tư liệu về tác giả Lưu quang vũ

Lưu Quang Vũ

- Ẩn tiểu sử tác giả
Lưu Quang Vũ (1948-29/8/1988) quê gốc ở Quảng Nam, sinh tại Phú Thọ, mất năm 1988 trong một tai nạn giao
thông trên đường 5.
Lưu Quang Vũ làm thơ từ thuở học cấp ba, rời ghế trường trung học, vào bộ đội anh viết nhiều hơn và bắt đầu
đăng báo. Năm 1968, hai mươi bài thơ đầu tay chọn in chung vào tập Hương cây bếp lửa giới thiệu một hồn thơ
trong trẻo, đắm đuối mơ mộng và cũng còn nhiều dấu vết của sách vở nhà trường. Đắm đuối là đặc điểm suốt
đời thơ Lưu Quang Vũ. Đặc điểm ấy ít thấy ở các nhà thơ khác cùng thời với anh. Hình như từ sau cách mạng
tháng 8-1945, thơ chúng ta chuộng sự tỉnh táo với những thi liệu lấy từ thực tế cuộc sống. Vào những năm 60,
một vài nhà thơ có uy tín đã kêu lên: thơ cần mê hơn... Lưu Quang Vũ mới đến đã đáp ứng được yêu cầu đó.
Tìm ra những yếu tố tạo nên sự mê đắm này chính là tìm được đặc trưng cảm xúc của Lưu Quang Vũ.
Anh cảm thụ đời sống không chỉ bằng nhận thức mà bằng cả giác quan. Cảm giác là hạt nhân đầu tiên của cảm
hứng Lưu Quang Vũ. Cảm giác gọi những ý thơ tuôn chảy. Đọc thơ anh ít thấy dấu vết của bố cục, cảm hứng
liền dòng ào ạt, đầy ắp hình ảnh, ảnh thực và ảnh ảo, hiện thực và tưởng tượng, sách vở và đời sống hòa quyện
thúc đẩy nhau trong các câu thơ dồn dập. Anh viết như trong một cơn say, bất chấp sự cực đoan và phi lý trong
chi tiết. Thế giới trong thơ anh là thế giới của tưởng tượng. Giàu tưởng tượng nên mới thành đắm đuối. Trong
thơ anh có cánh buồm đen của tên cướp bể, có ngọn lửa bập bùng người Âu Lạc múa trên châu thổ sông Hồng
còn nguyên nếp phù sa. Có những đoạn thơ anh làm mê lòng ta như cổ tích: Trung Hoa của tuổi thơ/Tiếng ngựa
hí đêm khuya/Đoàn xe Chiến Quốc đi trong tuyết/Rũ rượi tóc râu, đao thương sáng quắc/Não bạt thanh la xủng
xoẻng/Dữ tợn mà sầu thương.
Đắm đuối là bản sắc cảm xúc Lưu Quang Vũ. Nó tạo nên sức lôi cuốn ma quái ở thơ anh và cũng tạo nên lắm
vất vả cho đời anh. Lưu Quang Vũ đã trải qua những năm tháng lao đao ngay ở tuổi thanh niên: ra bộ đội, không
việc làm, gia đình tan vỡ, con nhỏ, chiến tranh đang ở thời kỳ ác liệt, cuộc sống khó khăn, xã hội xuất hiện
nhiều tiêu cực... Tình cảnh đó đã được diễn đạt chân thành bằng một nghệ thuật thơ thuần chín, trong khoảng
hai năm 1971, 1972, tập trung trong tập Cuốn sách xếp lầm trang (bản thảo, chưa in trọn vẹn). Nội dung khác
với giai đoạn trước vốn trong trẻo và cũng khác với giai đoạn sau, đã thăng bằng. Giai đoạn này tâm hồn anh
như già đi trong những cảm xúc tê tái. Đây là thơ được viết ra từ một thúc bách nội tâm, từ cảnh ngộ cá thể của
mình. Chúng ta đọc thơ cần có sự cảm thông, đừng máy móc cào bằng, đòi hỏi thơ ai cũng phải có một công
dụng tức thì với xã hội. Thơ hay bao giờ cũng có công dụng, nhưng là một công dụng xa, giúp cho sự hình
thành nhân cách con người. Nhân cách hình thành từ những chiêm nghiệm. Thơ Lưu Quang Vũ giai đoạn này

rất nhiều chiêm nghiệm. Anh nhìn và khái quát việc đời trên cảnh ngộ của anh. Anh thấy cuộc đời lúc đó như
cuốn sách xếp lầm trang: chuyện đôi trai gái tự tình lẫn với chuyện chia gia tài, gián điệp lẫn với triết gia và lái
bò... Có thể có một chút bi quan quá sớm, nhưng cũng đã thấy một linh cảm trước thời cuộc. Mười bảy năm sau
những chủ đề này sẽ trở lại trong kịch Lưu Quang Vũ và làm sôi động sân khấu cả nước. Sức mạnh hiện thực đã
thấm vào tâm hồn nhiều mơ mộng ấy. Mùi lá bưởi lá chanh nên thơ và phù phiếm sẽ không bao giờ còn quay lại


tô điểm cho cái hiện thực dữ dằn của chiến tranh nữa. Lưu Quang Vũ khai thác chất thơ hoàn toàn khác với giai
đoạn đầu cầm bút. Thay vì sự ca ngợi ngọt ngào là sự chất vấn rát bỏng: Những tuổi thơ không có tuổi
thơ/Những đôi mắt tráo trơ mà tội nghiệp/Chúng ăn cắp đánh nhau, chửi tục/Lang thang hè đường, tàu điện,
quán bia/Những bông hoa chưa nở đã tàn đi/Những cành cây chưa xanh đã cỗi/(...) Sao mọi người có thể dửng
dưng/Nhìn em đi trên đường tối/Mọi người đều có tội/Trước tuổi thơ đã chết của em.
Anh bộc lộ: Những chữ đẹp xưa giờ đã bỏ tôi rồi. Đối mặt với anh là: Những chữ như đinh nhìn tôi sắc nhọn/
Chữ gầy guộc, chữ bùn lầy cống rãnh... Và anh quyết liệt đổi thay: Những chữ đẹp xưa giờ tôi đuổi đi rồi/ Bao
chữ mới đang ầm ầm đập cửa/ Thơ rộng dài cánh lớn hãy bay đi. Giai đoạn này Lưu Quang Vũ có bước tiến dài
về nghệ thuật. Tôi cho rằng thời gian này là điểm đỉnh trong đời thơ Lưu Quang Vũ. Sau này anh viết ấm áp hơn
nhưng không tài bằng. Cái tài của anh là ở chỗ từ những việc, những vật cụ thể anh làm bật lên được một cảm
xúc, một nhận thức, một tâm trạng vốn rất khó nắm bắt. Hạt mưa đen rơi trên ô kính vỡ. Sao hạt mưa có màu
đen. Ai biết? Chỉ biết nó gợi tro than, loạn lạc, ly tán...
Lưu Quang Vũ thuộc tạng người chỉ tin ở mắt mình, chỉ tin ở lòng mình. Mắt anh thấy và tim anh đau nhói anh
đều viết thành thơ. Anh muốn trung thành với tình cảm nguyên sơ của mình. Anh không bận tâm lắm đến sự xác
định là cá biệt hay phổ biến, bản chất hay hiện tượng.
Cảm hứng dân tộc hình thành sớm và phát triển dần thành cảm hứng mạnh trong Lưu Quang Vũ. Đất nước
mang hình chiếc đàn bầu, với những chị hai, những mắt một mí, những cơi trầu, những câu hát giao duyên... bao
nhiêu lần trở đi trở lại trong tình trong ý Lưu Quang Vũ, tạo nên nét duyên riêng đắm đuối trong thơ anh. Anh
viết rất tạo hình, có lẽ vì anh còn là một họa sĩ: Những con chim lạc mỏ dài/Bay qua vầng trăng lớn.
Đặc biệt là sức gợi từ những chi tiết nhỏ đan vào các ý thơ: Cánh rừng sẫm tắm hoàng hôn đỏ rực/Cất tiếng kêu
hoang dại dưới đêm nồng.
Một chữ nồng đã phả vào đêm cái hơi hướng nhiệt đới còn nguyên sơ làm khung cảnh trở nên phập phồng sự
sống.

