Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lenin Bài 8

BÀI 8
NHỮNG VẤN ĐỀ CHÍNH TRỊỊ - XÃ HỘI
Ộ
CÓ TÍNH QUY LUẬT TRONG TIẾN
TRÌNH CÁCH MẠNG XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA
PGS TS Bùi Thị Ngọc
PGS.TS
N
LLan

1
v2.0013105209


NỘI DUNG

• Dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước xã hội chủ nghĩa;
• Nền
Nề văn
ă hóa
hó xã
ã hội chủ
hủ nghĩa;
hĩ
• Vấn đề dân tộc và tôn giáo trong xã hội chủ nghĩa.
nghĩa

2
v2.0013105209

MỤC TIÊU
• Bài này cung cấp cho anh/chị những lý luận chung về dân chủ và nhà nước
xã hội
ộ chủ nghĩa;
g
những
g vấn đề cơ bản về nền văn hóa xã hội
ộ chủ nghĩa
g
và về các vấn đề dân tộc và tôn giáo trong quá trình xây dựng chủ nghĩa
xã hội.
• Sau khi nghiên cứu xong bài này, anh chị cần nắm vững:


Bản chất nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước xã hội chủ nghĩa;



Đặc điểm và những nội dung của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa;



Những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về vấn đề dân tộc
và vấn đề tôn giáo trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội.

3
v2.0013105209

1. XÂY DỰNG NỀN DÂN CHỦ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ NHÀ NƯỚC
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

Q
Quan
niệm
iệ về
ề dân
dâ chủ:
hủ
• Dân chủ là quyền lực thuộc về nhân dân;
• Dân chủ là một phạm trù chính trị khi nó gắn với một hình thái nhà
nước, một chế độ chính trị;
• Dân chủ là một hệ giá trị văn hóa phản ánh trình độ phát triển của
cá nhân và cộng đồng trong quá trình chống áp bức, bóc lột, bất
bình đẳng xã hội, tiến tới các giá trị nhân đạo, tiến bộ tự do, bình
đẳng và hạnh phúc.

4
v2.0013105209


1. XÂY DỰNG NỀN DÂN CHỦ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ NHÀ NƯỚC
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA (tiếp theo)
Những đặc trưng cơ bản của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa:
• Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa vừa mang bản chất của giai
cấp công nhân vừa có tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc
sâu sắc;
• Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa có cơ sở kinh tế là chế độ công
hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu;

• Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa thực hiện dân chủ rộng rãi với
đông đảo quần chúng nhân dân, đồng thời hạn chế dân chủ
và thực hiện trấn áp với thiểu số giai cấp áp bức, bóc lột và
các thế lực phản động.

5
v2.0013105209


XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

Khái niệm: Nhà nước xã hội chủ nghĩa là tổ chức
trụ cột thể hiện và thực hiện ý chí quyền lực của
nhân dân,
dân vừa là bộ máy hành chính,
chính vừa là tổ chức
quản lý kinh tế, văn hóa, xã hội của nhân dân.

6
v2.0013105209


XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA (tiếp theo)
Đặc trưng của nhà nước xã hội chủ nghĩa:
• Là công cụ cơ bản để thực hiện quyền lực của nhân dân lao động, đặt dưới
sự lãnh đạo của Đảng cộng sản của giai cấp công nhân;
• Là công cụ của chuyên chính giai cấp nhưng bảo vệ lợi ích cho nhân dân lao
động, trấn áp kẻ thù;
• Mặt cơ bản của nhà nước xã hội chủ nghĩa là tổ chức, xây dựng xã hội mới
– xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa;

• Ngày càng hoàn thiện các hình thức đại diện nhân dân, mở rộng dân chủ,
lôi cuốn đông đảo quần chúng nhân dân tham gia vào quản lý nhà nước,
nước
quản lý xã hội;
• Là một kiểu nhà nước đặc biệt.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa có những chức năng cơ bản:
• Tổ chức và xây dựng toàn diện xã hội mới;
• Chức năng bạo lực: Sử dụng công cụ bạo lực để đập tan sự phản kháng
của kẻ thù chống phá sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, bảo vệ
thành quả cách mạng;
• Chức năng đối ngoại.
v2.0013105209

