Hình thành và phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
----------

NGUYỄN THỊ THU HÀ

HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN THẾ GIỚI QUAN
KHOA HỌC CHO HỌC SINH TRUNG CẤP
CHUYÊN NGHIỆP TRONG DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Giáo dục chính trị
Mã số: 62.14.01.11

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2016


Luận án được hoàn thành tại
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Như Hải
2. TS. Nguyễn Đức Thìn

Phản biện 1: GS.TS. Hoàng Chí Bảo – Hội đồng lí luận Trung ương
Phản biện 2: PGS.TS. Đặng Thành Hưng - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Phản biện 3: PGS.TS. Phạm Văn Hùng - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp trường
họp tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 36 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội
Vào hồi……giờ……ngày…….tháng…….năm 2016

Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:
1. Thư viện Quốc gia
2. Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thế giới quan là bộ phận quan trọng trong hình thành nhân cách của học sinh
trung cấp chuyên nghiệp (TCCN). Có nhiều con đường để hình thành, phát triển thế
giới quan khoa học (TGQKH) cho học sinh, nhưng thông qua dạy học môn Giáo dục
chính trị (GDCT) là một trong những con đường cơ bản nhất.
Học môn Giáo dục chính trị, học sinh được trang bị tri thức lý luận cơ bản của
chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối lãnh đạo của Đảng Cộng
sản Việt Nam. Đây là hệ thống tri khoa học nền tảng để hình thành, phát triển thế giới
quan khoa học.
Những năm gần đây, nhiều trường chuyên nghiệp đã hoàn thành nhiệm vụ hình
thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trong dạy học môn Giáo dục
chính trị. Nhưng vẫn còn tình trạng học sinh không thích học nên thế giới quan khoa
học được hình thành, phát triển còn nhiều hạn chế.
Đảng ta yêu cầu: Giáo dục và đào tạo cần phát huy tinh thần độc lập suy nghĩ
và sáng tạo của học sinh, sinh viên. Cải thiện việc dạy và học các môn khoa học Mác
- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Nghị quyết số 29-NQ/TW chỉ rõ: “Tiếp tục đổi mới
mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại... tạo cơ sở để người học tự
cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”. Bộ Giáo dục và Đào tạo
ban hành quy chuẩn nội dung và chương trình môn Giáo dục chính trị tại Thông tư số
11/2012/TT, ban hành ngày 07/03/2012.
Vấn đề “Hình thành và phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung

cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị” là đề tài nghiên cứu có ý
nghĩa về mặt lý luận và tính ứng dụng thực tiễn cao.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất được các biện pháp nhằm hình
thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy
học môn Giáo dục chính trị.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, luận án phải thực hiện (1) nghiên cứu cơ sở lý luận
và thực tiễn... (2) Xây dựng các biện pháp sư phạm... (3) Tổ chức thực nghiệm sư
phạm để kiểm chứng tính khoa học, tính khả thi của các biện pháp hình thành, phát
triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn
Giáo dục chính trị.


2

4. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu là quá trình dạy học môn Giáo dục chính trị cho học sinh
trung cấp chuyên nghiệp hướng tới hình thành, phát triển thế giới quan khoa học.
Đối tượng nghiên cứu là các biện pháp sư phạm được sử dụng trong dạy học
môn GDCT nhằm hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp
chuyên nghiệp.
Phạm vi nghiên cứu là các biện pháp dạy học môn Giáo dục chính trị nhằm hình
thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp tại 3
trường chuyên nghiệp ở tỉnh Hải Dương.
- Thời gian điều tra và thực nghiệm từ tháng 12/2011 đến 02/2015.
5. Giả thuyết khoa học
Nếu sử dụng đồng bộ nhóm biện pháp trang bị tri thức và niềm tin khoa học,
phát triển năng lực thực tiễn và bồi dưỡng phẩm chất của người lao động mới xã hội
chủ nghĩa vào dạy học môn Giáo dục chính trị sẽ nâng cao chất lượng dạy học, đem

