Sự giúp đỡ của việt nam đối với cuộc kháng chiến của nhân dân lào
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (7.04 MB, 211 trang )
- 3 -
PỈŨN’ I
:
iiỏ £ àu
I - ĩ ĨÍGHĨA VẰ PHAií VI NGELSĩ CTÍU cửa bề ĩ l l
Trong quá t r ì n h c h iế n dấu dầy g ia n k h ổ , hy s i n h củ a
dân bào dê g ià n h dộc l â p dân t ậ c , n h ân dân V iệ t Nam lu ô n ]
dành cho nhârì dân bào một s u g iú p d5 h ế t sdc to l ổ n , dầy 1
n g h ĩa v ó i t i n h th ầ n khảng k h ái» vô tư , tr o n g s á n g . I)5ng cl
Ru Hắc Phum Xa vẩn dã n ổ i : ' ' . . . nếu như không crf sự g ij
của s ả n g Lao dông V iệ t Nam, nhân dân T i ệ t Nam, không cổ s \
s in h x ao n g máu c ủ a quân d ộ i n h â n dân V iệ t lĩam, t h ì dâu. dttỉ
l ố i cổ dứng d i chang nữa cũng không th ế g i anh dược th ắ n g ]
to lổ n như ngày nay
' (5)» Sự g iú p đõ, c h i v iê n củ a Bí
nhân dân v à quân d ô i V iệ t Nam l à môt t r o n g những n h â n tố с
bản dua cách mang Lào d i dến thắng l ợ i tro n g cuôc kháng cl
chống K.I th ù n g o a i xâm v à g iũ vQng nền đgc l â p cho dân tqc
ŨUQC c h iế n tra n h cách mang Ĩĩ Lào do ĩ)ảng cộng sản l í
dao, t i ế n hầnh tr ê n a ô t khu vực c h iẽn lư ợ c quan tro n g của
dâu tr a n h gay g ấ t , qu y ết l i ê t g iữa các th ế lự c cách mang 1
phẫn cá c h a a n g quốc t ế . líuổn g ià n h th ấ n g l ợ i tr o n g cu ô c с]
t r a n h , n h ấ t t h i ế t p h ả i đánh b e l lự c lư ọ n g phan cácl? mang ì
bao lự c cách mang, v ì vây dấu tra n h vũ tr a n g lu ô n lu ô n l à
thức àấu tr a n h cơ Dẩn tro n g mQi th ĩri kỳ p h á t t r i ề n củă СЩ
c h iế n t r a n h c á c h mang. Lằ mQt nư-^c phong tr à o cá c h mang p]
t r i s n châm hon, aân số í t , cho. nên c á c h mang Lào muốn th~Cb
d ịc h ichông th ễ c h ỉ dưa vào sức manh củ a dân t ộ c , mà c ầ n pl
dựa vào Viêi; Каш n ố i r iê n g v à 7 i | t Nam - Cam pu. c h ia n ổ i <<
cùng các nuớc an h em khác 7 m5i cổ khả nang g ià n h th ấ n g lợ :
nguợc l a i » sự lổ n manh của cách m«ng Lào sẽ tao thêm sức í
cho c á c h mang V i ệ t Nam.
'
7 Ì v ây , g iú p
cẩoh meng bào không c h ỉ l à n g h ĩa vu
t ể mà cồn l à t r á c h nhã- êm dân tộ c của nhân dân V iệ t Nam. 1
g i£ p d&, c h i v iệ n củ a V iệ t Iiam cho Lào tr o n g th ĩr i kỳ kháni
c h iế n chống Pháp» chủ yếu l à về m ặt quân s\í, tro n g d<5 'oao
dưòng l ố i , t u tro n g chiiến lu ợ c , c h iế n t h u â t , tổ chác 1'JC i
phưong thức t i ế n hành c h iế n tr a n h , v . v . . . nhâm g iú p Lào XI
- 4 áựn.g thự c lự c oách mang, t i ễ n hành c h iễ n tr a n h g i ả i 'Ohđng dâ
tQ o. Do v ây , lu â n án. c h ỉ chní trg n g ãề câp dễn quá t r i n h giúp
đ&, c h i v iê n về mặt quân sự của T iệ t Ham d ố i V&L cuộc khổng
c h iế n của nhân dân Lào. !Puy n h iê n , về môt mức dQ nằB dổ, l u i
án cũng n êu lê n một phần sụ g iú p d& của V iệ t Nam cho cách ma
Lào về m ặt xây dựng Bang, về xây dựng c h ín h quyền cách mang.
TÙ k h i cách mang Lào cồn trứ n g n u 6 c , dến k h i đã cố khả
nấng t u minh dần gẩnh v á c , l i n h dao CUQC khắng c h iể u cứu nưđ"
g ià n h dộo l â p dân tô c , tĩt th án g lg á nhcàng to lổ n , tao r a những bu5c nhảy v g t tr o n g t i ễ n t r i n h d i .
của cách mang L ào, dều gắn l i ề n v ớ i sự g iú p đ& v à l i ê n minh
v ó i V iệ t Ilam.
'
Lu*n án cũng ch ỉ qiiăm nêu lê n quá t r ì n h g iú p á$ của Ch:
phủ, quân d ô i vằ nhân dân V iệ t Nam d ố i v<5i nhân dân Lào tron,
một khoảng th ừ i g ia n xắc dịnh và các dấnh g iá , nhân x é t dược
n í t r a cũng dựa t r ẽ n cơ sơ sự giiíp đã' c h i v i |n dđ một cách
khách quan, mà không làiu ảnh hưởng dến n h â n tố chủ q u an , n h â
tố có t í n h q u y ế t định của cách mang L ào.
Đã dành, nhân-.tố chủ quan l à nhân tố quyết đ ịn h su phấ
t r i ề n của sự v â t , nhưng nhân tố khách quan, ĩr vào nhãng th b i
diếm n h á t d ịn h , nhũng d iề u k iê n n h ấ t d ịn h cũng cố t ấ c ,dTsng
q u y ế t dịn h c h iề u hướng phát tr iế n . của ã í v â t . Theo cách n h ìn
nhầc dó, sự giú p dử của V iê t Kam dối v 5 i cách iHang Lào tro n g
th ỉr i kỳ kháng c h iế n chống thực õân Pháp l à n h a v â y . lĩố i theo
cách k h ác, -thì su giúp dỡ của Chính phủ, quân ŨQÌ v à nhân â â
V iệ t iíaa tro n g th&i kỳ dầu cuộc kháng c h iễ n chống tÈLiíc dân p
cố t á c dộne quan trQng dén c h iề u huổng p h á t t r i ê n của phong
tr à o cách mang của nhân dân Lào tro n g CUQC dấu. t r a n h nhâm g i
dôc lâ p cho dân TỘC, dân chủ và banh p h d c.
'1’liông qua su 'Kiện lịí ih sử cu
th ế. tro n g quá
t r i n h giúp
củ a C hính phủ, quân d â i và nhân dân V iệ t Ham» lu â n án cùng c
mong muốn gốp mQt phần nhỏ bỂ vào v iệ c tìm h iể u d ô i n é t về ni
q-uan h i doàn k l t c h iến d ẫu , tin h hữu n g h i dặc b i ệ t Lào - Việ
V iệ t - là o dược x u ấ t p a á t từ một t ì n h h ìn h th v c t ế l à cố chu
m<3t kễ th ù , chung mQt vân mệnh dân t ộ c . Sự gấn bổ g iữ a là o V iệ t dược b ắ t dầu từ mối h iể m hoa củ a 2 dân tộ c
v à 'Khôngtb
tá c h r ồ i n h au tro n g quá t r ì n h t i ê n
hành cách mang. TÙ gđc dô)
- 5 l ị c h sủ d(5, lu â n án mong muốn gốp phần ciỉng cố mối quan hê doằn Ket c h iế n dẫu Lảo - Y iê t ngày cẫng bền c h ặ t, càng p h át
t r i ế n hon tro n g g ia i doan mái của công cuôc xây dung và bẳo V
tổ quốc của 2 nư dc, 2 dân tg c .
Chủ n g h ĩa đế quốc và bon phản dông quo с t ễ ngày n ay ra
sức dùng mọi th ủ do an thâm dộc, ~tírih T i đê hồng phá mối đoàn
k e t giS a 3 nưức Pông Dưong n ổ i ebung-và LầOv- V iệ t .n ố i r i ê n g ,
hàng l ô i kéo cấc nư5c d i chệch con đuồng.mà nhân d ân'm õi nu6o
dâ chQn chõ l ị c h s u p h ấ t t r i ề n của dân-tQ c minh., v ì v â y , v l i e
chon đề t à i này nhâm neu lê n su giúp đ& vô tu * tro n g s á n g , t ỉ
cảm anh em gấn b ế , cũng nhu t r á c h à h i ậm»nặng n ề của nhân- àârt
V iệ t Kam d ố i v ó i nhân dân Lào* tro n g dó, l à S1Í fay s in h dầy t í
anh hùng, dũng cảm» xả thân v i cách mang I<ào của những nguỉri
cộng s a n , các cán bô » c h iến s ĩ t ì n h nguyên quân T i i t Kam dã с
v 5 i nhũng ngưò-i công sản và những n g u ô i yêu nưâc Lào, tù n g bu
dua cuíic kháng ch iến của dân tộ c xào d i lê n những đ ỉn h cao c i
tháng l ợ i tro n g CU9C dấu tra n h g i a i phóng dân t ô с và cũng nhằ
dề cho mQi ngưĩri th ấ y dược rân g ’ 'T rê n th ế g i đ i n à y , h a i anh
chúng ta c h ỉ có mổt không h ai tro n g l ị c h sử cách mang th ế g iđ
Ghỉ cổ n g ư ờ i cộng sản V iệ t Ham g iú p nguìri Lào m<5i như t h ế , ch
cố nhân dân V i ệ t ham giúp nhân dân bào m<5i như v â y ' ' ( 5 ) . lỉêu
b£t duợc d iề u đố cũng l à nhâm dề cho các th ể hệ h iê n t à i , mai
sau của 2 dân tộ c Lào - V iệ t th ấ y v à h iế u dược ràn g : cẫ tro n
CUQC c h i In áẫu cũng nhu tro n g xây dựng đ ấ t n ư ớ c, 2 dân tô с bà
Vi i t lu ô n luôn l à anil em, t ì n h đoàn k ế t L ào - V iệ t l à không
th e tá c h r ò i nhau ãược, l i ê n minh đoàn k ế t c h iế n dấu bào - Vi
Каш cổ x ín h quy l u â t của sv p h á t t r i ể n của môi nuđc . . . dễ tù
dố cùng nhau, g ìn g iũ , th ắ t c h ặ t hữn nữa mối quan hệ doàn k ế t
bào - V ii t ngày càng tro n g sán g , p h á t t r i ề n t ố t dẹp hon, sâu
honf lẫm cho tin h doàn k ế t hữu n g h i Lào - V iệ t ' * s â u hon nuổ
Hững Hà.’ cửu L o n g '' :■ ' ’ sáng hon tra n g rầm , n g á t thom hon n t
dóaihoa n à “ them n h ấ t ' ' .
I I - LI CH s ủ ìl&KLẺK CỨU VẮN 3%.
ô Lào chua cổ công t r i n h nào n g h iê n cứu về vấn dề n à y .
Y i i t Kam» các nhà n g h iê n cứa cũng c h ỉ mái tim h íễ u , n g h iề n ci!