Những bài thơ anh viết ở thập niên 80 như đối nghịch với các bài thời 71, 72. Nhưng thật ra giai đoạn trước kiến
tạo cho giai đoạn sau. Sức nặng của câu thơ yêu đời được hình thành từ câu thơ mất mát. Qua mất mát mới biết
giá trị của sự có lại: Mùa gió mới có em tôi có lại/Bài hát cũ tôi hát cùng đồng đội/Lại dập dồn như gió khắp
rừng khuya.
Giữa lúc anh đang hào hứng viết cả thơ lẫn kịch, năng suất kỳ lạ, dự định táo bạo, thì tai nạn ập đến. 1948-1988.
Cuộc đời anh mới 40 năm tuổi đã dừng, sự đóng góp của anh ở thơ, ở kịch đã được đời ghi nhận như một trong
các sự kiện nghệ thuật cuối thế kỷ XX.
4-1-2002, Vũ Quần Phương

Tác phẩm:
Thơ:
- Hương cây (in chung với Bằng Việt)/ NXB Văn Học, 1968.
- Mây trắng của đời tôi/ NXB Tác Phẩm Mới, 1989.
- Bầy ong trong đêm sâu/ NXB Hội Nhà Văn, 1993.
- Lưu Quang Vũ, thơ và đời/ NXB Văn Hoá Thông Tin, 1997.
- Gửi tới các anh/ NXB Quân Đội Nhân Dân, 1998.
- Những bông hoa không chết (in chung cùng phần Nhật ký)/ NXB Lao Động, 2008.
Văn:
- Mùa hè đang đến (truyện, 1983)
- Người kép đóng hổ (truyện, 1984)
- Một vùng mặt trận (truyện vừa)
Kịch:


- Hồn Trương Ba da hàng thịt, 1981
- Nàng Sita, 1982
- Người trong cõi nhớ, 1982
- Ngọc Hân công chúa, 1984
- Tôi và chúng ta, 1984
- Người tốt nhà số 5

- Bệnh sĩ, 1988
- Tin ở hoa hồng, 1986...
Tiểu luận, phê bình:
- Diễn viên và sân khấu, 1979 (cùng viết với Vương Trí Nhàn và Xuân Quỳnh)
[Gửi ngày 08/09/2005 03:41 bởi Vanachi. Sửa 7 lần, lần cuối ngày 27/05/2010 01:44 bởi demmuadong.]
1. Đêm đông chí uống rượu với bác
Lâm và bác Khánh nói về những
cuộc chia tay thời loạn
2. Để sống nơi đây
3. Áo cũ
4. Buổi chiều ấy
5. Cánh đồng vàng thu
6. Gửi em và con
7. Gửi mẹ

8. Mùa gió

15. Quán nhỏ

9. Mấy đoạn thơ về lửa
10. Nếu đó là tội lỗi...
11. Những người đi năm ấy
12. Những người trẻ
13. Phố ta
14. Phủ Lý - tháng hai

16. Suy tưởng
17. Thị trấn biển
18. Thơ gửi người tình cuối cùng
19. Tiễn bạn

1. Áo
2. Bài hát trong một cuốn phim cũ
3. Bài thơ khó hiểu về em
4. Bây giờ
5. Cầu nguyện
6. Chia tay
7. Chiều cuối

11. Em (I)
12. Gửi Hiền mùa đông
13. Hồ sơ mùa hạ 1972
14. Hải Phòng, mùa đông
15. Hoa tigôn
16. Không
17. Không đề (V)

8. Cuốn sách xếp lầm trang

18. Khu nhà vắng trẻ con

21. Móng tay trên đá
22. Một bài thơ
23. Mặt trời trong nước lạnh
24. Nói với con cuối năm
25. Nói với mình và các bạn
26. Những bạn khuân vác
27. Những vườn dâu đã mất
28. Thư viết cho Quỳnh trên máy
bay

29. Viết cho một câu chuyện cũ

Di cảo

9. Di chúc tình yêu
19. Lại sắp hết năm rồi
10. Em - tình yêu những năm đau xót
20. Mùa xoài chín
và hy vọng
Hương cây (1968)
1. Thôn Chu Hưng
2. Qua sông Thương
3. Đêm hành quân
4. Gửi tới các anh
5. Những chuyến bay
6. Lá bưởi lá chanh
7. Trưa nay

8. Hơi ấm bàn tay
9. Ngã ba thị xã
10. Chuyện nhỏ bên sông
11. Ngày ấy
12. Phố huyện
13. Trên cầu Long Biên
14. Chiều

15. Máy nước đầu ngõ
16. Chưa bao giờ
17. Vườn trong phố
18. Tầng năm

19. Thức với quê hương
20. Những con đường

11. Mắt của trời xanh
12. Nửa đêm nỗi nhớ...
13. Bài ca trên bán đảo
14. Trung Hoa
15. Một thành phố khác một bờ bến
khác

21. Em vắng
22. Thu
23. Không đề (I)
24. Mặt trời trong trí nhớ

Mây trắng của đời tôi (1989)
1. Nơi ấy
2. Tiếng Việt
3. Người cùng tôi
4. Chiều chuyển gió
5. Mùa xuân lên núi

25. Em có nghe...


6. Mưa
7. Và anh tồn tại
8. Đất nước đàn bầu
9. Thằng Mí

16. Dành cho em
17. Mùa thu ấy vẫn còn nguyên ở đó
18. Thơ ru em ngủ
19. Nhà chật

10. Em sang bên kia sông

20. Buổi chiều đón con

26. Bài hát ấy vẫn còn là dang dở...
27. Ngày hè trở rét
28. Mây trắng của đời tôi
29. Hoa vàng ở lại
30. Gió và tình yêu thổi trên đất
nước tôi

Bầy ong trong đêm sâu (1993)
1. Bầy ong trong đêm sâu
2. Không đề (II)
3. Thơ tình viết về một người đàn bà
không có tên (I)
4. Anh đã mất chi anh đã được gì
5. Từ biệt
6. Anh chẳng còn gì nữa
7. Ngã tư tháng Chạp
8. Quán cà phê ngoại ô
9. Những tuổi thơ
10. Ghi vội một đêm 1972
11. Viết lại một bài thơ Hà Nội
12. Nửa đêm tới thành phố lạ gặp

mưa
13. Viết cho em từ cửa biển
14. Không đề (III)

15. Hoa tầm xuân
16. Lá thu
17. Người con giai đến phòng em
chiều thu
18. Gửi một người bạn gái
19. Quả dưa vàng
20. Lý thương nhau
21. Khúc hát

29. Liên tưởng tháng hai
30. Những ngọn nến

26. Giấc mơ của anh hề

40. Em (II)

31. Việt Nam ơi

32. Gửi...
33. Mấy đoạn thơ
34. Những ngày chưa có em
35. Anh chỉ sợ rồi trời sẽ mưa
36. Mưa dữ dội trên đường phố trên
22. Mắt một mí
mái nhà...
37. Thơ tình viết về một người đàn

23. Có những lúc
bà không có tên (II)
38. Thơ tình viết về một người đàn
24. Những chữ...
bà không có tên (III)
25. Tôi chẳng muốn kỷ niệm về tôi là 39. Vẫn thơ tình viết về một người
một điệu hát buồn
đàn bà không có tên

