truyện ngắn xung kích của- nguyễn đình thi

XUNG KÑCH

1

MUÅC LUÅC

I ............................................................................................................................................2
II...........................................................................................................................................8
III........................................................................................................................................ 16
IV........................................................................................................................................ 25
V ......................................................................................................................................... 34
VI........................................................................................................................................ 45
VII....................................................................................................................................... 59
VIII ..................................................................................................................................... 78
IX........................................................................................................................................ 96
X ......................................................................................................................................... 98




Nguỵn Àònh Thi

2

I

Trong ấnh trùng sng, giố bêëc trân xëng thung lng.
Nhûäng khu rûâng âo âo nhû sống biïín. Nhûäng rùång trêíu trt lấ túái
têëp. Mêëy chiïëc lấ bâng cëi cng quẩt lïn quẩt xëng rưëi loẩn trïn
cânh. ÚÃ ngậ ba àûúâng vâo lâng Chanh, cấi khn cûãa sưí liïëp ca
àưìn cưng an l m ấnh àên hoa k. Rết quấ. Anh cưng an viïn

quâng chùn ngưìi lim dim. ấnh àên dêìu vâng hoe tỗa mưåt khoanh
trôn trïn mùåt bân. Cấi àưìng hưì bấo thûác kïu lẩch tẩch, tiïëng nghe
hên ró, c k. Giố bêëc thưíi lưång lïn tûâng hưìi dâi. Phđa xa, àïm
khuya bưỵng ưìn âo. Anh cưng an viïn tónh hùèn bìn ng, vùån to
ngổn àên. Tiïëng ưìn âo mưỵi lc mưåt gêìn. Nhû mưåt thấc nûúác àang
tung bổt chẩy túái. Tiïëng lưåc cưåc. Tiïëng vếo von. Mưåt tiïëng hất nghe
rộ. Anh em ú... êìm êìm tiïëng ngûúâi reo hô... ú...ú... Tiïëng hất bưíng
lïn ỗn ễn. Mêy che cho bống trùng múâ... úâ. Ta giûä bđ mêåt ta mô... ô
ài àïm ưëi anh chõ em úi... Cấi xe bô àậ lưåc cưåc túái. Ấo túi, m dẩ
rấch, ấo ba-àúâ-xuấ c mûúáp lng thng, bao gẩo, chiïëu båc chếo
ngûúâi, chùn dẩ khoấc chếo vai, khùn vng, quang, thng, nốn,
rêìm rêåp ài qua khn cûãa sấng trùng lúâ múâ.
- Ư tư àêy! Ư tư hai bấnh ca Viïåt Nam àêy !
- Mất quấ, sûúáng cẫ råt.
- Mất àïën têån tim phưíi, ưng bâ ưng vẫi úi.
- Hôm gò mâ nùång bỗ bưë thïë khưng biïët!
- Bđ mêåt, bđ mêåt...
Bưỵng àấm ngûúâi àûáng dûâng lẩi.
- Thưi hïët àûúâng nhûåa! Àûúâng àêët àêy. Lưëi rệ àêy rưìi!
- Châ! Bïn kia cố àûúâng goông anh em ẩ.
- Cố cấi xe goông mâ àêíy mưåt lêo nhó.
- Tưëi om om, ài àûáng thïë nâo!
Gùåp mưåt anh bưå àưåi tûâ mế rûâng tưëi ài ra, hổ a àïën.
- Àûúâng vâo lâng Chanh àêy phẫi khưng àưìng chđ?



XUNG KĐCH

3

- Ài ài chûá, àûáng lẩi lâm gò nhû phưỵng àấ êëy!
- Cố cêìu cưëng gò khưng hẫ anh?
- Tûúát bú rưìi. Cấch bưën cêy cố cấi cêìu gậy.
- Liïåu cố bùçng cấi cêìu hưm qua khưng?
- Âo ài!
- Ài chuën dên cưng nây vïì bu chấu tõt mêët mưåt lûáa àễ àêëy
cấc c ẩ.
- Anh phẫi giố, chên vúái tay!
- Gúám chõ, nhúä mưåt tđ mâ.
- Cấi gò thïë?
- Thưi thưi nhanh lïn cấc anh chõ úi!
Cấi xe bô chưìm lïn, rệ vâo con àûúâng nhỗ, bấnh gưỵ nïån khêëc
khêëc xëng nhûäng ưí gâ. Lẩi mưåt àấm xe bô. Mưåt tưëp gấnh vậ, hai
ngûúâi mưåt kết gưỵ trùỉng. Cố kết to, bưën ngûúâi gấnh rđu vâo nhau.
Tiïëng thúã hưìng hưåc. Tiïëng xut xoa vò rết. Nhûäng cấnh tay cìn
cån gên, nhûäng mẫng sûúân phanh trêìn, ấo tẫ túi. "Nhanh lïn, ài
nhanh lïn, anh chõ em". Anh cưng an viïn quâng chùn ngưìi lim
dim trûúác ngổn àên. Ngûúâi úã àêu àưí ra lùỉm thïë! Mêëy nghòn mêëy
vẩn. Cûá nhû thïë nây sët àïën sấng...
- Àêy lâ àûúâng ài Thấi Ngun phẫi khưng anh?
Anh cưng an viïn ngêíng mùåt lïn, giêåt mònh. Mưåt bống to lúán
àûáng lêëp cẫ bïn ngoâi. Àưìng chđ bưå àưåi mang m sùỉt, mùåt to vâ
àen tri, hai mùỉt hp lïn àỗ ngêìu. Àùçng sau lưë nhưë nùm sấu bống
m sùỉt nûäa. Giêìy àinh lưåp cưåp trïn àûúâng nhûåa. Anh cưng an viïn
gêåt àêìu:
- Cấc àưìng chđ vïì àêu?
- Rết quấ, vâo ngưìi nhúâ anh mưåt tđ.
Anh bưå àưåi kếo giây bûúác vâo. Bưën nùm anh vâo theo. Mưåt
anh ngưìi phõch xëng àêët, tûåa lûng vâo vấch, kếo cấi cưí ấo "búâ-ludưng" lïn, gc àêìu xëng hai cấnh tay. Hổ bêåt lûãa, chêm thëc lấ.

Mi thëc thúm nhû dûáa bay àêìy nhâ. Mưåt anh vô cấi bao thëc lấ
nhêëp nhoấng trong tay, vûát ra àûúâng, êìm ûâ mưåt tiïëng "hïët". Anh
cưng an viïn tónh nhû sấo, ngûåc àêåp thon thốt. Àng mi thëc lấ
ta-bo, chiïën lúåi phêím trïn Cao Bùçng, Lẩng Sún k vûâa rưìi. Khếo



Nguỵn Àònh Thi

4

cấc "tûúáng" àêy! Àng cấc "tûúáng" àêy rưìi. Tûâ con àûúâng lâng
Chanh kếo ra theo hâng mưåt mêëy chc anh bưå àưåi li li, chên
bûúác mỗi mïåt, sng quâng vai. Ra túái àûúâng nhûåa, hổ àûáng lẩi
nhòn quanh, rưìi lẩi im lùång ài thong thẫ, lûâ àûâ, vïì phđa xi. Hai
tiïíu àưåi, ba tiïíu àưåi, dông bưå àưåi dâi ra mậi. Anh cưng an viïn
trong lông nhû ma lïn: bưå àưåi "trïn êëy" vïì àêy! Trưng anh nâo
cng cưìm cưåm nhûäng sng àẩn, vai lûng to l l. Sùỉp "cố chuån
to" dûúái xi rưìi! Mêëy anh bưå àưåi vâo ngưìi nghó nhúâ àậ gc àêìu lïn
cấnh tay mâ ng. Con àûúâng lâng Chanh nhỗ hểp chêåt nđch nhûäng
ngûúâi chen vâo nhau mâ ài: bưå àưåi kếo ra, dên cưng kếo vâo. Câng
túái gêìn cấi cêìu gêỵy câng ûá ngûúâi lẩi. Tûâng àấm lûãa lúán rùỉc tân bay
lẫ tẫ, dên cưng ưm àêìu gưëi ngưìi sûúãi. Tiïëng kïu, thết, cûúâi, nối vo
vo nhû trong mưåt tưí ong. Cêìu gêỵy chûa sûãa, múái bùỉc àûúåc cố hai ba
cêy gưỵ lúán ngang qua sëi sêu tưëi om. Àấm dên cưng n n àïën.
- Àúåi anh em bưå àưåi qua hïët àậ.
- ÚÁi trúâi úi thïë thò àúåi àïën sấng!
- Bïn kia côn àen ngôm cẫ kia kòa. Sng nhû lấ tre!
- Cûá sang ài, nhúâ cấc anh êëy mưåt tđ.
- Cố mêëy cêy gưỵ trôn thu lu trún tåt sang thïë nâo àûúåc.

