sinh lý tuyến yên của cơ thể người và các bệnh lý liên quan đến tuyến yên

TUYẾN YÊN

Ths. Bs. Nguyễn Phúc Hậu
Phó Chủ Nhiệm BM Sinh lý học
ĐẠI HỌC Y DƯC TP HCM


GIẢI PHẪU TUYẾN YÊN


Tuyến yên chia ra hai phần riêng biệt:
Tuyến yên trước là yên tuyến
Tuyến yên sau là yên thần kinh.
Tuyến yên trước tiết ra 6 hormon, đóng vai trò
chính trong sự kiểm soát chức năng chuyển hóa
của toàn cơ thể:
Hormon phát triển cơ thể GH (Growth
Hormone).
Hormon hướng vỏ thượng thận ACTH
(Adreno Cortico Tropin Hormone).


-Hormon kích thích tuyến giáp TSH
(Thyroid - Stimulating Hormone).
-Hormon kích thích tuyến vú P (Prolactin).
-Hormon kích thích nang trứng FSH (Follicle
- Stimulating Hormone).
-Hormon tạo hoàng thể LH (Luteinizing
Hormone).

Tuyến yên sau chứa hai hormon là:
Hormon chống bài niệu ADH
(AntiDiuretic Hormone).
Hormon Oxytocin: gây co cơ trơn tử
cung và tuyến vú.



PHÔI THAI HỌC TUYẾN
YÊN


Tuyến yên trước có 5 loại tế bào bài tiết ra 6
hormon là:
-

Somatotrop
Corticotrop
Thyrotrop
Gonadotrop
Lactotrop

: tiết GH.
: tiết ACTH
: tiết TSH
: tiết FSH và LH
: tiết prolactin.


CHỨC NĂNG CỦA CÁC HORMON GIẢI PHÓNG

VÀ ỨC CHẾ
Các hormon giải phóng và ức chế quan trọng của
vùng dưới đồi là:
1.
Hormon giải phóng hormon hướng tuyến
giáp TRH (Thyrotropin-releasing hormone): nó
gây giải phóng TSH.
2.
Hormon giải phóng hormon hướng vỏ thượng
thận CRH (Corticotropin-releasing hormone): nó
gây giải phóng ACTH.


3.
Hormon giải phóng hormon phát triển
GHRH (Growth hormone releasing hormone): nó
gây giải phóng GH.
4.
Hormon ức chế hormon phát triển GHIH
(Growth hormone inhibitory hormone): nó gây ức
chế việc giải phóng GH.
5.
Hormon giải phóng các hormon hướng sinh
dục GnRH (Gonado-tropin-releasing hormone): nó
gây giải phóng hai hormon hướng sinh dục là FSH
và LH.


6. Hormon ức chế prolactin PIH
(Prolactin inhibitory hormone): nó gây ức

chế sự bài tiết prolactin.
7. Hormon giải phóng prolactin PRH
(Prolactin releasing hormone): nó gây giải
phóng prolactin.


VÙNG HẠ ĐỒI


TRỤC HẠ ĐỒI – YÊN - GIÁP


HORMON PHAÙT TRIEÅN CÔ THEÅ
(GH)


GROWTH HORMON (GH)



GH là một phân tử protein, chứa 191 axít
amin
GH làm phát triển hầu hết các mô của cơ
thể.
GH làm tăng:
-Kích thước tế bào


Tăng phân bào,
Phát triển số lượng tế bào

Đặc biệt là gây biệt hóa một số loại tế
bào như tế bào xương và tế bào cơ


TÁC DỤNG TRÊN CHUYỂN HÓA CỦA GH

1. Chuyển hóa protein


1.1 Tăng vận chuyển axít amin qua
màng tế bào:


GH trực tiếp làm tăng vận chuyển hầu hết
các axít amin qua màng vào trong tế bào
Tăng nồng độ axít amin trong tế bào, và
thuận lợi cho việc tổng hợp protein
Tăng dòch mã mRNA để tổng hợp protein do
ribosome ở mạng nội bào tương có hạt trong
bào tương.


Tăng sự sao chép DNA trong nhân để tạo
thành mRNA.
Giảm sự dò hóa protein và các axít amin tế
bào:
Do nó huy động một lượng lớn axít béo tự do
từ tổ chức mỡ, để cung cấp cho nhu cầu
năng lượng của cơ thể, để tiết kiệm sử dụng
protein.

2. Chuyển hóa lipit
GH làm tăng huy động axít béo từ các tổ
chức mỡ
Làm tăng axít béo tự do trong máu, và tăng
sử dụng axít béo cho năng lượng.
Cơ thể để dành được protein và glucoz, dùng
cho sự phát triển.


3. Chuyển hóa gluxit
GH có 4 tác dụng trên chuyển hóa glucoz tế
bào :
1. Giảm sự tiêu dùng glucoz cho năng lượng:
GH tăng huy động axít béo cho năng lượng
tạo nên một lượng lớn acetyl – CoA gây
tác dụng điều hòa ngược (feed back) ức chế
sự tiêu glucoz và glycogen.


2. Tăng sự lưu giữ glycogen trong tế bào:
Glucoz và glycogen không bò sử dụng cho
năng lượng, nên glucoz vào trong tế bào, và
trùng hợp thành glycogen dự trữ.
Vì vậy, các tế bào nhanh chóng bò bão hòa
glycogen, và không thể dự trữ nhiều hơn
nữa.

3. Tế bào giảm thu nhận glucoz và tăng nồng
độ glucoz máu – “Bệnh đái tháo đường do
tuyến yên”:
Khi GH được tiết nhiều, đầu tiên, các tế bào
thu nhận nhiều glucoz, và nồng độ glucoz
máu giảm nhẹ, nhưng tác dụng này chỉ kéo
dài từ 30 phút đến 1 giờ, và rồi có tác dụng
ngược lại, sự chuyển glucoz vào tế bào giảm.