7


XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA (tiếp theo)
Nhiệm
ệ vụ
ụ của nhà nước xã hội
ộ chủ nghĩa:
g
• Trên lĩnh vực kinh tế: Quản lý, xây dựng và phát triển kinh tế;
• Trên lĩnh vực xã hội: Quản lý văn hóa – xã hội, xây dựng nền văn hóa xã hội
chủ
hủ nghĩa,
hĩ phát
há triển
iể giáo
iá dục,

d
con người,
ời chăm
hă sóc
ó sức
ứ khỏe
khỏ nhân
hâ dân,…
dâ
Tính tất yếu của việc xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa:
• Mác – Lênin chỉ ra rằng: Khi thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình,
mình giai cấp
công nhân cùng nhân dân lao động phải “phá hủy nhà nước tư sản” giành
lấy chính quyền, thiết lập chuyên chính vô sản, xây dựng nhà nước xã hội
chủ nghĩa vững mạnh;
• Tất yếu phải xác lập chuyên chính vô sản và xây dựng Nhà nước xã hội chủ
nghĩa vững mạnh để đủ sức trấn áp kẻ thù,
thù bảo vệ thành quả cách mạng.
mạng
Đồng thời tuyên truyền, thuyết phục, lôi cuốn các giai cấp tầng lớp trung
gian không thể tự đi lên chủ nghĩa xã hội;
• Xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa trở thành trụ cột của quá trình xây
dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
8
v2.0013105209


2. XÂY DỰNG NỀN VĂN HÓA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

Khái niệm nền văn hóa xã hội chủ nghĩa:

Nền văn hóa xã hội chủ nghĩa là nền văn hóa được xây dựng và phát triển trên
nền tảng hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, do Đảng cộng sản lãnh đạo
nhằm thỏa mãn nhu cầu không ngừng tăng lên về đời sống văn hóa tinh thần
của nhân dân, đưa nhân dân lao động thực sự trở thành chủ thể sáng tạo và
hưởng thụ văn hóa.

9
v2.0013105209


2. XÂY DỰNG NỀN VĂN HÓA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA (tiếp theo)
Đặc trưng của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa:
• Hệ tư tưởng của giai cấp công nhân là cốt lõi, giữa vai trò chủ đạo, quyết
định phương hướng phát triển của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa;
• Nền văn hóa chủ nghĩa có tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc;
• Nền văn hóa xã hội chủ nghĩa được hình thành và phát triển một cách tự
giác đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản của giai cấp công nhân và
giác,
có sự quản lý của nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Tính tất yyếu của việc
ệ xâyy dựng
ự g nên văn hóa xã hội
ộ chủ nghĩa,
g , căn cứ vào:
• Tính triệt để và toàn diện của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa đòi hỏi
phải thay đổi phương thức sản xuất tình thần cũ bằng phương pháp sản
xuất tinh thần mới phù hợp với phương thức sản xuất mới của xã hội xã hội
chủ nghĩa;
• Yêu cầu đưa nhân dân thực
ự sự

ự trở thành chủ thể sản xuất và tiêu dùng,
g,
sáng tạo và hưởng thụ văn hóa tinh thần;
• Xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa là một khách quan vì văn hóa vừa
là mục tiêu vừa là động lực của quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội.
hội
10
v2.0013105209


NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG THỨC XÂY DỰNG NỀN VĂN HÓA XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA
Những nội dung cơ bản của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa:
• Nâng cao trình độ dân trí, hình thành đội ngũ trí thức của xã hội mới;
• Xây
Xâ dựng
dự con người
ười mới
ới phát
hát triển
t iể toàn
t à diện;
diệ
• Xây dựng lối sống mới xã hội chủ nghĩa;
• Xây dựng gia đình văn hóa xã hội chủ nghĩa (Đảm bảo những tiêu chí sau:
No ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, ít con).
g thức xâyy dựng
ự g nền văn hóa xã hội
ộ chủ nghĩa:
g

Phương
• Giữ vững và tăng cường vai trò chủ đạo của hệ tư tưởng của giai cấp công
nhân trong đời sống tinh thần của xã hội;
• Tăng
ă cường
ờ sự lãnh
ã đạo của
ủ Đảng
ả cộng
ộ sản
ả và
à vai trò
ò quản
ả lýý của
ủ nhà
à nước
ớ
xã hội chủ nghĩa đối với hoạt động văn hóa;
• Kế thừa những giá trị tốt đẹp của văn hóa dân tộc với tiếp thu có chọn lọc
những tinh hoa của văn hóa nhân loại;
• Tổ chức và lôi cuốn quần chúng nhân dân vào các hoạt động và sáng tạo
ă hóa.
ó
văn
11
v2.0013105209


GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ TÔN GIÁO
Vấn

ấ đề dân
dâ tộc
ộ và
à những
hữ nguyên
ê tắc
ắ cơ bản
bả của
ủ chủ
hủ nghĩa
hĩ Mác
á – Lênin
ê
trong
việc giải quyết vấn đề dân tộc.
Khái niệm dân tộc:
• Nghĩa hẹp: Chỉ một cộng đồng người có mối liên hệ chặt chẽ và bền vững,
có sinh hoạt kinh tế chung, có ngôn ngữ chung của cộng đồng,.. Dân tộc
được hiểu như một tộc người trong một quốc gia đa dân tộc.
• Nghĩa rộng: Chỉ một cộng đồng người ổn định, bền vững hợp thành nhân
dân của một quốc gia,
gia có lãnh thổ chung,
chung nền kinh tế thống nhất,
nhất có quốc
ngữ, có truyền thống văn hóa, truyền thống đấu tranh chung trong quá
trình dựng nước và giữ nước.