- Rúä cấc kết gưỵ xëng, cho sang trûúác rưìi khiïng xe sang.
- Lưåi sëi cố àûúåc khưng?
- Cấi cêìu nố ûá nûúác sêu àïën ngûåc, ûúát hïët hâng mêët.
- Tao sang àêy. Cấc anh cho tưi nhúâ vúái.
Mưåt ưng giâ xûúng xêíu ê mưåt tiïëng, nhêëc cấi kết lïn vai, xùm
xùm bûúác lïn, hai chên àẩp lïn nhûäng cêy gưỵ. Bưå àưåi dûâng lẩi bïn
kia. Ưng giâ ài nhanh nùm sấu bûúác trïn cêìu. Nhûäng cêy gưỵ rung
rung. Hai ưëng chên cng rung rung. ấnh àëc nhoâi lïn phđa trûúác
ưng giâ, nhûäng cêy gưỵ àỗ dâi ra, nhû cûåa qåy. Ưng giâ lẩi ê mưåt
tiïëng, ài lïn ba bưën bûúác. Tiïëng ưng thúã dưëc, hai àêìu cêìu nghe
cng rộ. Nhûäng dêy gên cưí kếo hïët cẫ lïn. Sang gêìn hïët cêìu, ưng
chòa mưåt cấnh tay ra vúái vúái. Mưåt anh bưå àưåi àốn tay ưng c kếo
lïn, àúä cấi kết trïn vai ưng, àùåt xëng. Ưng lậo lông không chûa
àûáng thùèng lïn àûúåc, lêëy ưëng tay ấo chi rêu.
- Hïì! Sang ài chûá!
Àëc lûãa chấy câng to, bưën nùm ngûúâi dên cưng vấc kết nùång
rêåp rònh trïn nhûäng cêy gưỵ. Bống tưëi bïn kia cêìu im lùång. Bưå àưåi



XUNG KĐCH

5

àûáng hâng mưåt sất vâo nhau, chên rêåm rõch, ngûúâi sau tûåa àêìu
vâo ba lư ngûúâi trûúác, ng gâ ng gêåt. Dông bưå àưåi dâi dùçng dùåc,
khưng biïët àïën têån àêu múái hïët. Tûâng quậng, nùm bẫy anh ngưìi
hú tay chung quanh mêëy àưëng lûãa nhỗ bẩt giố. Mưåt tiïëng hut sấo
vùng vùèng khi xa khi gêìn. Câng xa dêìn cấi cêìu gậy, câng im lùång.
Cấc àún võ úã dûúái phẫi àúåi lêu, chiïën sơ àậ ngưìi tûåa vâo búâ cỗ mâ

ng say. Nhiïìu trung àưåi àậ cho anh em bỗ chùn ra nùçm. ấnh
trùng múâ xấm trïn nhûäng chiïëc chùn dẩ mỗng. Têët cẫ àïìu im lòm.
Lêu lêu, lêỵn vúái tiïëng giố, truìn ài mưåt tiïëng xò xâo.
- Truìn lïn, ài nhanh khưng àûát liïn lẩc.
- Ài nhanh khưng àûát liïn lẩc. ÚÃ mưåt lm cêy tưëi om, lêåp lôe
mưåt chêëm lûãa thëc lấ. Khối thëc lấ mấn hùng hùỉc. Chêëm lûãa
mưỵi lêìn àỗ lïn lẩi chiïëu thoấng hai chêëm mùỉt àen, àưi lưng mây
rêåm vâ hai gô mấ nhổn dâi dâi dûúái vânh m sùỉt. Anh bưå àưåi ngưìi
ht thëc mẫi nghơ àiïìu gò, mưåt ngûúâi bẩn àïën bïn, anh vêỵn khưng
àïí . Ngûúâi bẩn vưỵ vai anh gổi:
- Sẫn, cho tao tđ lûãa.
- ÚÂ, Kha àêëy â?
Bống hai ngûúâi h hoấy. Chêëm lûãa biïën thânh hai chêëm lûãa,
phò phêo. Tiïëng Kha hỗi:
- Mây khưng ng â?
Sẫn trẫ lúâi:
- Tao mïåt quấ khưng ng àûúåc... Kha bêëm àên pin soi àưìng
hưì tay:
- Gêìn mưåt giúâ rưìi. Thïë nây thò àïën sấng chûa túái núi. Tâu bay
nố lẩi c cho bỗ mể... Thùçng Àưå ngấy khưng chõu àûúåc... Bưå àưåi ng
cẫ rưìi...
- ÛÂ...
Sẫn êìm ûâ rưìi lẩi ngưìi im nhû àang nghơ chuån khấc. Trong
bống tưëi tiïëng Kha lẩi bưìn chưìn:
rưìi.

- Mïåt thïë nây àấnh àêëm ra lâm sao. Ài mûúâi mưåt àïm liïìn
Sẫn vûát àiïëu thëc lấ àậ chấy àïën têån ngốn tay, vâ khệ nối:

sëi.

- Kha nây, tao lïn trïn kia xem thïë nâo. Sao nố khưng cho lưåi




Nguỵn Àònh Thi

6

- Rết bỗ mể!
- Cúãi trìng mưåt tđ thưi. Àïën súám tha hưì ng b.
Sẫn ci xëng ho mêëy tiïëng, bân tay ngûúång nghõu àûa lïn
kếo cưí ấo. Rûâng lẩi âo âo mưåt cún. Sẫn àûáng lïn. ấnh àëc hùỉt túái,
trưng rộ ưëng tay ấo bïn phẫi lông thông, khưng cố bân tay. Sẫn ài
nhanh lïn mế àêìu cêìu. Trùng àậ lùån. Bưå àưåi súâ vâo lûng nhau,
giêåm chên dô àûúâng ài lïn dêìn dûúái nhûäng vôm lấ tưëi mõt. Hai àêìu
cêìu àëc àưët bng bng. Dên cưng vêỵn vấc nhûäng kết trùỉng kếo
qua mêëy cêy gưỵ bùỉc cêìu trïn cao. Dông sëi ưåp oẩp, lộm bộm tiïëng
ngûúâi lưåi.
- "Qín cúâi" ài thưi.
- Lâm gò mâ nhû cư dêu múái thïë.
- i châ châ rng nûãa ngûúâi rưìi. Nûúác àấ, nûúác àấ.
- Khếo ûúát sng tao.
- Tm ấo lïn, nûúác àïën v àêëy.
- Cêåu Thưng àûáng giûäa sëi nây mâ ng túá múái cho lâ giỗi.
- Cấc chõ trïn kia àûâng cûúâi chng tưi nhế.
Thưng vến ấo àïën ngûåc, quâng cấi qìn vâo cưí, båc hai ưëng
qìn lẩi nhû phu-la. Anh bûng cẫ ba-lư, sng, xễng, nhẫy âo
xëng nûúác, cûúâi nhû nùỉc nễ. Nûúác bùỉn tung lïn têån búâ. Trïn búâ

dưëc, mêëy chõ dên cưng ngưìi sûúãi quanh àưëng lûãa, khc khđch àêëm
lûng nhau thm thp. Mưåt chõ tấo bẩo:
- Àûáa nâo cûúâi cấc anh, chng em vẫ vâo mưìm êëy chûá.
Thưng vûâa lưåi vûâa hết:
- Hoan hư! Hoan hư! Chõ nâo àêëy!
Qua àûúåc khc sëi sêu, anh nâo lïn àïën búâ cng rùng àấnh
lêåp cêåp, xỗ vưåi cấi qìn.
- Tưí keo sún ta lïn cẫ chûa? Cưëc àêu? Mêỵn àêu?
- Phi nûúác àẩi lïn! Gêìn ra àïën àûúâng nhûåa rưìi.
Hổ bûng thùỉt lûng, giûä xễng bïn sûúân cùỉm àêìu chẩy.
Ngoâi ngậ ba, ngổn àên dêìu hỗa àưìn cưng an xanh l m chó
côn bùçng hẩt àêåu. Chên ngûúâi chẩy theo dổc con àûúâng goông,
vûúåt qua cấi cêìu sùỉt nhỗ lâm bùçng àûúâng ray kïu cưëp, cưëp, cưëp,



XUNG KĐCH

7

cưëp. Giố bêëc lay mêëy bi tre, cânh lấ cong xëng bêìn bêåt. Sẫn qua
àưìn cưng an nhôm vâo mưåt giêy, nhêëc cấi àên khïu to ngổn chêm
àiïëu thëc lấ. Cưëp, cưëp, cưëp, cưëp, bưå àưåi vêỵn chẩy trïn àûúâng goông,
tûâng bống vt qua Ly tre. Anh cưng an giêåt mònh, múã to hai con
mùỉt àúâ àêỵn bìn ng. Sẫn nghõch ngúåm quay trôn ưëng tay ấo, lûäng
thûäng ài qua àûúâng nhûåa. Con àûúâng rưång thïnh thang, trùng
trùỉng. Giố vu vu. Mế dûúái, mêëy nïëp nhâ lấ xiïu vểo tưëi àen. Tiïëng
Kha gổi "Chúâ tao, Sẫn úi". Cấi àưìng hưì bấo thûác trïn mùåt bân anh
cưng an chó ba giúâ sấng. Bưå àưåi chẩy nhanh trïn àûúâng goông. Cấi
cêìu sùỉt nhỗ run lïn, nhûäng thanh àûúâng ray chẩm vâo nhau kïu

àïìu àïìu nhû àấnh nhõp. Cưëp, cưëp, cưëp, cưëp.