27. Giấc mộng đêm
28. Nơi tận cùng

Những bông hoa không chết (2008)
1. Những bông hoa không chết

13. Sông Hồng - năm mẹ sinh em

25. Dù cỏ lãng quên


2. Những ngày hè cuối
3. Hai bài thơ xuân
4. Tháng 5
5. Không đề (IV)
6. Đáng lẽ
7. Lời cuối
8. Em (III)
9. Cho Quỳnh những ngày xa
10. Người báo hiệu
11. Sông Hồng

12. Sông Hồng - hồi ức của một
nghĩa binh già

14. Sông Hồng - lời từ giã của Trung
26. Phút em đến
đoàn Thủ đô
15. Năm 1954
27. Trong đêm
16. Tuổi thơ
28. Hoa cẩm chướng trong mưa
17. Những thành phố những xứ xa 29. Cơn bão
18. Những chiếc lá rơi
30. Những đứa trẻ buồn
19. Ngoại ô
31. Những gương mặt
20. Với triệu con người
32. Khâm Thiên
21. Trước biển và gió
33. Tìm về
22. Quả đồi bên kia
34. Những đám mây ban sớm
23. Mùa xuân Matxcơva
35. Tháng 5-1975
24. Ngọn lửa đen

1. Đêm đông chí uống rượu với bác Lâm và bác Khánh nói về những cuộc chia tay thời loạn
Nhang tàn lả tả rơi lưng cốc
Nhà lạnh trần cao ngọn nến gầy
Chăn rách chiếu manh quần áo lạ
Chuyện dài đêm vắng rượu buồn say

Gió hú ầm ào qua gạch vỡ
Người chết vùi thân dưới hố bom
Kẻ sống vật vờ không chốn ở
Lang thang trẻ ốm ngủ bên đường
Cơ sự làm sao đến nỗi này
Mông lung không đoán được ngày mai
Máu chảy thành sông thây chất núi
Bè bạn tan hoang mình rã rời
Thơ Khánh buồn như lòng đất nước
Thơ hay đời loạn chẳng đâu dùng
Vườn cũ cây tàn chim chết cả
Người chơi đàn nguyệt có còn không
Mọi chuyện thiêng liêng thành nhảm nhí
Khắp nơi trí trá lọc lừa nhau
Nước Pháp khôn ngoan nước Nhật giàu
Nước Mỹ lắm bom mà cực ác
Nước Nga hiềm khích với nước Tàu
Nước Việt đói nghèo thân cơ cực
Đất hẹp trụi trần vạn khổ đau
Tối đen thành phố đêm lưu lạc
Máy bay giặc rít ở trên đầu
Ba thằng da vàng ngồi uống rượu
Mặt buồn như sỏi dưới hang sâu
Chúng mình không có bom nguyên tử
Chỉ có thuốc lào hút với nhau
Thương nhà thương nước thương cho bạn
Không khóc mà sao cổ nghẹn ngào
Thôi nhé mai này tiễn Khánh đi
Đường xa bom phá tàu không về

Lênh đênh ai hát ngoài song cửa
Bài ca thanh bình đêm cũ
“Hoa lá quên giờ tàn
Mây trắng bay tìm đàn”
Ngày xưa yên ấm quá
Trẻ hát đồng dao trên phố
Con trai xách điếu đi cày
Con gái quang liềm gặt lúa
Bao giờ hết loạn người ơi
Cạn cùng nhau chén nữa
Tàn canh là xa xôi
Lòng như vầng trăng nhọn
Chém giữa trời không nguôi.
2. Để sống nơi đây
Để sống nơi đây
Vì em và vì ngọn lửa
Để sống nơi đây
Giữa mong manh, hỗn loạn, rối bời
Khi con người không làm chủ không gian thời gian và bản thân mình
Lòng náo động những gào kêu không tiếng
Trước vẻ tàn nhẫn và dịu hiền của sự vật
Ta từ khước cuộc đời để càng yêu mến nó
Ít ỏi, nhưng cũng là quá nhiều:
Một đời sống
Như một cuộc phiêu lưu không cùng
Và hạnh phúc chính là can đảm
Chỉ có được khi ta tìm kiếm nó
Hiểu nó chinh phục nó
Để sống nơi đây:

Đêm tối, biển cả, mùi muối, những ngôi sao
Tiếng rì rào của lá cây của lúa
Ngọn gió bình yên, dòng nước dịu dàng
Gỗ, đá, thuỷ tinh, những đường xá thân quen
Cuộc đời gần gũi với tôi đến thế, giống tôi đến thế
Tôi đã sung sướng và sẽ còn sung sướng
Hãy yêu và đừng đợi gì ở mùa hè
Ở những con ong những bông hoa
Ở sự vô tư của mặt trời...
Đáng lẽ nói: sống, chúng ta nói: trông thấy mặt trời
Có những con vờ sinh ra và chết đi trong bóng tối
Còn chúng ta, ta đã biết mặt trời
Cả cái bóng của ta đổ xuống
Cả nỗi khổ đang thất vọng của ta
Cũng là dấu hiệu của mặt trời
Không còn bị giam hãm bởi những bận tâm không đáng là bận tâm của con người
Hãy làm việc, yêu thương, hãy sống Đó là ý nghĩa của cuộc sống
Ta đi tìm đời ta trong cuộc đời bao kẻ khác...
(1978)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
3. Áo cũ


Áo cũ rồi, mỗi ngày thêm ngắn
Chỉ đứt sờn màu bạc hai vai
Thương áo cũ như là thương ký ức
Đựng trong hồn cho mắt phải cay cay.
Mẹ vá áo mới biết con chóng lớn
Mẹ không còn nhìn rõ chỉ để xâu kim
Áo con có đường khâu tay mẹ vá

Thương mẹ nhiều con càng yêu áo thêm.
Áo đã ở với con qua mùa qua tháng
Cũ rồi con vẫn quý vẫn thương
Con chẳng nỡ mỗi lần thay áo mới
Áo dài hơn thấy mẹ cũng già hơn.
Hãy biết thương lấy những manh áo cũ
Để càng thương lấy mẹ của ta
Hãy biết thương những gì đã cùng ta sống
Những gì trong năm tháng trôi qua...
(1963, lớp 9H)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
4. Buổi chiều ấy
Tiếng con gọi cha không còn nghe nữa
Cha nằm kia bỗng nghiêm nghị lạ lùng
Chưa bao giờ cha nghiêm nghị thế
Cha chẳng đáp dù một lời rất khẽ
Người đã đi xa lắm mất rồi...
Chỉ nụ cười quen thuộc thoáng trên môi
Vẫn đang là mùa xuân ngoài đường tấp nập
Tiếng người, tiếng xe, tiếng cuộc đời náo động
Ai một mình im lặng
Giờ cha đang ở đâu
Có lẽ nào
Khi cánh cửa cuối cùng khép lại
Chẳng còn gì ngoài cõi hư vô ?
Cha thương yêu những dòng sông không ngừng chảy
Sông Mã sông Hồng sông Cầu sông Đáy
Mỗi con sông một vùng đất yêu thương
Con nhớ sông Thao, rừng cọ bạt ngàn
Cái làng nhỏ tuổi thơ

Chiều mịt mù mưa núi
Cha ở mặt trận về
Gọi vang từ bên suối
Con ngựa trắng mình lấm lem đất bụi
Vai áo cha ướt đẫm trận mưa chiều
Chiếc mũ nan, tấm khăn dù, lưng gạo trong bao
Đã lâu lắm mẹ và chúng con chỉ ăn ngô cùng sắn
Chiều ấy khói nồi cơm toả nắng
Cha kể chuyện trận Đoan Hùng
Chuyện một vùng bưởi chín khắp triền sông
Nụ cười cha ấm như ngọn lửa
Con ngựa trắng cọ mình ngoài vách nứa
Gió bên thềm hoa sở lẫn mưa bay
Cha của chúng con đến phút cuối cuộc đời