lại kết quả cao đối với việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh
trung cấp chuyên nghiệp.
6. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp luận
Luận án sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, phương pháp tiếp cận
hệ thống, quan điểm đổi mới về giáo dục đào tạo của Đảng, Nhà nước. Tác giả lấy đó
làm cơ sở xây dựng các biện pháp sư phạm tác động tới việc hình thành, phát triển thế
giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục
chính trị.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
6.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Sử dụng phối hợp các phương pháp logic và lịch sử, phương pháp phân tích và
tổng hợp, phương pháp diễn dịch và quy nạp, phương pháp so sánh và hệ thống - cấu
trúc... Các phương pháp này nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn và đề
xuất các biện pháp dạy học để hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học
sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị.
6.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Luận án sử dụng các phương pháp: (1) phương pháp điều tra, (2) phương pháp
quan sát, (3) phương pháp chuyên gia, (4) phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo
dục, (5) phương pháp thực nghiệm.


3

6.2.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu
Sử dụng phương pháp thống kê toán học, thực hiện trên Microsoft Excel để xử
lý kết quả nghiên cứu về định lượng và rút ra kết luận khoa học.
7. Những luận điểm cần bảo vệ
- Cơ sở khoa học (lý luận và thực tiễn) của việc hình thành, phát triển thế giới
quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục

chính trị.
- Ba nguyên tắc phải bản đảm trong dạy học môn Giáo dục chính trị là thống
nhất giữa tính đảng, tính khoa học và thực tiễn; phát huy tính tích cực nhận thức của
HS; dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Các nguyên tắc này được thực hiện
sẽ bảo đảm thế giới quan khoa học của học sinh được hình thành, phát triển.
- Để hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp
chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị, giáo viên cần thực hiện đồng
bộ nhóm biện pháp trang bị tri thức và niềm tin khoa học, phát triển năng lực thực
tiễn và bồi dưỡng phẩm chất của người lao động mới xã hội chủ nghĩa.
8. Những đóng góp của luận án
- Góp phần làm rõ lý luận về hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học
sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị.
- Xác định nguyên nhân của thực trạng hình thành, phát triển thế giới quan khoa
học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị.
- Xây dựng các nguyên tắc giáo viên phải bảo đảm thực hiện trong dạy học
môn Giáo dục chính trị, đó cũng là bảo đảm thế giới quan khoa học của học sinh sẽ
hình thành và phát triển.
- Đề xuất các biện pháp dạy học môn Giáo dục chính trị hướng tới hình thành,
phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp.
- Thực nghiệm sư phạm chứng minh những biện pháp đã đề xuất là khả thi với
việc hình thành, phát triển TGQKH cho học sinh TCCN trong dạy học môn GDCT.
9. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án
được kết cấu làm 4 chương:
Chương 1: Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề
Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hình thành và phát triển
TGQKH cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị
Chương 3: Biện pháp hình thành và phát triển thế giới quan khoa học cho học
sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị
Chương 4: Thực nghiệm sư phạm

4

Chƣơng 1
TỔNG QUAN LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
Qua khái quát các công trình nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam về việc hình
thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp, các tác
giả đã nghiên cứu:
- Khẳng định thế giới quan khoa học là thế giới quan duy vật biện chứng.
- Nghiên cứu điều kiện chủ quan và khách quan tác động đến việc hình thành
(phát triển, củng cố...) thế giới quan khoa học cho đối tượng cụ thể (giáo viên, học
sinh, sinh viên...).
- Làm sáng tỏ quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước đối với công tác giáo
dục đào tạo trong nhà trường, đổi mới phương pháp dạy học, phát huy năng lực của
học sinh.
- Chỉ rõ tính quy luật của việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học,
làm cơ sở cho nghiên cứu hình thành, phát triển thế giới quan này trong lý luận dạy
học môn Giáo dục chính trị.
Từ kết quả tổng kết, luận án sẽ tiếp tục làm sáng tỏ các vấn đề sau:
- Nội dung định nghĩa, cấu trúc, vị trí, vai trò và chức năng của thế giới quan
khoa học.
- Phân tích chức năng làm thành tố nhân cách của thế giới quan khoa học.
- Phân biệt thuật ngữ thế giới quan Mác – Lênin, thế giới quan khoa học, thế giới
quan duy vật biện chứng, thế giới quan xã hội chủ nghĩa, chỉ rõ mục đích sử dụng trong
từng trường hợp cụ thể.
- Phân tích đặc điểm thế giới quan của học sinh trung cấp chuyên nghiệp và thực
trạng dạy học môn Giáo dục chính trị với việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa
học này cho học sinh.
- Xây dựng biện pháp sư phạm tác động đến hình thành, phát triển thế giới quan

khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị.
- Luận chứng ưu thế của môn Giáo dục chính trị đối với việc hình thành, phát
triển thế giới quan khoa học cho học sinh, chọn đơn vị kiến thức tiến hành soạn giảng và
dạy thực nghiệm.


5

Chƣơng 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN
THẾ GIỚI QUAN KHOA HỌC CHO HỌC SINH TRUNG CẤP CHUYÊN
NGHIỆP TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
2.1. Cơ sở lý luận của việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học
cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị
2.1.1. Thế giới quan khoa học và sự hình thành, phát triển thế giới quan
khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp
2.1.1.1. Cấu trúc, đặc trưng và vai trò của thế giới quan khoa học
Khái niệm thế giới quan khoa học
Thế giới quan khoa học là hệ thống những quan điểm đúng đắn về bản chất và
những quy luật phát triển chung của giới tự nhiên, xã hội và tư duy, về con đường
nhận thức, về vị trí và vai trò của con người trong nhận thức và cải tạo thế giới.
Nội dung cơ bản của thế giới quan khoa học: (1) Thể hiện những quan điểm đúng
đắn về bản chất của thế giới. (2) Thể hiện quan điểm về những quy luật vận động phát
triển chung của thế giới dựa trên thành tựu khoa học. (3) Thể hiện quan điểm tin tưởng
về khả năng nhận thức và cải tạo thế giới của con người.
Cấu trúc của thế giới quan khoa học gồm 5 yếu tố tri thức khoa học, niềm tin
khoa học, tình cảm trong sáng, ý chí kiên cường và lý tưởng cao đẹp. Mỗi yếu tố giữa vị
trí, vai trò riêng, trong đó yếu tố tri thức khoa học là nền tảng của các yếu tố khác.
Đặc trưng cơ bản của thế giới quan khoa học
- Thế giới quan khoa học là thế giới quan duy vật biện chứng, được xây dựng

trên nền tảng tri thức khoa học, quan niệm một cách khoa học về đời sống xã hội.
- Thế giới quan khoa học là sự thể hiện thống nhất giữa lý luận với thực tiễn,
phản ánh bản chất cách mạng và là thế giới quan triệt để.
- Thế giới quan khoa học là sự thống nhất chặt chẽ giữa thế giới quan duy vật
và phương pháp luận khoa học.
- Thế giới quan khoa học thể hiện tinh thần của chủ nghĩa nhân đạo, tin tưởng sự
lãnh đạo của Đảng và khả năng thực hiện thành công sứ mệnh lịch sử của công nhân.
2.1.1.2. Vai trò của thế giới quan khoa học và việc hình thành, phát triển thế
giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp
Vai trò của thế giới quan khoa học
- Thế giới quan khoa học chỉ đạo hoạt động nhận thức của con người.
- Thế giới quan khoa học chỉ đạo hoạt động thực tiễn của con người.
- Thế giới quan khoa học là tiền đề xác lập nhân sinh quan tích cực, tiến bộ.