Nguỵn Àònh Thi

8

II

Múâ múâ sấng, túái võ trđ tr qn, Sẫn triïåu têåp cấc chi y viïn
àïën hưåi . Hổ ngưìi mưåt vông trôn giûäa nhûäng bi sim, trïn mưåt
sûúân àưìi. Chung quanh, bưå àưåi ưìn âo xïëp ba-lư, sng àẩn, rẫi chùn
nùçm. Hổp àûúåc mưåt lc thò chó côn nghe tiïëng ngấy khô khô trong
cấc bi rêåm. Àïën vêën àïì ài lêëy gẩo, Sẫn àổc xong cấi thưng tri ca
tiïíu àoân, cấc cấn bưå ngưìi thùèng cẫ dêåy. Trung àưåi trûúãng Hiïëu
nhđu lưng mây, àêåp àêåp cêy gêåy trc vâo gốt giây, lẩnh lng xoa
rêu mếp, vễ chấn ngấn nhû bẫo:
"Àêëy ty cấc ưng àêëy! Khưng nïn nối nhiïìu, nối lẩi mang
tiïëng lâ khưng k låt!".
Àẩi àưåi phố Àưå cau àưi mây rêåm, nhòn hïët ngûúâi nổ àïën
ngûúâi kia, nhû sùỉp chưìm lïn:
Chng mây xem! Chng mây xem!
Tưn "ra" vêỵn chêåm chẩp, bốp trấn nghơ mậi mưåt cấch khố
khùn rưìi hỗi:
- Thïë nhúä tấc chiïën ngay thò lêëy àêu ra ngûúâi? Tưi vêỵn côn
nhúá Khau Lng. Lo lùỉm.
Àưå bưỵng àỗ mùåt, rêu ria àưång àêåy têët cẫ:
- Sao lẩi cûá sất àïën tấc chiïën lâ bưå àưåi ài vấc gẩo! Bưå àưåi mïåt,

khưng àấnh àûúåc, ai chõu trấch nhiïåm!
Tưn dûâng lẩi cho Àưå nối xong lẩi vûâa nhùn trấn, vûâa nối vûâa
cưë nghơ thïm:
- Trung àưåi tưi quấ nûãa khêåp khiïỵng. Àối ng, anh cûá trưng
anh em thò biïët. Mùỉt mi hp cẫ lïn. Mûúâi hai àïm nay hânh
qn hỗa tưëc, thêåt mêëy àïm vïì sau nây ài bùçng tinh thêìn chûá
khưng phẫi ài bùçng chên nûäa.
Mùåt Sẫn hiïån lïn vễ nghiïm khùỉc. Trưng anh chđnh trõ viïn
câng gêìy. Sẫn nối thong thẫ:




XUNG KĐCH

9

- Àưìng chđ Àưå nối thïë khưng àûúåc. Vêën àïì cung cêëp vïì àêy cố
nhûäng khố khùn mònh chûa biïët. Tưi thêëy phẫi giẫi thđch cho anh
em hiïíu thưi. Mưỵi trung àưåi lêëy ài mưåt tiïíu àưåi. Àẩi àưåi bưå, vùn
phông, liïn lẩc, qn y cng cho ài.
Hưåi nghõ im lùång. Hiïìn vët cấi gêåy trc giú lïn nhòn chûä
tïn ca anh khùỉc úã àêìu gêåy nhùén bống. Ưng Sẫn mâ tai tấi mùåt
nhû thïë thò àûâng cố lưi thưi. Mâ ưng ct cng gúám lùỉm. Àẩi àưåi bưå
cng ài thò côn ai nối vâo àêu! Sẫn quay lẩi tòm anh tiïíu àưåi
trûúãng Na. Na ngưìi xïëp bùçng trôn àùçng sau, àen bống nhû ưng hưå
phấp. Sẫn hỗi:
- Anh Na thêëy thïë nâo?
- Tưi thêëy hïët gẩo thò phẫi ài lêëy thưi. Mïåt bêy giúâ côn hún
mêëy hưm nûäa nhõn àối.

Bưå mùåt vng to ca Na dûúái vânh m sùỉt núã ra mưåt n cûúâi
thêåt thâ. Mưỵi lêìn khố khùn, thêëy Na, Sẫn bao giúâ cng vûäng lông
hún. Kha tûâ nậy khưng nối cng vûát mêíu thëc lấ, như ra, ng hưå
cho àưìng chđ chđnh trõ viïn ca mònh:
- Tûâ khi bùỉt àêìu ài, trung àoân àậ nhùỉc ài nhùỉc lẩi, tranh
th thúâi gian, bđ mêåt. Chng mònh ài ngây àïm vïì àïën àêy rưìi cố
mưỵi vêën àïì gẩo khưng lâm trôn lâ thïë nâo?
- Lâm thò vêỵn lâm trôn, Hiïìn quay lẩi anh àẩi àưåi trûúãng, nối
mất mễ. Chng tưi chó súå qn sưë hao ht...
Àưå gêåt mẩnh, lao ngay theo ca Hiïìn:
- Trưng thêëy rộ hao ht côn súå cấi gò? Àưìng chđ bđ thû phẫi
lâm thïë nâo. Hỗi cho ra nïëp tễ hùèn hoi chûá! Mêëy ưng cung cêëp cûá
qìn mậi bưå àưåi â!
Sẫn àêåp àêåp bt chò lïn cën sưí tay kểp giûäa hai àêìu gưëi rưìi
ngêíng lïn:
- Qua vêën àïì khấc.
- u cêìu àẩi àưåi phất à sinh hoẩt phđ cho anh em. Gẩo thò
tẩm à, nhûng anh em thiïëu thûác ùn. Tûâ hưm ài, mêëy lêìn phẫi ùn
mëi trùỉng.
Hiïìn côn chûa hïët khố chõu, nhûng nối vêỵn nhể nhâng:
- Tưi xin nhùỉc àưìng chđ bđ thû vêën àïì tiïíu àưåi trûúãng Tấ.
- Â, Tấ sao, anh Hiïìn?