- 6 về mảng l i ê n minh doàn k ế t chiến. dấu, moi quan h i g iũ a cắc dã
tộ c b t r ê n bán dảo Bông Dưong, nhung g ia i đoan kháng c h iế n
chống th ự c dân Phấp cũng chiza cố duợc những công t r ì n h n g h iê n
cứu dầy đủ về công tắ c giúp Iiào của. V iit Kam. cổ th ề diem qua
một số t à i l i ệ u như í Bắo cáo tổ n g hợp t i n h h ìn h c h i v i i n lự c
lư ọng cho cách mang Lào tỉt th án g 8/1945 dến th án g 1 2 /1 9 7 5 ;
l ị c h b iê n n iê n một số sự k iê n 'v ề CUQC c h iến t r anh cách mang
Lào vầ sự giiíp d5 của ĩ>ảng công sản V i i t Nam về m ặt' quân s\ỉ t
näm 1945 đến 1975 ( của Viên l ị c h sử qụân s u v i ệ t Nam nám 198
hay 3C nám Dang câng sẫn V i i t Kam thực h iên n g h ĩa vụ quốc t ễ
vc5i cách mang Lào về auân Bự 1945 - 1975 (Hoc v iê n quân s « o a
cẩp , n£.m 19 75 )» v . v . . . 2đ l à nhũng t à i l i i u r báo c á o , tô n g kể
don tn u ần và chua dưỹc công bố v à l à những t ấ i l i e ú dùng dể
n g h iên cứu tham th ả o , hay m<5t số cổng t r ì n h như cuốn 1 ' Quân
khu 4 - L ịc h sử kháng ch iến chống th ụ c dân Pháp xâm ltỉQ-c (194
1954) ' ' - líkà x u ẫ t bản QDỈỈD 1990 hoặ-c lu â n án. phíí t i l n s ĩ sử
hoe của Ngô ĩíín g T ri về ' ' Hâu phưong Thanh Nghi T ĩnh tro n g
kháng c h iế n chống J?háp lyẠé - 1954” » 1989 lư a t a i phồng tư
l i ê u k.hoa l ị c h sử , Trưòng d a i h(jc Tổng hợp và l ị c h sử các sư
doàn ỉO ị, sư doàn 325» 500 của nhà x u ấ t bản QBHD . . . cũng cổ
dề câp dến môt số s« Kiên về su g iú p d& của V iê t Nam d ố i v ớ i
cách mang L ào.
vẫn dề sống còn của 3 dân tQc Dông Dưong p h ả i cùng nhpn
đoàn k ế t , l i ê n minh c h iến dấu. bảo v i và xây dựng d ấ t n u d c , mộ'
vấn dề có tín h ọụi l u â t tồ n t a i và p h át t r i ế n của 3 dân tô c
t r ê n báo dảo ĩ-ông Dưong dã dược khẩng d in h tro n g cuốn ' 1 L iêtt
minh doàn k ế t c h iến àấu V iệ t Kam - Lào - Cam pu c n ia . EZB s «
th â t .H . IS 83 " của. ĩ/ai. tư cng Hoàng Vãn T h á i ; ' 1 Llôt số vẩn
dề l i ê n minh 3 n ư íc Bông Duong1' . EL. VEUJi. 1966 của Pham
Nguyên Long hoặc các b à i v i ế t của các nhà n g h iê n cứu dăng
tro n g cắc ta p c h í Nghiên cứa l ị a h s u , ta p ch í công sản. . . .
úác hc: g iẩ phuong Tây cũng cọ những công t r i n h n g h iê n
cứu về mối quan hê g iữ a 2 nu5c Lào - V iệ t Nam như 2 t á c g iẫ
L an g er và Z a s lo f f v 5 i cuốn ' ' B^c V iệ t L'am và Pa t h é t l à o ' •
(lío r th V ietnam and th e P a th é t Lao) đo tru ỉm g d a i hoc Bav&i
x u ấ t bản 1970 (chưa d ịc h ) . Cuốn sách dược v i ế t r a t r ê n co sở
dựa vào nhũng lĩr i k h a i của các t ù b in h Lào Việ-t a à d ic h Dất
dược hoặc Qầu hàng, nhung chủ yếu l a từ g i a i doan 1954 "trS d i
- 7 pnần chống Pháp cũng chx sơ qua*
v 5 i cuốn ' 1Chân l ỷ th u ô c về a i ' ' của h a i hqc g iả ngtfto.
üc là Gra n t o Iv a n x ơ và ienv-in Hâulây do n h à x u ẩ t bản QDK3) xui
bản nam 1986, tro n g âó các tá c g iả cũng cổ nhũng ý k iế n v à
cách n h ìn cua mình về mối quan hê bào - Y ìê t ; cuốn 1 ' Chư Jaj
của V iệ t Nam'' củ a Atơ J . DÔminen, Y .T ... do b ị c h i o h ố i b ở i
những th iê n k iế n lệ c h la c hoặc tìm h iế u chua t h â t khách quan
về thực tra n g cách mang ở Bổng Duong nên cổ môt số lu â n diễm
dẵ cbo râ n g : Lào lu ô n lu ô n l ằ n o t quo с g ia b ị phu th u õ c và(
V iệ t Nam i nhu iã á c tin Xuất Phốс dã v i ế t : ' ' t ã t cẩ các l ĩn h
vue làm r a ạ u y ế t d in h l á n , tĩt c h ín h sác h n g o a i giao cho dến ]
hoach k in h t ể và an n in h quân BU dều phu th u ộ c vào sự c h ỉ huj
của V iệ t Nam'* (4-6; 8 5 ). cũng cổ nhũng công -trin h n g h iê n cứa
của một v à i hoc g iả phưong Tây dã n h ìn th ấ y duợe bản c h ấ t cái
mối quan h i V i i t - Lào l à ' 'm ột mối quan hê của su hợp tá c TỈ
phối hợp hành dông, chứ Không p h ải mối quan hê thống t r i của
V iit Каш' ' (4Ị6; 3 9 )- l'u.y n h iê n dố cũng c h ỉ mổri l à công t r ì n h
n g h iên cứu về n ố i quan h i g iũ a 2 dân tộ c , 2 Nhà nước V iix Na«
Iiào. Llgt số nhà n g h iê n cứu, nhà báo, chủ yếu l à ngưòá Phấp oí
nhũng công t r i n h v i ế t về c h iến xraun sô n g íu o n g song cùng chi
dề câp dược sự c h i v iê n của V iệ t líam cho Lào tro n g th ìri kỳ
chống Pháp. DÓ l à nhũng t à i l i ê u mà chứng t ô i dã tr ự c t i ế p d
t ô i b i ế t , nhung v ì ũ iề u k iê n bảo mât nên không dư^c d o c f hoặ<
có những t à i l i ê u bìn g tiế n g m ố c n g o à i chúng t ô i chua cổ diì
k iệ n t i ế p cân , và bên canh dó, do d iề u k i ê n thông t i n hqn chí
nên chứng t ô i không b i ế t ữ nư5c n g o ài dã i n dược nhũng tá c
pbấm nào về vấn dề của lu â n án»
hoặc cổ l i ê n q u a r đến
lu â n á n .
I I I - SƠNG GƠP a 3 l CuAliUiK ẨN.
.
1 - ĩổ n g gốp về m4 t tu l i ệ u .
a ) Qụa v i ệ c sưu tam tư l i ệ u , chnSng t ô i dã phát h iê n thêm n h ũ
tư l i ệ u q u í, chua từng duợc công bố, như nhung bức d iê n , th ư
của cắc l i n h t u bào g ử i cho ĩru n g ưong Đắng V iệ t Kam, n h ấ t
g ủ i cho Chủ t ị c h Eồ Chí iiin h , hoặc nhũng b à i v i ế t của
mốt
các cán bô Vi e t Kam công tá c giúp Lào tro n g th ỉri kỳ kháng ch
chống Pháp» tro n g do cố những HDC l ị c h sư dược n ê u l ê n dáng
ll
số
-
tí
-
■
lư u ý , v í dụ tro n g b à i v i ế t củaminh (1) dong c h í T rần Eữu. Du
(tù n g g iữ chức b í th ư TỈnh ủy tỉn h Quảng T rị nhũng nảm 5 0 ),
ngưỉri lã n h dao chủ c h ố t l i ê n khu 4 tro n g th ĩri kỳ dầu khang c
chống Pháp có n đ i t ó i ''c u ố i năm 1932» x á lỉy dầu t i ê n của Iià
dã dược th àn h l â p ''» tro n g k h i dọ l ị c h su Bang n h ân dân cách
mang Lào v i ế t l à x á 4y dầu. t i ê n iâ p vào th án g 9/I934-« Dây -cữ
l à n ộ t mốc cần được n g h iê n cứu dể cố th ề khẩng d in h một cách
c h ín h xác và cũng mở r a m ít vấn dề n g h iê n cứu về quá t r i n h
h ln h t hành của Bang nhân dân cách mang L ào.
b) TÙ gốc dô l ị c h sủỹ chúng t ô i dã hệ thống l a i nhũng tu 11®'
cổ tro n g ta y th e h iên h tro n g n ô i dung cũng nhu b phu lioc c ả
lu â n á n , d iề u d(5 cũng phần nào giúp í c h cho nhũng ngưĩri d i S)
t i ế p tụ c n g h iê n cứu về vẩn dề này và cũng giúp cho v iệ c n g h i'
cứu g i a i đoan sau thuân l ợ i bon.
2 - sđ n g góp về n ộ i dun.M khoa hQc.
a) Toàn bô quá t r i n h g iú p d& phối h
l à o . ĩ)<5 l à m ột quá t r i n h giúp d& t ù th ấ p dến c ao , từ DQ phần
dến to àn d iệ n , t ù b iế n d ổ i về liỉQng dển sự b iến d ố i về c h ấ t,
nhâm tao r a thự c lự c cách mang cho Lào dể V iệ t Lram cổ d o i t u
l i ễ n minh cùng chống k l th ù Chung v 5 i h iê u quả cao hon. líguợ
l a i Lào không p h ả i c h ỉ nhân sv giiíp dS mât cách th ụ dông mà
sự cố gẩng p h á t t r i ễ n th ự c lự c n ô i t a i , cùng c ilia s l v 6 i cấc
m*ng V iệ t Sam gánh nạng c h ien tra n h , âem l a i những th á n g l ợ i
cấch mang cho h a i nư6c . TÙ thực tễ l ị c h sử giìíp ã 5- của V iê t
Nam cho cách mang Lào tro n g kháng c h iế n chống Phấp lu â n án
nhâm làm n ổ i bâu lê n mối quan h i b iê n chứng g iữ a n h ân tố chủ
ciuan và kh ách q u a n . Nhân tố chủ quan dứng v a i . t r ỗ q u y lt d iu
sự p h ắ t t r i ế n , nhung ở vào nhũng th ỉri dìếm v 5 i nhũng d iề u k i
n h ấ t dinh» n h â n tố khách quan cũng có tấ c dông quan tro n g dế
c h i eu huổng p h á t t r i ể n của nhân tổ clĩả quan. Sự g iú p d5 của
V iệ t Ham cho Lào th ĩri kỳ này dã phản ánh t í n h b iê n chứng nhu
vây.
(1 ) T rần Hữu Dực. iĨQt số ý k iế n về 3 c h i bô cộng s ả n ỏ Iru n g
Ha Lào do TỈnh ủy Quảng i’r i phụ tr á c h h ồ i 1930 - 1 9 3 1 .
Tư l i ê u Lan n g iiiên cứu l ị c h su Bang nhân dân c ạc h mang
b) TÙ gốc ảQ l ị c h sử , lu â n án dã n i t r a môt số n h ’3 ng k ễ t l u i
b à i hoc cố t í n h nguyên tá c v ằ dugrc kháng d ịn h do l ằ dứng d4n
YỚÍ thự c t i ê n l ị c h s ủ cả quá t r ĩ n h cùng n h a u chống k !
th ù chung dê d a t dền một ШЦС t i ê u chung, lu ậ n án ã i khắng d i
tín h t ắ t yểu. của l i ê n minh xào - V i i t , khắng d ịn h su dứng ậ&
tro n g nhân tb ứ c quan diếrn về l i ê n minh Lằó - V iệ t không th ể
tắ c h r ir i của 2 bảng* dằng т е g i a i do an sau t í n h dứng dẩn trQj
nhân thức càng dược nâng c a o .
