và tay sai ra khỏi nước ta.
- Có thêm thời gian hịa bình để củng cố, chuẩn bị mọi mặt cho kháng chiến lâu dài
chống Pháp.
B. TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHUYÊN ĐỀ.
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức : Học sinh nắm được các nội dung cơ bản
- Tình hình nước ta sau cách mạng tháng Tám (khó khăn to lớn và thuận lợi cơ bản)
- Chủ trương sách lược đấu tranh chống ngoại xâm, nội phản và bảo vệ chính quyền
cách mạng.
2. Kỹ năng:

3

- Phân tích, nhận định và đánh giá tình hình đất nước sau cách mạng tháng Tám. So
sánh, nhận xét về sách lược của Đảng đối vơi Pháp và tư tưởng trước và sau 6/ 3/ 1946
3. Thái độ:
- Bồi dưỡng lòng yêu nước, tinh thần độc lập dân tộc, niềm tin và tự hào vào sự lãnh
dạo của Đảng và lãnh tụ
4. Định các năng lực hình thành.
- Năng lực làm việc nhóm, làm việc cặp đơi đưa ra kết quả; năng lực đánh giá, nhận
xét đưa ra chính kiến của cá nhân; năng lực lập bảng biểu so sánh đối chiếu, liên hệ.
Năng lực phân tích.
II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH.
1. Chuẩn bị của giáo viên.
- Tranh ảnh và tư liệu.
- Tư liệu tham khảo.
2. Chuẩn bị của học sinh.
- Sưu tầm tranh ảnh, tư liệu có liên quan đến chuyên đề
III. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ.
1. Giáo viên giới thiệu.
Trước giờ học, GV pháp vấn, yêu cầu học sinh trả lời hai câu hỏi:
1, Em biết gì về tình hình Việt Nam sau cách mạng tháng Tám.
2, Học xong chuyên đề về “Cuộc đấu tranh bảo vệ và phát huy thành quả của CM
Tháng Tám” em mong muốn tiếp nhận được những nội dung kiến thức nào về chủ đề
này.
2. Các hoạt động học tập.
Hoạt động 1: Tìm hiểu tình hình Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám- 1945.
GV cho học sinh đọc đoạn thông tin, kết hợp với việc quan sát hình ảnh:

Hình: Quân đội Trung Hoa Dân Quốc tiến vào miền Bắc
vĩ tuyến 16 Việt Nam giải giáp vũ khí quân đội Nhật (Nguồn: Internet)

4


Dưới sự lãnh đạo của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân ta đã
tiến hành thắng lợi cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, đập tan xiềng xích thực
dân phong kiến gần 100 nǎm, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc - đất nước được
độc lập, thống nhất, nhân dân lao động làm chủ xã hội và tạo ra những tiền đề cần thiết
cho con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội.
Nhưng thực tế tình hình lại khơng như dự tính của chúng ta. Các thế lực đế quốc, phản
động quốc tế đã câu kết, bao vây, chống phá quyết liệt, hòng thủ tiêu mọi thành quả cách
mạng, tái dựng ách thống trị đối với đất nước ta.
Dưới danh nghĩa quân Đồng minh, gần 20 vạn quân Tưởng Giới Thạch kéo vào
miền Bắc thực hiện “nhiệm vụ” giải giáp quân Nhật; nhưng thực chất là thực hiện âm
mưu tiêu diệt Đảng ta, phá tan Việt Minh, giúp bọn phản động trong nước lật đổ chính
quyền nhân dân, lập chính phủ tay sai cho chúng. Cùng lúc, quân Anh kéo vào miền Nam
cũng để tước vũ khí quân Nhật, song thực chất là bí mật tìm cách giúp qn Pháp trở lại
xâm chiếm Việt Nam.
Ngày 6-9-1945, quân đội Anh vào Sài Gòn. Ngày 12-9, chúng chiếm trụ sở Ủy
ban nhân dân Nam Bộ, che chở cho lực lượng thân Pháp biểu tình khiêu khích ở Sài
Gịn, thả và trang bị vũ khí cho 1.500 lính Pháp bị Nhật giam giữ trước đây và trắng
trợn đòi lực lượng vũ trang cách mạng giao nộp vũ khí. Đến ngày 23-9, chúng cơng khai
hậu thuẫn cho quân Pháp nổ súng đánh chiếm Sài Gòn, mở đầu cuộc chiến tranh xâm
lược Việt Nam lần thứ hai.
Bên cạnh giặc ngoài, các thế lực thù địch, phản động ở trong nước, như “Việt
Nam quốc dân đảng” (Việt Quốc) của Vũ Hồng Khanh, “Việt Nam cách mạng đồng chí
hội” (Việt Cách) của Nguyễn Hải Thần… tǎng cường chống phá chính quyền cách mạng
và chiếm giữ một số địa phương. Các tổ chức phản cách mạng khác, như “Đại Việt quốc
dân đảng”, “Đại Việt quốc gia xã hội đảng” v.v.. vẫn bí mật tìm mọi cách hoạt động phá
hoại... Thêm vào đó là nạn đói, nạn dốt và tài chính kiệt quệ… đã đặt vận mệnh quốc gia
dân tộc ta vào tình thế “ngàn cân treo trên sợi tóc”.