Nguỵn Àònh Thi

10

- Câng vïì gêìn dûúái nây, tinh thêìn câng xëng. Anh ta cố lc

nhùỉc àïën chuån xin giẫi ng. Àïì nghõ anh àưíi lïn àẩi àưåi bưå, àïí
chưỵ tưi súå khưng lúåi.
Àưå àêåp quín sưí xëng:
- Àưíi cấi gò? Thùçng nâo nhất thò tưëng vïì àẩi àưåi bưå â!
- Àûa nố ra k låt! Cấn bưå gò thïë!
Sẫn ci ghi trïn sưí tay: "Ch gùåp cêåu Tấ".
- Khưng thïí àiïìu àưång hêëp têëp nhû thïë àûúåc, anh Hiïìn cố
thêëy khưng? Trûa anh bẫo Tấ lïn gùåp tưi.
Sẫn nghơ:
"Àưìng chđ Hiïìn cng cêìn àûúåc theo dội vâ gip àúä hún nûäa.
Côn hay dïỵ lâm khố bỗ!"
Na nhùỉc:
- Àưìng chđ bđ thû chûa bân vêën àïì tiïìn ùn.
- Tưi ghi cẫ àêy. Giẫi quët sau. Bêy giúâ tưi nhùỉc cấc àưìng chđ
mêëy àiïím.
Sẫn bỗ bt, nhòn lïn. Àấnh àưìng bùçng lâ nhêët àõnh mïåt àêëy.
Phẫi chín bõ ngay tinh thêìn cho bưå àưåi. Chng mònh khưng côn
nhiïìu thò giúâ àêu. Mổi viïåc àïìu phẫi gêëp gêëp lïn. Mën p àûúåc
àõch thò côn phẫi mïåt nhiïìu. Côn phẫi hânh qn àïm, côn phẫi ài
vấc gẩo, côn phẫi tấc chiïën liïn miïn. Àûâng cố nghơ vïì àïën àêy thïë
nâo cng àûúåc nghó b cấi àậ. Vïì àïën àêy lâ gêìn nhiïåm v rưìi,
nghơa lâ phẫi cưë gùỉng gêëp àưi. Côn vêën àïì bđ mêåt, tưi vêỵn thêëy
nhiïìu cêåu phêët phú ngoâi chưỵ tr qn, diïån ấo M giûäa ban ngây,
mua bấn lung tung, ài khưng ngy trang. Ngay cấn bưå cng coi
thûúâng bđ mêåt. Àưìng chđ Hiïìn sao khưng ngy trang? Àưìng chđ
mën bưå àưåi ùn bom dêy â? Cấc àưìng chđ phẫi vïì hổp tưí mâ chêën
chónh ngay ài. Kha nối thïm:
- Cấc cấn bưå trung àưåi nhúá ngây mai dûå sa bân. Đt ra lâ bêån
cẫ bíi sấng. Chiïìu hưm nay, cấc trung àưåi tiïëp tc têåp àâo cưng
sûå. Xong, cấc anh nâo phẫi ài sa bân thò àïën àêy, chng mònh cng

ài àûúâng cấi cho àúä nhổc.
Hiïìn chưëng cấi gêåy trc àûáng lïn, nghiïng àêìu chêm thëc
lấ rưìi cûúâi:
- Lâm lđnh dên ch thêåt lâ cẫ mưåt sûå khố.



XUNG KĐCH

11

Tưn l r ài ra, mùåt vêỵn khố àùm àùm:
- Tûâng nây viïåc lâ lẩi hïët ng.
Àưå àt sưí vâo ti qìn, chûa hïët câu nhâu. Cấc cấn bưå ài
khỗi. Sẫn quay lẩi anh àẩi àưåi phố.
- Àưìng chđ Àưå vûâa rưìi lẩi ùn nối lung tung quấ! Tưi khưng tấn
thânh tđ nâo cẫ.
- Thưi thưi tao biïët rưìi.
- Biïët thò phẫi sûãa...
- Thưi àậ bẫo tao biïët rưìi mâ, tao lâ mưåt thùçng lưỵ mậng...
Giổng Àưå ưìm ưìm van nâi. Kha ngấp dâi, nûúác mùỉt nûúác mi
rân ra, nối àúä cho Àưå:
- D sao phẫi cêín thêín vïì sûác khỗe ca anh em. Cêu chuån
ùn ëng phẫi giẫi quët thïë nâo múái àûúåc.
Sẫn àậ àeo xùỉc-cưët lïn vai:
- Tao lïn tiïíu àoân vïì vêën àïì ùn xem thïë nâo. Chng mây
ng trûúác ài.
Kha nhòn bẩn:
- Thùçng Sẫn cûá nhû thïë nây thò ho lao mêët.
Ngẫ lûng xëng. Kha ng ngay. Ngoâi sëi, ba bưën àấm khối

bay lâ lâ. Nhûäng tiïëng hết giêåt giổng:
- Tâu bay àêëy, ưng trûúãng ban khối um úi.
- Tùỉt khối ài! Tâu bay àêëy.
Àưìng chđ Tùçng chưíng mưng thưíi bïëp, miïång lêìm bêìm:
- Tâu bay côn tđt m úã têån àêu! Cûá nhốm vúái tùỉt thïë nây thò
cúm thânh chấo cấm.
Tiïëng mấy bay rung nùång nïì sau nhûäng ngổn ni dûúái xa.
Mưåt trâng tiïëng nưí ònh ònh.
- Mể cha nố lùỉm bom thïë!
- M vûâa tiïëp viïån cho mâ.
Mêëy chõ gấnh gẩo xùỉn qìn lưåi qua sëi, nhûäng thng gẩo
xoay xoay trong quang.
- Cấc chõ àïí chng tưi gấnh cho nâo!



Nguỵn Àònh Thi

12

Mêëy chõ bêëm nhau.
- Kòa cấc chõ cûúâi gò bưå àưåi?
- Chõ em dûúái xi cố khấc!
- Cấc anh cûá nối, chng em ài chúå vïì chûá ài àêu. Cố anh nâo
gấnh hưå em àïën nhâ khưng nâo.
- Ài mẩnh chûá. Nhûng mâ àïën mai múái ài àûúåc chõ ẩ.
Mêëy chõ àậ qua sëi, ngoấi lẩi:
- Mai anh nhúá àïën àốn chng em nhế.
Tiïëng cûúâi rc rđch. Mêëy anh cêëp dûúäng àêëm nhau.
- Trïu vâo!

Ch liïn lẩc Ly àûáng bïn cẩnh bïëp nhòn vïì mế cố tiïëng
bom, hai tay àt ti qìn.
- Ùn thua mể gò. Chó chïët mêëy con ngan lâ cng.
Tiïëng bom lẩi ònh ònh. Àưìng chđ Tùçng ngoấi cưí lẩi:
- Chng mây cûá bom ài. Vâi bûäa nûäa ưng lẩi vấc cúm nùỉm ài
bùỉt sưëng Têy lï dûúng! Ch Ly ngưìi xëng cẩnh chẫo canh, bỗ
m, gậi àêìu, hđt hđt mẩnh.
- Thúm gúám!
Tùçng mc cho ch bế mưåt ca:
- Àêy, hp khếo kễo bỗng.
Giấc nïån giây àinh úã sëi lïn, tay ưm múá qìn ấo ûúát, àêìu
tốc dûång àûáng.
- Cấc cêåu "keo sún" lâm gò àêëy! K nây keo sún "múã" àêëy phẫi
khưng?
Bưå ba Thưng, Cưëc, Mêỵn àang li hi ngưìi khêu, nghe Giấc
gổi cng ngêíng lïn cẫ. Thưng cûúâi.
- Â anh Giấc, k nây sng mấy anh àûâng tùỉc cho anh em
nhúâ, khưng cố thò "múã" khưng àûúåc mâ lẩi vúä mùåt vúái lûåu àẩn ca
nố àêëy.
- Àûúåc rưìi, àûúåc rưìi.




XUNG KĐCH

13

Giấc cûúâi khâ khâ ln cn ài thùèng. Thưng ûúám chiïëc giây
vẫi àen vâo chên, båc dêy giêìy, båc hai quai múái àđnh vông tûâ

gốt giây ra trûúác cưí chên, lùỉc ài lùỉc lẩi bân chên cố vễ ûng :
- Sùỉp vâo àưìn rưìi àêy. Cêåu Mêỵn lêëy cấi dêy d ca tưi mâ
àđnh vâo giây nhû thïë nây nây. Àang nhẫy vâo àưìn mâ nố tt ra lâ
bỗ xấc. Tưi bẫo thêåt àêëy. Chđnh mònh, àấnh Chêu n, àậ bõ mưåt
mễ chïët dúã vúái àưi dếp cao su mâ lẩi. Chẩy qua bn, nố tt mể nố úã
dûúái êëy, thïë lâ cûá chên àêët mâ dêỵm chưng. Vïì bô lï bô câng.
Cưëc xoa tay lïn cấi àêìu trổc, th thó:
- Trêån Chêu n, mònh bõ vïì cấi àưìng bn êëy thò nhiïìu.
Mêỵn àỗ ûãng hai mấ nhû con gấi. Mêỵn múái bỗ nhâ vâo bưå àưåi,
chûa quen. Thưng chûa tha:
- Búát ngùỉm vët ài. Soi gûúng ln trưng sưët råt lùỉm. Mâ cố
thêëy àûúåc àân bâ con gấi àïëch àêu mâ diïån. Ban àïm thò ài nhû
giố. Ngây lẩi rc vâo bi rêåm. Cấi ấo M êëy cng àûâng vấc ra ban
ngây nûäa. Dên lâng ngûúâi ta trưng thêëy côn àïëch àêu lâ bđ mêåt.
Cưëc vët phùèng cấi ưëng qìn vấ dúã dang, gêåt àêìu:
- Phẫi rưìi, vïì àêy cêìn nhêët lâ bđ mêåt.
Mêỵn lûúâm Cưëc:
- Anh nây lc chố nâo cng nối dûåa.
Cưëc cûúâi xôa, vêỵn ngưìi khêu. Thưng nhòn, xut phò cûúâi. Tđnh
Cưëc c mó c mò, khưng cậi vúái ai, khưng phân nân, chó lâm hng
hc. Khi hai ngûúâi múái gùåp nhau, Thưng khưng thïí chõu àûúåc cấi
tđnh ca Cưëc. Vïå qëc gò nhû nố! Thưng nghơ:
"Àêìu àûúâng xố chúå à khoẫnh, àem thên vâo bưå àưåi, mưåt
sưëng hai chïët côn chẫ cêìn, thùçng nâo bùỉt nẩt àûúåc ưng". Thưng
khưng thđch chúi vúái cấi thùçng êëy. Cho nïn hưìi tiïíu àoân vïì Bònh
Gia, sau trêån Viïåt Bùỉc. Cẫ tiïíu àoân rấch nhû tưí àóa, mưỵi khi cố
viïåc qua phưë, anh nâo anh nêëy lẩi cùỉm cânh lấ kđn cẫ ngûúâi. Mưåt
bíi sấng, Thưng vâ Cưëc qua chúå. Mưåt chõ bấn hâng xinh xễo àûáng
trong nhâ nối àưíng ra:
"ƯËi trúâi úi, sûác dâi vai rưång gò mâ thïë kia. Kiïëm àêu chẫ àûúåc