'
'
c) VỐI những k ế t lu â n , b à i hoc t ù gốc dQ l ị c h s ử , lu ậ n án dã
gổ p phần phê phán những quan diêm s a ỉ lầm , xuyên *tac l ị c h 8U
quan hê Lào - v i ệ t và cũng giúp cho cáo th ế hê t r ẻ b iê n t a i
cũng nhu tưong l a i h iế u , nhân th ứ c rõ hon. • ' mối quan bề dặi
b i i t Lào - V i i t Ham1 ' và có nhũng suy n g h ĩ, bành dộng diìng di
dề củng 0 0 t t h ắ t cn£ t mối quan hệ doàn k e t , g iú p dõ Lào - Vil
Ã'V - ĨBLÌỬĨĨÔ PüLi NGHIẼi; CỨU VẰ CẤC ITSDÖF TƯ L l£ u .
i'ể t 'i a i a u y ết dề t à i dã xác d ịn h , phái dề câp ủễn thực
t i s n auá t r ì n h p h át t r i ế n d i lê n của cách mang L ào, thông qU4
sự giúp d ã , c h i v iệ n (chủ yếu l ầ về mặt quân su ) của nhân d û
V iệ t Nam qua tÎELfc th ò i kỳ, qua thực t i e n dổ dề n h ìn th ấ y rò
n é t mối quan hệ ũh&t chẽ g iũ a cách mang Lằo và V iệ t Nạm l à
Không th ế tá c h r ừ i . Vi i t Ham g iú p d& cách mang Lào dể cách
lứaiig-Lào cỗ -thực lự c , nguç-i l a i , sự tru ỗ n g t hành của phong
trà o cách mang, kháng c h iế n Lào gốp phần tao d iề u k iệ n cho
kháng c h iế n V iệ t Каш g ià n h dươe nhũng thắng lçri TO lổ n và
thấng l ợ i của V iệ t Nani l a i tao d iề u k iệ n cho cách meng Ls.0
ngày càng p h á t t r i ế n hon. BỞi v â y , phưũng pháp chủ yễu đuợc
sử dụng tr o n g lu â n án này l ằ phưcmg pháp l ị c h sử v à l o g i c .
B in sạ n h d<5 còn có sủ dijng thêm phưong pháp so s á n h , dề 80 s
su p h á t t r i ề n của su g i$ p
của sv trư ả n g th à n h tro n g mối
quan h i Lào - Vi i t N su.
Luân án dã sử đung các nguồn t u l i ệ u sau. :
1 - các vùn Kiện ciia Iru n g ưcmg Bang công sản Bông Duong, Баа
Lao dông V iê t Nam, Tổng quân ủy . . . v 5 i các c h ỉ t h ị , huấn Lệ
các vàn k iê n h ộ i n g h i ĩ rung ưong . . . dồng th ìr i cđ tham khảo
nhũn, b à i v i ế t về ouân s ự , về l i ê n m inh, hợp t ẩ c , các b à i ph
b iê u cảc các nhà iã n h dao 2 B ang, 2 Chính phủ Lầo - ’ V iệ t Naa
về t i n h doàn k ế t c h iế n dấu , tin h hĩhi n g h ị d4c b i ệ t ; lý lu â n
- ID nghê tb u â t quân s u , ve c h iế n tra n h nhân dãn, xây ã ung lự c
lu c n g vũ tr ạ n g nhân d ân , xây dụng căn. cứ đ ịa .
2 - Nguồn t u l i ệ u báo cáo của các Cữ quan quần s u , của c ác
đ ịa phưong về sự giúp db cho Làò dược l u a t r ũ tro n g các CO’ qi
lu n t r ữ ữ V iệ t Ham» những tư l i ê u r - t ằ i l i ê u v i I t về su g iú p I
đ& của V iệ t Наш dối v ố i Lào ở cấc co quan n g h iê n cứu l ị c h и
quân s v , cấc CO’ quan ph uc vu c h i Tiên, с bo cách mang bào &
T i ệ t Каш*
3 - bố đvng nguồn tư l i i u của Ban n g h iên cứu l i c h s ả Bang
nhắn dân cách mang L ào .
■
4 - Thaw k h ảo , sử dung những hồi k ý của các cán b ô , c h iến
sl
V iệ t NaE dã tùng tham g ia b o at dộng, ch iến dấu g iú p d5 cho
cấch_aang L ào.
.
5 - sỗ dyng môt số h ồ i ký của nhữngvngưỉri Lào dã từ n g lã n h
phong trà o kháng ch iến ĩ t xa l a .
Ị
t - Tham khảo các t à i l i ê u của các nhà n g h iên cứu, nhà báo Ị
phưong ĩ’ẵy» C'ảa các tu án g l ĩ n h Pháp tham g ia c h iế n tr a n h ở Ị
bông Dưong (dã diìơc d ịc h sang tiế n g V iệ t) v i ế t về cuỹc chiấB
tra n h x£m lu ợ c của hQ b Đông Iruong.
I
- 11 P dür I I : Kwl UƠIĨG
CCEỮƠIĨG I
SỤ PH?I Hựp GIỨP DO GIỮA VIÊI NAM vi. LÀO
Từ UỬA CUÚI THẾ KỈ п х БЙТ 1946
Vi i t lia» т а Lào l à 2 quốc g ia cố cùng mộ± v i t r í đ ia
l ý nẳm t r ê n bấn ãảo bông Duong, cố dãy Trưòng Son hùng v ĩ
làm duồng b iê n g i á i kéo d à i theo s u ố t c h iề u d à ỉ hàngrxghlng
cây số của nưdc L ào. Dã t ù lâ u d ò l, h a i dân tộ c Iiầo - V iệ t
Ham dẵ tù n g cố những mối thâm giao m£t t h i ễ t , n h ẩ t l à nhân d i
c ấ c ctân tộ c sống àQc tia® b iê n g i ó i ', iiố i quan h i đố khống o h í
m ỉt t h i ế t mà & n h iề u đ ịa phuong cồn mang săo t h á i hQ hàng
huyểx tộ c n ữ a . Iiịch sử nhũng th ễ hệ trư ớ c àã tù n g g h i l a i
nhùng tr a n g sử dẹp đẽ của mối quan bê giiíp d& l ã n n h au Lào V iệ t, V iệ t - bào một cách r ấ t tự n h iê n qúa oác t h ừ i kỳ mà s a n
n g o a i xâm de àQa mõi nư ó c, sự giiíp d5 l ã n nhau dế ngày càng
c h ặ t ch ẽ, củ th ê kẽ từ k h i cẫ b a i â ấ t nuóc Lào Ị V ie t đầu nỄLm
dưới ách th ố n g t r i của bon thực dân dễ qúoc Pháp xâm lược»
I - v à i n ề t về giứp d& Lào - V iệ t, V iệ t - là o tr o n g cuộc dâu
tr a n h chống thự c dân Pháp xâm lu y c ( tù n ủ a c o ố i t h ế kv TĨY
dến dầu năm 193О) •
Tầo những ПйЛ1 cu ố i th ế kỷ XBLt bâng t ấ t c ẳ nhSng thu.
áo an nrua c h u ô c, d i dữ, c h ia r ẽ , sử d'une sức mạnh bẵaig ouân sv
th ự c dân Phắp dã hoàn th à n h công CU.QC xâm’ lưọ-c củ a chứng ỏ
V iệ t Nam ( I 884) và Iiào (1 8 9 3 ). Sau k h i dánh chiếm ctoyc 2 хш&с
L ào, V iệ t Kam, dễ qUốc Pháp b ấ t dầu. t h i ế t l â p DÔ máy thống
t r ị thực áan và t i ế n hành những cuôc k .h a i th á c nhẳm cư5p doal
t à i nguyên, bốc l ô t nhân công r i m*.t, mở rộ n g t h i tru ồ n g dễ
b iế n b à o , V iệ t th àn h n ơ i
t i ê u thụ. hàng hđa của chứng.
Sự th ố n g x r i của dế quốc Pháp ở Dông Dưong dẵ th ễ h iê n
t ẩ t cả t í n h c h ấ t và dặc diếm của chủ n g h ĩa dể auốc thực dân
Pháp t r ê n th u ộ c d ịa của chlüng.
Dưdi ắ cb thống t r i tằ n Dao dã man của th ư с dân Pháp
nhân dân 2 dân tộ c Lào - V iệ t Kam n ổ i r iê n g v à nhân dân Lào -
Vi i t Nam - Cam pu c h ia n á i Chung ngày càng bần cùng, dố i kb
d ấ t nưóc ia c hâu, k in h tễ k i i t quê, thui* c h ộ t, phá sả n , vân
hốa dân tộ c b ị chầ ũap» bó ch ín h l à sự ''k h a i hốa vân
minh'
của chủ n g h ĩa thực dân Phẩp Î
v6i sự xâm lư ợ c v à thống t r ị của thực dân Phá? t r ê n b
đ ao lìông Dưong, v ổ i v iệ c nhâp y r ứ th àn h Đông Duong ttruôc
Pháp, tu y ỏ mức dô thống t r i cổ khấc nhau, nhung n h ìn chung
n ư íc t r ê n bán dảo Dông Dưong dã t r o t hành một don v ị hành
c h ín h , m
chung một mâu. thoăn., đó l à mâu -thanTì g iũ a các dân tộ c sông
Iưong v ó i chủ ngh ĩ a de quốc thực dân Pháp và mqt ЛПД.С t i ê u J
nhàn dân 5 nưổ-c Dông Dưong cùng p h ả i t i ế n hành l à
: g iàn h
dQc l£ p cho dân tộ c , đánh duoi thực dân Pháp. Một yêu. càu
khách quan d ặ t r a cho nhân dân 3 dân tQc Lào - V iê t Nam - Cl
pu c h ia muốn g ià n h dộc lâ p cho dần tộ c , 3 dân tô c Đông Dưotn.,
không con con duòng nào khác l ằ k i v a i s á t cánh dáng lên » 01
nhau t i ế n hành dến cùng CUQC dẫu tran h mật mát inột côn dế
dắnh duổi dế quốc 'rìriẩỹ và ta y s a i .