Vẫn nụ cười buổi chiều năm ấy
Cả lúc gian nan cả khi người ta xử tệ với mình
Vẫn chiếc áo xanh
Ngày em con vào chiến trường gửi về cho bố
Những năm ấy nhà mình thật nghèo
Mấy đứa lớn đều đi xa
Các em còn nhỏ cả
Con đọc thư mẹ kể:
Cha làm việc thâu đêm
Chỉ ấm chè xanh với mấy củ khoai lang
Làng sơ tán ngọn đèn dầu thao thức...
Cha chẳng thích thói yếu mềm khóc lóc
Sợ cha không vui, con chẳng dám khóc nhiều
Nhưng lúc này cho con được ngồi bên

Bát chè xanh con rót đặt trên bàn
Nén hương này con thắp
Sau làn khói xanh mờ
Con như thấy chập chờn bóng ngựa trắng buổi chiều xưa
Bay trên đồi cỏ biếc
Một dòng sông nắng chói chảy về xa
Cha vẫn còn kia như sông nước hiền hoà
Vẫn ở quanh con như ánh sáng trong nhà
Trong mỗi chúng con, trong mỗi ngày con sống
Trong hoa trái của cuộc đời bất tận...
Ngỡ cha gọi ngoài kia
Như chiều ấy ghé về
Đồi cọ mờ sương khói
Cha mở cửa: áo ướt đầm mưa núi
Nụ cười vui như ngọn lửa hồng.
(1981)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
5. Cánh đồng vàng thu
Lúa xanh đã nặng hạt vàng
Đồng xa đã gặt, đường làng trải rơm.
Thu đi lạnh giục đông sang
Núi nhoà sương trắng chiều hôm mất rồi
Nơi nào xa cách ai ơi
Áo em đã ấm vai người hay chưa
Mai còn lắm gió chiều mưa
Thương nhau chỉ có lời thơ gửi cùng
Giờ xa chín núi mười sông
Mắt vời cánh nhạn bâng khuâng chân trời
Nhớ như than bếp đỏ ngời
Phủ tro thêm đỏ, mưa rơi vẫn hồng

Nỗi thương muôn vạn muôn trùng
Tìm nhau trong sắc cánh đồng vàng thu.
(11-1965)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
6. Gửi em và con
Lần đầu tiên nghe con trở đạp


Em quặn lòng nhưng náo nức yêu thương
Tháng thứ tám mang thai, em mệt
Da xanh gầy đôi mắt cũng to hơn.
Từ nay trong em có hai trái tim
Tim của mẹ đập dồn mong đợi
Trái tim con mong manh êm ái
Anh đếm thầm trong mỗi đêm sâu.
Ơi người thương sắp tới ngày làm mẹ
Anh nhìn em như mới gặp lần đầu
Dẫu yêu nhiều chưa hiểu hết em đâu
Trong đáy mắt có gì như ánh lửa.
Em nhẹ bước đi nâng niu gìn giữ
Cắt áo mềm may mũ bé cho con
Anh quên đi bao nỗi lo buồn
Nghe con khoẻ ngày thêm đạp mạnh.
Anh mong đợi ngày cha con gặp mặt
Con thân yêu người bạn nhỏ của cha
Mẹ là cây con là trái là hoa
Trong gian khổ con là mầm xanh biếc.
Buổi ra đời thấy trời cao có ngợp
Con hãy nhìn vào mắt mẹ con ơi
Đời chông gai vẫn mong con ra đời

Bài thơ đẹp cha dành cho buổi ấy.
Mẹ bấm ngón tay mong con lắm đấy
Cha chờ con càng yêu mẹ của con
Thay đổi đời cha sinh nở đời con
Mẹ là bến của mênh mông biển thắm
Mẹ là mái che đời cha mưa nắng
Con là cánh buồm cha gửi đến mai sau.
(1970)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
7. Gửi mẹ
Trên đời chẳng ai lo cho ta bằng mẹ
Cũng chẳng ai ta làm khổ nhiều như mẹ của ta
Mẹ ơi nếu con được sống lại tuổi thơ
Con sẽ chẳng bao giờ mải chơi trốn học
Đứa con trai nhiều lỗi lầm ương ngạnh
Sẽ không lần nào làm mẹ xót xa.
Ước mẹ trẻ hoài như buổi mới gặp cha
Ước con được sống suốt đời bên mẹ
Mẹ muốn ăn cá thu con chẳng nề xuống bể
Chẳng ngại lên ngàn kiếm đọt măng mai
Nhưng xứ sở ta quân Mỹ tới rồi
Cùng bè bạn con lên đường đuổi giặc.
Mẹ vui vẻ gánh lấy phần khó nhọc
Việc cơ quan, việc Đảng, việc nhà


Đánh Pháp năm xưa, đánh Mỹ bây giờ
Quen vất vả, mẹ quản gì sương nắng.
Đêm nay con nằm rừng xa gió lạnh
Mẹ nghỉ chưa hay đã thức rồi ?

Suốt một đời chưa có lúc nghỉ ngơi
Nghĩ thương mẹ, giận quân thù quá đỗi.
Lo trước mọi điều mẹ thường ít nói
Mắt tin yêu nhìn thấu tận đường xa
Mọi giả dối quanh co mọi tàn bạo hận thù
Đều nát vụn trước mắt hiền của mẹ.
Dẫu cuộc đời là con đường dài thế
Con sẽ đi qua mọi đèo dốc trông gai
Bằng đôi chân của mẹ, mẹ ơi.
(1969)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
8. Mùa gió
Biết chăng em đã sang mùa gió lộng
Bốn hướng trở mình lạnh chuyển không gian
Những lá lớn của mùa hè đã rụng
Chụm nhau xạc xào trên bãi tối mênh mang.
Giấc mơ lạ về theo cơn gió lạ
Cơn gió quen thầm thì giấc mơ quen
Cầm tay nhau run rẩy cả trời đêm
Trong mắt ướt một vì sao thoáng hiện.
Em có thấy những hồ xa vụt biến
Những con đường, những nhà cửa rung rinh
Em có nghe đất trời đang náo động
Như tình em nổi gió giữa hồn anh.
(1968)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
9. Mấy đoạn thơ về lửa
Mưa dầm trên mặt đất
Là máu đỏ ngần là mồ hôi mặn chát
Mưa mát mẻ trong thơ anh

Là bàn tay êm dịu vuốt xoa
Tôi chẳng thèm nghe nữa
Hãy cho tôi chút lửa
Trong ngôi nhà mùa đông
Để tôi nướng sắn ăn
Để tôi sưởi ấm
Để tôi đốt rừng gai đen rậm
Chống lũ rắn thiêu bầy muỗi độc
Để tôi soi tỏ mặt người yêu
Đôi mắt nhiều bóng tối
Giá buốt cào vầng trán sớm nhăn nheo
Lửa hãy cho em gương mặt sáng.