ngây hai bûäa cúm. Tưi mâ thïë thò ài úã quấch côn hún!".
Thưng vûâa cấu vûâa xêëu hưí, àang nghơ cấch cho con mể mưåt
vưë thò Cưëc àỗ mùåt àûáng lẩi.



Nguỵn Àònh Thi

14

- Chõ nối gò bưå àưåi?
Chõ bấn hâng àanh àấ:
- Tưi nối gò thò anh lâm gò tưi. Bưå àưåi bùỉt nẩt dên â!
Ngûúâi ài chúå thêëy to tiïëng xm àïën. Cưëc quay lẩi àưìng bâo.
- Tưi xin hỗi àưìng bâo Bònh Gia, chõ nây nối xêëu bưå àưåi rấch.
Chng tưi rấch àêëy, cấc anh em úã àêy cố tham gia bưå àưåi nûäa
khưng?
- Rấch vò dên chûá lâm sao. Chõ êëy khưng phẫi ngûúâi úã àêy.
Cấc anh àûâng nghơ chng tưi thïë. Thanh niïn Bònh Gia cố phẫi
bêy giúâ múái ài bưå àưåi àêu.
Chõ bấn hâng xêëu hưí, phẫi xin lưỵi. Vïì àïën nhâ, ưng chđnh trõ
viïn tiïíu àoân gổi Cưëc lïn.
- Sao àưìng chđ lẩi cậi nhau vúái ngûúâi ta thïë?
Cưëc xoa àêìu:
- Bấo cấo ban chó huy àố lâ nhiïåm v ca tưi phẫi cậi nhau.
Ưng chđnh trõ viïn phò cûúâi.
Sau àố Thưng vâ Cưëc thânh àưi bẩn nưëi khưë. Thùçng Mêỵn àậ
lẩi li lc nâo. Khếo nố lẩi ra chưỵ cố hâng kểo. Thùçng cưng tûã àấnh
chïët cng khưng chûâa. Nố lâm cho Thưng cûá lo ngay ngấy. Thưng
bẫo Cưëc:

- Thùçng Mêỵn phẫi àïí thïë nâo múái àûúåc. Cố lệ cêåu phẫi gêìn
nố, nối chuån ln, nhùỉc nhúã cho nố. Mònh cûá bưëp chất nhû mùỉm
tưm quen tđnh mêët rưìi, nố súå. Cêåu thò nố gêìn hún.
Cưëc gêåt àêìu. Thưng nối tiïëp:
- Mêëy hưm nay thùçng Tấ hay r nố ài thëc lấ thëc liïëc
ln. Phẫi cêín thêån cấi thùçng Tấ. Con ưng c úã vùn phông mậi, nối
giỗi mậi, lêìn nây côn li vâo àêu àûúåc. Mưìm vêỵn côn nối cûáng
nhûng trong bng run lùỉm rưìi. Mònh súå nố mën chìn chûá chẫ
phẫi chúi. Chẫ gay mâ.
Cưëc trúã nïn trêìm ngêm.
- Lêìn nây rưìi gay go nhiïìu.
- Chûá lẩi. Àấnh àưìng bùçng, tâu bay, ca nưng cố phẫi àa â.
Thưng ghế àïën nối khệ:



XUNG KĐCH

15

- Hònh nhû ti Phấp nố têåp trung túån. Khếo chó àưå mai kia
cêåu ẩ.
Hai anh àưåi viïn ngûãa mùåt nghe ngống, tiïëng mấy bay tiïën
lẩi mưỵi lc mưåt gêìn. Nùm chiïëc khu trc "rùỉn hưí mang" àen múâ lûâ
lûâ ài vâo àấm mêy trùỉng.
*

*

*

Trúâi bùỉt àêìu tưëi. Trong nhûäng Ly tre thûa, lao xao tiïëng
dên úã lấn vïì. Mùåt rång lưë nhưë tûâng àấm àang têåp húåp. Trễ con gổi
nhau àïën xem cấc anh vïå qëc. Tûâng àân trêu dûâng lẩi úã cấc ven
àưìi, nhûäng con trêu mưång sûâng cong hóỉt, mùỉt trúån lïn súå hậi. Mưåt
àẩi àưåi àậ hâng mưåt thong thẫ ài trïn con àûúâng rång. Nhûäng
tiïëng hut sấo vếo von. Tưí cêëp dûúäng gấnh chẫo nưìi lưìng cưìng. Mưåt
anh àỗ mùåt kếo con bô àang cûáng chên co cấi dêy vïì àùçng sau.
- ÊËy hỗng, anh lâm thïë nâo bô khưng ài thò phêo cẫ.
- Anh cûá nùång nhúâi vúái nố àêëy mâ!
- Nây túá bẫo àùçng êëy cûá ưm lêëy cưí nố hưn àấnh cht mưåt cấi
lâ nố ài ngay.
- Anh cûá chiïìu quấ hốa hỗng. Cho nố vâi cấi cânh cêy xem
thïë nâo!
Anh cêëp dûúäng kếo mậi khưng àûúåc àânh bng tay. Con bô
thng thùèng rệ xëng cẩnh àûúâng, vêỵy ài gùåm cỗ. Hổ cûúâi êìm
lïn. Nhûäng ngổn àưìi thêỵm dêìn. Dậy Tam Àẫo bêåp bïình mêy.




Nguỵn Àònh Thi

16

III

Nùm sấu anh cấn bưå àẩi àưåi àûáng ht thëc lấ úã cưíng xốm,
trïn con àûúâng àêët àỗ. Àẩi àưåi trûúãng Ngổc cao lïnh khïnh nhòn
bống mưåt ngûúâi con gấi úã xa.

- Cư nâo trưng quen quen chng mây ẩ.
Kha nhòn thoấng cấi bống ấo cấnh bưng xanh ca cư cấn bưå
àùçng xa, hai vai trôn trôn dûúái vânh nốn. Anh húi ngúå, nhûng lẩi
quay ài nối chuån tiïëp vúái Hiïìn.
- Phẫi rưìi, hưm nay anh Àưå chó huy àẩi àưåi ài sau.
- Chng mònh cûá vûúåt ài trûúác, côn àûúåc ng mưåt tđ.
Kha bưỵng sûåc nhúá, quay lẩi nhòn lêìn nûäa cư cấn bưå àang ài
túái... Cấi dấng ài cùỉm ci êëy. Thưi àng rưìi. Ư lẩ thêåt! Ngûúâi con
gấi àậ túái núi, cư ngêíng àêìu, nhòn mêëy anh bưå àưåi, hai mùỉt vui vui
nhû côn theo àíi mưåt nghơ bïn trong. Kha bûúác àïën:
- Chõ L cố nhúá tưi khưng?
- Anh Kha! - L kïu khệ... - Chïët thêåt, tưi khưng nhêån ra.\
L lau mưì hưi lêëm têëm trïn mùåt, vui vễ:
- Mêëy nùm rưìi múái gùåp lẩi anh àêëy nhó. Tûâ ngây Hẫi Phông
anh ài nhûäng àêu?
Kha húi bûåc. Cư nây hỗi mưåt thùçng bưå àưåi: "Anh ài nhûäng
àêu" nhû lâ hỗi: "Anh ài chúi mất úã àêu vïì". Kha trẫ lúâi:
- Lung tung cẫ. Àấnh Têy liïn miïn. Chõ bêy giúâ cưng tấc gò?
Tưi chùèng àûúåc tin tûác gò ca chõ cẫ.
- Nhiïìu chuån dâi lùỉm anh ẩ - L ngûâng lẩi, mùỉt bưỵng
thoấng mưåt ấnh lûãa, nhû mën nến lẩi nhûäng nghơ xưn xao bïn
trong. Chõ nối tiïëp: Tưi rúâi Hẫi Phông thò ra Quẫng n, úã mậi
nùm ngoấi múái vïì àêy. Gùåp anh vưåi quấ, nối hïët thò dâi lùỉm.
Kha khưng àïí àïën cêu nối ca L, cûúâi mưåt mònh.




