Văn hóa giáo dục miền nam đi về đâu

C THU GIANG
Nguy n Duy C n

V N-HÓA
GIÁO-D C
mi n Nam Vi t-Nam
đi v

đâu?
(1970)
Public: PhuckofWR
Email:
Website: nhansinhquan.vn

NAM HÀ XU T B N


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

Nh ng th i bu i t m t i nh t l i c ng là nh ng th i bu i
mà ánh sáng huy hoàng nh t.
Les époques les plus sombres soat aussi celles où jaillit
le mieux la lumière.
Hermann de KEYSERLING
Ch có th có đ c nh ng sáng t o và nh ng sáng ki n
quy t đ nh trong nh ng n i nào t p trung đ c m t s ít
ng i trách nhi m.
II n’y a possibilité de création at d’initiatives igoureuses
que dans une concentration des responsabilités en un etit
nombre de mains.

Gilberl GADOFFRE
Xin c đ cho tôi đ t ng n đèn c a tôi đi... mà đ ng
bao gi h i nó s làm tan đ c bóng t i hay không?
R. TAGORE

nhansinhquan.vn

2


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

CH

v

NG TH

NH T

I

n-hóa mi n Nam -hi n đang đi đ n
đâu và s đi v đâu?

Ph i có gan nhìn nh n r ng: trên th c t đã
t bao n m, n n v n-hóa c a mi n Nam Vi tNam kh n-kh quá! T tr c đ n gi , chínhquy n đã l -là b qua, không th c tâm ngh đ n
nh ng con ng i th c tâm xây-d ng v n-hóa.
Nh ng con ng i làm v n-hóa có ý-th c thì l i

b lãng quên hay b xem th ng, ngh là không
bao gi đ c nâng đ , l m khi l i còn g p nhi u
tr ng i trong nh ng công trình âm th m xâyd ng c a h . ã c m y ch c n m nay, ng i ta
ít th y nh ng tác-ph m đ cao tình gia-đình,
ngh a dân t c trong đ i gia-đình và nhân-lo i.
Nhan-nh n các quán sách đa s ch là m t lo i
ti u-thuy t dâm tình, đ cao nh ng m i tình nh
nh p, lãng-m n, phóng đãng, l i còn mi t th
nh ng con ng i cao th ng, n u không thì l y
h làm m c tiêu châm bi m, ch di u… Th m
chí, còn có c nh ng sách cho tr em đ d y
nhansinhquan.vn

3


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

chúng ch i l i m cha và th y h c. L i c ng có
nh ng sách giáo khoa trong đó nh ng k vô
trách nhi m thi đua làm ti n, dám đ cao c
nh ng lý thuy t gây thù h n nuôi c m h n là
khác. Vi c y h n không còn ai l u tâm đ n ti n
đ dân t c mà không nh n th y s đe d a kh ng
khi p c a nó.
Cái n n t ng v n-hóa mi n Nam có ph i vì
đó mà s p đ ch ng? Không! Là vì v n còn
nh ng con ng i làm v n-hóa chân chánh r t ýth c đ n s t n vong c a dân t c, h c n đ c
nâng đ và t p trung, đ c t ch c m t cách h p

lý đ công vi c làm c a h có nhi u hi u qu
h n.
T tr c đ n nay, không riêng gì khu v c
v n-hóa n c nhà, đâu đâu c ng th y thi u s
th ng nh t đ ng l i trong các c quan V n-hóa,
Giáo-d c, Xã-h i và Chính-tr . các c quan
v n-hóa công hay t thì m nh ai n y làm, không
đ ng l i chung, nên ch th ng có nh ng s
d m chân lên nhau, làm phí t n nhi u v nhân
l c và th i gi vô ích. L i ch ng có k ho ch
nào, ho c ch ng trình chung nào. Nh có
nhansinhquan.vn

4


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

nh ng cái c n làm tr c l i không đ c ngh
đ n ho c thi hành, có vi c ph i làm sau l i đ c
thi hành tr c và xúm nhau cùng làm m t vi c ngh a là vi c làm tùy h ng c a m i cá-nhân mà
không nh m vào k ho ch chung cho toàn th .
B i v y, con đ ng ti n tri n c a v n-hóa ch m
l i, có khi mâu-thu n, khi n v n-hóa n c nhà
không lên k p v i đà ti n b chung c a các n c
b n, và c ng không có đ c s và sinh khí kh
d ch ng l i m t cách h u hi u s quá đà c a
nh ng ý-th c h v t ch t vô th n thiên l ch đang
nh song v b tràn ng p kh p ch n.