5


Tuy nhiên, thuận lợi của chúng ta lúc bấy giờ là rất cơ bản. Nhân dân ta đã giành
quyền làm chủ, bước đầu được hưởng quyền lợi do chính quyền cách mạng đưa lại nên
rất phấn khởi, gắn bó với chế độ. Cách mạng nước ta có Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ
Chí Minh sáng suốt lãnh đạo. Trên thế giới, hệ thống XHCN đang hình thành, phong
trào giải phóng dân tộc dâng cao ở nhiều nước thuộc địa và phụ thuộc, phong trào đấu
tranh vì hịa bìn, dân chủ phát triển ở nhiều nước Tư bản.
- Học sinh thảo luận nhóm, chia cặp đơi giải quyết từng gói câu hỏi theo
nhóm:
+ Sau cách mạng tháng Tám, những khó khăn mà nước ta gặp phải là gì?
+ Cơ sở pháp lý quốc tế nào để quân Trung Hoa Dân quốc và Anh vào giải giáp
vũ khí quân đội Nhật ở Việt Nam? Ẩn sau danh nghĩa giải giáp vũ khí quân đội phát xít
là âm mưu nào?
+ Trong những khó khăn đó, khó khăn- nguy cơ nào đe dọa trực tiếp đến sự tồn
vong của chính quyền cách mạng non trẻ? Lý giải tại sao?
+ Cơ sở vững chắc nhất để vượt qua tình thế khó khăn “ngàn cân treo sợi tóc” là
gì?
- GV xem xét kết quả, nhận xét chốt ý trong nhóm thảo luận.
+ Cơ sở pháp lý: Nghị quyết hội nghị Ianta, Hội nghị Poxtđam. Âm mưu: lật đổ
chính quyền, biến nước ta trở lại thân phận thuộc địa.
+ Những khó khăn: Ngoại xâm (lực lượng Đồng minh); Nội phản (bọn phản động
thân THDQ, thân Pháp); khó khăn nội tại về chính trị, kinh tế, văn hóa- xã hội.
+ Nguy cơ đe dọa trực tiếp sự tồn vong của chính quyền non trẻ: Giặc ngoại xâm.
+ Cơ sở để vượt qua khó khăn: Đảng - Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo, thế trận
lịng dân.
- Học sinh báo cáo kết quả làm việc nhóm đơi, nhận xét kết quả làm việc của
nhóm bạn.

Hoạt động 2: Những biện pháp trước mắt và lâu dài để giải quyết những khó
khăn.
GV đưa đoạn thơng tin, học sinh kết hợp quan sát hình ảnh.

6


7


Hình: Phong trào “Nhường cơm sẻ áo”
giải quyết “giặc đói” sau cách mạng tháng Tám

Hình: Phong trào “Bình dân học vụ” giải quyết “giặc dốt”.

8


Hình: Các gia đình tư sản Hà Nội
qun góp ủng hộ “Tuần lễ vàng”- giải quyết khó khăn tài chính.
Trên cơ sở phân tích tình hình thế giới và hiện trạng đất nước, ngày 25-11-1945,
Trung ương Đảng ra chỉ thị "Kháng chiến kiến quốc". Bản chỉ thị xác định nhiệm vụ
chiến lược của cách mạng lúc này "vẫn là cuộc cách mạng dân tộc giải phóng. Vì trên
thực tế, cuộc cách mạng đó vẫn đang tiếp diễn, nước ta chưa hồn tồn độc lập. Chính
quyền cách mạng cùng tồn dân phải "kiên quyết hoàn thành nhiệm vụ thiêng liêng ấy
Khẩu hiệu của cách mạng vẫn là "Dân tộc trên hết", "Tổ quốc trên hết". Xem xét âm mưu
của chủ nghĩa đế quốc đối với cách mạng Việt Nam và Đông Dương cũng như những
hành động xâm lược của thực dân Pháp ở Nam Bộ cho thấy, việc Đảng ta xác định
nhiệm vụ chiến lược trên đây là đúng đắn.
Trước hết, Đảng nhấn mạnh việc củng cố sức mạnh về chính trị, tinh thần của chế

