Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lenin Bài 9

BÀI 9
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
Ộ HIỆN
Ệ THỰC
Ự VÀ
TRIỂN VỌNG CỦA CHỦ NGHĨA
XÃ HỘI
PGS.TS. Bùi Thị Ngọc Lan

1
v2.0013105209


NỘI DUNG

• Đánh giá những thành tựu và hạn chế của chủ nghĩa xã
hội hiện thực;
• Làm rõ nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của mô hình
chủ
hủ nghĩa
hĩ xã
ã hội
hộ ở Liên
ê Xô
ô và
à Đông
ô Âu;
Â
• Triển vọng
ọ g của chủ nghĩa
g

xã hội.
ộ

2
v2.0013105209


MỤC TIÊU
• Trên cơ sở những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin
về chủ nghĩa xã hội, đánh giá một cách khách quan, trung
thực những
g thành tựu và hạn chế của chủ nghĩa
g
xã hội hiện
thực; Từ đó đưa ra những dự báo về triển vọng của chủ nghĩa
xã hội trong thế kỷ XXI.
• Sau khi nghiên cứu xong bài này, anh chị cần nắm vững:


Nhận thức đúng đắn về những tựu của chủ nghĩa xã hội
hiện thực;



Hiểu rõ những nguyên nhân cơ bản dẫn đến sự khủng
hoảng và sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội Xô Viết;



Xây

â dựng
d
niềm
ề tin đúng
đú đắn
đắ vào
à chủ
hủ nghĩa
hĩ xã
ã hội
hộ và
à con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

3
v2.0013105209


1. CHỦ NGHĨA XÃ HỘI HIỆN THỰC
• Chủ nghĩa xã hội từ sau cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, từ lý
luận, học thuyết trở thành một chế độ xã hội hiện thực và hình thành hệ
thống các nước xã hội chủ nghĩa ở thế kỷ XX với những thành tựu to lớn;
• Vào những thập niên cuối thế kỷ XX, chủ nghĩa xã hội hiện thực lâm vào
khủng hoảng,
hoảng tạm thời thoái trào,
trào đổ vỡ ở Liên Xô và Đông Âu.
Âu Song chủ
nghĩa xã hội vẫn đã và đang khẳng định là một phong trào hiện thực
nhằm thủ tiêu áp bức, bóc lột của chủ nghĩa tư bản và tiếp tục phát triển
ở một số nước.

nước

4
v2.0013105209


CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA VÀ MÔ HÌNH CHỦ NGHĨA XÃ
HỘI HIỆN THỰC ĐẦU TIÊN TRÊN THẾ GIỚI
• Cách mạng tháng Mười Nga:
Dưới sự lãnh đạo của V.I.Lênin,
V I Lênin cách mạng
tháng Mười Nga đã nổ ra và giành thắng lợi vào
năm 1917 mở ra một thời đại mới trong lịch sử thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội trên phạm vi thế giới.
• Mô hình
hì h chủ
hủ nghĩa
hĩ xã
ã hội hiện
hiệ thực
th đầu
đầ tiên
tiê trên
tê
thế giới:


“Chính sách cộng sản thời chiến”;



Chính sách kinh tế mới (NEP) (năm 1921);



Mô hình “Chủ nghĩa xã hội nhà nước”.

5
v2.0013105209


SỰ RA ĐỜI HỆ THỐNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ NHỮNG THÀNH TỰU
CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI HIỆN THỰC
• Chủ nghĩa xã hội hiện thực đã giải phóng người lao động khỏi
chế độ áp bức bóc lột, xác lập quyền lực thuộc về đa số nhân
dâ lao
dân
l động.
độ
• Sau hơn 70 năm xây dựng, Liên Xô và các nước xã hội chủ
nghĩa phát triển mạnh mẽ, vươn lên vị trí thứ hai của thế giới,
trở thành một trong hai siêu cường của thế giới.
• Về văn hóa, xã hội: Giáo dục phát triển, dân trí nâng cao, phát
triển y tế, phúc lợi xã hội cho nhân dân lao động.
• Trong nghiên cứu xã hội: Đạt thành tực cao trong chinh phục
vũ trụ, tiềm lực quân sự và quốc phòng hùng mạnh.
• Hòa bình thế giới được giữ gìn trong suốt gần nửa thế kỷ sau
chiến tranh thế giới thứ hai.

6

v2.0013105209


2. SỰ KHỦNG HOẢNG, SỤP ĐỔ CỦA MÔ HÌNH CHỦ NGHĨA
XÃ HỘI XÔ VIẾT VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NÓ (tiếp theo)
Sự khủng hoảng, sụp đổ
ổ của mô hình chủ nghĩa xã hội Xô Viết:
Cuối thập kỷ 70, nhất là giữa những năm 80 thế kỷ XX, thế giới có những biến
đổi sâu sắc, hầu hết các nước xã hội chủ nghĩa, đứng đầu là Liên Xô lâm vào
khủng hoảng trầm trọng về kinh tế, chính trị, xã hội dẫn đến sự sụp đổ của chế
độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô (tháng 9/1991).