Nh chúng ta đ u bi t: V n-hóa mà không
có giáo-d c là m t th v n-hóa suông và không
t ng, không có môi tr ng áp d ng trong đ i.
Nh ng giáo-d c mà không có v n-hóa thì ch
còn l i m t l i giáo-d c t ch ng khoa c , vá
víu và không h n.
B t c m t cu c cách m ng nào đi u ph i
có m t n n t ng v n-hóa làm c n b n, m t ýth c h rõ ràng và thích ng v i hi n tình c a
qu c gia dân t c h u đ a n c nhà đ n m t m c

nhansinhquan.vn

5


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

s ng tinh th n cao đ p h n x a x ng đáng v i
danh t là “v n hi n chi bang”.
N n v n-hóa n c nhà còn h n lo n, n n
giáo-d c ch a có đ ng l i rõ ràng và thi u tinh
th n v n-hóa khi n cho s t ch c xã-h i càng
ngày càng thêm r i r m. ó là m t nh n xét
chung mà b t c ai thành th t v i mình không
th ph nh n.
N n v n-hóa n c nhà, ch a lúc nào b ng
lúc này b phá s n đ m i ph ng di n. S t -do
quá tr n đã làm cho xã-h i m t th ng b ng. Trên
thì v n-hóa nói chung ch a tìm ra m t ý-th c h

rõ ràng. N n giáo-d c c ng ch a có h n m t
đ ng l i rõ r t. Xã-h i ch u nh h ng lây, nên
c ng ch a có đ c m t t ch c h p lý. V n-hóa,
Giáo-d c và Xã-h i ph i là ba chân v c, liên l c
nâng đ nhau m t cách ch t ch khít khao,
không th đ n ph ng mà đ ng v ng đ c.
xã-h i ngày nay o h c và Khoa h c không th
r i nhau. Khoa h c mà không có o h c là s
b i ho i c a tâm h n. Chân lý là s t ng quát
c a hai đ i c c, ch không ph i s đ cao cái
này đ ph nh n cái kia. ông ph ng o h c
nhansinhquan.vn

6


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

c ng nh Tây ph ng Khoa h c là hai b ph n
c a kh i óc chung c a Nhân-lo i: h m t b
ph n mà b tê li t thì toàn th ph i suy đ i.
T -do đâu có ngh a là m i ng i trong m i
khu v c đ c tha h ai đi đ ng n y, lo n x , xà
ng u, d n chân lên nhau mà đi, trong khi bên đ i
ph ng c a th gi i t -do c a chúng ta, ng i ta
đã có m t đ ng l i v n-hóa h n hòi, m t ý-th c
h rõ ràng h ng d n toàn th hành đ ng xâyd ng và truy n bá trong t t c m i ngành ho t
đ ng c a h , m c dù đ ng l i c a h là đ ng
l i đ a cá-nhân làm công c cho m t ch đ đ

cao giai c p này đ ph nh n giai c p kia, l y
xã-h i này làm m c tiêu mà cá-nhân làm ph ng
ti n, h đang truy n bá và th c hi n m t th
v n-hóa nô d ch.
Tuy v y, cái v n-hóa nô d ch y v i s đe
d a kh ng khi p c a nó đã giúp cho nh ng con
ng i trong th gi i t -do càng ý-th c rõ vai trò
c a m t n n v n-hóa t -do đ mà ch nh đ n l i,
c ng c nó thêm m nh m . Nh ng đ tìm m t ýth c h kh d v ng vàng đ đ i phó v i ý-th c
h quá thiên l ch c a h , ta l i càng không nên
nhansinhquan.vn