12
v2.0013105209

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ TÔN GIÁO (tiếp theo)
Hai xu hướng phát triển của dân tộc và vấn đề dân tộc trong xây dựng chủ
nghĩa xã
ã hội:
ộ
• Do sự thức tỉnh, trưởng thành về ý thức dân tộc, ý thức về quyền sống của
mình các cộng đồng dân cư muốn tách ra để thành lập các quốc gia dân
mình,
tộc độc lập;
• Các dân tộc trong từng quốc gia, thậm chí các dân tộc ở nhiều quốc gia
muốn
ố liên
ê hiệp
ệ lại với
ớ nhau, xu hướng
ớ này
à nổi
ổ lên
ê trong giai đoạn đế
ế quốc
ố
chủ nghĩa, do sự phát triển của lực lượng sản xuất, khoa học công nghệ
giao lưu kinh tế và văn hóa trong
g tư bản xã hội
ộ đã làm xuất hiện
ệ nhu
của g
cầu xóa bỏ sự biệt lập, khép kín của dân tộc, thúc đẩy các dân tộc xích lại
gần nhau.

• Những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin trong việc giải quyết
vấn đề dân tộc: V.I.Lênin nêu ra “Cương lĩnh dân tộc” bao gồm:


Các dân tộc
ộ hoàn toàn bình đẳng;
g



Các dân tộc có quyền tự quyết;



Liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc.

• Nguyên tắc khi giải quyết các vấn đề dân tộc: Bình đẳng, đoàn kết, tôn
13
trọng và giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ.
v2.0013105209


TÔN GIÁO VÀ NHỮNG NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA
MÁC – LÊNIN TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TÔN GIÁO
• Bản chất của tôn giáo: Là một hình thái ý thức xã hội phản ánh một cách hư
ảo hiện thực khách quan, đồng thời phản ánh sự bế tắc, bất lực của con
người
ờ trước
ớ các
á hiện

ệ tượng tự nhiên
ê và
à xã
ã hội.
ộ
• Nguyên nhân tồn tại của tôn giáo trong tiến trình xây dựng chủ nghĩa
xã hội:


Nguyên nhân nhận thức;



Nguyên
g y nhân kinh tế;;



Nguyên nhân tâm lý;



Nguyên nhân chính trị - xã hội;



Nguyên nhân văn hóa.

14
v2.0013105209

TÔN GIÁO VÀ NHỮNG NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA
MÁC – LÊNIN TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TÔN GIÁO
(tiếp theo)
Những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin trong việc giải quyết vấn
đề tôn giáo:
• Khắc phục dần những ảnh hưởng tiêu cực của tôn giáo trong đời sống xã
hội phải gắn liền với quá trình cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới;
• Phải tôn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng và không tín ngưỡng
của công dân;
• Đ
Đoàn
à kết giữa
iữ những
hữ người
ười có
ó tôn
tô giáo
iá và
à không
khô có
ó tôn
tô giáo,
iá đoàn
đ à kết các
á
tôn giáo, đoàn kết toàn dân tộc;
• Phân biệt rõ hai mặt chính trị và tư tưởng trong vấn đề tôn giáo;
• Phải có quan điểm lịch sử - cụ thể khi giải quyết vấn đề tốn giáo, bởi vì ở

những thời kỳ lịch sử khác nhau, vai trò, tác động của từng tôn giáo đối với
đời sống
ố xã
ã hội không
khô giống
iố nhau.
h

15
v2.0013105209


TÓM LƯỢC CUỐI BÀI
Ở bài này,
y, học
ọ viên cần nắm vững
g những
g vấn đề sau:
• Những lý luận cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về dân chủ, bản chất của
nền
ề dân
dâ chủ
hủ xã
ã hội chủ
hủ nghĩa
hĩ và
à nhà
hà nước
ớ xã
ã hội chủ

hủ nghĩa.
hĩ
• Đặc trưng của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa và nội dung,
dung phương thức xây
dựng nên văn hóa xã hội chủ nghĩa.
• Quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin trong việc giải quyết vấn đề
dân tộc và vấn đề tôn giáo trong tiến trình xây dựng chủ nghĩa xã hội.

16
v2.0013105209