ĩừ
k h i thực dân Pháp t iễ n hành cuộc c h iế n x ra n h xâm lì
nhân dân V iệ t lĩatn và nhân á ân các bộ tộ c Lào dã anh (ựing dứ
lê n , cưong ạ u y ế t chống l a i su xâm lttQrc vầ thống t r ị của chứ
1.40 dù bqn vua quan phong k iế n ùèn n h á t dã dầu hàng g iặ c , bi
r l Sổ quốc, ô một mứo dô, n h ẩ t d ịn h , các cuộc khởi n g h ĩa của
nông dân
ỏ h a i nư<5c Lào - 7 i ê t dã cổ sự l i ê n hệ vổã nhau c ũ
dánh Phấp* 2d l à SVÍ giúp d& của nhân dân các Ì3Qtô c Lào b đi
b ie n g i 6i à ố i vổ-i vua Hàm Nghi và ĩô n Tbẫt Thuỹễt
trc n g
1 'phong tr à o cần vưcng'
k h i 2 ông d i qua Sa vẩn Na K h ệt, !:
Hà Xay, bắn Toong (Tà xẻng Sotig) th u ô c tỉn h Ehăm Líaôn dễ r a
Hầ ĩ'ĩn h t i ế p tu e -tiến hành kêu gQi nhân dân dứrig l é n dánh
Pháp. Bổ ì à sự phối hợp c h iến dẫu g iũ a n g h ĩa quân của Phan
s ì n h Phùng ỏ Hưong Khê cùng n g h ĩa quần Lào dề cbsj^ đánh quâ
pháp từ dèo 1дл Gia* Qu.i Hợp sang chiếm Khê ma 1 st (L ào ). Ho
t r â n thắng aằ T ra i (lià T ĩnh) ngày 2-6-1690 v 5 i s u p h o i hợp
n h ịp nhàng g iữ a n g h ĩa quân 2 nưóc dánh d ịc h k h i chiíng từ ỉĩa
'néo sang Hà T ĩn h . Ivroài ra» các cuôc khởi n g h ĩa 'Khác của Hà
VLn laao, ĩố n g Du,v lân» Gầm b á Thư(Sc cũng dẵ b i ế t l i ề n h i , d
vào sự giiip dờ của nhân dân các bộ tQC Lào h p h ía Bác dề du
■trì mnci k h ỏ i n e h ĩa chống Pháp của m inh. Gho n ê n , ''c ổ th ề
- 13 к hẩng d ịn h rằ n g phong tr ằ o cân vưong m iền ĩ rung nj5i chung,
phong tr à o Thanh - iỉg h i - Tĩnh n ố i r i ê n g , sỗ d ĩ cố th ể kéo
d à i dược tới. những n£-m c u ố i th e kỷ YTX, m ît l ý do quan
trQng l à v ì n g h ĩa quân dã b i ế t dua vào nưóc Lào anh em p h ía I
sa u dế àuy t r i CUQC c h i l n d ẫ u '’ (53; 25)«
Ngược l a i » các CUQC ĩchổi n g h ĩa của nhân dẩn. Lào n ổ i
dây chống l a i sự thống t r ị của Pháp cững dã dược s u t r ợ g iiíp
t í c h cực của nhân dân V iệ t Nam do с b iê n g i á i . Đ iến h ìn h l à
cuộc khổd n g h ĩa Chau £ h a J?át Chaj (1916 - 1921) đã nổ r a ĩr
mQt vùng rộng lá n từ tru n g tâm Xiêng Khoảng, la n rông den lão
BS-ện Biên. P hủ, Son La» L a i Châu cua Y i i t Nanu BÓ l à стадоk h ỗ i n g h ĩa của bQ tg c H'LIông h Lằo và V iệ t Earn. Đặc b i ệ t l à
CUQC khởi n g h ĩa của ông Kẹo - Kôm ma dăm (1901 - 1937) &
Nam Lào, kếo d à i t ố i 36 nam. iíQt tro n g nhũng nguyên, n h â n mà <í
“CUQC knởi ngh ĩa này duy t r ì lâ u như vây cũng nhò1 vào sự giúp
d5 của các dân tô c V iệ t Nam sống do с dãy Trưồng Son như dân
tộ c La v ê , ĩằ ô i , VẩĩXiíiều.
1
iĩhìn l a i l ị c h sử mối quan h i b th ìri kỳ này» cố th e tfcaij
răn g Bối quan h i g il p dõ Lào - V iệ t, Y i |t - Lào b ấ t nguện từ
c g i rê của mối auan h i 'tự n ỉũ ê n về d ịa 1 it k in h t ễ , x ã h í i
t r u 6ũ aây» nay k n i tnực dân Pháp d ặ t ắch xầm lư ợ c , thống t r ị
lê n nhân dân 2 dân tô c t h ì mối quan h i này chuyền sang một
tí n h c h ấ t d 5 i , dó l à nhu cầu dưa vào nhau dễ chống Pháp, к ! 1
thù cimng của 2 dân t ô c . xuy mứi c h ỉ đ iẽ n ra tr o n g nhũng khui
vực n h ấ t n ịn h và n í i mang tí n h c h ấ t g iú p dỡ nhau mQt cách
’ ' xự phát' ’ và mirC dù nhùng CUQC khởi nghĩa của nhân dâc 2
dần tộc đều Dị d ìn tro n g b iế n máu, nhung nó dã dề l a i và làm
dày th êu những trané' sử dep đẽ của mối quan n i giứp đ& lân nhau g iũ a 2 dân -CQC và l à a t i ề n dề cho mối l i ê n minh đoàn
k ế t chiến dấu của 2 dân -bộc Lào - V iệ t Nam tro n g nhũng g i a i
do ал l i e h sử sa u này của C12QC dấu tr a n h TÌ dôc 1 âp dân tôc»
dân chủ và chủ neịhĩa x ã h g i ở moi nướ c.
I I - jiâv dung c a s ả cách mạng, giứp d5 và phối hợp v ổ l nhân
ã ân Lào n ổ i dậy g iàn h c h ín h quyền»
vào nhùng IÙJB cu ố i của th â p n iê n 20 1 & V iệ t Kam dã
h in h tìiành 3 tổ chỉSc Dan g : 3ông- Dưong công sản ĩ ả n g , An Namm
công sản dảng, Dông Dưong CQng sản l i ê n doàn. Cẩc tc chức
- 14 cgng 8an t r ê n dâ t í c h cục h o a t dộng và t i ế n hành xây dung t
ch ác, co sở s ả n g tro n g n h iề u d ĩa phuong và trự c t i ế p lã n h
dao cắc cuộc dấu tra n h của công nhân và nông d â n . Các cuộc
dầu tr a n h manh mẽ ăổ dã tao th àn h một phong tr à o dẩu. tr a n h
cách mang dân tộ c , dân chủ la n rông khắp nước V iệ t Nam.
Tru6c yêu cầu cua l ị c h sử , dưổ-i Bự c h ỉ dao của craốc
t ế cộng s ả n vầ trự c t i ế p l ằ Nguyễn l i
Quốc, ngày 3 . 2.1930
Eẩng Cqng sả n V iệ t Nam r a d ỉri. Ben th á n g 10.1930 d ổ i tê n
th àn h Dắng công sản Đông Dưong.
v 5 i sv r a dỉri của Dang cộng sẩn Dông Duong, phong trà )
cách meng ĩ)ông Dutcmg dã dược xắc đ ịn h l à một bq phân của
p&ong trà o vô sản th ế g i 5 i . TÙ dây tr& d i phong -trào dấu
tra n h cách mang và quan hê giữa h a i nư
áảng mác x í-t chân c h ín h , thực h iên nhiệm vy. dân t ô c , dân
chủ. và d ịn h nuóng dến mục t i ê u xã h g i chủ n g h ĩa , cổ th ề
khảng d ịn h râ n g , quá t r ì n h dễ quốc Phắp xâm nhâp và thống
t r ị bấn ãảo Dông Dưong cũng l ằ quá t r i n h p h á t t r i ế n c h ín
muồi của d iề u Kiện khắch quan của mối l i ê n minh c h iế n tìẩu
g iũ a 'ị dân tô c trê n bán d ảo . Quá t r ì n h dọ cu ố i cùng dẵ t r ở
thành ' ' t ự g i á c '' Khi Dang công sản Bông Daong r a đòõ. vào
đầu na.m I 93Q. 3Dảng r a dỉ?i dắnh dẩu mqt buóc n g o ặ t auan
tn jn g tro n g l ị c h sủ l i ê n ;iin h doàn k ế t , thống n h ấ t dẩu
tr a n h , chống chả n g h ĩa ãế quốc chung cbo cả 3 dân tQc Lào Vi i t Nam - Cam pu. c h ia .
Khi ĩ'ản g công sản V iệ t Nam th ầ n h lâ p (21930)» "thì b
Lào vân chưa cổ niột tổ chức nào của. Bang cộng s a n , phong
tr à o dấu tr a n ịỉ ''t u y cố nhung r ẩ t í"t ỏ i ’ ’ (111; 1 7 8 ) . Tuy
*
9 —
n h iê n , trưóxỉ dố nhũng nguĩri câng sán V iệ t Nam cũng dà cổ
quan tâ n đến v iệ c vân dộng cách mang ỏ Lào, và ỏ một mác
dQ n ũ ấ t d in h cũng dã cổ giTÍp d5 nhẳm gây dụng các cơ sỏ
cách mang. Trực t i ế p thực h iê n su g iú p d& dố l à V iệ t Npm
thanfc n iê n cách mang ãSng c h í h ô i v à ®ảng Tân V iệ t ; d ịa
bàn h o e t dộng
chủ yếu ở
miền Trung nư5c Lào. TÙ nám 1226 1927» tổ chức Thanh n iê n cắch mang dồng c h í h ô i ã ã vân đông
tổ chiSe các h ộ i á i hữu, h ô i V iệ t k iề u y êu nưdc, mé- I5 p
huấn lu y ê n cắch mang. Tiếp ãến nám 1928, Tổng bô Tân V i i t
dđng h Hue dã p hái n g ư iã lê n l» c v£n dông mQt số công chiỉc
- 15 t a i cắc công sở» x i n g h iêp của Pháp ỏ ĩru n g và Ha Lằo như
ĩr Sa Vẩn Na E h ệ t, ĩ*ac s ế , Thà Khec ±ố chiic th àn h CO' sỏ c4ch
aang theo tô n c h i của Bẻng Tân V iệ t, trự c th u ậc vào su lã n h
dao của ĩ ’ng bồ lâ n V iệ t ở Huế ( 2 4 ) . cũng t h à i g ia n ă ổ r g iữ a
nàm 1928, Nguyên Ẩi Quốc dang hoai: ãộng c h ỉ dao phong t r à o
cách mang ở vùng ĩ ông Bấc I h ắ i Iian . Nguto. dã mở I6 p huấn
lu y ệ n cách mang và tr ự c t i ế p ' g iao nhiêm vu cho các dong c h í
sang h o a t dông & Thà Xhẹc, X iêng Vang«. Xa v ẩn Iía Khệt
(123; 1 2 ) . Ngưĩri r ấ t quan tâm dến t ì n h hình k in h t ể , c h ín h
t r ị * xã hQi ; quan hê g i a i c ấp , số lưọng -thanh n iê n , phu n ũ ,
công nhân* nông dân, dồri sống của nhân dân la o dộng . . . v à
dã gốp n h iề u ý k iễ n c h ỉ dao d ố i v tíỉ phong t r à o cách mang ỏ
L ào.
Sau k h i Dẳng oậng sản sô n g Bưong th àn h l £ p , v<5i t r ắ c h
n h i im giứp d& cách mang Lào d i l ê n , nh3ng ngưĩri cqng sản
V i i t Hàm dã t í c h cực t i ế n hành nhiệm vụ của m ình. Tháng 10.
1930 Xiỉ ủy Trung kỳ cổ n g h ị q ụ y ết giao cho TỈnh ủy t ỉ n h
Quảng T r ị phu tr á c h giiíp ũ 5 các cơ sỏ cách mang và tổ chức
Ban£- ỏ l'rung - Bs. Lào. Tĩt dố t r ở d i , TÍnh uy Quảng T r ị dã
t í c h cực vân dộng quần c ruing, n h ấ t l à cổng nhân và các tà n g
ló-p xẵ h ô i t i ế n b
m&TLg như công h ộ i dỏ, I\Tông hQi đổ t Thanh n iê n cqng sản hoặc
tổ ciaiíc nhũng hội tương t ấ , á i hũu . . . nhàm dưa quần chứng
vào con ávcìmg dấu. tra n h cắch mang. TỈnh ủy t ỉ n h 3uảng ĩ r ị
dà gửi s á c h , báo cách mang p h á t hành ở Quảng í r i n n u D iều
l ệ Dang, thông t r i d ổ i tê n Eảng,, báo ' ’L ặ t T rân ă ổ '1, báo
' ' ban cầy nghèo ' ’ l ê n Trung - Ha L ằo. ĩ in h ủy cũng dẵ c ả
t ỉ n h ủy v iê n Trần NgQC Hoành sang Lào dề hưdng dãn, g iú p â&,
Kiểm Tra các mặt cổng tắ c và công nhân 5 c h i OQ cồng san ở
Sa Vẩn ỉĩa K hệt, i*ac s ê , Thà k h e c . Bồng th ỉri l í n h dy cồn giao
cho dồng ch 'i Nguyền Ngoo lâm b í th ư ch i bô sảng Dông Hầ
x rắch nhiệm tổ chiic duòng g iao th ô n g l i ê n l a c g iũ a các c h i
DQ & Trung - ha. I»ào v ó i ĩ ỉ n h ủy Quảng I r ị , chuyển t à i l i ệ u ,
c h ỉ t h i từ Quảng Erị* Xứ ủy Trưng kỳ sang Lào và chuyến cắc
báo cáo của các c h i bQ ĩ ảng êr Lằo về zứ ủ y , T Ỉnh ủy Quảng
2 rị.