7


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

tìm cách ch ng đ i và t n di t h , mà ch ch ng
đ i l i s quá đà c a h . Ph i v t lên trên, cao
h n h , h u l p l i cái th quân bình đã b h
làm m t: cái th quân bình gi a v n đ cá-nhân
và xã-h i. Xã-h i không quy n gi t ch t cánhân; cá-nhân không quy n làm lo n xã-h i. Cánhân là m t th c t i, mà xã-h i c ng là m t th c
t i, và c hai không th r i nhau mà t n t i: c
hai là m t. Cá-nhân ch ngh a c ng nh xã-h i
ch ngh a đ u có nh ng thành ki n sai l m tai
h i mà chúng ta c n đ t l i. Và đó là m t chân lý
b t di b t d ch.
cao cá-nhân đ ph nh n xãh i, c ng nh đ cao xã-h i đ ph nh n cánhân đ u là nh ng nh n xét sai l m tai h i. Sai
l m, vì đã đ a ra m t nh n xét phi n di n. Cho

nên không th nói đó là sai l m hoàn toàn, mà
ph i nói đó là m t th c chân lý phi n di n c a
đôi bên. Ta c n ph i có m t cái nhìn t ng quát
h n, th y đ c b m t c ng ph i nhìn thêm b
trái 1 . Nh th , đã đ n lúc chúng ta c n ph i làm
S có m t c a đôi bên đ nh c nh cho nhau, đ ki m ch
l n nhau: cá nhân ch ngh a nh c nh cho xã-h i ch ngh a
cái hi n th c c a cá nhân, c ng nh xã-h i ch ngh a nh c
nh cho cá nhân ch ngh a s hi n th c c a xã-h i. S quan
nh m t thi t gi a cá nhân và xã-h i nh cá v i n c.
1

nhansinhquan.vn

8


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

l i m t cu c th m đ nh v m i giá tr c n b n
c a v n-hóa, giáo-d c, xã-h i hi n th i.

nhansinhquan.vn

9


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

II

T L I NH NG V N
C NB NC A
V N-HÓA GIÁO-D C VÀ XÃ-H I NGÀY
NAY
V i cái nhìn t ng quan, ta th y toàn là r i
r c, vá víu, mâu thu n, h n đ ng. Con ng i, t
con ng i v n-hóa, con ng i giáo-d c hay v n
ngh . Già tr , c m i. ph n đông đ u c m th y
nh k đ ng tr c m t chân tr i m m t và âm u
quá? Xã-h i v n minh ngày nay s đ a chúng ta
v đâu? Hi n tr ng chung ph i ch ng là hi n
tr ng c a s tan rã đ n t n x ng t y c a tâm
h n: tan rã bên trong gi a tình và lý, tan rã bên
ngoài gi a xã-h i và cá-nhân.
Xã-h i đâu đâu đ u th y tràn ng p b t công
đ m i hình th c và tình th ngày cành tr trên
tr m tr ng. B t công đã bi n xã-h i càng ngày
càng thêm m c nát. Và trên đó m i m c đ c
m m ch i c a ch thuy t “giai c p đ u tranh”.
Và đ u tranh đ n tiêu di t đ i ph ng. Ngh a là
tiêu di t giai c p u th . Ng i dân, ph n đông
là n n nhân c a b t công xã-h i bên khao khát,
nhansinhquan.vn

10

V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

đòi h i công b ng, và nhân s đòi h i công
b ng, h đi đ n s đòi h i bình-đ ng, m t th
“bình-đ ng san b ng nh t lu t” b t ch p lu t
“b t bình-đ ng t nhiên” c a thiên nhiên. Các
phong trào ch ng đ i nhân đó mà càng ngày
càng bành tr ng, càng ngày càng tr thành m t
th b nh c p ch ng đ n đ i không còn có m t
cái gì mà ng i ta không ng v c, không nghi
k , không ch ng đ i, không đ p đ , không ph
báng. Nh ng gì g i là thiêng liêng cao c nh t,
c ng đã b nghi ng n u không nói là b ph
nh n. Ng i ta, nh t là ng i thanh niên ngày
nay, đã m t c tin t ng n i nh ng gì cao quý
mà ng nh sang v con đ ng đ i tr y tinh th n.
không ph i vì h là nh ng con ng i không lý
t ng, không tin t ng, mà th c s vì h là
nh ng ng i đã quá tin t ng, đã quá say s a vì
lý t ng, nh ng h đã b xã-h i quá ph phàng!
B i v y h là nh ng n n nhân c a th i cu c, c a
b t công tr ng tr n quá, nên h đã ch p nh n
m t cách li u l nh b t c m t ng y thuy t nào có
th phá ho i đ c cái xã-h i mà h đang nguy n
r a, và c ng ch c n đ n đo lo ngh ngày mai r i
s ra sao?
nhansinhquan.vn