6

- Thế giới quan khoa học là vũ khí lý luận sắc bén.
Hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên
nghiệp
Hình thành thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong
dạy học môn Giáo dục chính trị là sự tác động có ý thức của hoạt động dạy học, nhằm
trang bị tri thức khoa học bộ môn, tạo dựng niềm tin và tình cảm, ý chí và lý tưởng
cách mạng cho học trò.
Phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp là sự
tác động có mục đích, có kế hoạch vào các yếu tố cấu thành thế giới quan này, làm
cho các yếu tố đó tăng cường hơn, mạnh mẽ hơn, đáp ứng yêu cầu hơn với sự biến
đổi của thực tiễn.
Hình thành và phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên
nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị là tác động đến chuỗi các yếu tố tri thức

và niềm tin khoa học, tình cảm trong sáng, ý chí kiên cường và lý tưởng cách mạng.
2.1.2. Môn Giáo dục chính trị với việc hình thành và phát triển thế giới quan
khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp
2.1.2.1. Vai trò môn Giáo dục chính trị trong việc hình thành, phát triển thế giới
quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp
Mục tiêu kiến thức, phải truyền thụ được nội dung cơ bản nhất về thế giới quan
và PP luận chủ nghĩa Mác – Lênin, nội dung và ý nghĩa của tư tưởng Hồ Chí Minh,
nội dung về đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam qua các thời kỳ.
Mục tiêu kỹ năng, bước đầu hình thành cho học sinh nhân sinh quan, thế giới
quan và phương pháp khoa học. Hướng dẫn các em vận dụng vào học tập, rèn luyện
và công tác sau này. Hình thành bản lĩnh chính trị và phẩm chất đạo đức, để các em
phấn đấu trở thành người học sinh tốt, người công dân tốt.
Mục tiêu thái độ, củng cố cho học sinh niềm tự hào, tin tưởng Đảng Cộng sản
Việt Nam và con đường xã hội chủ nghĩa. Bồi dưỡng tinh thần yêu nước, yêu lao
động. Rèn luyện cho học trò tác phong công nghiệp, lề lối làm việc của người lao
động tốt, người kỹ thuật viên tốt.
Về nội dung, môn Giáo dục chính trị được phân thành 5 chương (không kể
chương mở đầu). Mỗi chương có nội dung khác nhau nhưng đều hướng tới thực hiện
mục tiêu theo chuẩn kiến thức, kỹ năng và thái độ của môn học. Trang bị tri thức và
phương pháp luận khoa học, xây dựng niềm tin và tình cảm đúng đắn cho học sinh,
truyền cho các em ý chí và lý tưởng cách mạng của người cộng sản.
2.1.2.2. Đặc điểm thế giới quan của học sinh trung cấp chuyên nghiệp
- Trình độ tri thức khoa học của học sinh trung cấp chuyên nghiệp không cao.


7

- Niềm tin của học sinh được hình thành nhưng chưa vững chắc.
- Ý chí thực hiện mục đích của học sinh trung cấp chuyên nghiệp chưa cao.
- Lý tưởng cách mạng của học sinh trung cấp chuyên nghiệp có biểu hiện dao động.

2.1.2.3. Thực chất của việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho
học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị
- Trang bị tri thức khoa học, bao gồm tri thức tri thức nghề nghiệp và tri
thức lý luận cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp.
- Củng cố niềm tin của học sinh trung cấp chuyên nghiệp vào vai trò lãnh đạo
của Đảng và con đường tiến lên xã hội chủ nghĩa.
- Xây dựng tình cảm trong sáng, vô tư trên tinh thần tự nguyện cho học sinh
trung cấp chuyên nghiệp.
- Rèn luyện ý chí kiên cường cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp
- Xây dựng lý tưởng sống cao đẹp cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp.
2.1.2.4. Ý nghĩa của việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học
sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị
- Thế giới quan khoa học góp phần nâng cao tri thức và niềm tin khoa học.
- Thế giới quan khoa học góp phần nâng cao năng lực thực tiễn.
- Thế giới quan khoa học góp phần bồi dưỡng phẩm chất người lao động mới xã
hội chủ nghĩa.
2.2. Cơ sở thực tiễn của việc hình thành và phát triển thế giới quan khoa học
cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị
2.2.1. Thực trạng việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học
sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị
2.2.1.1. Quá trình tiến hành khảo sát thực trạng
Mục đích khảo sát nhằm đánh giá thực trạng nhận thức và sử dụng các biện pháp
hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp
trong dạy học môn Giáo dục chính trị.
Nội dung khảo sát tìm hiểu nhận thức và biện pháp hình thành, pháp triển thế
giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục
chính trị mà giáo viên đang vận dụng.
Đối tượng khảo sát là 30 giáo viên dạy môn Giáo dục chính trị, 26 cán bộ quản
lý và 300 học sinh trung cấp chuyên nghiệp đã học môn Giáo dục chính trị.
Địa điểm khảo sát là 15 trường trên địa bàn tỉnh Hải Dương.