Nhân dân có gì giống ngọn lửa phải không anh
Gió bão ngàn đời vẫn nối nhau chẳng tắt
Lửa đường không có mặt
Trong tay kẻ đốt nhà
Sẽ là tai ương khủng khiếp.
Nhưng lửa của tình yêu khi tức giận
Sẽ ra tro mọi lồng cũi mọi ngai vàng
Và những tên bạo chúa khôn ngoan
Hết ảo tưởng thôi van xin chờ đợi
Lửa sẽ bừng lên tự soi sáng cho mình.
Có nhà triết học cổ Hy Lạp nói rằng:
"Bản chất của mọi vật là lửa"
Truyền từ đá sang gió
Từ nước sang gỗ
Phút đốt cháy là phút nảy mầm
Con người trao lửa cho nhau

Từ những lồng ngực tròn căng
Sự sống là lửa
Thiêu huỷ và sinh nở
Bình minh là lửa
Mở ngày mới và xé toang ngày cũ.
Cho ta làm ngọn lửa...
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
10. Nếu đó là tội lỗi...
Một con người không phải chỉ là một cái tên trong hộ khẩu
Một con tốt trong bàn cờ
Một viên gạch một cái đinh
Để treo biển hàng và đặt ghế
Con người chưa được làm người
Bao lệnh cấm đang đè lên thế giới
Cấm yêu thương cấm khát vọng cấm tự do
Bao con chim bị nhốt ở trong tù
Bao giải băng đen che kín mắt
Khi bè bạn gặp nhau có người theo dõi
Thầm thì không dám nói to
Khi những bài thơ anh viết ra
Chỉ một mình anh đọc
Nhưng trước khi có chữ viết
Đã có thơ ca
Như tình yêu thơ đã sinh ra
Không phải vì tiền nhuận bút
Không sợ ngục tù bạo lực
Dù khổ sở dù phiền hà
Thơ không bao giờ câm lặng
Như nhịp đập của trái tim trung thực
Là nhân chứng của anh

Là ngọn lửa trắng trong
Trên lịch sử tối tăm trên tro bụi


"Và nhân thế sẽ còn yêu ta mãi
Bởi giữa thuở bạo tàn ta đã ca ngợi tự do"
Ca ngợi tình yêu giữa thế giới hằn thù
Trước đau khổ của nhân dân thơ đã không gian dối
Nếu đó là tội lỗi
Anh hãy nhận về mình, như trách nhiệm, như niềm vui
Và sống chết cùng người, đất nước mến thương ơi.

Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
11. Những người đi năm ấy
Bây giờ anh ở đâu
Những người đi năm ấy
Lìa đất quê Hà Nội
Mười chín mùa tha hương ?
Những người đi trong đêm
Đèn mở ga Hàng Cỏ
Như bầy chim rời tổ
Trong nỗi buồn di cư.
Cái năm 54
Ai mà quên được
Đất nước bắt đầu chia cắt
Bắt đầu cơn thảm kịch
Anh em ruột thịt chia lìa
Những người cúi đầu đi
Năm cửa ô trở gió
Va-ly nặng âm thầm quá khứ

Mắt nghi ngờ u ám mây giăng
Tây Hồ chợ Bưởi Đồng Xuân
Mười chín vầng trăng vụ cốm
Lận đận nơi xa chìm ngụp
Ai cầm súng nước người
Xẩy chân lầm lạc
Ai đã trắng phơ tóc bạc
Mỗi mùa gió bấc
Bồn chồn thương nhớ mười hai
Ai trong bùn bẩn mưa rơi
Lòng có vẹn toàn giấy trắng ?
Gót giầy ngoại bang
Dẫm lên ngực đất
Viên đạn thù độc ác
Bắn vào gương mặt yêu thương
Không ngăn được nước Hồ Gươm
Xanh thắm lòng người Kẻ Chợ
Viên ngói hoa dưới Tràng An đất cổ
Đến ngôi trường mới mở sáng tầng gương
Anh xa xôi lòng mẹ vẫn ôm trùm
Con khác biệt vẫn là con của mẹ
Sớm mai này đầu hồi nắng loé
Cây tháng tư xanh ngời
Trời trắng xoá như trang vở mới
Lũ xâm lăng đã cút khỏi nước mình
Ngọn gió lớn hoà bình


Sẽ thổi dập đống lửa tàn dĩ vãng
Sẽ cởi bỏ vòng xích xiềng oán giận

Bẻ ngã những kẻ lòng đen tối
Những đứa cầm dao cản lối
Những bàn tay phá tổ trứng trên cành
Chúng tôi đi và nhớ tới các anh
Cầu Long Biên hôm qua giặc phá
Đã nối lại tình yêu trên sóng đỏ
Đồng hồ xưa bom ném vỡ ngoài ga
Chuyến tàu vui vẫn sum họp đúng giờ
Ai đến chậm có nghe còi vẫy gọi ?
(1973)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
12. Những người trẻ
Những người trẻ để tóc dài
Đốt lửa trên các quảng trường
Những người trẻ cầm ghi ta
Đứng hát trên đường
Trước mũi thép xe tăng
Trước những con tàu đen
Chở máy bay và thuốc nổ.
Những người trẻ vung nắm tay giận dữ
Ném hắc ín và sơn
Lên các tượng thần
Họ nói không
Với bóng đêm gian trá
Họ nói không
Với nền văn minh
Lạnh giá
Họ nói không
Với các đàn anh
Hèn hạ

Họ nói không
Với chính phủ và nghị viện
Với lãnh chúa và tướng lĩnh
Chẳng tin vào linh hồn bất diệt
Họ nói không
Với Giê Su và phật Thích Ca
Họ nói không
Với các nhà thơ
Viễn mộng
Chẳng cần lên mặt trăng tẻ lạnh
Những người trẻ da vàng da đỏ da đên da trắng
Muốn phá tan trên mặt đất
Những tường cao chia rẽ con người
Những giày đinh chà đạp con người
Những bóng ma đói nghèo cơ cực
Không chiến tranh không xiềng xích
Không đi lính sang Việt Nam
Họ ném trả các huân chương
Thứ vinh quang vô ích.


Mọi bánh vẽ chẳng làm nguôi cơn khát
Rượu lãng quên không làm họ yên lòng
Phẫn nộ đến điên khùng
Họ đập phá họ rủa nguyền tất cả
Cái thời đại tai ương
Cái thế giới bạo tàn
Đầy bất công sỉ nhục
Từng bước từng bước một
Trong sương mù trong gió táp

Họ tìm đến bên nhau
Bàn tay vung cao
Như những cánh chim bốc cháy.
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
13. Phố ta
Phố của ta
Những cây táo nở hoa
Mùa thu đấy
Thân cây đang tróc vỏ
Con đường lát đá
Nghiêng nghiêng trong sương chiều.
Năm nay cà chua chín sớm
Trên quầy hàng đỏ hồng
Chị thợ may đi lấy chồng
Chị thợ may goá bụa
Năm nay tôi mặc đồ đen.
Bác đưa thư, có thư ai đấy?
Bác đưa thư kéo chuông
Ti-gôn hoa nhỏ
Rụng đầy trước hiên.
Riêng bác thợ mộc già buồn bã
Thở khói thuốc lên trời
Anh thợ điện trên mái nhà mắc dây
Bà giáo về hưu ngồi dịch sách
Dậy cậu con tiếng Pháp
Suốt ngày chào: bông-dua.
Phố của ta
Phố nghèo của ta
Những giọt nước sa
Trên cành thánh thót

Lũ trẻ lên gác thượng
Thổi bay cao bao bong bóng xà phòng.
Em chờ anh trước cổng
Con chim sẻ của anh
Con chim sẻ tóc xù
Con chim sẻ của phố ta
Đừng buồn nữa nhá
Bác thợ mộc nói sai rồi
Nếu cuộc đời này toàn chuyện xấu xa
Tại sao cây táo lại nở hoa


Sao rãnh nước trong veo đến thế?
Con chim sẻ tóc xù ơi
Bác thợ mộc nói sai rồi.
(1970)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
14. Phủ Lý - tháng hai
Thị xã dựng những khung nhà mới
Trên dãy tường đổ nát mùa đông
A B C tiếng trẻ học vỡ lòng
Cỏ trên những nấm mồ xanh nõn
Lá ướt cây bàng lao xao chim hót
Những mảnh bom của hai cuộc chiến tranh
Han gỉ trong bùn
Nhà xây chưa xong vôi vữa ngổn ngang
Mẹ đã ngồi nhóm lửa
Mấy năm rồi anh không về thị xã
Chẳng còn đi trên dãy phố quen
Dải đồi xa anh nằm lại một mình

Chắc cỏ mọc như nơi này xanh nõn
Tháng hai mưa có nở nhiều hoa tím
Mảnh bom thù trong ngực buốt không anh?
Phủ Lý chiều nay thoáng mưa xuân
Bè bạn gặp nhau nhớ anh biết mấy
Thuyền chở đá ngược dòng sông Đáy
Nắng tắt dần trên những vạt buồm căng
Như câu thơ anh viết nửa chừng
Mai bưởi chín anh không về hái nữa
Năm lửa cháy các anh đi dập lửa
Tin tương lai như chùm quả ngọt ngào
Dẫu không về chẳng khuất xa đâu
Nấm mộ xuân sang phập phồng cỏ mát
Trái tim anh vẫn đập dồn dưới đất
Gửi lại mến thương hy vọng chờ mong
Chúng tôi nào có thể sống dửng dưng
Gió mạnh thổi ngoài ga giục giã
Ánh sáng toả ra từ nụ cười em nhỏ
Và chân trời như mắt anh trong
1970
15. Quán nhỏ
Trưa ở thị xã nắng vàng sao trong thế
Ga vắng người đang đợi chuyến tàu xuôi
Mùa hè rải xanh lơ trong khoảng biếc
Nắng đọng vào vạt áo nắng không trôi.
Một quán nhỏ nghiêng nghiêng vách nứa
Khách đợi tàu ghé lại giữa ban trưa
Uống bát nước chè xanh thơm ngát dạ
Một cái gì rộng rãi trong đơn sơ.