độ mới. Chính quyền là vấn đề cơ bản của cách mạng, do vậy củng cố chính quyền cách
mạng là nhiệm vụ hàng đầu. Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trương tổ chức sớm
cuộc tổng tuyển cử phổ thơng đầu phiếu, lập chính phủ chính thức, chấn chỉnh các cơ
quan chính phủ, soạn thảo Hiến pháp để khẳng định trên thực tế và về mặt pháp lý, một
chính quyền thật sự do nhân dân xây dựng nên, một chính quyền của dân và vì dân. Kết
quả cuộc bầu cử Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam ngày 6-1-1964 biểu thị ý chí và
sức mạnh của tồn dân xây dựng và bản vệ chính quyền, ở các địa phương nhân dân
cũng bầu ra Hội đồng nhân dân các cấp và các hội đồng đó cử ra các uỷ ban nhân dân
chính thức thay cho các uỷ ban nhân dân lâm thời thành lập trong những ngày tổng khởi
nghĩa. Việc kiện tồn chính quyền cách mạng từ trung ương tới cơ sở có ý nghĩa to lớn
cả về đối nội và đối ngoại và là bước tiến quan trọng nhằm tǎng cường sức mạnh về
chính trị. Ngày 9-11-1946, Quốc hội thông qua Hiến pháp dân chủ đầu tiên của nước ta,
khẳng định tất cả quyền binh trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam, nước Việt
Nam là một khối thống nhất không thể chia cắt.

9


Như vậy, trong một thời gian ngắn, chính quyền nhân dân do Đảng lãnh đạo đã
xây dựng được Hiến pháp, có Quốc hội, Chính phủ, có các cơ quan dân cử và cơ quan
hành chính các cấp được xây dựng và từng bước củng cố, kiện toàn. Quyền lực và sức
mạnh của chính quyền được phát huy trong đấu tranh chống xâm lược, trấn áp bọn phản
động và tổ chức, động viên sức mạnh về mọi mặt của nhân dân trong việc giữ gìn thành
quả cách mạng.
Để tǎng cường sức mạnh về chính trị, cùng với việc củng cố chính quyền, Đảng
chủ trương mở rộng khối đoàn kết toàn dân trên cơ sở phát triển các đoàn thể cứu quốc
trong Mặt trận Việt Minh, tổ chức thêm những đoàn thể cứu quốc mới.
Thu hút vào Mặt trận những tầng lớp tư sản, địa chủ yêu nước và tiến bộ. Theo
sáng kiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, bên cạnh Mặt trận Việt Minh, một mặt trận mới là
Hội liên hiệp quốc dân Việt Nam, gọi tắt là Liên Việt được thành lập tháng 5-1946 nhằm

đoàn kết tất cả các lực lượng và cá nhân chưa có điều kiện tham gia Mặt trận Việt Minh
trước đây cùng phấn đấu cho một nước Việt Nam độc lập, thống nhất, dân chủ và phú
cường. Khối đoàn kết dân tộc trong Mặt trận Việt Minh và Liên Việt là cơ sở chính trị,
xã hội rộng lớn bảo đảm sự vững mạnh của chính quyền nhân dân, của chế độ mới trước
những khó khǎn thử thách nặng nề.
Sức mạnh chính trị được biểu hiện tập trung ở việc giữ vững và tǎng cường sự
lãnh đạo của Đảng cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức, ở việc giữ nghiêm kỷ luật của
Đảng và tǎng cường số lượng và chất lượng đội ngũ đảng viên. Trong tình hình chính trị
có nhiều phức tạp, trước âm mưu chia rẽ, chống phá của giặc ngoài, thù trong, để bảo
tồn lực lượng và có lợi cho sách lược đấu tranh, Đảng tạm thời rút vào hoạt động bí
mật (ngày 11-11-1945): Nhưng Đảng vẫn giữ vững vai trò lãnh đạo cách mạng, xem đó
chỉ là một giải pháp cần thiết, bắt buộc trước tình thế hiểm nghèo của cách mạng, Đảng
phải "lãnh đạo kín đáo và có hiệu quả hơn"
Trước hành động xâm lược của thực dân Pháp ở Nam Bộ, Đảng chủ trương
nhanh chóng phát triển lực lượng vũ trang, tǎng cường sức manh quân sự, động viên lực
lượng tồn dân kiên trì kháng chiến. Ngày 23-9-1945, qn dân Sài Gòn và cả Nam Bộ
đã mở đầu cuộc kháng chiến trường kỳ và gian khổ chống thực dân Pháp. ở miền Nam,
Đảng phát động toàn dân triệt để tổng đình cơng, bãi cơng, bãi chợ, khơng hợp tác với
địch, làm đúng lời thề trong lễ tuyên bố độc lập, đơng thời tiến hành chiến tranh du kích
rộng khắp, kìm chân và tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch, làm thất bại kế hoạch đánh
nhanh thắng nhanh của địch. ở miền Bắc và miền Trung, Đảng phát động phong trào
"Nam tiến" chi viện người và của cho cuộc chiến đấu ở miền Nam. Chính cuộc đấu tranh
vũ trang anh dũng dựa trên sức mạnh của quân dân cả nước đã gây cho địch nhiều khó
khǎn, làm thất bại kế hoạch đánh nhánh thắng nhanh của chúng, buộc thực dân Pháp
phải đàm phán với Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hoà.
Lực lượng vũ trang cách mạng đến nǎm 1946 đã lên tới 8 vạn người. Đó là một
trong những lực lượng nịng cốt bảo vệ chính quyền, bảo vệ thành quả cách mạng. Ngay
từ đâu, Đảng và chính quyền cách mạng đã rất chǎm lo xây dựng, củng cố cơng an nhân
dân, coi đó là cơng cụ trọng yếu bảo vệ thành quả cách mạng. Sự ra đời của cơng an
nhân dân ngày 19-8-1945 và cuộc đấu tranh có hiệu quả chống các thế lực phản cách