Thời gian khảo sát trong 3 năm học, từ 2011 đến 2014.


8

Phương pháp khảo sát sử dụng là phương pháp trưng cầu ý kiến (Ankét),
phương pháp phỏng vấn, tọa đàm, dự giờ, quan sát, phân tích kết quả học tập.
Nguyên tắc khảo sát là bảo đảm tính khách quan, tính nghiêm túc, khoa học, tính
chính xác và trung thực.
Quy trình khảo sát gồm các bước: Xây dựng phiếu hỏi (phiếu đánh giá) => Tiến
hành khảo sát => Tập hợp và thống kê => Phân tích số liệu cho báo cáo.
2.2.1.2. Nhận thức về tầm quan trọng của thế giới quan khoa học với học sinh
trung cấp chuyên nghiệp
- Khảo sát về mức độ cần thiết phải hình thành, phát triển thế giới quan khoa học
cho học sinh.
- Khảo sát về chuẩn mực đạo đức cần giáo dục khi hình thành, phát triển
TGQKH cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị.
- Khảo sát về sự phù hợp của kết cấu chương trình, nội dung giáo trình môn
Giáo dục chính trị vừa được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành ngày 07/3/2012.
2.2.1.3. Sử dụng biện pháp dạy học môn Giáo dục chính trị nhằm hình thành,
phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp
Khảo sát giáo viên sử dụng các biện pháp hình thành, phát triển thế giới quan
khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị.
Đó là nhóm biện pháp trang bị tri thức và niềm tin khoa học, nhóm biện pháp phát
triển năng lực thực tiễn, nhóm biện pháp bồi dưỡng phẩm chất của người lao động
mới xã hội chủ nghĩa.
2.2.1.4. Kết quả hình thành, phát triển thế giới quan khoa học của học sinh
trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị
Khảo sát để đánh giá kết quả hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho
học sinh trong dạy học môn Giáo dục chính trị. Trên cở sở 5 yếu tố cấu thành thế giới

quan khoa học, áp dụng thang cấp độ tư duy của Anderson để đo mức độ đạt hay
không đạt về nhận thức của học trò. Đối tượng khảo sát là học sinh trung cấp chuyên
nghiệp đã học xong môn Giáo dục chính trị.
2.2.2. Đánh giá thực trạng và phân tích nguyên nhân
2.2.2.1. Nguyên nhân thành công
Về nhận thức, đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh rất coi trọng mục
tiêu hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên
nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai thực hiện đường lối chỉ đạo của Đảng với
các Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường chuyên nghiệp trên cả nước. Các trường


9

chuyên nghiệp ở tỉnh Hải Dương đã có những đầu tư ưu tiên cho môn học về tài liệu
tham khảo, tổ chức hội thảo, mời chuyên gia phương pháp dạy học...
Đội ngũ giáo viên dạy môn Giáo dục chính trị tại các trường chuyên nghiệp ở
Hải Dương đã khắc phục khó khăn thực hiện dạy tốt – học tốt môn học này.
2.2.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế
Nguyên nhân khách quan
Nội dung tri thức môn Giáo dục chính trị. Cả giáo viên và học sinh đều đánh giá
kiến thức môn học thiên về lý luận, trừu tượng, mức độ khái quát cao nên các em thấy
khó ghi nhớ.
Về chương trình, phần lớn giáo viên có cùng ý kiến phản ánh phải chịu sức ép
về cả nội dung và thời gian thực hiện.
Nguyên nhân chủ quan
Từ phía giáo viên: công tác đổi mới phương pháp dạy học bộ môn đã được giáo
viên thực hiện nhưng chậm; việc rèn luyện năng lực tự học cho học sinh chưa tốt. Giáo
viên còn thiếu năng lực thực tiễn; công tác kiểm tra, đánh giá chưa được đổi mới.
Từ phía học sinh: thái độ học tập bộ môn của học sinh chưa tốt; học sinh chưa có