XUNG KĐCH

17

- Trưng thêëy chõ hưm nay tưi lẩi nhúá lêìn chõ àïën thùm chiïën
Ly ti tưi úã àûúâng ga, tưi àûáng àùçng sau, ngoấy cấi m sùỉt, ti
Phấp quẩt cho mưåt bùng, chõ chẩy tđ chïët. Chùỉc bêy giúâ chõ vêỵn
chûa biïët àêëy nhó.
L móm cûúâi. Mêëy anh cấn bưå ài àậ xa. Kha lẩi nhòn ngûúâi
bẩn gấi c. L trưng cng khấc ài nhiïìu. Cố mưåt nết nhđu giûäa hai
lưng mây lâm cho vêìng trấn L bûúáng bónh hún trûúác. Nhûng rộ
râng trưng L khưng cố cấi húán húã ca mưåt ngûúâi ra àúâi gùåp may
mùỉn.
- Chống quấ. Gùåp chõ tưi tûúãng nhûäng ngây Hẫi Phông nhû
vûâa múái ngay àêy thưi. Chõ cố nhúá hưm rt lui, bỗ Hẫi Phông ra
cêìu Niïåm khưng?
L nghơ: anh Kha vêỵn côn bưìng bưåt, nhiïìu tònh cẫm thêåt.
Tđnh nïët anh vêỵn trễ thïë. L gêåt àêìu:
- Vêng chống quấ.
Nhûäng k niïåm câng hiïån àïën, dưìn dêåp. Kha nối:
- Nhanh ghï thêåt. Â thùçng Bùỉc bêy giúâ cấn bưå cưng àoân úã
Khu tû, chõ cố biïët khưng? Bònh chïët úã Bùỉc Cẩn rưìi. Cư Toẫn tưi
gùåp mưåt lêìn úã n Bấi, lêëy chưìng àûúåc hai con.
Kha thêëy nhû vûâa gêëp lẩi mưåt quín sấch c.
- Côn chõ, chõ cưng tấc úã àêy àêëy â?
- Khưng, tưi ài qua àêy thưi. - Giổng L dõu lẩi. - Anh Kha
bêy giúâ trưng khỗe mâ to lúán, lẩ hùèn ài. Kha nhòn lïn con àûúâng
àang tưëi nhanh.
- Tưi vưåi quấ, chõ L ẩ. Phẫi àíi àấm bẩn tưi cho kõp. Chng
nố chùỉc ra àïën àûúâng cấi rưìi. Chõ vâo trong nây bêy giúâ?
- Vêng, vâo àïën núi thò tưëi mõt mêët. Giấ anh cố thò giúâ thò tưi
côn phẫi hỗi anh thïm nhiïìu chuån nûäa. Thưi chùỉc rưìi lẩi gùåp

anh úã mùåt trêån.
L chòa tay:
- Anh ài nhế.
Kha bùỉt tay chõ cấn bưå:




Nguỵn Àònh Thi

18

- Bân tay chõ bêy giúâ àêìy chai sểo rưìi nhó. Trûúác chng tưi
trong lúáp cûá hay gổi àa lâ tay bưåt mậi. Chõ cho tưi xin cấi huy
hiïåu thanh niïn kia nhế.
L thấo cấi huy hiïåu gâi trïn ấo, àûa cho Kha, nghơ thêìm:
Anh Kha sùỉp ra trêån àêy. Chõ húi cẫm àưång.
- Chc anh nhiïìu may mùỉn.
Hai ngûúâi cng ài vưåi. Trúâi àậ tưëi hùèn.
*

*

*

Kha trưng thêëy bống Sẫn giûäa lc anh chđnh trõ viïn àang
giú cấi ưëng tay ấo ct, chó nhûäng àưìi cỗ lau rêåm rẩp dûúái ấnh
trùng, nối vúái mêëy anh cấn bưå trung àưåi:
"Vng nây lâ chưỵ cùng ngây xûa Phấp àem àây nhûäng ngûúâi
cấch mẩng àêy". Túái chên dưëc Sỗi. Trưng tûâ xa, con àûúâng trùỉng

leo lïn ngóçn ngoêo. ấnh trùng àưång àêåy trïn dưëc. Tiïëng râo râo
nhû tùçm ùn lấ, trong àïm n lùång. Àng hổ vïå hânh qn. Mưåt
tiïëng ngûåa hđ vùèng àïën. Kha ài nhanh lïn. Sẫn nhêån ra bẩn, hỗi:
- Nối chuån lêu thïë? Chõ L quen mây thên khưng?
- Â, cư êëy trûúác hổc cng lúáp vúái tao úã Hẫi Phông.
Kha móm cûúâi mưåt mònh nghơ lẩi nhûäng ngây c. Hưìi êëy Kha
cng húi u L àêëy. Hay nối cho àng hún lâ thđch gêìn cư bẩn
nghõch ngúåm vâ bûúáng bónh êëy. Nhûng sao bêy giúâ L cố vễ lo nghơ
nhiïìu. Khưng ngúâ L thay àưíi ài nhiïìu quấ. Sẫn bẫo:
- Chõ êëy múái úã Quẫng n vïì àêëy. Têy bùỉt nếm xëng sưng
mưåt lêìn. Mưåt lêìn t gêìn hai thấng. Chõ êëy bõ nố tra têën dậ man
lùỉm. Thùçng Ngổc vûâa kïí chuån tao nghe. Vúå nố cng cưng tấc vúái
chõ êëy úã Thy Ngun. Hưìi ài vộ trang nùm ngoấi úã ngoâi mỗ, tao
cng àûúåc nghe nối àïën chõ êëy mưåt lêìn, hưm nay múái biïët mùåt.
Kha kïu thêìm: Thẫo nâo. Thẫo nâo. Anh nhúá lẩi cấi tia lûãa
trong mùỉt L, khi L nối: "Kïí hïët thò dâi lùỉm".
Kha hỗi:
- Thïë sao lẩi vïì àêy?
- Vïì lêu rưìi. ÚÃ ngoâi êëy lưå khưng hoẩt àưång àûúåc nûäa,



XUNG KĐCH

19

Sẫn cûúâi.
- Nghe nối chõ êëy cng lâ tay àấo àïí. Â Kha nây, thùçng Àưå
vûâa cố cấi tin choấng ngûúâi.
- Sao?

- Lc chiïìu nố lấng chấng ra phưë Vên gùåp ngûúâi lâng úã
Quẫng n lïn. Vúå con nố vûâa bõ mêët tđch cẫ trong mưåt trêån cân
quết.
Kha giêåt mònh:
- Thïë nâo?
Sẫn nhòn lïn àoân bưå àưåi trûúác mùåt.
- Nố cng mêëy nùm chûa vïì nhâ. Mai chng mònh phẫi nối
chuån vúái nố vïì viïåc êëy. Tao thûúng nố quấ. Kha ẩ.
Sẫn ngûâng lẩi suy nghơ rưìi nối tiïëp:
- Têët cẫ cấc tónh dûúái kia ti Phấp àang cân quết ngây àïm,
vò chng nố súå àưìng bùçng sệ vúä tung lïn trong lc chng mònh
àấnh úã àêy.
*