mạng đã thể hiện tinh thần đó.
Chính quyền cách mạng đã nhanh chóng xố bỏ bộ máy cai trị của chính quyền
cũ như Sở liêm phóng, hiến binh, giải tán các đảng phái phản động. Ngày 5-9-1945,
Chính phủ ra sắc lệnh giải tán "Đại Việt quốc gia xã hội đảng", "Đại Việt quốc dân
đảng", ngày 13-9-1945, Chính phủ ra tiếp sắc lệnh quản thúc an trí những người nguy
hiểm cho nền dân chủ cộng hoà.

10


Đảng và chính quyền cách mạng kiên quyết trừng trị bọn phản quốc lợi dụng khó
khǎn của cách mạng và dựa vào thế lực bên ngoài để chống phá cách mạng. Các âm
mưu lật đổ của địch đều bị thất bại. Việc khám phá và đưa ra xét xử vụ bắt cóc, cướp
của, giết người của bọn phản động ở phố ôn Như Hầu tháng 7-1946 đã làm thất bại kế
hoạch lật đổ chính quyền cách mạng, làm tan rã hàng ngũ bọn phản động, đồng thời
biểu lộ sức mạnh và uy tín của chính quyền nhân dân.
Trong điều kiện nền kinh tế, tài chính kiệt quệ, nạn đói vẫn tiếp diễn, Đảng nhận
thức rõ chính quyền muốn đứng vững phải nhanh chóng đưa đất nước thốt khỏi nạn đói
và những khó khǎn về kinh tế. Trước đó bọn thống trị Pháp cố tình gây ra nạn đói "để
ngǎn trở phong trào yêu nước và bắt buộc đông bào chúng ta phải làm việc như nơ lệ".
Chính quyền cách mạng với những chính sách và biện pháp có hiệu quả sớm ổn định và
cải thiện đời sống nhân dân.
Bên cạnh những biện pháp cơ bản để phát triển kinh tế như khôi phục các nhà
máy, hầm mỏ, cho tư nhân góp vốn kinh doanh, khuyến khích giới cơng thương mở hợp
tác xã, lập ngân hàng quốc gia, phát hành giấy bạc, sửa chữa đê điều, định lại các ngạch
thuế v.v.., Đảng đặc biệt nhấn mạnh việc phát triển sản xuất nông nghiệp với khẩu hiệu
"không một tấc đất bỏ hoang". Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động chiến dịch tǎng gia sản
xuất và tiết kiệm để cứu đói, động viên sự đóng góp to lớn của nhân dân. Hàng loạt
chính sách, biện pháp thúc đẩy sản xuất, tiết kiệm, khắc phục khó khǎn về kinh tế tài
chính, ổn định đời sống, được nhân dân tích cực hưởng ứng và thực hiện có hiệu quả. Vì