động cơ học tập tốt; học sinh không nhận thấy tầm quan trọng của tri thức môn học; năng
lực tự học, tự nghiên cứu của học sinh yếu.
Từ phía nhà trường: cơ sở vật chất, trang thiết bị của các trường còn thiếu; tài
chính dành cho các hoạt động ngoại khóa của môn Giáo dục chính trị còn eo hẹp.
Kết quả khảo sát là cơ sở cho nghiên cứu sinh xây dựng các biện pháp sư phạm.
2.2.3. Những yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến việc hình thành, phát triển thế giới
quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục
chính trị
- Sự tác động của diễn biến trái chiều từ thực tiễn xã hội đến việc hình thành, phát
triển ý thức chính trị, niềm tin và lý tưởng cách mạng cho học sinh
- Yếu tố năng lực của giáo viên, của chương trình và điều kiện cơ sở vật chất
ảnh hưởng đến hiệu quả hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trong
dạy học môn Giáo dục chính trị
- Ý thức và thái độ học tập của học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong môn
Giáo dục chính trị ảnh hưởng trực tiếp tới mục tiêu hình thành, phát triển thế giới
quan khoa học
2.2.4. Những căn cứ cơ bản trong xây dựng biện pháp hình thành, phát triển
thế giới quan khoa học cho học sinh trong dạy học môn Giáo dục chính trị
- Căn cứ vào đặc thù tri thức môn học


10

- Căn cứ vào chuẩn mục tiêu kiến thức, kỹ năng và thái độ của môn học
- Căn cứ vào cấu trúc của thế giới quan khoa học
- Căn cứ vào nhu cầu học tập môn Giáo dục chính trị của học sinh
- Căn cứ vào các trụ cột giáo dục của UNESCO
- Căn cứ vào quan điểm chỉ đạo của Đảng
- Căn cứ vào cách phân loại cấu trúc năng lực
Luận án đưa ra một số kết luận như sau:

- Thế giới quan khoa học có vai trò định hướng đúng đắn cho hoạt động nhận
thức và thực tiễn của học sinh trung cấp chuyên nghiệp ở cả hiện tại và tương lai.
- Có nhiều con đường hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học
sinh, nhưng dạy học môn Giáo dục chính trị là một trong những con đường tốt nhất.
- Thực chất của quá trình hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học
sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị là hình thành,
phát triển chuỗi các yếu tố cấu thành nó.
- Kết quả hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trong dạy
học môn Giáo dục chính trị còn nhiều hạn chế, chưa tương xứng với chức năng và
nhiệm môn học.


11

Chƣơng 3
BIỆN PHÁP HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN THẾ GIỚI QUAN KHOA HỌC
CHO HỌC SINH TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP TRONG DẠY HỌC MÔN
GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
3.1. Một số nguyên tắc cơ bản trong dạy học môn Giáo dục chính trị nhằm
hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp
- Thống nhất tính đảng, tính khoa học và tính thực tiễn
- Phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh
- Dạy học theo định hướng phát triển năng lực
3.2. Một số biện pháp chủ yếu nhằm hình thành, phát triển thế giới quan
khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục
chính trị
3.2.1. Nhóm biện pháp trang bị tri thức và niềm tin khoa học trong dạy học
môn Giáo dục chính trị nhằm hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho
học sinh trung cấp chuyên nghiệp
3.2.1.1. Mục đích của nhóm biện pháp “trang bị tri thức và niềm tin khoa học”