*

*

Àoân bưå àưåi trưng nhû mưåt àoân vêån tẫi. Toân nhûäng gấnh
àẩn. Àưåi viïn gấnh bùçng àôn tre, dên cưng gấnh bùçng quang
thng. Hổ ài hâng mưåt thong thẫ. Mêëy cấi ấo ca-pưët ca cấc anh
cấn bưå ài ngoâi hâng. Nhûäng chêëm thëc lấ vêíy ài vêíy lẩi. Tiïëng
sùỉt lđch dđch, ti tấch. Bống mưåt con ngûåa cao, ài phe phêíy. Mưåt
àoân lûâa tai vïính nhổn, cưí gêåt gêåt, thưì nhûäng tẫng àen l l: Phấo
binh! Àónh àưìi, mưåt anh àûáng giûäa àûúâng tu bi-àưng nûúác ûâng ûåc,
cấi m sùỉt kiïíu têy nùm cất tố ngûãa vïì àùçng sau. Nùm sấu bống
ấo ca-pưët tm lẩi mưåt àấm, chuån rò rêìm. Mưåt anh àưåi viïn nùçm
nghó, m p lïn mùåt. Lân khối phò phêo trïn cấi pđp ca mưåt anh
ngưìi im nhû tûúång trïn tẫng àấ, tay chưëng lïn cùçm. Lẩi nhûäng
gấnh àẩn lùỉc lû, kơu kõt. Nhûäng bống lûâa tai nhổn dûång àûáng. Tûâ

trïn àónh dưëc, con àûúâng thoai thoẫi xëng. Dông bưå àưå thoai thoẫi
xëng, nhêëp như. Tiïëng chên ngûúâi, chên ngûåa, tiïëng xễng àêåp
vâo mưng, tiïëng xđch sùỉt lđch dđch, tiïëng xoong nưìi bưìng bïnh, mưåt
tiïëng hut sấo khe khệ. Trong ngûåc Kha mưåt cấi gò àêìy ùỉp, dêng



Nguỵn Àònh Thi

20

lïn, nến xëng thong thẫ, cng mưåt nhõp vúái dông ngûúâi dâi mậi,
kếo xëng àưìng bùçng.
*

*

*

Gâ gấy, trung àoân túái võ trđ tr qn. Khu rûâng pht chưëc
nấo àưång hùèn lïn. ấnh àên bêëm loang loấng dûúái cấc vôm lấ. Ba lư
bỗ xëng, nhûäng tiïëng thúã phâo.
- Tûúãng côn ài mậi!
- Dêåy, dêåy, sao lẩi ngưìi ngay àêëy mâ ng.
- Cấc ưng úi, xïëp sng vâ àưì àẩc gổn vâo gưëc cêy rưìi àâo hưë cấ
nhên ngay.
- Bỗ mể, sûác àêu mâ àâo nûäa!
Tiïëng cëc àêët thònh thõch. Mưåt tiïëng kïu:
- Múã mùỉt ra, tđ nûäa thò bưí vâo àêìu ngûúâi ta!
Mêỵn bìn ng quấ, khưng thïí chõu nưíi.

- Anh Thưng cho tưi ng nùm pht thưi, rưìi lẩi dêåy ngay.
- Cố mâ nùm pht. Ngẫ lûng xëng thò trúâi lay àûúåc anh.
Thưi cưë ài. Sấng ra tâu bay nhû rûúi khưng phẫi búän àêu. Cố mën
ùn àẩn ca nố thò cûá viïåc ng.
Cưëc dûâng tay cëc, gổi:
- Cêåu Mêỵn àem xễng lẩi àêy. Túá vúái cêåu thùçng cëc thùçng
xc cho chống. Nây cho cêåu mêíu thëc lấ, ht cho tónh ng rưìi
quâng quâng lïn.
Tiïíu àưåi trûúãng Thiïìng chưëng cấn xễng lau mưì hưi:
- Tưi bấo tin cho anh em biïët sấng nay cố thõt bô.
- Hoan hư thõt bô.
- Gúám tónh cẫ ngûúâi.
Thiïìng tiïëp:
rûúäi.

- ... Mâ bùỉt àêìu tûâ hưm nay chng mònh àûúåc ùn thïm gêëp




XUNG KĐCH

21

- ƯËi giúâi, thïë thò hoan hư quấ côn gò. Àâo àïën bưën cấi lưỵ nhû
thïë nây cng àûúåc.
- Xin anh. -Thưi cëc khỗe lïn. Hïët giúâ àïën núi rưìi.
Tiïëng cëc àêët dưìn dêåp khùỉp mổi phđa. Thưng hai mùỉt àen
trôn bẫo khệ Cưëc vâ Mêỵn:
- Àiïåu nây lâ choẫng àïën núi.

Cưëc gêåt:
- Àng àêëy. Tưí mònh hưm nay lâm thang cho mâ xem.
Mêỵn vûâa hđ hûãng, vûâa lo lùỉng:
- Àưå bao giúâ hẫ cấc anh?
- Biïët thïë nâo àûúåc... Nhûng mâ nhêët àõnh lâ choẫng ngay.
Cưëc vûâa cëc vûâa giẫng cho Mêỵn:
- Khố gò mâ chùèng àoấn ra. Ài hỗa tưëc nhû thïë, chẫ nhệ àïën
àêy nùçm ùn hai bûäa thõt bô.
Cưëc ngoấi cưí nhòn lïn dậy Tam Àẫo:
- Côn xa gò, nố úã bïn kia kòa.
Mêỵn quay lẩi nhòn lïn dậy ni àûáng chùçn chùån, hònh nhû àậ
nghe thêëy tiïëng sng.
*

*

*

Bíi sấng nhiïìu sûúng. Cấc cấn bưå tûâng àẩi àưåi bùỉt àêìu àïën
dêìn. Khu sa bân thiïët lêåp trïn mưåt àónh àưìi bùçng phùèng. Nố lâ ba
cấi sa bân thò àng hún. Ba cấi àưìn thu nhỗ àậ àûúåc àùỉp úã ba phđa.
Mêëy anh cấn bưå ca àẩi àưåi Trêìn Ph bûúác lïn àónh àưìi, àûáng lẩi
nhòn quanh nhûäng nêëm àêët, nhûäng àûúâng vưi ngóçn ngoêo.
- Àấnh àưìn cấc cêåu ẩ.
Hổ n lùång ài vâo. Tûâ hưm bùỉt àêìu ài, hổ vêỵn xò xâo vúái
nhau:
"Chuën nây Têy àïì phông dûä lùỉm, nố têåp trung lúán úã àưìng
bùçng". Vâ hổ bân tấn vúái nhau "cố lệ àấnh nhiïìu àưìn". Nhûng trïn
àûúâng ài, àố vêỵn lâ chuån àoấn trûúác, chúâ àúåi xa xưi. Hưm nay rộ
hùèn: hổ sệ àấnh àưìn.

Nguỵn Àònh Thi

22

Trong àêìu mưỵi anh cấn bưå hiïån lïn nhûäng trêån àấnh àưìn
nùm ngoấi, nùm trûúác, nhûäng cấi àưìn Têy tua ta hâng râo lưng
dđm nhû nhûäng con vêåt sưëng biïët lưìng lưån khi bõ vêy, vâ biïët câo xế
chưëng chổi àïën cng. Trong mưåt trêån àấnh vêån àưång, mổi ngûúâi âo
âo cën ài, nhû trong mưåt cún nûúác l. Àấnh àưìn khấc nâo nhẫy
vâo mưåt vông trôn, trûúác mưåt con th dûä gêìm ghê vâ tuåt vổng.
Quang cẫnh sa bân hưm nay giưëng nhû bao nhiïu sa bân nhûäng
àưìn Àưng Bùỉc, ma àưng 48, ma xn 49, trong nhûäng bûúác àêìu
xêy dûång àún võ, nhûäng ngây xung kđch toân cêìm mấc lao lïn dưëc,
chên giêỵm àêët vûúåt qua chưng, mòn, dêy thếp gai, nhẫy vâo sên võ
trđ Phấp bưëc lûãa ngn ngt, nhûäng ngây àối, lúã, rết, ưëm, mûa phn
liïn miïn trïn ni rûâng trng àiïåp. Cấi sa bân hưm nay lẩi giưëng
nhûäng sa bân dẩo êëy. Nhûng lêìn nây ba àưìn mưåt lc trïn mưåt sa
bân chung. Ngổc gổi Sẫn lẩi, bẫo:
- Phêìn chng mònh cấi nây.
Sẫn ngưìi xưím xëng, bân tay trấi nùỉm lêëy ưëng tay ấo ct bïn
kia. Kha hêët vânh m sùỉt ra sau gấy, nhùn mùåt gậi gậi trïn trấn.
Ngổc nối khệ:
- Ngây mai àêëy. Chng mònh múã àêìu "xï dết'. Ngây kia ti
hai mûúi hai àấnh tiïëp ln.
Hổ nhòn sang mêëy anh cấn bưå ca tiïíu àoân hai mûúi hai
àûáng ngưìi bân tấn chung quanh cấi àưìn bïn cẩnh. Ngổc lẩi ghế lïn
trïn cấi àưìn nhỗ vng nhû cấi hưåp dûång àûáng.