Sự g iiip đ5 x íc h cực áổ dã ta c d iề u k iệ n h ìn h th à n h cắc
- 15 tổ chdc ?•'ẳng công sản ở laôt số vùng của L à o . Hãm 1 9 3 1 » & Pac
s ê , Sa vẩn i\Ta ĩ í h i t , T.hà itiiẹc dã binh th à n h 3 c h i bô 2 ắng công
s ẩ n . lo sự p h á t t r i ễ n cắch Hiang ở Lào cồn y ế u , dảng v iê n
ngưỉri Lào chưa cố a i í n in lã n h áao các c h i bô dắng t r ê n ãều.
l ằ ngưĩri V iệ t íĩa n . ET.ư ch i bô Sa vẩn Iỉa E n ệ t b í -thư c h i bô l à
dỗng c h í Trần Văn Kiêm ; b í th u c h i bQ Pac s ê l à dồng c h í
Lưong S ĩ Cầu. ; b í th ư ch i t ô Thà Khẹc l à dong c h í võ Vãn ĩuyễn.
(24)* s é n năm 19 3 2 » các tổ chức Bảng cõng sản. ở I à .0 dã đupc
công n h ân l à những c h i DQ trự c th u ộ c Bắng công sán Đông Dưong
(♦ ).
Nám 19 3 3» V iln g Chăn l£ p dược 5 c h i b g , Thành ủy Viêng
Chăn dược th àn h l â p . Tính dến • ’ g i3 a nám 1 9 34 » b Lằo cổ 32
dòng c h í l ầ đảng v iê a ĩ ảng công sản Bổng Dưong, gồm 6 c h i
b ô " (l2 3 ;lõ ).
Theo c h ỉ t h ị của Ban lã n h dao h ả i n g o a i của rắ n g công
sản Dông Dưong, ngày 7 . 9 . 19 54» các c h i b<3 sẩ n g câng san Lào
dã hgp dưối sụ chả tQa của ãSng c h í Lê Llanh T rin h (d a i d iên
Ban lã n h d&o h ả i n g o a i của sả n g công sán Bông Dưong) b con
/á ê n g Xu (Viềng C han). liôi n g h ị dà bầu r a ban chấp hành ĩiễuag
công sạn trự c thuộc sản g công sản Đông Dưong (g q i t ấ t l à xứ
ủy Lào) gôm 5 dồng c h í (123; l õ ) , s au. k h i th àn h l£ p , xứ TỈy
dã r a tồ- báo *'G ưont Jhung’ 1 ( i n bằng chữ V iệ t Nam)» báo
''B a n th g r'' ( in tỈLng chũ L à o ), bên canh dố còn cố ta p c h í
Ị
• 'Bôn sê v í c h ' ' cua 5an lã n h dao h ai n g o a i của Bang in bằng
cả chữ 'v iệ t và L ào.
:
I'ĩỉ k h i có sụ lã n h dao của Đang GQng s ả n , cắc CUQC dấu
tr a n h của quần clnỉng lao dQng Lào, dã cổ những néo b iế n chuyến
m 5i. Các CUQC dấu tr a n h dồ i quyền l ợ i về k in h t ế và c h ín h t r ị
ngày càng n h iề u , ngày càng cổ s v phối hgrp c h ặ t chè v 5 i n h a u ,
(♦) Cuối nốm 1932» i ứ ủy Lào dược th àn h lâ p ão dồng c h í Phan,
r i n h Hy lam b í th ư XtS ủy 'n g o à i r a cồn cổ đon<- c h ĩ Pham Tán
SÔ l à ủy v iê n ■tnưồTLg vu xứ ủ y ) . Khung xứ ủy dầu t i ê n của Lào
h o » t ágng không duợc 'Dao l â u t h ì v5 do d ịc h dắnh phẩ- 2 dồng c;
ay và SÔ b i b ấ t .
( ĩ r ầ n Hữu Dực« tĩô t số ỷ k iế n về 3 ch i bQ Bắng cũng sả n ở
Trung - Ha Lào do l ỉ n h ủy t ỉ n h Quảng T r ị phu tr á c h h o i 19301931.
Tu l i ệ u Lan n g h iê n cứu l ị c h sả Bang nhân dan cácb mqng
- 15 ■tổ chức ï'an g Cộng sản ở n ô t sổ vùng của l à o . ỉĩàm 1 9 3 1 » & Pac
s ê , Sa Vẩn iỸa ĩ í h i t , ĩó à Kixẹc dã hình th à n h 3 c h i bô ũ ln g công
B In. Do sự p h á t t r i ế n ũắch ũang ỏ Lào còn y ế u , dảng v iê n
ngưĩri Lào chưa cố ai» nên lã n h Qao các c h i bô đảng t r ê n ãều
l à ngưĩri V i i t ỉlaia. Knư c h i bộ Sa ván lỉa E h ệ t b í th ư c h i bô là.
d5ng c h í I r a n Vă.XL Z i Im ; b í th u ch i bộ Pac sẽ l ằ dồng c h í
Luong S ĩ Cầu ; t í th u ch i bô Thà Khee l à dồng c h í vố Văn îfuyêa
( 24) . S e n nám 1 9 3 2 » các tổ chức Đỏng Cgng sả n ở là o dã dược
công n h â n l à nhũng c h i DQ tr ự c th u ộ c ĩréng Cọng sán Bông Dưong
(♦ ).
Iíám 19 3 3 » Viêng Chấn lâ p dược 5 c h i b ô , Thành ủy Y lên g
Chăn dược th ần h l â p - Tính dến ' ’ giBa nàm 19 34 » & là o cổ 32
dung c h í l à dảng v iê n 2 ảng cộng sản Dông Dưong, gồm 6 c h i
bô” ( l2 5 ;lõ ).
1'heo c h ỉ t h ị của Ban lã n h dao h ả i n g o a i của rả n g công
ị
sản Dông Dưong, ngày 7 . s . 19 54 » các c h i bQ ĩẫ n g câng sản Lào
!
dã hyp diĩái sv chủ. to a của ãSng ch í l i i^anh T rin h (d a i đ iệ n
:
Ban là n h dao h ả i rxgoai của Bỏng GÔng san Bông Dưong) b con
I
x iê n g Xụ (Viêng Chain), riôi n g h ị d i bầu r a ban cbẩp hành 1'ảng
cộng sạn trự c thuôc Bang GÔng sản Đông Dưong (g q i t ấ t l à xứ
!
ủy Lào) gồm 3 dồng c h í (123; l ồ ) , s au Khi th àn h láp» xứ ủy
I
dà r a tìr báo ’ 'Gưong J h u n g '1 ( i n bằng chữ V iệ t iíam) » báo
' 'Ban tliQr'' ( in t i n g c h ũ L à o ) , bên canh dố côn cổ ta p c h í
• 'Bôn s ê v íc h ' ' của Ban lã n h dao b ải n g o a i của s ả n g in 'Dằng
cả chữ V iệ t và L ào.
ĩ ít k h i có sv lã n h đao của Đẩng sông s ả n , các CUQC dẫu
.
tr a n h của quần chủng lao dQng l à o , dã cổ những néo b ie n chuyếo
m 5i. Cắc CUQC àẫu tr a n h d ồ i q’ayen lg ã về k in h t ế và c h ín h t r ị
ngầy oàng n h iề u , ngày càng cố sv phối họ-p chặi; chẽ v 5 i n h a u ,
(♦) Cuối nàim 19 3 2 » 2.1Ỉ ủy Lào dược th àn h lá p do dồng c h í Phan
D inh Hy là n b í th ư xứ ủy í n g o à i r a còn cổ dong c h í Ph&m Tán
SÔ l à ủy v iê n thuồng Tự xú ủy)« Khung x á ủy dầu t i ê n của Lào
h o a t ãộng k.h5ng dược 'Dao l â u t h ì
do d ịc h dắnh p h á. 2 dồng c
By và SÔ b i b ắ t .
(S râ n Hữu Dực« liô t số ý k iế n về 3 ch i bô Đắng c«ng sả n ở
Trung - Ha ijào do TỈnh ủy t ỉ n h (juảng T r ị ptru tr á c h h ồ i I 93O1931.
1’ư l i ệ u Lan n g h iê n CIÍU L ích sử s ả n g nhân dan cácù mang
t
■
- 17 l i ễ n hê v ổ i n h a u . Khi phong trà o xô v i ễ t Nghề Tĩn h nổ r a r để
p h ố i hợp, vào th ắ n g 12.1930» công nhân bễn cảng Viẽng Chăn,
công nnân mỏ ĩh ô n iíịu , BÒ Nèng (Khăm Llugn) dã dấu tr a n h á ò i
tâ n g lư o n g , phản d ố i chủ. ãu ổ i th ợ . Tháng 4 v à 5 . 1 9 3 1 » công
nhân lầm dưbng Lắc ®ao (Eham ỉáiQn) dã n h iề u l ầ n b ã i c ô n g , dấu
tr a n h đ ồ i c ả i th iê n chế dô 1аш v i ậ c . . . càng ngằy các cuôe dẩu
tr a n h càng nổ r a cố tổ chúc hon v à bưóe dầu th u dược những
th ấn g l ợ i n h ấ t d ịn h . D iền h ìn h l à CUQC b i ều tìn h , của th a n h
n iê n Lằo vầ V iê t k iề u ơ V iing Chân nổ r a vào th an g g iê n g
1 9 3 5 1 phản d ố i bgn thực dân Pháp b ấ t giam vô cá- một th a n h n i É i
và tố cáo r phản d ố i s« Qằn áp dã man của bon thực dân Pháp»
ă b i p h ả i xử t ù những tê n ác ô n . Cuôc Diều t ì n h dã làm cbD thiỉc
dân Pháp lúng tũ n g r lũ sợ d?n n ổ i tên. to à n Quyền Dông D'Jtong
p h ả i cử tê n trùm m£t th аи iiác t i tĩi V iệ t Bam sang Lào đề g i ả i
q uyết và vach k.ế hoach đàn ắ p .
b ên canh dố còn cổ n h iề u cuộc dẫu t r a n h , b ã i công của
cấc tầ n g lé p nhân dân la o QÔng. I'ố l à ' ' các CUQс b ã i công
của thọ' mỏ tru ò n g bách công;, cu iy xe b ò ' 1 (111; 4 7 8 ), ''c á c
tần g lứ p x iê u xu sản b ã i t h ị ' 1 ẻr Tiêng Chàn ; các CUQC dẩu
tra n h của nông dân 11 b ấ t ch ín h phủ p h ả i th u th u ế bằng dồng bac
cũ và dồng bac mcSi; chống sưu
(111; 5 1 5 )- S a i hQi I sản.e
công sản Dông Dưong ( 3 .I S 35 ) dã nhân x é t Î * ' Trong khoắng 2
năm sau. này» cổng nhân vân dông p h át t r i ề n ỏ L à o ' ' . ( i i l ; 4 7 6 ).
' ' Cao trà o cẩch mang m<5i dã la n khấp các m ien hâu t i ế n (Eào,
cac lũiên) ’ * (111; 48Û) . ’ ' Chỉ có sản g bô Ai Lao b i ế t c h ỉ dao
công h(ji d ỏ , lâ p r a tìr báo ' ' Ban thọ-' ' r iê n g cho công h g i ' ’
(111; 502) và phần l<5n các cuôc dấu tr a n h b ã i công ‘D iều t ì n h '
ỉr Lào du£i sự l i n h dao của sản g công s l n âều dược th ấn g l ọ ã ,
hoặc hoàn toàn» hũí*c tù n g phần " (111; 499) .