Nằm trên đĩa một vài lát dứa
Muối trắng tinh ớt đỏ chén con con
Mấy nải chuối chín vàng trên sạp nứa
Bánh gai nâu buộc lạt đỏ như son.
Trên khay gỗ những chén xôi đậu trắng
Đũa tren nằm, mỏng mấy lát chanh
Không biết có hoa nhài đâu thơm nhỉ
Soi bóng trời bát nước vẫn lơ xanh.
Cô bán hàng dịu dàng tay bé nhỏ
Tiếng trong trong như tiếng quê hương
Khách ghé quán nói nhau đôi câu chuyện
Xôn xao bóng hình đất nước đi lên.
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
16. Suy tưởng
Xưa anh như lá thư không địa chỉ
Con tàu không lửa than con thuyền cũ không buồm
Anh nghĩ quá nhiều về những khoảng vô biên
Những đảo lạ trong khói mờ ẩn hiện
Nay anh chỉ tin
Những nhành cây trong tầm hái của con người
Những nguồn suối có thể cho nước uống
Những mảnh ruộng có thể sinh quả ngọt
Những ngôi nhà sống được ở bên trong
Xưa anh thích những lời nói đẹp
Nay anh thích những lời nói đúng
Anh hiểu lại từ đầu những chân lý giản đơn
Con người cần đến nhau con sông về biển rộng
Muốn gặt hái phải tự mình gieo hạt
Không làm người thua cuộc ở trong đời

Xưa anh tưởng chỉ cần can đảm
Nay anh hiểu phải làm người chiến thắng
Anh không tin kẻ buồn nản cô đơn
Anh đã chán những anh hùng thất bại
Trước anh tự hào thấy mình chẳng giống ai
Nay anh vững tâm thấy mình với mọi người
Chung nỗi khổ niềm vui chung ước vọng
Hôm qua đời anh chẳng có ích cho ai
Như cái vỏ diêm ướt lạnh giữa trời
Anh đo niềm vui bằng những gì anh nhận được
Nay bằng những gì anh mang cho người khác
Chẳng khoanh tay chờ đợi ở ngày mai
Anh nhập vào hơi thở lớn hôm nay
Anh có lại niềm vui và sức lực
Nhờ em cho em đời sống của anh ơi.
18. Thị trấn biển


Chiếc xe ngựa đi giữa vùng mây trắng
Thị trấn biển năm xưa
Những đợt sóng vô tư
Chiếc ô đỏ lăn tròn trên bãi cát
Trái dừa vỡ nước chảy ròng trên ngực
Má nâu hồng tóc ướt xoã ngang vai
Ngón tay che, mắt ngợp cánh buồm bay
Mười sáu tuổi, ban mai, mùa hạ ấy
Trăng mỏng manh như tình yêu mới dậy
Bãi đông vui áo tắm sáng muôn màu
Trắng san hô ào ạt gió phi lao
Tiếng tay vỗ tiếng trẻ cười náo động

Chim vẹt biển kêu vang bờ đá dựng
Bắp chân trần ai đó sóng chao nghiêng
Những vui buồn những ước vọng đầu tiên
Nay trở lại đã mười năm thấm thoát
Người với sóng chẳng còn gì bí mật
Những lâu đài bằng cát đã tan hoang
Dãy nhà cao đã xụp dưới mưa bom
Lũ lượt trên đường
Bao tù binh trở lại
Mặt gầy gò trên bãi cát bỏng đăm đăm
Tiếng biển vỗ nhắc đêm dài Phú Quốc
Tôi đi dọc bãi bờ quen thuộc
Nhớ hè nào bỡ ngỡ giữa tin yêu
Chưa nghi ngờ chưa gánh nặng khổ đau
Chưa qua cuộc chiến tranh khủng khiếp
Miệng bạn bè chưa khắc nếp nhăn sâu
Rặng dừa xanh và ngựa trắng nay đâu ?
Trước biển rộng lòng ta không hổ thẹn
Ta không lớn, biển cũng thành chật hẹp
Không từ bỏ làm sao nay hiểu được
Trận bão gầm và cơn khát nơi em
Ngẩng đầu lên, vẫn gặp những đàn chim
Chim báo bão, cánh chim 16 tuổi
Chỉ thương chiếc ô tròn lăn lóc mãi
Con dã tràng trưa nắng chạy lang thang
Bàn chân ai giờ đứng ở phương nào
Những cô gái chắc đã tàn tạ cả
Lũ trẻ nhỏ ngụp chìm trong đạn lửa
Bao nấm mồ nằm lại những đồi hoang
Chỉ gió về quằn quại giữa rừng dương

Và sóng đập liên hồi lên ngực đá.
(Sầm Sơn 6-1973)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
19. Thơ gửi người tình cuối cùng
(Mấy đoạn thơ Tặng Q.)
Mùa vải thiều đã hết
Mùa nhãn còn chưa sang
Tôi đi những vùng nắng hạn chang chang
Những ngả đường nhiều mưa tháng Bảy
Bùn lầy
bóng tối


Đêm nay
Thị xã ướt đầm cỏ lạ
Những trái dâu da trên thềm không ai nhặt
Như những trẻ con bị bỏ rơi lăn lóc
Đêm nay tôi chẳng biết lối về
Phía nào cũng hàng rào trước mặt
Thế giới có bao nhiêu tường vách
Ngăn cản con người đến với nhau
Sao tôi lại muốn em tin
Khi chính tôi cũng chẳng tin ai cả
Tôi là đứa con cô đơn ngay khi ngồi cạnh mẹ
Thằng bé lẻ loi giữa lớp học ồn ào
Bàn chân hồ nghi giữa đường phố xôn xao
Giữa sự thông minh của đông vui bè bạn
Vứt sách xuống gầm bàn đi ra mặt trận
Tôi là người lính cô đơn ở giữa trung đoàn
Bao lâu rồi vẫn chỉ có thế thôi

Nỗi cô đơn hoàn toàn nỗi cô đơn khủng khiếp
Trước và sau trong và ngoài cuộc đời và trang sách
Tôi gục xuống tay em
Trong cái đêm lặng lẽ này
Giữa run rẩy những hàng cây
Giữa bóng tối và gập ghềnh bãi đá
Em mang gì cho tôi
Một bao thuốc lá một bài thơ về nước Arập bại trận
Một bức tranh cổ xưa trong viện bảo tàng
Nếu bây giờ đang mùa hè
Tôi sẽ vào rừng đan cho em chiếc mũ mềm bằng cói
Nếu quên mình không còn ít tuổi
Tôi sẽ hái cho em chùm hoa xoan tây
Nhưng em ơi đây chỉ có gió may
Lòng tôi trắng mà mùa thu gió độc
Em sập cửa lại rồi
Tôi đã nhận bao cái tát
Của đời của bạn thân
Em sập cửa lại rồi
Tôi còn gì mà đau khổ nữa
Chỉ biết tự mỉm cười
“Chuyện như trong tiểu thuyết”
Nhưng giờ đây một mình
Như kẻ yếu hèn tôi bỗng khóc
Ngoài kia sông Hồng mênh mông nước xiết
Những cánh đồng nằm trong lũ lụt
Những xóm làng tan hoang
Những người chết đuối
Những đê cao tưởng không gì phá nổi
Bây giờ tan vỡ trong đêm