11

V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

S tranh đ u công khai ho c ng m ng m
gi a m i giai c p do b t công xã-h i gây ra. đã
đi đ n tình tr ng m t m t m t còn, và ng i ta
đã nói đ n s c n ph i th tiêu m t giai c p đ
cho giai c p đ i ph ng thay th . Do m t s
không nh các nhà v n nhà báo chuyên môn
kích thích lòng c m ph n h n thù và đ c m ng
danh là phái “xã-h i c p ti n”. V y, quan ni m
sai l m v Bình-đ ng và T -do c n ph i đ c
xét l i tr c h t, vì nó là v n đ then ch t mà ta
c n ph i đ t l i nghiêm ch nh, tr c khi b t đ u
cu c cách m ng th c s v v n-hóa và xã-h i.
*
Bình-đ ng là v n đ nòng c t đã thành
kh u hi u tranh đ u lý t ng c a ng i dân đau
kh . không riêng gì n c ta mà nó đã tràn lan
cùng kh p th gi i.
Th t s , danh t bình-đ ng là m t danh t
h t s c mù m . Vì quá mù m nên nó đã đ c
khai thác đ m i ph ng di n c c k mâuthu n. òi h i bình-đ ng đã tr thành m t phong
trào, m t m t tr n, và đã gây nhi u tai h a kh ng
khi p nh t và tr m tr ng nh t c a th h và
nhansinhquan.vn

12

V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

chúng ta đang tr i qua. Nó đã làm cho nhân-lo i
chia r b t đ u t gia-đình, các đoàn th , các tôn
giáo giai c p, đ n các qu c gia, dân t c. M i
ng i đ u ngh và không th ch p nh n đ c t i
sao l i không ph i là mình, mà là k kia ng i
n ? T i sao ta l i không đ c đ t ngang hàng
v i k khác b t c là ai, b t c là v vi c gì?
M t nhà chánh khách nào c ng mu n n m đ c
chính-quy n, m t anh lao công nào c ng mong
l t đ giai c p phú hào đ r i m t ngày kia chính
mình s ng i lên đ a v y. M a may thay, nh ng
k ghét b t công và đ c tài h n ai c , ngày mà
h th ng th .
R i thì cái vòng l n qu n c th mà xoay
mãi. không bao gi ng ng. Ngh a là đ c tài kêu
g i cách m ng. Cách m ng đòi h i t -do, nh ng
mà t -do quá tr n (vì đó là ph n ng t nhiên
c a đ c tài) r i s kêu g i đ n đ c tài đ n đ nh
l i tình th . Và nh v y nhân-lo i c t điêu linh
này đ n điêu linh kia trong cái vòng l n qu n,
không bao gi h ng đ c m t ngày nào h nh
phúc.

nhansinhquan.vn

13


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

ó là l i gi i quy t túng cùng m t m t và
m t chi u, đã làm cho xã-h i loài ng i t x a
đ n nay ch a bao gi n đ nh đ c. Ph i nhìn
nh n r ng chúng ta đang s ng trong m t xã-h i
c c k mâu-thu n và ch a đ ng đ y ngh ch
thuy t: các lu ng t t ng trái ngh ch nhau nh
sóng c n đ i h i, va ch m nhau nh trong các
tr n cu ng phong v bão.
Th r i con ng i không rõ mình mu n cái
gì? V a mu n T -do, l i c ng v a dùng toàn
nh ng ph ng ti n nô l đ giáo-d c tr con,
bi n nh ng công dân thành nh ng con v t hy
sinh cho nh ng ch đ đ c tài. Nhà v n
Guglielmo Ferrero, trong quy n Discours aux
Sourds (thuy t lý v i ng i đi c) có vi t:
“Ta có bi t ta mu n cái gì không, đó m i là
v n đ quan tr ng nh t. M i m t ng i c a
chúng ta và b t c gi phút nào, ph i luôn luôn
t mình nêu lên câu h i y, cùng nh ngày đêm
ta ph i chong mãi m t ng n đèn nh ng góc
c nh hi m hóc nh t c a cõi lòng. B ng không,
t t c s tr thành h n đ n trong ý mu n c a ta.
Ý mu n c a ta, khi thì nó bi n d ng thành nh ng
nhansinhquan.vn