vậy, nạn đói bị đẩy lùi, sản xuất nông nghiệp khôi phục nhanh và phát triển. Theo thống
kê của Bộ canh nông, chỉ riêng ở Bắc Bộ, sản lượng lương thực cả nǎm 1946 đạt
1.925.000 tấn, xấp xỉ bằng vụ mùa của cả nước nǎm 1940. Thắng lợi đó khơng chỉ có ý
nghĩa về kinh tế mà cịn có ý nghĩa chính trị sâu sắc. Nhân dân thêm tin tưởng, gắn bó và
hết lịng ủng hộ chính quyền cách mạng, đóng góp cơng sức xây dựng đất nước và chế độ
mới.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra rằng: "Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu" Vì vậy,
cùng với chống giặc đói và giặc ngoại xâm phải chống giặc dốt: Chiến dịch diệt giặc dốt
được thực hiện rộng rãi khắp cả nước. Chỉ trong một nǎm, đã có 2,5 triệu người biết
chữ. Việc xố bỏ phong tục cổ hủ và tệ nạn xã hội của chế độ cũ và từng bước xây dựng
đời sống vǎn hố mới đã mang lại hiệu quả tích cực, tạo nên sức mạnh chính trị, tinh
thần của chế độ xã hội mới.
Để giải quyết khó khǎn của nền tài chính quốc gia. Chính phủ đã động viên tồn
dân đóng góp tiền của và hưởng ứng "Tuần lễ vàng" xây dựng "Quỹ độc lập". Các tầng
lớp nhân dân trên cả nước trong "Tuần lễ vàng", (từ ngày 17 đến 24-9-1945) đã đóng
góp được 370 kg vàng, và hơn 60 triệu đồng cho"Quỹ độc lập" và "Quỹ đảm phụ quốc
phòng". Nhiều nhà cơng thương ở Hà Nội ủng hộ Chính phủ hàng trǎm lạng vàng và
hàng triệu đồng.
Thành công lớn của Đảng trong thời kỳ này là tǎng cường thực lực cách mạng về
mọi mặt: chính trị, quân sự, kinh tế, vǎn hoá tư tưởng, đồng thời phát huy cao độ sức
mạnh của toàn dân với tư cách người chủ đất nước để xây dựng và bảo vệ chế độ mới và
nền độc lập dân tộc. Sức mạnh của chính quyền và chế độ mới thật sự bắt nguồn từ sức
mạnh của nhân dân.
- GV đưa câu hỏi phát vấn, học sinh hoạt động cá nhân:
+ Đối mặt với những khó khăn to lớn, nhiệm vụ đầu tiên của cách mạng sau khi
nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời là gì? Nêu những biện pháp để thực hiện nhiệm
vụ đó?

11

+ Ngày 11. 11. 1945, Đảng Cộng sản Đông Dương tuyên bố tự giải tán. Em hãy lý
giải tại sao lại có sự kiện đó, và thực chất của sự kiện đó là gì?
HS đọc lại đoạn thơng tin, suy nghĩ, trả lời, nhận xét về câu trả lời của bạn và
đưa ra ý kiến bản thân.
GV tập hợp ý kiến cá nhân, chốt ý:
+ Nhiệm vụ đầu tiên: Củng cố chính quyền cách mạng. Biện pháp: Đưa ra chỉ thị
“Kháng chiến kiến quốc”; Tiến hành tổng tuyển cử bầu Quốc hội; Tiến hành kỳ họp
Quốc hội thứ I, thông qua danh sách Chính phủ liên hiệp kháng chiến; Đưa ra bản Hiến
Pháp đầu tiên của nước VNDCCH; xây dựng lực lượng vũ trang; Thành lập “Hội liên
hiệp quốc dân Việt Nam”; Ra các sắc lệnh trấn áp bọn phản động.
+ Lý giải sự kiện 11. 11. 1945: Trước sức ép cơng kích của kẻ thù, dư luận, âm
mưu chia rẽ, chống phá của giặc ngoài, thù trong, để bảo tồn lực lượng và có lợi cho
sách lược đấu tranh Đảng Cộng sản Đông Dương tuyên bố tự giải tán. Thực chất là rút
vào hoạt động bí mật, tiếp tục lãnh đạo cách mạng Việt Nam.
- GV đưa ra bảng thơng tin, chia lớp thành ba nhóm đọc lại đoạn thơng tin,
kết hợp tìm hiểu SGK, quan sát hình ảnh và thảo luận, yêu cầu các nhóm điền vào
phần khuyết thiếu trong bảng:

Nội dung

Giải quyết “giặc đói”

Giải quyết “giặc
dốt”

Giải quyết những
khó khăn về tài
chính.

Biện pháp
trước mắt
Biện pháp lâu
dài

Kết quả

Ý nghĩa

Các nhóm thảo luận báo cáo kết quả, GV yêu cầu hai nhóm cịn lại nhận xét
đánh giá theo ngun tắc “3- 2- 1”: 3: Đưa ra ba lời khen cho kết quả thảo luận của
nhóm bạn; 2: Đưa ra hai góp ý cho nhóm thảo luận bạn; 1: Đưa ra 1 đề nghị cho kết quả
thảo luận của nhóm bạn.
Lưu ý: Các nhóm góp ý khơng được trùng lặp lời khen, góp ý và đề nghị của nhau.
GV chốt ý:

12


Nội dung

Biện pháp
trước mắt

Giải quyết “giặc đói”
- Chủ Tịch kêu gọi
“nhường cơm sẻ áo”,
lập “ Hũ gạo cứu đói”,
tổ chức “Ngày đồng
tâm”.