nhằm trang bị tri thức khoa học của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
và đường lối lãnh đạo cách mạng của Đảng cho học sinh. Qua tiếp nhận tri thức lý
luận, học sinh phải rút ra ý nghĩa phương pháp luận cho hoạt động của bản thân.
3.2.1.2. Nội dung và cách thức thực hiện
Biện pháp 1, xây dựng môi trường lớp học thân thiện trong dạy học môn Giáo
dục chính trị để hình thành và phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh
Biện pháp 2, xây dựng động cơ và mục tiêu học tập để thúc đẩy nhanh quá
trình hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trong dạy học môn
Giáo dục chính trị
Biện pháp 3, xây dựng hứng thú và nhu cầu học tập tạo động cơ cho việc hình
thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trong dạy học môn Giáo dục
chính trị
Biện pháp 4, vận dụng phương pháp dạy học môn Giáo dục chính trị theo
hướng nâng cao năng lực hình thành và phát triển thế giới quan khoa học của học
sinh trung cấp chuyên nghiệp
Một là, biện pháp vận dụng phương pháp và kỹ thuật thuyết trình theo hướng
nâng cao năng hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp
chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị
Thứ hai, biện pháp vận dụng phương pháp và kỹ thuật đàm thoại theo hướng


12

nâng cao năng lực hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp
chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị
Biện pháp 5, kiểm tra, đánh giá kết quả trang bị tri thức và niềm tin khoa học
- Đánh giá qua quan sát.
- Đánh giá qua nghiên cứu hồ sơ học tập môn.
- Đánh giá qua bài kiểm tra (thi).
3.2.1.3. Điều kiện thực hiện

Giáo viên có trình độ chuyên môn sâu, năng lực sư phạm tốt, yêu nghề, có đạo
đức tốt, lối sống giản dị, tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng.
3.2.2. Nhóm biện pháp phát triển năng lực thực tiễn trong dạy học môn Giáo
dục chính trị nhằm hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh
trung cấp chuyên nghiệp
3.2.2.1. Mục đích
Hướng tới rèn luyện khả năng tư duy, phương pháp phân tích và đánh giá,
phương pháp tìm hiểu và huy động tri thức để phát hiện và giải quyết vấn đề của học
trò. Qua đó, củng cố tri thức và niềm khoa học, xây dựng tình cảm, rèn luyện ý chí,
thiết lập lý tưởng cách mạng các em, bảo đảm thế giới quan khoa học được hình thành,
phát triển.
3.2.2.2. Nội dung và cách thức thực hiện
Biện pháp 1, dạy học theo hướng tích hợp, liên môn trong dạy học môn Giáo
dục chính trị nhằm hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh
Biện pháp 2, rèn luyện khả năng quan sát, tư duy và ghi nhớ để hình thành,
phát triển thế giới quan khoa học của học sinh
Biện pháp 3, rèn luyện năng lực tự hình thành và phát triển thế giới quan khoa
học cho học sinh trong dạy học môn Giáo dục chính trị
Biện pháp 4, dạy học theo hướng trải nghiệm thực tiễn để đẩy nhanh quá trình
hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trong dạy học môn Giáo
dục chính trị
Biện pháp 5, vận dụng phương pháp dạy học môn Giáo dục chính trị theo định
hướng hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh
Thứ nhất, biện pháp vận dụng phương pháp và kỹ thuật dạy học môn Giáo dục
chính trị nhằm hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh
Thứ hai, biện pháp vận dụng phương pháp và kỹ thuật thảo luận nhóm trong
dạy học môn Giáo dục chính trị nhằm hình thành, phát triển thế giới quan khoa học
cho học sinh