14


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

hình th c mâu-thu n, ngh a là v a mu n cái
này, l i v a mu n cái khác ngh ch l i, ngh a là
so c c nh ng gì không th chung đ ng
nhau... khi thì nó t che d u d i nh ng t m
màn hoa l gi d i, đ t nh mình so c cái
này mà k th c l i mong mu n cái kia có khi
hoàn toàn trái ngh ch. Khi thì nó sa đà v t kh i
ngoài th c t và lý trí vì b hoa m t tr c m t o
v ng hoàn toàn không t ng, nh ng vô cùng đ p
đ ... S h n đ n trong ý mu n... chính là cái
b nh nguy hi m nh t mà th i bu i chúng ta đang
m c ph i và đang h p h i...”
Ph i ch ng đ y là nh ng l i bí hi m. hay là
nh ng l i tiên tri sáng su t.
M t vài thí d sau đây: ... s làm thêm sáng
t ý ngh a sâu s c câu nói bí hi m trên đây. mà
nhà v n Ferrero đã đ c bi t bi u t ng nh ng k
vì thành ki n c h u c tình làm “đi c”, nh t
đ nh không thèm nghe nh ng câu chân lý trái
v i lòng mong mu n c a mình.
*

nhansinhquan.vn

15


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

1)
òi h i Bình-đ ng, nh ng quái thay,
b n tánh c a con ng i l i không bao gi mu n
có bình-đ ng. Mu n v t lên kh i ng i đ ng
lo i, đó là y u t c n thi t c a ti n b và ph i
ch ng c ng là đ c tính c a con ng i? Trong đ i
có k th ng th nào l i ch u ch p nh n s đ ng
đ ng và bình-đ ng đ i v i ng i th t th không?
Có ch ng là b i h b k th t th kêu ca đòi h i
và c ng ép.
M i khi ta nghe m t ng i nào đòi h i
bình-đ ng, t c đó là m t cái c đ h v t lên
cao h n n a. Cho nên h ch ch u chia c a v i
k giàu h n h , ch không ch u chia c a h v i
k nghèo h n, ngh a là đ i v i k giàu, h đòi
bình-đ ng đ đ c chia c a, trái l i, đ i v i k
nghèo h n, chia c a t c là t b t đi đ đ c
đ ng đ u. Bình-đ ng ch là m t giai đo n trên
con đ ng v t lên c a chúng ta. Sau đó, m i
ng i đ u c g ng tranh đ u đ leo lên nh ng
đ a v cao h n, ngay trong đoàn th c a h .
Nhân đó ta th y x y ra luôn luôn nh ng cu c
tranh giành đ a v và s dèm pha ganh t ngay

trong các đoàn th . Tarde đã nói r t đúng: “bìnhđ ng ch là m t s chuy n giao gi a hai c p
nhansinhquan.vn

16


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

b c, c ng nh t -do là con đ
gi a hai k lu t”.

ng giao thông

Ai là k cam tâm ch u gi mãi c p b c c a
mình? Gi mãi đ a v khiêm t n c a mình? Là
m t lao công có tài, m t s quan thi n chi n, m t
giáo s có nhi u n ng khi u. không ai l i không
mu n th y mình v t lên trên các đ ng nghi p.
Không đ c làm m t ngôi sao sáng gi a tr i
cao, thì c ng mu n là m t ng n đèn trong c n
phòng t i. Dù là m t k không đ c t o hóa u
đãi, sút kém đ ng lo i đ m i ph ng di n c ng
mu n v i tài hèn trí si n c a mình, làm đ c
công trình gì cho ng i chung quanh khen t ng.
i u mà ng i ta s nh t là đóng vai m t
k t m th ng, không có m t đ c bi t nào đ
đ c ng i chú ý. Vì v y, có nh ng k quá t m
th ng l i t ra ng o ngh x c x c và thích
“n i lo n”, nh t là trong hàng thanh niên t m