Tôi còn gì mà đau khổ nữa em.
1971
20. Tiễn bạn


(Tặng Ng. Lâm)
Ngày mai mày đi xa
Bỏ lại gian phòng, những bức tranh
Cái máy hát cũ
Tập apollinaire dịch giở
Quảng Trị mùa gió Lào
Cuộc chiến còn dai dẳng
Hai bên chĩa súng vào nhau
Tuổi trẻ buồn, những chuyến đi, bao câu hỏi không lời giải
Đất nước mênh mông nắng cháy
Mai Nguyễn mặc áo lính, khoác ba-lô
Khánh xuôi về Phòng, mình ở lại
Người ra đi không biết đi làm gì
Người ở lại không biết ở lại làm gì
Đêm mưa thức với nhau trong quán cà phê
Đốm thuốc cháy môi không nói.
Tinh mơ một thằng con giai râu rậm lên xe
Không cô gái nào vẫy theo
Ra tiễn chỉ có hai anh trông có vẻ dở người
Ngồi uống một ấm trà ở ngã tư chợ Hôm
Hẹn nhau viết thư rồi im lặng
Xe chạy Khánh bỗng vội vàng căn dặn:
"Đi đường cẩn thận
Gặp nơi ẩu đả phải tránh cho xa
Kẻo mang vạ vào thân".

Chiếc xe khuất phố
Mây xám bay đầy trời.
(1973)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
DI CẢO
1. Áo
Tặng mẹ
Những tấm áo xưa con nhớ lắm
Mũi chỉ đường kim tay mẹ dịu dàng
Tuổi thơ đâu những trưa hè xanh thẳm
Tuổi thơ nằm trong áo nhỏ yêu thương
Con lớn thêm áo cũng lớn thêm
Mỗi bận mùa đông đi, trời bớt lạnh
Mưa xuân rơi, hoa cải vàng sắc nắng
Mẹ dành tiền may áo mới cho con
Con chỉ biết vui mỗi độ trăng tròn
Mỗi Tết đến nghe áo hoa sột soạt
Chưa biết mẹ thêm nếp nhăn đuôi mắt
Bởi lo lắng nhiều vất vả sớm hôm
Nhà đông anh em, áo thường xuống gấu


Mẹ còn chắt chiu từng mụn vá vai
Đâu những tối mẹ ngồi khâu lại áo
Khi bên thềm xào xạc gió heo may
Ngày tháng thoi đưa, con đã cao hơn mẹ
Chẳng hồn nhiên khi lòng con biết nghĩ
Áo dài hơn, tuổi mẹ cũng nhiều hơn
Dẫu vá vai, màu bạc, chỉ sờn
Nhưng trong áo ấm đường khâu mẹ vá

Yêu mẹ nhiều nên áo cũ con thương
Nguồn: Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi, NXB Hội nhà văn, 2010
2. Bài hát trong một cuốn phim cũ
Bài hát trong một cuốn phim cũ
Thức dậy giữa đêm dài
Thằng người bé nhỏ
Đứng trước mịt mùng sóng vỗ
"Ta là ai
Ta đến làm gì ?"
Đội mũ phớt rộng vành
Áo vét-tông kiểu đầu thế kỷ
Anh hề xiếc đã già
Không làm ai cười nữa
Lũ trẻ ngồi xem
Lầm lì cau có.
"Ta đến làm gì ta sẽ đi tới đâu ?"
Các sinh viên bàn cãi nhau
Về ý nghĩa của tồn tại
Em ngồi im lặng
Cô đơn với chính mình.
Tập an-bom em bỏ quên
Hê-minh-uây đeo súng săn
Chân dung Bô-voa ngày trẻ
Cuốn sách viết từ thế chiến thứ hai
Mọi chuyện quẩn quanh vẫn thế
Điều chủ yếu chưa tìm ra
Anh là gì của em
Con người là gì đối với nhau ?
Bài hát trong một cuốn phim cũ
Khi dãy phố lên đèn

Làm cô thợ khâu buồn phát khóc
Ước chi mọi việc giản đơn
Như bó tầm xuân vừa mới hái
Vị thần lo âu vị thần khắc khoải
Đứng bên linh cữu Phao-stơ
Từ thuở con người trong hang động bước ra
Mặt nhân sư nói gì
Chưa cách nào hiểu được.
Sóng khổ đau đã tạc hình em
Anh yêu ngọn lửa đó


Bài hát trong một cuốn phim cũ
Như những con đom đóm
Thức dậy giữa đêm dài.
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
3. Bài thơ khó hiểu về em
Anh vọng về em một sắc trời xanh
Ở nơi xa em có nhớ gió ân tình
Có phải mơ không mà anh thấy em trong tà áo
Một hương môi mận chín một lời thanh
Ru giấc mơ buồn khoé biếc long lanh
Tự nơi xa hương quen ấm ngày lòng anh nhạt
Em như gần như xa lẩn khuất
Anh bỗng thành chim nhạn vọng trời xanh
Anh nhớ em trong nỗi lá nhớ cành
Nhớ nỗi nhớ của vườn xưa tội quá
Dẫu mưa mùa đông dẫu dông mùa hạ
Dẫu ngày mai chẳng biết sẽ ra sao
Anh cố quên nhưng chiều gió cứ vào

Trong giấc ngủ trong ánh trăng hương đất
Đều gợi em hình dáng xôn xao
Tàn ác ư? đắm đuối? hay buồn đau
Hay tuyệt vọng hay chính là tuổi trẻ?
Không biết nữa, anh là chàng thi sĩ
Hay kẻ bộ hành sa mạc khát sương mê
Ngắt trên cành anh khóc một hoa lê
Một trời tối sập xuống làn mi và trăng mọc
Bỗng sáng lên cơn mưa rồi phút chốc
Em lại về với anh như mùa xuân
Như ngày trong thành phố đẹp yêu thân
Anh đã gặp em, em là tia nắng
Thoảng qua, rồi buổi chia ly cay đắng
Lung linh hoa hồng nở giữa hoàng hôn
Gai nhọn đâm máu ứa cả tâm hồn
Tự đó dịu dàng mà chói chang em tới
Lúc hiện lúc đi ngẩn ngơ, chấp chới
Để anh thành nai lạc khát suối lành
Để anh thành nhạn lẻ vọng trời xanh.
(26-2-1966)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
4. Bây giờ
(Tưởng tượng về một bài hát)
Bây giờ
Hai đạo quân đã giết hết nhau
Tiếng trống cuối cùng đã băt
Người ngựa đều ngã gục
Chỉ còn con quạ xám đậu trên bờ.
Bây giờ
Thành Cổ Loa đã mất

Trước mặt là biển rộng
An Dương Vương tóc bạc phơ
Lưỡi gươm đưa
Lòng ngọc trai thấm máu.
Bây giờ
Người sao Hoả mắt đèn pha
Lưỡi dài bạch tuộc
Đã tràn xuống đen ngòm mặt đất.
Cánh tay ai
Mọc trên tường đá rắn
Ai dấu dao găm trong áo choàng
Đi giữa những hình ma-nơ-canh
Những xe hơi điên cuồng
Tay chắp lại như đòi như cầu khẩn
Điệu dân ca mền mà đau đớn.
Bây giờ
Rừng đen mặt nạ sắt
Vắng hoang trong mưa rào
Nằm xóng xoài cô gái nước da nâu
Hoa cúc xuyên qua miệng.
Bây giờ
Em trụi trần dưới vòm cây tối đen
Nhực đồi trăng ướt đẫm
Tay chập chờn lửa sáng
Nhưng đã muộn lắm rồi ôi muộn lắm
Vực sâu đã mở ra
Chôn cả lời trăng trối của mùa thu
Một chiếc lá khổng lồ đỏ thắm.

Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
5. Cầu nguyện
Lá cơm nguội rơi vàng rãnh nước
Mưa ướt đầm trên gạch vỡ tan hoang
Đêm Nô-en
Trời vòi vọi màu hoa huệ trắng
Mưa rửa sạch máu tươi trên đá lạnh
Những bé em nằm ngủ trong mồ
Trên hoang tàn tăm tối các cửa ô
Người kéo về dự lễ
Tóc xoã âm u
Khăn tang trắng xoá
Áo dài lễ chập chờn
Những cô gái gầy thơm
Như nến trắng đi trong đêm tối
Vòm nhà thờ cao nghi ngút khói
Tiếng đàn oóc vang trầm
Dàn đồng ca khóc than
Hoa hồng rụng trên bàn như máu úa
Tôi không tin
Lỗ đinh trong tay tượng Chúa


Chúa của tôi ngồi ở bên đường
Ngủ gục trên nắp hầm trú ẩn
Chúa của tôi bom thiêu cháy xém
Chúa của tôi hát xẩm trên tàu điện
Chúa của tôi bới gạch vụn tìm con
Chúa của tôi đêm nay lang thang
Không cửa không nhà vật vờ đói rét

Tôi lớn lên giữa thời bạo ngược
Biết trông đợi gì biết tin tưởng vào đâu.
Giê-su
Tình thương không thể ngăn tội ác
Đêm nay kẻ giết người
Ngồi quanh bàn ăn mừng Chúa ra đời
Đêm nay những vĩ nhân nâng cốc
Cò kè mặc cả với nhau.
Nói cho các người biết:
Tôi không quên gì đâu
Tôi nhớ hết và tôi không tha thứ
Phố nghèo hút gió
Dưới vòm cây run rẩy tối đen
Tôi thì thầm lời cầu nguyện của mình
Sao cho máu đừng chảy nữa
Sao cho người lính trở về
Lũ trẻ ngủ ngon
Cái chết không cắt ngang giấc ngủ
Nguyện cho phố tôi
Không ai phải quanh năm túng đói
Không còn ai bị mỏi mòn sỉ nhục
Nguyện cho kẻ ốm mau lành
Nguyện cho người tôi thương không phải khóc
Nguyện cho lòng tôi đừng sợ hãi
Nguyện cho lòng tôi đừng nguội lạnh tình yêu.
Người ơi tôi gục xuống tay người
Quỳ dưới chân người
Hãy tha thứ cho tôi
Đã bất lực đã yếu nghèo mệt mỏi
Chỉ xin người thức tỉnh

Đừng bị dối lừa đừng rời rã tan hoang.
Đêm Nô-en
Thành phố rú còi báo động
Những dòng người tán loạn
Những giọt mưa trên mặt tôi lạnh buốt
Bầu trời cứ dâng lên cao tít
Và gió thổi bùng lời nguyện ước của tôi.
(Đêm Nô-en 1972)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
6. Chia tay
Cho anh hái một nhành mi xanh biếc
Trong giây phút hai ta tiễn biệt


Nắng rụng vào khoé mắt thoảng bóng mây
Tơ buông tơ hay gió se qua tay
Theo khắp chốn đường anh xa tắp
Một nhành mi thôi làm sao mà gặp
Ở chân trời đang gọi không phân vân
Cây đâm chồi khúc nhạc mùa xuân
Bàn tay vẫy trong nắng nhoà xin chớ tiếc
Đời rất rộng không lo lẻ chiếc
Thôi đưa nhau đừng nhìn theo anh
Nước mắt đừng ướt buổi chiều xanh
Nỗi buồn ấy ai nào biết được
Đối với anh chỉ con đường phía trước
Buồn không cùng nhưng mà phải đi thôi
Cánh chim bay và tàu đã nổi còi...
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
7. Chiều cuối

Mắt cá chân em bốc lửa
Trong buổi chiều phiêu bạt
Những chiếc xe bò đi vào thành phố.
Cuộc chém giết lặng dần
Các dũng sĩ thân tàn ma dại
Đập nát những cây đàn quý
Ngồi nướng thịt cóc ăn
Con mèo đi hai chân
Kêu lên tiếng trẻ khóc.
Tóc em bù rối tro than
Tóc gió đen quanh cột đèn xiêu đổ
Cổng nhà thờ gạch vỡ
Lão ăn mày mù thổi sáo
Điệu gọi hồn âm u
Lũ trẻ mở nắp quan tài đứng dậy
Mình quấn đầy vải liệm
Chạy theo ta xin tiền
Ngàn mũ sắt lặng im
Trong ráng chiều đỏ rực
Đã lâu không có con tàu nào cập bến
Không con tàu nào ra đi
Biết nói gì nữa em, cô gái hoang
Của hải cảng tối
Của tấm chăn nghèo thời chiến tranh phá hoại
Của nỗi buồn nội chiến ?
Cô gái hoang tóc bay như bờm ngựa
Đi bên bờ vịnh thuỷ lôi
Mắt cá chân xanh biếc
Ngực mềm trôi về bãi sú xa
Nghe sóng đập vào những cây đàn mới.

(Hải Phòng 11-1972)
Nguồn: Lưu Quang Vũ, thơ tình, NXB Văn học, 2002
8. Cuốn sách xếp lầm trang
Cuốn sách tôi nhặt được trên đường
Xếp bằng những trang của nhiều cuốn sách
Mở đầu là một chuyện tình
Đôi trai gái dưới vầng trăng tiễn biệt
Tiếp ngay sang đoạn kết om sòm
Vụ tranh gia tài quanh một hiệu buôn
Chương hồi kí chiến tranh
Của vị tướng già ở phòng tuyến Cuốc
Chen vào mấy trang dạy nghề nấu bếp
Đoạn chạy trốn của tên gián điệp
Ai giết bà già chưa kịp biết
Sách đã kể về sa mạc Gô-bi
Phu nhân đa tình đang độc thoại lâm ly
Bỗng chằng chịt vài chương số học
Đoạn lý thuyết cao siêu của nhà triết học
Bỗng ngu si lời gã lái bò
Tôi đọc hoài không thể đoán ra
Nghĩa lý sao, tại đâu lại thế
Do ở thợ in cẩu thả
Hay anh đóng sách điên rồ
Chuyện hai người cách xa
Chắc rồi sau gặp gỡ
Em có đọc, em ơi đừng buồn sợ
Thật ra sách trên đời
Có phải trái đầu đuôi

Tất cả rối bời
Là do người ta lầm lẫn.
9. Di chúc tình yêu
Trên bình nguyên đá và cát bỏng
Nỗi cô quạnh con người dưới nắng
Thịt xương ta là tù ngục của hồn ta
Thân xác hẹp hòi mà ta khao khát bao la
Bầy chim dữ đen ngòm đang chặn lối
Những buồn chán nửa người nửa khói
Những thân cây mệt mỏi
Đang chồm lên như nghiến nát ta rồi
Lại gần đây gần nữa em ơi
Ta tựa vào nhau không sợ hãi
Anh và em, đôi ngực trần trơ trọi
Thách thức tương lai
Thách thức hào sâu thách thức bầu trời
Những cối xay gió và bóng đêm độc ác
Em - vết thương và bàn tay hàn gắn
Là cơn khát khô cũng là suối mát lành
Anh nâng tình yêu làm chiếc mộc làm thanh gươm
Nhận tất cả và chối từ tất cả
Tìm đến, vượt lên, rồi lại tìm đến nữa
Dòng sông lớn luôn băng đi hối hả
Là sự tự do ta tặng cho mình