!
Iro n g ìchi thực h iệ n sự lã n h dao duy n h ấ t tro n g phong
t r à o dấu tr a n h cách n an g , ?ản g công sản Bông Dưong ngay từ
r ẫ t sóm dã chú ý vấn áề ' ' ãân tộ c t u q u y ẽt ' 1 của cắc dân
Đông Dưcng. ĩ; ẳng lu ô n nhắc nhỏ nhũng cán bQ dảng v iê n , nhùng
nguĩri cỹng sản . . . phải chống t u tưáng hep h â i, -tư tu ỏ n g ruiótỉ
lổ n , tư tưỗng k ì t h ị dân tộ c ho*c tự t i dân t ô c . lĩg h ị qu y ết
về công tá c tro n g các dan t$ c th iễ u số của ?>£Ц1fi cộng sản sô n g
Duong ả S a i n ô i l ầ n I ' ' th ừ a nhân cho các d irf^tijc d’j y c auyền
IKl'
*
tự do hoàn to à n . . . Ghống h ế t các hinh th ứ c ‘irực t i ế p và g iá ỉr '
P }
V . L i/X j
r
-
ltí
-
'tiế p dem dân tô c r.ằy dàn ểp v à bóc l ô t dân tộ c k h á c ’ ’ (111;
532) và c h ỉ rô rằ n g , tro n g T iệ c l i ê n k l t , hợp tá c g iS a các
dân tô c v 5 i nhau, p h ả i dứng tr ê n nguyễn t ẩ c CO' bản l à 11 chân
t h â t , tự do và b in h đ ấ n g * ', không dùng vũ lự c và sức rngnh
của dân tQC lổ n ép buộc các dân tQc n h ỏ . ĩ ’ố i với dân tộ c Lào,
n g h i qu y ết của s ả n g dã n té c n h ở các dồng c h í cộng sản V iệ t
Nam h o a t dông p h ả i ''c h ố n g t u t u ong v ị c h ủ n g "» chống tư
tuẵng • 'm iệ t t h i ngưĩri dân tộ c th iế u s ố ' ' (111; 532) mà
tro n g công tá c vân dâng cách mang p h ải ' 'd ề ý ho vào hàng
ngũ cách m ang'1; 1’deia ho vào các ccr quan c h ỉ dao ' ' (111;535),
Bưòng l ố i và c h ín h sáah dân tô c này của ĩ)ảng công sản Bông
Duong dã xuyên s u ố t quá t r i n h lã n h dao c ác h mang nhâm thTỉc
h iệ n kkầu h iệ u về q.iyền dân tộ c tự a u y ễ t của các à ân tộ c
t r ê n bán dảo li ông Dưong.
Trư6c sự p h á t t r i ề n không ngimg của các C100C dấu
tra n h và ngầy cằng^neuy hiêm cho nen th ố n g t r ị của xhiic dân
pháp Ẵ l à o , Pháp dã thực h iện chính sá c h dàn áp k h ố i l i ệ t ,
tàn bao dũi v ộ i cáo CUCJC Q8.U tran h của quần chiíng nhân dân
la o dông. Sií khủng 'oố dã siari của thực dân Pháp dã gây nên
nnùng tS n t h ấ t nsiií-' nề cno piiong trầ o cách mant í- lào .IT h iều
c h i bô Eang b ị vỡ , nhũn? dồng c h í lã n h dao ch i DQ, xứ ủy b i
b ấ t . Theo tnống Kê Thì tĩt nám 1939 dến nỗ.m 1944» th ự c đỗn
rh á p dã báx giam và tru c x u ấ t 44.7 nguời cách uang (123; 14 ) .
Phong trà o cách mang ở là o tam th ỉri líln g xuống, nhưng tro n g
dố vân âm ỉ ngQn lử a ch í chĩr d iề u itiện th u än l ợ i l à bùng lê n
d ố t cháy kẻ th ù xâm lư ơ c .
Tình h in h th ế g ió i và ĩ?ông Dưong cổ n h iề u chuyến b iế n
ảnh huống trự c t i ế p đến phong tr à o cách mang ở Bông Dưong.
C hiến tr a n h th ế g ió i la n I I bùng nổ (th á n g 9 . 1939) . ĩ>ế quốc Ị
PhấĐ cũng nhảy vào vồng chiến« ỗ Đông Dưongi nhàm miic d ic h
'
phục r u cho cuộc c h iế n tr a n h d l quốc Pháp dã thực h iê n ch ín h
sác h p h á t x í t hóa t>Ô máy thống t r i , th ản g ta y dàn áp các euôc
dẫu tr a n h của quần chúng d i d ô i v ớ i c h ín h sách nua ch u g c, dii
dô, lừ a phỉnh nhân dân- T iến hành vơ v é t , sưu cao , th u ế n ặn g ,
tàn g ciiìmg bốc l ộ t . Thực h iê n ch ín h sá c n k in h tễ c h iế n tr a n h ,
lù n g b á t th an h n iê n vào l í n h dưa sang Pháp là n b i a đ5 d a n . . .
Chính sá c h CIÍC k ì p h á t x í t phảr- dông của Pháp dã
dẩy nhân
dân rô n g Dưong r ơ i vàu nuĩt cuôc sống bần củng dã
£hổ cực
- la -
càng khổ cực hcm nữ a.
Tháng ó . 1940, dế qaốc Pháp dẫu hàng p h á t x í t Dức.
Tháng 9.1940 p h á t x í t Khâ-C nhảy vàó Bông Bưong. Kê tĩt dây
n hân ãân Sông Ducng rcri vào thảm hQa p h á t x í t mqr cổ 2 trồ n g
ách áp bức bđc JLít của n a i tê n dế quốc, p h ạ t x í t Pháp - H h ât. l á t .
Srong t ì n h hìiih dố th án g 1 1 .1 9 39 » 3an chắp hành tru n g
ưong s ả n g công sản Dông Duong dẵ hgp h q i n g h ị lầ n th ứ 6 dế
chuyền huóng c h ỉ ãao c h iế n lư ợ c cắch mang tro n g th ĩri k ì dẩu
tr a n h cách mang m ới, chuần b ị mgi diêu, k iê n dẩ dứng lê n k h ở i
n g h ĩa g iàn h c h ín h q-uyền. Hội n g h ị dã dề r a chính sá c h : ' •
ìư<5c dưòmg s in h tồ n cua cắc dân tô c Bông Dưong không còn có
con đưĩsng nào khác hon l à con đưòng dấnh dổ de quốc Pháp»
chống t ẫ t cả ách n g o a i xâm vô lu â n da tr ẩ n g hay da vàng dể
tran h lẩ y g i ả i phóng dỗ-C lâ p (112; 5 5 - 5 6 ) . Tan dề g i a i phóng
dâri tô c dược d ặ t lê n hàng dau. tro n g nhiệm vu của cách mang
Sông Dưong, còn vấn dề d iề n â ị a t h ì p h ả i nhầm vào n h iê n TU
g i ả i phống dân tô c dể g i ả i a u y ể t (112; 5 8 ). Ehầu h i i u cắch
mang ruqng d ẩ t dược gác l a i th a y vào dcĩ 1:1c này c h ỉ m ói t ị c h
Ìiírrrộâg d ấ t của những tên. õ ị a chủ phản b g i quyền lv ở l c h ín h sách dó, hội n g h ị dã chủ tru o n g l á p • 'Islặt t r â n dân
tg c thống n h ấ t phản áế sông Ducmg'» nhàm tâ p hop rông r ã i t ấ t
cả cắc iự c lưọng dẩng phái* cấ nhân yều nưtíc vào môt k h õ i
chống c h iế n tran h đế quốc» chốr-^ P h á t x í t , àánh ăổ dễ dUốc vằ
bè l ũ phản dông, g iàn h ăQc l â p -ho Bông Duong. ũ g ỉ n g h ị cũng
chủ trư o n g dua khau h iê n th àn h xâp ch ín h phủ l i ê n bang eêr~
hôa dân cnủ Bông üuong, nhung vãn tô n tr a n g quyền dân tâ c t u
q u y ết của cấc ũéui tQc ở ĩ'ổng Dưcr}Ig . * ' Sự l i ê n h iê p các dân
tô c Đông Dưong không n h ấ t t h i ế t b ắ t buộc cấc dâĩ tô c p h ẫ i
th à n h l â p mQt quổc g ia đuy n h ấ t v i cắc dân tô c ‘ri ệ t Nam, J ilin
Lào xưa nay vân cổ sự dộc l â p ' ’ ( l l 2 j 6 1 ).
Tháng 5*I'94l> H ĩi n g h ị t r a i g ưong Đang công sẫn Bông
Dưong l ầ n tlaứ V III dã híP và ntián d ịn h c h iế n t r a n h th ế g i ó i
s è làm cho các nu5c dễ quốc b ị suy y ế u , pùong tr à o c ẩc h mang .
th ế g i ớ i sẽ p h ắ t t r i ế n nanh hon n ữ a, cách mang ẽr n h iề u ra*$c ■
sê th à n h công và một l o a t cấc nướo x ã h â i chủ. n g h ĩa s ẽ r a dỉrii
Phân t í c h t i n h
h in h v à mâu th u â n g i a i cấp ỉr Dông Dưcng raôt :
cách khoa hữc, h ô i n g h i dà chủ trư o n g trư ó c .e t p h ả i g i ả i
phóng cho ãuọc cấc òân tô c b ị ắp tứ c ỏ ĩ'ông Dưong t h o ắ t k h á i
ách thống
t r ị của dế ỌUDC Pháp -
líh&t. ' 'Nếu khổng g i ả i q u y ết
- 20 dược vấn áề dân tg c g i ả i phổng, không d ò i dược dộc l â p tự do
cho toàn th ễ
dân tq c , t h l ciiắng những to àn th ề quốc g ia dân
tâ c cần c h ịu mãi k iễ p ngiía t r â u mà quyền l ợ i của b<3 phân, g i a i
cẩp áễn van nam cững Không d ồ i l a i d ư ợ c ''.( 1 1 2 ; 1 9 6 ). v ì vây»
nhiệm w g i a i phóng ủ ân tộ c vẵn dược t i ế p tụ c thực h iê n , d ặ t
l ê n hàng dầu
như Hội n g h ị -'rung ương lầ n 6 dã dề r a .