- Cấi nây lâ gô Bẫng mây cố nhêån ra khưng?
Kha lêím bêím:
- Àng rưìi, àng rưìi. Mêëy anh cấn bưå trung àưåi lâo xâo.
- Quấi, nố lâm kiïíu lẩ nhó. Sao lẩi nhû cấi giïëng thïë nây.
- Khưng biïët tûúâng àêët hay tûúâng àấ.
- Chung quanh àưìi trổc thêëp thïë nây, àẩi bấc àùåt àêu?
Sẫn àïëm thêìm "hai, ba, bưën lêìn hâng râo, ba lêìn dêy thếp
gai, mưåt hâo sêu cùỉm chưng". Cấi àưìn nây ấc àêy. Chûa kïí hêìm
ngêìm chùỉc thïë nâo cng cố. Khưng biïët côn àûúåc bao nhiïu thúâi giúâ
àïí chín bõ. Lâm vưåi thò cố thïí "àưí" nhiïìu. Trong lông Sẫn húi se
lẩi. Phẫi àïì nghõ tiïíu àoân cho chđnh bổn mònh cêëp tưëc xëng têån
núi nghiïn cûáu xem thïë nâo. Kha àûáng sau lûng Sẫn xôe tay viïët
mưåt con sưë 3. Kha nghơ: ba giúâ ài. Mưåt con sưë 3 nûäa: ba giúâ vïì. Mưåt



XUNG KĐCH

23

con sưë 1: mưåt giúâ bưë trđ. Ba, ba, vúái mưåt lâ bẫy. Côn nùm giúâ àïí
àấnh. Kha viïët mưåt con sưë 5 rưìi nùỉm bân tay lẩi. Hai anh cấn bưå
cng tđnh toấn nhû àậ nhêët àõnh àẩi àưåi Trêìn Ph sệ lâm nhiïåm
v ch cưng. Hổ biïët chùỉc nhû thïë. Tiïíu àoân trûúãng Cûúâng tûâ
àùçng sau, cûúâi cûúâi ài túái, cấi sểo dâi rm lẩi bïn mấ. Túái giûäa àấm
cấn bưå, anh nhòn quanh hỗi:
- Àưng à chûa? Thïë nâo cấc anh thêëy nố ra lâm sao?
Quay vïì mế Kha, Cûúâng vêỵn cûúâi nhoễn.
- Cấc cêåu lâm àûúåc khưng?
Cấc cấn bưå àûáng àố àïìu biïët: thïë lâ àẩi àưåi Kha ch cưng.

Kha khưng trẫ lúâi anh tiïíu àoân trûúãng, gậi trấn hỗi:
- Tưëi mai hẫ anh?
Cûúâng gêåt. Sẫn àûáng dêåy:
- Àïì nghõ anh cho chng tưi tưëi hưm nay xëng àêëy súâ hâng
râo trûúác xem sao. Nhòn àêy lú mú quấ.
Anh tiïíu àoân trûúãng cûúâi:
- Nống råt thïë? Nhûng mâ àng àêëy. Xong bíi sấng nay,
cấc cấn bưå ài ngay vúái tưi. Riïng Trêìn Ph, cho cẫ cấc cấn bưå trung
àưåi ài. Thưi àûáng vâo hâng. Khi ban chó huy trung àoân vûâa bûúác
lïn àónh àưìi, thò cố nhûäng tiïëng àẩi bấc nưí. Trong tiïëng thết
nghiïm, khu sa bân im phùng phùỉc.
Nhûäng tiïëng àẩi bấc nhû sêëm chuín bïn kia Tam Àẫo.
ấnh nùỉng bùỉt àêìu le lối qua sûúng m. Trung àoân trûúãng Huy,
hai mùỉt hộm sêu, tốc bú phúâ, nhòn vưåi mưåt lûúåt rưìi ài vâo. Anh
châo vâ bùỉt àêìu nối nhanh.
- Thûa cấc àưìng chđ, tưi thay mùåt Àẫng y trung àoân trònh
bây kïë hoẩch chung ca àúåt mưåt.
Mưåt trâng àẩi bấc lẩi nưí bïn kia ni. Tiïëng nưí kếo dâi mậi,
tûâng lc bêåt lïn to hún. Tiïëng nối khân khân ca ngûúâi trung àoân
trûúãng khưng lc nâo to lïn hay bế ài. M sùỉt ci xëng sưí tay, cấc
cấn bưå hđ hoấy ghi chếp.
- Chng ta sệ vâo sêu vng àõch, àấnh àïm, tiïën nhanh, giẫi
quët nhanh, rt nhanh. Bđ mêåt, àấnh v bậo. Chẩy mâ túái. Mïåt
thïë nâo cng cûá chẩy.




Nguỵn Àònh Thi

24

Nhûäng tiïëng nối àïìu àïìu hiïån lïn dêìn trong àêìu ốc mưỵi anh
cấn bưå thânh nhûäng hònh ẫnh loang loấng, àûúâng ài, bống tưëi,
hâng râo, lư cưët, khối àẩn, têët cẫ nùång trơu suy nghơ, lo lùỉng. Hổ
vûâa ghi chếp vûâa ln ln nhòn xëng nhûäng cấi àưìn thu nhỗ
trûúác mùåt, nhûäng ni àưìi sưng nhỗ nhỗ ca cấi sa bân. Bïn kia
ni, tiïëng àẩi bấc thûa dêìn, im ài, lẩi bêåt lïn. Cố nhûäng tiïëng rung
nùång nïì, ònh ònh thong thẫ. Mấy bay nếm bom ca Phấp. Kha ghế
vâo tai Sẫn thò thêìm:
"Bïn kia àang àấnh to rưìi". Ấnh nùỉng àậ soi nống àùçng sau
gấy nhûäng anh cấn bưå im lùång ghi chếp.




XUNG KĐCH

25

IV

Rúâi khỗi sa bân, Kha vâ Sẫn ài miïët vïì àẩi àưåi. Kha chui vâo
lïìu, lay ch liïn lẩc Ly àang ng say:
- Dêåy. Ch bẫo anh Tùçng cho tưi ùn cúm ngay. Nùm pht
àem lïn. Ch mûúån hưå tưi bưå qìn ấo nêu. Anh Àưå àêu?
- Bấo cấo anh, anh Àưå lïn tiïíu àoân. Anh cố cấi thû. Ch liïn
lẩc chui ra ngoâi lïìu vúá cấi m sùỉt chp lïn àêìu. Kha gổi vúái theo:
- Nây! Mûúån hai bưå qìn ấo nêu chûá khưng phẫi mưåt bưå.
Kha xế cấi phong bò.

- Quấi, thùçng Àưå ài àêu lẩ thêåt. Sẫn nùçm vêåt ngay xëng
ngoâi lïìu, mùỉt nhùỉm chùåt.
- Kha nây, phẫi bưën cêìu nhó? Kha vûâa àổc thû vûâa trẫ lúâi:
- ÛÂ. Cấi cêìu qua hâo phẫi ba thûúác. Mây cêín thêån, cấi bấnh
khẫo phấ tûúâng nhế. Nố mâ tõt thò bỗ mể cẫ nt àêëy.
Sẫn múã mùỉt ra, lẩi nhùỉm mùỉt lẩi. Sao thùçng Kha khỗe thïë.
Lc nây, Sẫn thêm cấi sûác khỗe ca nố quấ.
- Àûúåc rưìi, tao sệ xëng têån tiïíu àưåi Thiïìng xem anh em hổ
lâm. Khưng biïët bổn ài lêëy gẩo nûúác ra lâm sao. Råt ta cûá nhû lûãa
àưët. Chng nố khưng vïì kõp thò thêåt khưng biïët xoay ra sao!
Kha cêìm lấ thû reo lïn:
- A! Thùçng Phan tûúi lùỉm. Khỗi rưìi. Sùỉp cûúái vúå mây ẩ. Nố
xin tiïìn chng mònh.
Sẫn chưëng khuu tay ngưìi dêåy:
- Àûa tao xem nâo. Àưìng chđ Tùçng mang cúm àïën.
Sẫn vûâa ùn vûâa xem thû. Kha ùn nhû giố cën.
- Tiïìn thò côn moi àêu ra nûäa. Mây cố côn àưìng nâo khưng?
- Àûúåc àïí tao xoay cho nố mưåt hai nghòn.
- Tao côn àûúåc cấi ấo ka-ki diïån trong ba lư, mây gûãi cho nố
hưå tao.