- Qun góp, điều hịa
thóc gạo giữa các địa
phương trong cả nước,
nghiêm trị những kẻ đầu
cơ tích trữ, khơng dùng
gạo, ngô, khoai, sắn để
nấu rượu.
- Tăng gia sản xuất với
khẩu hiệu “Tấc đất tấc
vàng”, “ Không một tấc
đất bỏ hoang”.
- Bỏ thuế thân và các
thứ thuế vô lý.
- Giảm tô, thuế ruộng
đất 25 %, chia lại ruộng
đất công.

Giải quyết “giặc
dốt”
- Xóa nạn mù chữ là
nhiệm vụ cấp bách
.Ngày 8/ 9/1945, Hồ
Chủ Tịch ký sắc lệnh
lập Nha Bình dân học
vụ, kêu gọi nhân dân
xóa nạn mù chữ.

Giải quyết những
khó khăn về tài
chính.

- Kêu gọi tinh thần tự
nguyện đóng góp của
nhân dân cả nước qua
“Quỹ độc lập” và
“Tuần lễ vàng”,

- Trường học các cấp
phổ thông và đại học
sớm khai giảng, nội
dung và phương pháp
giáo dục được đổi
mới theo tinh thần
dân tộc dân chủ.

- Ngày 23/ 11 /1946.
Quốc hội cho lưu
hành tiền Việt Nam
trong cả nước .

Kết quả

Trong vòng 1 năm (9/
1945- 9/1946) trên
Sản xuất nơng nghiệp tồn quốc gần 76.000
nhanh chóng được phục lớp học, xóa mù chữ
hồi, nạn đói bị đẩy lùi.
cho hơn 2,5 triệu
người .

Thu được 370 kg

vàng, 20 triệu đồng
vào “Quỹ độc lập”,
40 triệu đồng vào
“Quỹ đảm phụ quốc
phịng”.

Ý nghĩa

- Kết hợp cùng việc xây dựng chính quyền, những bp trên góp phần đưa
nước ta thốt khỏi tình thế hiểm nghèo.
- Là cơ sở để đấu tranh ngoại giao bảo vệ và phát huy thành quả của
Cách mạng tháng Tám.
- Chứng minh sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, nhân dân càng tin yêu và
ủng hộ chính quyền.

Biện pháp
lâu dài

Hoạt động 3: Thực hiện sách lược hịa hỗn có điều kiện với quân Trung Hoa
Dân Quốc (Sau ngày 2/ 9/ 1946 đế trước ngày 6/ 3/ 1946). Hòa hoãn với thực dân
Pháp (Sau ngày 6/ 3/ 1946 đến trước ngày 19/ 12/ 1946).
Hs quan sát hình ảnh và đọc thông tin trong mục III, SGK lịch sử lớp 12 từ
trang 125 đến trang 129.

13


Hình: Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Hiệp định Sơ bộ ngày 6/ 3/ 1946
với đại diện của Pháp Sainterny tại phố Lê Lợi (Hà Nội).

Hình: Chủ tịch Hồ Chí Minh
và Bộ trưởng Hải ngoại Pháp Marius Moutet ký bản tạm ước ngày 14/ 9/ 1946.
GV đưa câu hỏi thảo luận nhóm, làm việc cặp đơi trong nhóm.
- Để đối phó với âm mưu lật đổ chính quyền cách mạng của quân THDQ và Thực
dân Pháp, trong thời gian từ sau 2/ 9/ 1945 đến trước ngày 19/ 12/ 1946, sách lược hịa
hỗn của Đảng được chia làm mấy giai đoạn? thời gian, nội dung, biện pháp cụ thể của
các giai đoạn đó là gì?
- Tình thế cách mạng và sự lựa chọn của Đảng khi Hiệp ước tay đôi “Hoa- Pháp”
ngày 28. 2. 1946 là gì?
- Ý nghĩa của sách lược “Hịa để tiến”.
Hs thảo luận, trình bày ý kiến, nhận xét.
GV chốt ý:
- Hai giai đoạn của sách lược:

14


+ Giai đoạn 1, thời gian từ sau ngày 2/ 9/ 1945 đến trước ngày 6/ 3/ 1946. Nội
dung: Hòa hoãn với THDQ, tập trung kháng chiến chống Pháp ở Nam bộ.
+ Giai đoạn 2, thời gian từ sau ngày 6/ 3/ 1946 đến trước ngày 19/ 12/ 1946. Nội
dung: Hịa hỗn với Pháp, đẩy 20 vạn qn THDQ ra khỏi miền Bắc.
- Tình thế cách mạng:
Hiệp ước Hoa- Pháp đặt ta trước hai sự lựa chọn:
+ Đánh Pháp ngay khi chúng đặt chân ra miền Bắc, lúc đó sẽ phải đối mặt với 20
vạn quân THDQ chưa rút về Trung Quốc, lực lượng vũ trang còn non yếu.
+ Hòa hoãn với Pháp để đẩy nhanh 20 vạn quân THDQ ra khỏi miền Bắc tránh
một lúc phải đối phó với nhiều kẻ thù, có thêm thời gian để chuẩn bị mọi mặt cho kháng
chiến trường kỳ.
Đảng đã lựa chọn con đường: Hịa hỗn với Pháp, đuổi THDQ.\
- Ý nghĩa sách lược “Hòa để tiến”:

+ Hạn chế đến mức thấp nhất những hành động phá hoại của địch, làm thất bại âm
mưu lật đổ chính quyền của chúng.
+ Tránh một lúc phải đối phó với nhiều kẻ thù
+ Có thêm thời gian hịa bình q báu để chuẩn bị mọi mặt cho kháng chiến
trường kỳ.
3. Sơ kết bài học.
Giáo viên phát lại phiếu thông tin, yêu cầu học sinh trả lời hai câu hỏi:
- Sau khi học song chuyên đề, các em biết thêm những gì về giai đoạn xây dựng,
bảo vệ chính quyền non trẻ sau Cách mạng tháng Tám- 1945?
- Những bài học để lại về sách lược ứng biến, biện pháp giải quyết khó khăn và lợi
dụng phân hóa kẻ thù. Hiện nay trong thời kỳ quá độ đi lên CNXH, đối phó với âm mưu
diễn biến hịa bình và đặc biệt là vấn đề biển đảo chúng ta phải vận dụng những bài học
lịch sử đó như thế nào?
4. Dặn dò hướng dẫn học sinh học ở nhà.
C. XÂY DỰNG BẢNG MÔ TẢ CÁC YÊU CẦU VÀ BIÊN SOẠN CÂU HỎI,
BÀI TẬP VỀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ.
1. Bảng mô tả các mức yêu cầu cần đạt cho mỗi loại câu hỏi/ bài tập trong
chuyên đề.
Nội dung
Hoàn
cảnh
nước
VNDCCH sau
cách
mạng
tháng Tám.

Nhận biết
- Trình bày
được

những
khó khăn, thuận
lợi cơ bản của
cách mạng Việt
Nam sau ngày
2/ 9/ 1945.

Thơng hiểu
- Phân tích
những thuận lợi
và khó khăn cơ
bản của cách
mạng nước ta
sau ngày 2/ 9/
1945.

15

Vận dụng thấp
- Trong những
khó khăn, khó
khăn- nguy cơ
nào đe dọa trực
tiếp đến sự tồn
vong của chính
quyền
cách
mạng non trẻ?
Lý giải tại sao?
- Lý giải tại sao

ngày 11. 11.
1945
Đảng
Cộng sản Đông

Vận dụng cao
- Cơ sở pháp lý
quốc tế nào để
quân Trung Hoa
Dân quốc và
Anh vào nước
ta giải giáp vũ
khí quân đội
Nhật ở Việt
Nam? Ẩn sau
danh nghĩa giải
giáp vũ khí
quân đội phát
xít là âm mưu


- Những biện
Biện pháp giải pháp trước mắt
quyết
khó và lâu dài để
khăn.
vượt qua khó
khăn.

- Phân tích

những
biện
pháp giải quyết
khó khăn của
Đảng.
Trong
các biện pháp
đó, biện pháp
nào là nhất
qn và thơng
suốt? Lý giải.

- Trình bày
những
biện
pháp của Đảng
nhằm đối phó
với qn THDQ
và Thực dân
Pháp
(2/9/
1945- 19/ 12/
1946).
- Trình bày bối
cảnh, nội dung,
ý nghĩa của
Hiệp định Sơ
bộ (6/ 3/ 1946).

- Phân tích các

khả năng cách
mạng trước khi
ta ký kết hiệp
định Sơ bộ.
- Phân tích ý
nghĩa của sách
lược “Hịa để
tiến”.

Đấu
tranh
chống
ngoại
xâm- nội phản
bảo vệ chính
quyền
cách
mạng.