ĩro n g d iề u k iê n , t i n h h ìn h mdi ở Bông Dưong, h q i n g h ị
dã chủ trư o n g g i ẩ i q u y ế t vẩn dề d lii tô c ở tro n g khuôn. khổ
của tùng nư ó c, nhâm th iỉc t ỉ n h t i n h th ầ n dân tộ ữ của cắc nưdc
Dông Dưong. BỞi v ây , hQi n g h ị dã qu.yễt d ịn h th à n h l â p Llặt
t r ầ n V iệt Nan dộc l â p dồng minh (Ỵ iê t M inh). cồn ở Eào t h ì
chủ trưong g iúp Lào th à n h lâ p Ai la o dôc lâ p dSng minh v à Cao
1-iê n dôc lâ p dồng minh, s a u đố sẽ t i ế n ± 5i th à n h l â p Bồng
Dưong ÒQO l â p dồng m inh. Đang khắng d ịn h l a i v à tô n trQ ng
nguyên tấ c dân tộ c tự q u y ết của các dân tô c ĩr Bông Dưong. Sau.
k h i tháng l ợ i cắc dân tQc cổ th ê tù y f d\Sng r iê n g r ẽ th àn h
một quốc g ia dQc l â p hay lâ p th àn h l i ê n bang. ’ • 3u TU do dôc
ìâ p của cấc áâri tô c sẽ d^cro th ù a nhân và c o i trQ n g ' ' (112;I97)<
Hqì ng h ị dã á ặ t r a vấn ãề vũ tra n g kh&i nghĩa» c o i dây l à
nhiệm vu tru n g tâ n ■trong g i a i doan h iê n t a i : ' '
Cuôc cách
mặiig rông Duong k ế t l i ê u bầng m ít CUQC khởi n g h ĩa võ t r a n g ' '
( 1 1 2 ; 214) . *.óiốn dưa cuâc khởi n g h ĩa võ tr a n g đến th ắn g l(?i
t h ì phải r a siic p h á t t r i ề n lự c lưong cách mang, tro n g các doàn
th ế cách mang, tro n g lv c lưọng quần chứng cùng các h ìn h th á c
tổ chứ c'vũ tr a n g ( t i ế u
du k íc h , du k íc h c h ín h
th iíc , và tổ
chức binh l í n h dế o u ố c ). P h ả i lu ô n lu ô n sãn sàn g chtuần b i xnôt
lự c lưọng đủ dế k h i cố d iề u k iê n t h i dứng lê n k h ở i n g h ĩa
g ià n h ch ín h quyền ở tro n g từng p h ầ n '’ mở dưòng cho một CUQC
tống khởi n g h ĩ a '' '112 ; 217)*
Tháng 2.1943» Ban chấp hành thưỉm g vu Trung ưong Đẩng
công sản 2 ông Dưaag ã ã Khẩn cấp hQP b ộ i n g h ị, đánh g iá t i n h
hình dang cổ những chuyển b iế n Bầu sấc cho cách mang sông
iư o n g và dề r a sác h lư ợ c nhâm dây maiih công t\£c vân dông tu y ê n
Truyền croầỉi chứng ỏ các th à n h phố và dô t h ị ; mở rộng mặt t r â n
cứu nưi5c, tá n g cưồmg sự lã n h dao của Bang tr o n g phong tr à o dấu
tr a n h cách mang, lắ p iisrt t r â n thống ỉih ắ t chong p h á t x í t Iíh â t Pháp ; gấp r ứ t chuẩn t ị k h ở i n g h ĩa l£ x ã ố /s iỉ th ố n g
t r ị của
p h a t x í t K liât _ Pháp»
6
- 21 Trưđc t ì n h h ìn h khố khán của cách mang Iiầo, nhàm tổ
chức l a i các cơ sỏ cách mang, gây dụng l a i phong t r à o , p h á t
t r i ê n sảng . . . h í i n g h ị dã tra o tr á c h nhiệm cbo X'i ủy Trung
icy (V iê t lí am) l i ê n la c v ó i xứ ủy Lào (125; 27)» chuẩn b ị ch5p
th ỉri co th u ân l ? i tro n g d iề u k iệ n đ iẽn b iế n cố l ơ i cho cách,
mang. VÓI S12 giiíp d5 của xứ ủy Trung k ỳ và s v h o a t dộng t í c h
cực của c á c đồng c h í là n h dao vua vưọ-t ngực quay t r ổ l a i ho&t
dong . . . phong trà o cách mang Lào dã dần dần dược phuc h S i,
các c h i 0Q Đang ở Thà Khẹc, Sa
vẩn Iĩa K hét và Viềng Chăn dã
l a i du^c th à n h lâ p và liê n la c duvc v ó i n h a u .
Jilùa hè nẽ.m I 9 ị ị , n g h ị q u y e t Trưng ưong 5 .19 4 1 duợc phổ
b iế n & các cơ sở ĩ)ảng của L ào. Tháng 2.1945
tr ậ n Ai Lao
dộc lậ p áồn£ a in h r a di-i v 5 i chưong tràn h hành dâng l'à
:
đoàn k ế t QQi tầ n 2 l* p nhân dân Lào dề dẩu tr a n h g ià n h dộc lâ p
cho dân tQc; xây dựng lự c lưgng quần ctoing, lự c lưọng vũ tra n g j
la p c h iến ichu, cnuắn b i dórx th ồ l Cữ vùng 1 ên k h ỉ i n g h ĩa
g iàn h ch ín h Ciuyền. ’I hár.g O.ĨS4Õ* hội n g h ị Dang bộ ở Lào dã OQP
và bầu rsBar. chã? h-ành íìủa - ảng (dây l à xú ủy la p lầ n th ứ 4 ) .
7ÍÚ ủy jjào dã C'ả dons c h í ĩ‘r ầ iì ĨIÍC Vịnh và Duong rx r í ĩ ru n g d i
au hCi n g h ị to à n quốc của - ảng (hQp ỏ ĩ â n T ràá ngày 13*3.1945)»
XÚ ủy dã phân công tr á c h nhiệm cho cắc Qũng c h í lã n h dao về
các n ơ i h oat ỠQne và nắm phong t r à o . Vi5i s\í c h ỉ dao s ắ t feao, 0(1
th ế , ãuọ-c sự g ilp đ3- t i n tin h của V iệ t k iề u ở Thái L an, các
khu càn cá d i QUCrc h ìn h thành ở cấc vùng dQc b iê n g i í i T hái Lào- như ữa :on pha .-:hon, ilOQng t h a i , Na khon pha nôm, Lluc đa 1
I-Iẩn . . . "hank n iê n Lào, V iệt K iều hàng t r á n ngutò-i dã dư:?c dua
dến
cấc
knu
c in
c ủ nkp.
dề
ir a ẫ n l u y ệ n
q p iâ n s ự
và
ÙQC t â p
c h ín h
t r ị . Kgày I I õ *1545» ° e.-n cứ I7a ite (ỉỉa khon pha nôm) dã l â p
r a d ô i vũ tr a n g l i ê n ạuân Lào - Vi i t , sau dđ mQt số cắc dcm
v ị dã phân tá n về h^sx đãng b Yiêng Chăn, Thà Khẹc và Sa vẩn
IIa IQ iit, gay cơ s ở , chuắr. b ị lự c lưọng cho CUQC dấu. tr a n h
g iàn h ch ín h quyền.
Trong k h i đố t i n h h ìn h th ế g i ỎI v à Lânè' Duong cố n h iề u
chuyền b iể n th u ần i c i cho cáciĩ insng L ào. J?hẩt x í t ĩ)’ic 'Dị t i ê u
d i ệ t ( 5 . 19 4 5 ) • à Bông D ujng, p h á t x í t IThât l& t Pháp nấm quyền
thống t r ị . Tháng 6 .1945 àutíi sự lã n h ãao của ĩ>ẫng câng sảrL
Dông Dưong, nhân dân V iệ t Naiíi
dã vùng dây tố n g kh ở i n g h ĩa
g ià n h c h ín h ouyền từ tay p h át
x í t lỉh â t. Tháng l ợ i của cuôc
1
- 22 tổng k h á i n g h ĩa dã dưa đến sự k iệ n ngày 2.9.194-5 nuóc V iệ t lĩam
dân chủ cộng hồa r a đ&i.
ĩ*ổ i ằ thỉxi cơ th u in l ợ i to ló n cho cách mang L ào. Ittặ-C dù
2 dồng c h í d i áự hội n g h ị to ln quốc của Bang công sản Bông
Dưang chua về đến n ơ i, nhung xứ lỉy là o do nấm vũng th ừ i cơ dã
qu y ết d inh vân dộng nhân dân dứng lê n t i ế n hành k h ở i n g h ĩa
g ià n h c h ín h quyền.
Hgôi nổ của CUQC n ổ i dây g ià n h ch in h quyền b Viêng Chăn
b ấ t dầu tti cuộc
dẫu tr a n h của cổng nhân x í n g h iệ p d ệ t Ca p h a.
lỉgày Í6 .6 .I9 4 5 »
500 công nhân x í n g h iip d i t dã b ã i công,
yêu
cầu bon K hât p h ải tra o t r ả l a i x í n g h iệp cho ngưỉri L ào, khôrtg
dutyc tra o cho bQn P h áp . Phát x í t N hât dã dưa h iế n b in h dến dàn
ắ p , nhung trư ó c
sủe. manh doàn k ế t của cổng nhân d ệ t (c ả công
nhân Lào, cổng nhân n^nĩri V iệ t) , dược su ủng h<3 của quẫn chiSng
nhân dân th ủ dô Viêng Jhaii, btjn p h á t x í t Knât buôc p h ả i d á? ling
yêu cùa của công nhân, iao l a i x í n gh iệp cho công nnân. Thang
Ig-i của cuộc dấu "tranh nà" cùng v ớ i sự lã n h dao c ; : ứ ủ y , Kìiôn
khéo vân dông nhân cân, cã th ac dẫy thành n c t là n sổng xuống
dưòĩií- dẩu tra n h của các tầr-ÉỊ i í p nnân dân th ủ dô. ĩĩgày 2 3 « 3 .IS 4 5 |
CUQc n ỗ i dây của nhân aâr. thĩ. dô Viêng vjhiin dã rià n h du(?c th ắn g
lợ i.
cùné v ố i S'jt n ổ i dây g iàn h c h ín h quyền h tíiủ dô Y iin g Chăn,
UIQT Ì 0£ t cắc thành Ọi.ĩ, õô t h ị cũng dà n ổ i á â y . iĩhân dân Lào
cùng v<5i V iệ t K iều d? ỹraống duòng b iế u t ìn h , tuần hành t h ị u y ,
b iế u dưong l s c lưgxtg iChí th ế cách mang dây như sóng c ồ n .
i
Trung Lào, nu-i phong tr à o cách mang s ô i n ổ i n h ấ t , lự c
Iưọng cách niang của ouÈm chứat khá mạnh vằ cũng l ằ n ơ i dồng bào
V iệ t k iề u t£ p tra n g dông đ ẫo , có t ố chúc cứu quốc rộng r ã i dư^c
xây dyng tìĩ tr u ó c . Duc5i s s lã n h dao của c h i bộ s ẩ n g , nhân dân
dã giàn h dược c h ín h quyền» ỏ Thà Khec và Sa vẩn lía E h ix , dua
;
vào tìn h h ìn h thực t ế , ‘DẰng sự v ân dqng khéo l é o , mqt mặt nhũng
ngưò-i công sản b i ế t dựa vào sức manh của auàn chiíng, mặt 'Khác
thông qua nhũng n g u ỉã Lào cổ uy t í n tro n g nhân dân, vân dông,
th u y ế t phy.c qnh em công chức và Oh£u ih o ln g ( t ỉ n h trư o n g ) -tuyền
bố tá n th à n h c h ín h th ễ QQC lâ p 0151 d ư íi quyền lã n h dao của Lào
í t xa l a .