7
v2.0013105209


2. SỰ KHỦNG HOẢNG, SỤP ĐỔ CỦA MÔ HÌNH CHỦ NGHĨA
XÃ HỘI XÔ VIẾT VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NÓ
Nguyên
N
ê nhân
hâ dẫn
dẫ đến
đế sự
ự khủng
khủ hoảng
h ả và
à sụp đổ của
ủ mô
ô hình

hì h chủ
hủ nghĩa
hĩ xã
ã hội
Xô Viết:
• Nguyên nhân sâu xa: Do duy trì quá lâu cơ chế kế hoạch hóa tập trung bao
cấp một cách tràn lan, chậm đổi mới cơ chế và hệ thống quản lý kinh tế,
hình thành quan niệm đối lập chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa tư bản một
cách máy móc theo một tư duy lôgic ngược: Chủ nghĩa xã hội là trái với chủ
nghĩa tư bản.
• Nguyên nhân chủ yếu, trực tiếp:


Những sai lầm nghiêm trọng về đường lối chính trị, tư tưởng và tổ
chức trong quá trình cải tổ, đi chệch khỏi nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác – Lênin;



Thực hiện dân chủ vô nguyên tắc,
tắc thậm chí tạo ra làn sóng bôi đen tấn
công vào lịch sử, phủ định sạch trơn thành tựu của chủ nghĩa xã hội
sau hơn 70 năm xây dựng;



Sự can thiệp,
thiệp chống phá của chủ nghĩa đế quốc thông qua “diễn
diễn biến
hòa bình” hoặc bằng vũ khí.

8

v2.0013105209


3. TRIỂN VỌNG CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI

• Chủ nghĩa tư bản – không phải là tương lai của xã hội loài người do:


Bản chất của chủ nghĩa tư bản không thay đổi: Đó là bản chất bóc lột,
phản dân chủ, vô nhân đạo;



Các yếu tố xã hội chủ nghĩa đã xuất hiện trong lòng xã hội tư bản
g
chủ nghĩa.

• Tóm lại, sự phát triển của kinh tế trí thức trong xu thế toàn cầu hóa, nhất là
các nước tư bản phát triển đã và đang tạo ra những tiền đề vật chất to lớn
cho sự xuất hiện một phương thức sản xuất mới – phương thức sản xuất xã
hội chủ nghĩa.

9
v2.0013105209


CHỦ NGHĨA XÃ HỘI – TƯƠNG LAI CỦA LOÀI NGƯỜI
• Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu sụp đổ không có nghĩa là sự

cáo chung của chủ nghĩa xã hội mà là sự sụp đổ
ổ của mô hình chủ nghĩa xã
hội mang nhiều khuyết tật, sai lầm, chủ quan, duy ý chí, trái với quy luật
khách quan, chậm khắc phục.
• Như vậy việc nhận thức rõ sai lầm và sửa chữa tự giác, có nguyên tắc trên
cơ sở g
giữ vững
g những
g nguyên
g y
lýý cơ bản của chủ nghĩa
g
Mác – Lênin là vô
cùng cần thiết để chủ nghĩa xã hội tiếp tục phát triển.

10
v2.0013105209


CHỦ NGHĨA XÃ HỘI – TƯƠNG LAI CỦA LOÀI NGƯỜI
Các nước xã hội chủ nghĩa còn lại tiến hành cải cách, đổi mới và ngày càng đạt
được những thành tựu to lớn:
• Từ bỏ mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp sang cơ chế
g xã hội chủ nghĩa
g
((Trung
g Quốc)) hoặc định hướng
g xã hội chủ
thị trường
nghĩa (Việt Nam), đa dạng hóa hình thức sở hữu do nhà nước giữ vai trò

chủ đạo;
ự g nhà nước p
pháp
pq
quyền
y xã hội
ộ chủ nghĩa;
g ;
• Xâyy dựng
• Xây dựng các tổ chức phi chính phủ đa dạng, hội nhập quốc tế sâu rộng;
• Bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng cộng sản đối với toàn xã hội.
Những nhân tố mới của xu hướng đi lên chủ nghĩa xã hội một số quốc gia
trong thế giới đương đại:
• Tại khu vực Mỹ Latinh xuất hiện những xu hướng định hướng lên chủ nghĩa
xã hội, ngày càng phát triển mạnh mẽ;
• Nhiều nước khác như Bôlivia, Êcuađo, Nicaragoa,… cũng tuyên bố lựa chọn
con đường xã hội chủ nghĩa.
nghĩa
11
v2.0013105209


TÓM LƯỢC CUỐI BÀI

Ở bài này, học viên cần nắm vững những vấn đề sau:
• Thành tựu và hạn chế của chủ nghĩa xã hội.
• Hiể
Hiểu rõ
õ nguyên
ê nhân

hâ sâu
â xa và
à nguyên
ê nhân
hâ trực
t ự tiếp
tiế
dẫn đến sự khủng hoảng của chủ nghĩa xã hội hiện thực
vào những thập niên cuối thế kỷ XX.
• Triển vọng của chủ nghĩa xã hội thế giới tương lai.

12
v2.0013105209