th ng v i m c đích đ c ng i l u ý. Và n u
t mình v i s c hèn tài m n không đ v t lên,
ng i ta s tìm th v t lên b ng cách t h p v i
nhau l p thành h i đ ng. H l p h i này h i kia,
ho c tách ra kh i các h i đ ng l n đ l p thành
nhansinhquan.vn

17


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

nh ng chi nhánh riêng bi t, n i đó h s đóng
vai trò th l nh đ kh i ph i b chìm trong đám
đông. M i t p đoàn v n ngh , tôn giáo, khoa h c
tuy đ u có m c đích ph c v lý t ng chân,
thi n, m . nh ng bao gi c ng có n ý ph c v
cho quy n l i riêng t c a các h i viên không
m y gì cao đ p. Có t p đoàn dùng h u thu n c a
s h i viên đ làm áp l c đ i v i các đoàn th
khác, ho c đ bi u d ng lý t ng c a mình và
b t đoàn th khác ph i quy ph c, ho c đ đ c
đóng vai trò lãnh đ o. Ta há ch ng th y có nhi u
đ ng ph i chính-tr tách phân ra nhi u chi nhánh
vô s k . ch ng qua là có nhi u h i viên không
mu n th y mình đóng vai trò t m th ng, h s
d tách ra kh i đoàn th chánh đ đóng vai trò
lãnh t trong các chi nhánh nho nh c a h .
“Thà làm đ u con gà, h n làm đít con trâu” đó

là tâm s thi t tha nh t ph n đông chúng ta v y.
Và m i đoàn th v n ngh , chính-tr hay
ngh nghi p. đ u t xem là đ i di n cao nh t
trong các đoàn th khác.
Dù là m t chi n s h ng say nh t c a ch
thuy t bình-đ ng nh t lu t. n u h c n dùng ph i
nhansinhquan.vn

18


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

quy t đ nh trong vi c riêng c a h , bao gi h
c ng s c n th n không b a bãi trong vi c l a
ch n. H đau, ch c ch n h s không l a b a b i
m t ông y s nào. H ch n b n tr m n m, ch c
ch n h s không l a ch n b a b i b t c ng i
đàn bà hay đàn ông nào. Ngay qu n chúng đi
xem đ u v hay các tr n c u. bao gi c ng thích
sùng bái k gi i, nh ng đoàn c u th tài ba l i
l c.
Tóm l i, b n tánh c a loài ng i không bao
gi ch p nh n s t m th ng, không bao gi
ch p nh n đ c có s ngang b ng v i nhau b t
c trong ngành ho t đ ng nào trong xã-h i, mà
luôn luôn ta có khuynh h ng n đ nh th h ng
c p b c và d nhiên có khuynh h ng sùng bái v
nhân. N u m i ng i đ u đ c cùng chung m t

quy n l i thì s th h ng s m t li n h ng thú;
trái l i ng i ta c m th y sung s ng khi mình
đ c h ng nh ng gì k khác không có và thèm
thu ng.
đ

Và nh th , làm sao ta có th ch p nh n
c s bình-đ ng trong lý thuy t, khi mà t b n

nhansinhquan.vn

19


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

thân, ta không bao gi có th ch p nh n có đ
tình tr ng y?