Trong CUQC vân dộng g iàn h c h ín h quyền ớ Lào, V iệ t KLiều dằ
QÍ nhũng ảổnc gổT) r ấ t quan trQ ng vào th ắn g l ợ i chung của nhân
dân Lào tr o n g v iệ c g ià n h ch ín h au y ền . Bằng t i n h th ầ n , lự c lu ọ n g
- 23 v à hành dgng cy. th ễ của mình, V iệ t k iề u dã tỏ rò cho n h ận
dân Lào th ấ y rẳxLg ho iu ô n lu ô n c o i d ẩ t nưổ-c Lào l à quê hưong,
c o i su n g h ii? cách nang cỏa là o cũng chính l ằ S1Í n g h iệ p của
ho. Chính những hành dộng thực t ễ của V iệ t k iề u , dã lầm cho
nhân dân Lào thêm h iế u ngưòá Ỵ iệ t, tao nên t ì n h cán gấn bđ
gi&a 2 àân tộ c Lào, V i i t , g iũ a nhân dân lả o v à V iệ t k iề u T ối
n hau, tao nên ảnh hưổng t ố t , th u â n l c i cho t i n h doằn k ế t Lào V iệ t. Sau k h i g ià n h dược ch ín h quyền, quan hệ là o - V iệ t ngày
càng t ố t
dẹp hcm l ê n , th ề h iệ n tro n g các CUQC m ít t i n h , tu ầ n tuần
hành sau
k h i g iàn h c h ín h quyên.
sáng 50 .6.1945» ở 3a vẩn Ha Khệt dã cổ các cuổc
b iế u
tìn h cúa
quẫn ch\íng nhân dân là o vằ V iệ t k iề u đễ
hoan
hô
Thắng l ? i của nư6c V iệ t Líam vầ b iế u t h ị t i n h th ầ n doằn k ế t ,
hợp tá c g iữ a h a i à£n tgo Lào - V iệ t, số ngưòâ t ố i dií dông
t<5ã 2 van n g a ĩri. ũỉr V iệ t vạ cò- Iiào dược kéo l ê n <5 Khắp n ơ i ,
các khầu. h iệ u ’ 'lũ tíc Lào dộc l&p muôn. n á m '• , ' 'Lào - V iệ t
h?p tá c muôn nă.in* * , ' 'ứng hQ Chính phủ lâm th ỉr i Y iệ t N a»11
dttyc chang ở các ngả dưòng. Tai CUQC m ít t i n h tổ n g dốc Lào
và d s i b iế u hâi V i i t k iề u cứu quốc dã n ố i chuyên và ỉcêu g o i
sự họp tá c Li£t t h i ế t g iũ a 2 dân tq c Lào - Y i ệ t . 1'rua 3 1 .6.194-5
theo ch ỉ t h ị của phái v iê n Tổng bQ V iệ t Llinh, các công chức
nguôi V i i t dã nở hội n g h ị nĩri tổ n g dốc và nhũng nguồ-i lã n h
dao chính quyền Lào t í i
dế g ia o những chức vu chủsvt về
cáo ngành hành ch ín h cho ngưỉri L ào. s â y l à b iế u h iê n lò n g
tô n tro n g q iy ền dôo l â ? và quyền làm chủ của nhân dân L ào,
bên C£nà òố l à sự tỏ rõ tn iê n c h í, lò n g thành th ự c của V iệ t
kiều, dối v ớ i nnân dân Lào và cũng xổa d i nhũng suy n g h ĩ không ông
t ố t của nguĩri Lào về ngưĩri Y i ệ t Iiam mà bqn th ự c dân, p h á t x í t
dã tỉmg Tuyền truyền nhầm ch ia r ê 2 dân t q c .
N goài cấc hng.t dông giúp d&, gđp phẫn t í c h C1ÍC tr o n g
v iệ c g iàn h chính quyền của ltfc lượng V iệ t k i ề u ở Lào, V i i t •
Iíam c^n d iề u nhiỉne don v ị g i ả i phống quân v ư ợ t b iê n g i d i sang
dánh bqn tằ n b in h Phá? dang chiếm g iữ các v ị t r í , tr u c g ia o
thông ouan trQ ng, nhlm giúp dỡ nhân dân p h ía Dông Lào v à n â i
d ia là o n ổ i dây g ià n h ch ín h quyền.
Sau k h i b ị lín â t dảo chánh l | t dổ, n ộ t số iự c lượng quân
dội Pháp "iò V iệ t i.aiú, Iiào dã chay khỏi các Thành phổ, dô t h i
về ắn n á u h vùng rừng n ú i -thuộc b iê n g i í i Lào - V iệ t, chiếm
g iũ các vùng xưng y ếu , tổ chức l a i lự c lu ọ n g , chĩr ■thỉri cơ
- 24- g ià n h l a i c h ín h auyền của ch tmg dã r ơ i vào ta y p h á t x í t N nât.
ỉ duìmg số 7 , bon tà n quân gồm 1 d a i d ô i chilm g iũ
IT0QD.6 h e t, Ban 'Dan, -а&Пь ngan, ãaìmg n g a t.
ỏ duĩmg số Sf khoảng 1 t i ế u âoàn tằ n quân chiếm âống
vùng s ê pôn, i-utĩmg p h in , Pha l a n . ô Khăm c ô t, Lấc x a o , cố hon
1 d a i dQi c h iế n g iữ ,
ô dưồng số 12», cổ mQt d a i dQi tà n b in h chiếm g iữ dèo
—•u Gia» 03. n a pnao f lĩhom lüa r a t , ỉia hả xay . . .
i Sầm nưa» tằ n quân d ịc h chiếm g iũ săm t
Sau k h i cách mang th án g S .I9 4 5 ở V iệ t Nam th àn h cổng ,
nhân đuvc c h ỉ t h i và s? £iiíp d& của Pháp ở Can c ứ t t a (Ẩn Đ ộ ),
bQn tà n quân Pháp
đâu t i ễ n hành các h o a t dông chống ?há
ch ín h ouyền nhân áãii ữ các tỉn h V i i t Kam đọc b iê n g i ớ i , t i ế n
hành ủ ố t phá, ciĩíp bóc nhân dân Lào» la p c h ín h q u jền ta y s a i
của chúng lê n ềr các d ịa P“ư°ng» tu y ên tru y ề n c h ia r ẽ t ì n h doàn
k ế t É'iSa iih£r. àân .uào - V iệ t, lấ y СЮ làm bàn dap uy h iế p n ìn
ãqc I s ? d a Vi i t 1 ÏÙ-: .
ĩhvc h iê n 3 áồ xáừ.: iu ọ c l a i Lào và Tons Dưonc, b phần
nã ỉ v.ịa Lào, r.t-Ằỵ 2 / . c . I r ‘^5 ÛQI1 tà n Dinh Pháp c tiế m HuQi s a i»
” fằ y 2> .0.1^4? cin&if 'jr.iej; Z.3XL con, 2 6 .8 cỉring chiSia iL-лЪпр x a y .
2; .8 cr.ínii piiả
t r a i nhiêiB vv cLo t i n Q-Jan nàn liiphen* ( c h ỉ ^(chỉ
I s c lu jr.£ t à -1 'ciiil: i-háp 5 liắo Lào) th ay 2141 c h ín h pild Pháp
d ie u hànù mgi С0ПД .'iic с l a ch ín h phủ bên canh v u a Lào. Tên
il ày dà dua cẫ X d a . v i là n b in h vào dống ở Hoàng cung Luông
pha bЛЛ£ và c h iế ii Luôii£ pha Dang ngày 3 0 . 5 . "gày 2 . 9.1945» bon
tà n ũinh rh ắ p ão tễr. c&i ú.j' b is c l ô và tro n g ứy CÔchie c h ỉ huy
dẵ danh c h iế a t h ị tr ấ n Xiềng Khoảng, tà n s á t r ấ t dã nan nhùng
r.guìri dâri ià n h
quân vào’ Viễnê chăn đóng C- cô n h i v iệ n (nay i ầ B<3 vân t ấ i và
bưu diệr. ) . ĩĩt nhũng v i t r í ouân Pháp chiếm , chứng tnưồng dùng
nhũng don v ị nhỏ tấn công vào nhũng n ơ i c h ín h quyền nhân dân
m íi được iâp» uy h iếp nhân ãân , tà n s á t dân là n h . Bể tu vê và
g iú p nhân dân liào n £ i áãy b ià n h c h ín h Quyền, quân d ộ i g i ả i
phổng V iệ t Ham dã cùng v ó i lự c 1 vtợng vũ tr a n g Lào t i ế n hành
các h o s t dQng của n in h d i ả ánh d ịc h .
Đối vổ-i phàn ĩ'ông L ào, t ù Kghê T ĩn h , dồng c h í Lê Lộc chủ
t ị c h j'y ban quân sự t ỉ n h Hà Tĩnh cùng đồng c h í Nghiêm Thướng,
- 25 c h ỉ huy c h i d ộ i Phan Dinh Phùng dã q u y ế t d ịn h t ổ ch£c một d a i
d ộ i g8m d ô i v iễ n c h i dôi và dân quân tự vê 2 buy in Huong Son,
Bức Tho dư<5i sự c h ỉ huy của dồng c h í T rần B in h B ể, hành quân
t i ế n dánh v ị t r í Na pê (nẳm s ắ t duồng số 8 thuộc t í n h Khăm
muộn)* Na pê dược g i ả i phống. Tiếp dó, p h ố i hợp c h iễ n đấu v<5i
bô d g i Euong S en , £iíc Tho* bQ dQi Thanh Chưong (Bghệ An) d®
dong c h í Tho c h ỉ huy cùng lự c loqng vũ tr a n g là o b i mât tâ p
k íc h quân đ ịc h ở Khăm cọi;, quân Pháp b
quẫn lầ o - V iê t tru y k íc h dến cầu Na huong g i ế t thêm tê n quan
t ư v ằ t ễ n quan h a i Pháp (73; 5 8 ) . Ngày 21.9» Khăm C7 + dược
g i ẩ i phổng. C hiến thắng ở Na pề eúa lv c luộng vil -trang 2 ni*5c
L ào, V iệ t mằ g i5 v a i tr ò dặc b i ệ t quan trQng l à lự c lư ọ n g vũ.
tr a n g tỉn h Nghi Tĩnh l à ''c h i ế n công dầu x u ấ t s á c ' ' (73; 5 8 ),
dã tao d iê u k i ê n tn u ân l ợ i tiníc day cuộc n ổ i dây của nhân dân
giàn h c h ín h quyền ầ Trung
Lào.
.
cùng v ó i những ho a t
dông về quân S1Í, về ch ín h t r ị , quân
dQ i'rg i ẳ i phổng V iệ t Nam dà tu y ên tr u y ẽ n , vân dqng nhân dân Lào
n ố i dây dánh x'hap» cùng hợp tấ c "thân t h i ệ n v 5 i V iệ t Nam. Viêc
dua quân V iệ t Nam sang Lào la dễ ''q u a dánh Pháp g iú p Lào
g ià n h dQc lâp» òế dân khỏi p h ải sau th u ế ''( 4 2 ) nhàm làm cho
nhân dân Lào h iế u dược dộng cơ dua quân V iệ t Nam san g Lào l à
một hành díng g iú p nhân dân g ià n h ch ín h quyền. Sau k h i eriải
ph ống i\Ta p ê, quân g i ả i phống Y i i t ỉĩam g iú p nhân dân Lào lâ p
r a ứy ban g i ả i phổng Na pê do Thao xay làm chủ t ị c h , sa u d ổ i
r a Tjy ban nnân dân ' 'Xha na l a t x a don' ' (4-2).
Ổ tâ y đưỉmg số 9» b<3 dộ i g i ả i phống t ỉ n h Quảng T r ị phối
hợp v(Ji lự c lượng vũ tra n g Lào do • 1dồng c h í Thao ô , Hu hẩc
c h ỉ huy cùng v 5 i đ^ng ch í Trần Quang B>ầi^ 'Dằn bac v í i các
dồng c h í phv t r á c h -Trung bộ iíế hoach p h ố i hợp tá c c h iế n của
l i ê n q u â n '' (7-3; 59) • Chỉ huy tru ữ n g m&t t r â n dưồTLg 9 l à dong
c h í Ba Thụ, àồng c h í Chu Huy ĩdân dược cử làm c h ín h t r i ủy v iê n
n ặ t t r á n , ii&t t r â n dưòng 9 dã được Bự chủ ý &uan tâm săn s á e ,
chuần b ị t ố t về v ầ t c h ấ t và t i n h th ầ n của nhân dân khu 4 v à
Trong b ộ »
L iê n quân liào - V iệ t ữ o ặ t t r â n dưòng 9 dà "tiến hành
một số t r â n dánh quân Pháp ỉ t h i t r ấ n sê pôn. ( d i ệ t và b ắ t
sống 53 tê n Pháp» th u to à n DQ vũ k h í , quân d ụ n g ), Ĩáưĩmg p h in ,
KUQÌ caỵ» ĩ h a Khoông,
Pha la n . . . th u dược mâ± số th ắ n g l ọ i