Dương
phải
tun bố tự giải
tán? Thực chất gì?
của sự kiện đó
là gì?
- Ngun nhân
- Lập bảng so
quyết định để
sánh các biện
đất nước ta vượt

pháp giải quyết
qua khó khăn
nạn đói, nạn dốt
sau cách mạng
và khó khăn về
tháng Tám là
tài chính với
gì? Phân tích
các nội dung:
ngun nhân và
Biện pháp trước
liên hệ với sự
mắt, lâu dài, kết
nghiệp CNHquả, ý nghĩa.
HĐH hiện nay.
- Liên hệ so
sánh Hiệp định
Sơ bộ 6/ 3/
1946 với hòa
ước Bret li tốp
mà Lê nin ký
- Tại sao trong
kết với phát xít
văn bản của
Đức
(3.
3.
Hiệp định Sơ
1918).
bộ 6/3 thực dân

- Chứng minh
Pháp lại công
nhận
định:
nhận Việt Nam
“Hiệp định sơ
là một quốc gia
bộ là một quyết
“Tự do” mà
định sáng suốt,
không phải là
một mẫu mực
“Độc lập” hay
tuyệt vời về
“Tự trị”.
sách lược, về
việc tận dụng
thời cơ, về sự
nhân nhượng có
nguyên tắc”.

2. Câu hỏi và bài tập theo định hướng phát triển năng lực.
2.1. Câu hỏi mức độ nhận biết.
- Trình bày những khó khăn, thuận lợi cơ bản của cách mạng Việt Nam sau ngày
2/ 9/ 1945.
- Nêu những biện pháp trước mắt và lâu dài để vượt qua khó khăn “Ngàn cân treo
sợi tóc” sau Cách mạng Tháng Tám- 1945.
- Trình bày những biện pháp của Đảng nhằm đối phó với quân THDQ và Thực
dân Pháp (2/9/ 1945- 19/ 12/ 1946)

16


- Trình bày bối cảnh, nội dung, ý nghĩa của Hiệp định Sơ bộ (6/ 3/ 1946).
2.2. Câu hỏi mức độ thơng hiểu.
- Phân tích những thuận lợi và khó khăn cơ bản của cách mạng nước ta sau ngày
2/ 9/ 1945.
- Phân tích những biện pháp giải quyết khó khăn của Đảng. Trong các biện pháp
đó, biện pháp nào là nhất qn và thơng suốt? Lý giải.
- Phân tích các khả năng cách mạng trước khi ta ký kết hiệp định Sơ bộ.
- Phân tích ý nghĩa của sách lược “Hòa để tiến”.
2.3. Câu hỏi mức độ vận dụng thấp.
- Trong những khó khăn, khó khăn- nguy cơ nào đe dọa trực tiếp đến sự tồn vong
của chính quyền cách mạng non trẻ? Lý giải tại sao?
- Lý giải tại sao ngày 11. 11. 1945 Đảng Cộng sản Đông Dương phải tuyên bố tự
giải tán? Thực chất của sự kiện đó là gì?
Lập bảng so sánh các biện pháp giải quyết nạn đói, nạn dốt và khó khăn về tài
chính với các nội dung: Biện pháp trước mắt, lâu dài, kết quả, ý nghĩa.
Tại sao trong văn bản của Hiệp định Sơ bộ 6/3 thực dân Pháp lại công nhận Việt
Nam là một quốc gia “Tự do” mà không phải là “Độc lập” hay “Tự trị”.
2.4. Câu hỏi mức độ vận dụng cao.
- Cơ sở pháp lý quốc tế nào để quân Trung Hoa Dân quốc và Anh vào nước ta giải
giáp vũ khí quân đội Nhật ở Việt Nam? Ẩn sau danh nghĩa giải giáp vũ khí quân đội phát
xít là âm mưu gì?
- Ngun nhân quyết định để đất nước ta vượt qua khó khăn sau cách mạng tháng
Tám là gì? Phân tích ngun nhân và liên hệ với sự nghiệp CNH - HĐH hiện nay.
- Liên hệ so sánh Hiệp định Sơ bộ 6/ 3/ 1946 với hòa ước Bret li tốp mà Lê nin ký
kết với phát xít Đức (3. 3. 1918) về: Bối cảnh, sách lược phân hóa kẻ thù, ý nghĩa của hai
văn kiện ngoại giao đó.
- Chứng minh nhận định: “Hiệp định sơ bộ là một quyết định sáng suốt, một mẫu

mực tuyệt vời về sách lược, về việc tận dụng thời cơ, về sự nhân nhượng có nguyên tắc”.
Lưu ý về nội dung báo cáo kết quả làm việc:
Cơ sở: lý luận- thực tiễn.
Những nội dung cơ bản của chuyên đề.
Các phương pháp tiến trình dạy học. Lý giải phương pháp, kỹ thuật? Mục tiêu.

17