c

2) M t đi u khác n a mà ta c n suy xét,
là “ch có đ ng đ ng m i bình-đ ng”. Ng i ta
b o r ng đây là lý l c a k m nh đ không ch p
nh n s ngang hàng v i k sút kém, ph i bi t an
ph n trong giai c p c a mình. Không, đây là m t
chân lý, m t cái lu t thiên nhiên c a t o hóa mà
chúng ta ph i ch p nh n, dù là chua cay đ n b c
nào. Không có m t xã-h i, dù dân ch đ n đâu

l i có th ch p nh n cho nh ng k không đ ng
đ ng đ c bình-đ ng v i nhau.
Con ng i sinh ra có k thông minh ng i ngu
đ n, k m nh ng i y u, k khôn ng i d i,. th
ch t, tinh th n không ai gi ng ai. Ngay nh con
cái trong nhà cùng m t huy t th ng, cùng m t
hoàn c nh, cùng m t giáo-d c nh nhau. th mà,
nh ng i th ng ví, bàn tay có ngón dài ngón
v n. Thì dù t t c đ u là thông minh, s thông
minh d nhiên có nhi u c p b c khác nhau, và
tâm tính c ng m i ng i m t v . ó là nh ng
“b t bình-đ ng t nhiên” đi u ki n t t y u đ có
th luôn luôn ti n b mà ta ph i ch p nh n.
nhansinhquan.vn

20


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n
*

Nh ta đã xét qua, thì bình-đ ng ch c ch n
không có trong quá kh và hi n t i. nh ng ta có
th nào quan ni m r ng trong t ng lai ý t ng
y s đ c th c hi n nh các nhà “xã-h i ch
ngh a” c mong và tuyên truy n ch ng?
Th c s h kêu gào bình-đ ng. Bình-đ ng
h ng th quy n l i nh nhau: ai có cái gì ta
c ng ph i có cái đó v ph m c ng nh l ng.

Nh ng s đòi h i y không ph i ch là nh ng đòi
h i c a ng i bình dân t m th ng, c a qu n
chúng th t h c mà thôi đâu, ngay c nh ng nhà
lãnh đ o c ng không ngh khác h n. H đòi m t
s san b ng nh t lu t. ây là l p lu n c a nhà
cách m ng Babeuf: “B i chúng ta sinh ra đ u
bình-đ ng; ph i tr l i cho chúng ta t t c
quy n bình-đ ng; b i chúng ta t t c đ u có
quy n nh nhau, chúng ta đòi h i ph i đ c
quy n h ng th nh nhau v m i cái trên đ i”.
Nh ng s th c h đòi đ c bình-đ ng v kinh
t . Maxime Gorki tuyên b : “T t c ng i lao
công là b n thân c a chúng ta, t t c b n phú

nhansinhquan.vn

21


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

hào, và b n ng
chúng ta c ” .

i c m quy n đ u là k thù c a

Quan ni m này ta th y đ y r y trong nh ng
l p lu n các nhà v n m t-xít hay là chi u h ng
m t-xít. C l t ngay nh ng ch ng trình các

chánh đ ng hay các t báo đ i l p chánh quy n.
v i chi u h ng m dân. bao gi ta c ng th y
nh ng đòi h i nh th dùng làm c n b n. Ng i
ta không bao gi v a lòng v i s bình-đ ng v
ph ng ti n (ngh a là m i ng i dân đ u ph i có
đ ph ng ti n đ sinh nhai, đ h c h i, đ m u
h nh phúc cho mình và gia-đình mình.): ng i ta
đòi cho đ c h ng nh ng k t qu nh nhau.
Ng i ta ch đ i n i ch đ Qu c quy n cái gì?
âu ph i ng i ta mu n đ c ân th ng x ng
đáng đ i v i nh ng công trình xây-d ng công
phu x ng đáng v i tài hoa và lòng nhi t huy t.
mà th t s , h mu n đ c Qu c quy n phân
ph i đ ng đ u tài s n, làm cho t t c m i ng i
đ u đ c gia s n ti n b c nh nhau, m i ng i
đ u đ c s ph n nh nhau. Thà nghèo thì
nghèo h t, mà giàu thì giàu h t. Ng i ta đòi h i
ph i san b ng t t c m i “b t bình-đ ng t
nhiên” y dù là đ i v i nh ng k x ng đáng
nhansinhquan.vn

22


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

nh t. Ng i ta đòi u đãi nh ng k th t b i, vì
b t tài hay b t l c, vì l i bi ng, không phòng
xa và hoang đàng ph i đ c u th đ l p làm

quân bình thay vì ph i khuy n khích k có tài,
có đ c nh ng ng i c n ki m bi t dành d m b c
ti n siêng n ng m n cán và ham ho t đ ng bay
nh y v i đ i.
Có k l i b o r ng bình-đ ng đây là bìnhđ ng tr c pháp lu t thì l i càng không h p lý
n a. t ra m t quy lu t cho t t c m i ng i
đâu ph i là t o ra đ c s bình-đ ng v quy n
hành. N u nói th thì l i ph i ch p nh n r ng
ng i ta sinh ra đ u đ c bình-đ ng c v m i
ph ng di n v t ch t l n tinh th n, ngh a là
không có k y u ng i m nh, ng i đ p k x u,
ng i khôn k ngu, ng i hi n k d .
Hu ng chi đã ph i b t bu c ch p nh n lu t
“b t bình-đ ng t nhiên” thì s bình-đ ng nh t
lu t tr c m t quy lu t chung l i là m t cái lu t
đ c tài và tàn nh n.
Nhà v n W. Blacke đã nói r t chí lý: “m t
cái lu t chung cho c nh ng loài s t , beo, hùm
và trâu, bò, dê, chó, là đ c tài và tàn b o”. T i
nhansinhquan.vn

23


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

sao b t k trí ph i s ng cùng m t quy lu t nh
k ngu, b c hi n gi ph i s ng cùng m t quy lu t
nh ng i hung ác? Cái thích c a ng i ngu, k

trí l y làm b c mình, nh ng cái thích c a ng i
trí, k ngu c ng l y làm b c mình v y.
Maurice Bouglé nói r t đúng: “cái ch đ
dân ch và các cu c thi tuy n và tranh c trong
khi h tuyên b s bình-đ ng tham d cho t t c
m i ng i, d nhiên đã hàm ch a có s tuy n
ch n và đo l ng tài hoa và h c th c r i, đó là
ch a nói đ n nh ng k đ c t -do d ph i g m
có nh ng đi u ki n t i thi u cho. H n n a, đã
nói là thi tuy n thì ph i ch ng là đã nói đ n đ u
tranh. Mà đã đ u tranh d nhiên ph i có k b i
ng i th ng, và trong khi đ nh ch quy lu t cu c
thi, lu t d nhiên đã dành riêng u đi m cho k
th ng ch đâu có “nhân đ o” đ i v i k b i.
Không có cu c thi tuy n nào mà c t ý t o ra
bình-đ ng c . ”
Bình-đ ng th c ra ch có, là khi ng i ta
kêu g i t t c nhân dân có quy n bình-đ ng t do tham d vì ch a ai bi t rõ đ c ai là k có tài
hoa xu t chúng mà thôi. Nh ng khi các thí sinh
nhansinhquan.vn

24


V N HÓA GIÁO-D C mi n Nam Vi t
Nam đi v đâu? – C Nguy n Duy C n

vào tr ng thi, thì l p t c bình-đ ng m t c ,
ng i ta b t đ u tuy n l a và s p h ng. Và nh
v y sao còn g i là có đ c h ng quy n hành

ngang nhau.

Ngay trong pháp đình lu t l là chung cho
t t c m i ng i, nh ng cùng làm m t t i mà x
án còn có tr ng h p gi m khinh. T i ác s
đ c x tùy theo tr ng h p, tùy cái giá tr xãh i c a nó. Hình ph t bao gi c ng không nh t
lu t đ c đ i v i t t c m i ng i. Có khi quá
công b ng, l i thành b t công.
Và nh v y, ta th y r ng bình-đ ng nh t
lu t s không bao gi th c hi n đ c, vì nó đã
trái v i đ o Tr i, nó đã trái v i lòng Ng i.
Mu n th , t c là mu n cho th gian này t t c
m i ng i đ u thông minh đ u m nh m , đ u
đ o đ c nh nhau c . Qu là m t o v ng. Th
mà nó đã đánh l a nhân-lo i t x a đ n nay m t
cách h t s c đau th ng. Nó đã xúi d c nhânlo i xâu xé l n nhau. T gia-đình ra đ n xã-h i,
t m t đoàn th l n và ngay trong các tôn giáo
đ ng phái. s ganh t thù h n ngày càng gia t ng.
ch vì đeo đu i mãi theo m t o t ng vô cùng
nhansinhquan.vn

25