13

Thứ ba, biện pháp vận dụng phương pháp nghiên cứu tình huống trong dạy
học môn Giáo dục chính trị nhằm hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho
học sinh
Biện pháp 6, kiểm tra đánh giá kết quả trong dạy học môn Giáo dục chính trị
nhằm hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh
- Đánh giá năng lực thông qua hoạt động trải nghiệm.
- Đánh giá năng lực thông qua kết quả thực hiện nhiệm vụ tự học.
- Đánh giá năng lực thông qua bài kiểm tra
3.2.2.3. Điều kiện thực hiện
Giáo viên phải vững vàng về chuyên môn, nghiệp vụ, có năng lực sư phạm, có
khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học, yêu nghề và say mê với hoạt
động đổi mới phương pháp dạy học.
3.2.3. Nhóm biện pháp bồi dưỡng phẩm chất của người lao động mới xã hội
hội chủ nghĩa cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục
chính trị
3.2.3.1. Mục đích
Nhằm củng cố và phát triển ở học trò những phẩm chất cao quý của người
chiến sỹ cộng sản. Đó là trung với nước, hiếu với dân, sẵn sàng hy sinh cho lợi ích
của dân tộc, yêu thương con người...
3.2.2.2. Nội dung và cách thức thực hiện
Biện pháp 1, bồi dưỡng phẩm chất của người lao động mới xã hội chủ nghĩa
cho học sinh thông qua hoạt động tuyên truyền trong nhà trường
Biện pháp 2, bồi dưỡng phẩm chất của người lao động mới xã hội chủ nghĩa
cho học sinh thông qua qua hoạt động tái hiện lại lịch sử
Biện pháp 3, bồi dưỡng phẩm chất của người lao động mới xã hội chủ nghĩa
cho học sinh thông qua hoạt động tiếp xúc nhân chứng lịch sử, anh hùng lao động, doanh
nhân thành đạt trong xây dựng và phát triển kinh tế
Biện pháp 4, bồi dưỡng phẩm chất của người lao động mới xã hội chủ nghĩa

cho học sinh thông qua hoạt động tham quan thực tế
Biện pháp 5, khai thác tối đa các phương tiện cho dạy học môn Giáo dục chính
trị nhằm hình thành và phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh
Biện pháp 6, kiểm tra đánh giá kết quả hình thành, phát triển thế giới quan
khoa học cho học sinh khi vận dụng nhóm biện pháp bồi dưỡng phẩm chất của người
lao động mới xã hội chủ nghĩa
3.2.2.3. Điều kiện thực hiện
Thầy cô có năng lực chuyên môn và năng lực sư phạm tốt, yêu nghề, đầu tư


14

thời gian và công sức cho các hoạt động dạy học ngoại khóa. Ban Giám hiệu nhà
trường ủng hộ kế hoạch hoạt động của giáo viên.
Tóm lại, chương 3 đã thực hiện những vấn đề cơ bản:
- Tìm ra nguyên tắc giáo viên phải bảo đảm thực hiện trong dạy học môn Giáo
dục chính trị. Đó là nguyên tắc thống nhất tính đảng, tính khoa học và tính thực tiễn,
nguyên tắc phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh và nguyên tắc dạy học theo
định hướng phát triển năng lực. Việc bảo đảm thực hiện các nguyên tắc này bảo đảm
thế giới quan khoa học được hình thành, phát triển cho học sinh trung cấp chuyên
nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị.
- Lấy thang đánh giá tư duy của Anderson làm cơ sở xây dựng tiêu chí đo kết
quả hình thành, phát triển cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn
Giáo dục chính trị.
- Xây dựng và đề xuất ba nhóm biện pháp sư phạm vận dụng trong dạy học
môn Giáo dục chính trị nhằm hình thành, phát triển cho học sinh trung cấp chuyên
nghiệp. Đó là nhóm biện pháp trang bị tri thức và niềm tin khoa học, nhóm biện pháp
phát triển năng lực thực tiễn và nhóm biện pháp bồi dưỡng phẩm chất của người lao
động mới xã hội chủ nghĩa.
Các nhóm biện pháp có mối quan hệ mật thiết với nhau, nhóm biện pháp thứ

nhất làm cơ sở cho phát triển của nhóm biện pháp hai và ba. Vì vậy, trong dạy học
môn Giáo dục chính trị cần vận dụng đồng bộ cả ba nhóm biện pháp đó, nó bảo đảm
thế giới quan khoa học của học sinh trung cấp chuyên nghiệp sẽ được hình thành và
phát triển.


15

Chƣơng 4
THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
4.1. Kế hoạch thực nghiệm sƣ phạm
4.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm sư phạm được triển khai với mục đích thẩm định tính hiệu quả,
tính khả thi của 3 nhóm biện pháp sư phạm với việc hình thành, phát triển thế giới
quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn GDCT.
4.1.2. Đối tượng thực nghiệm
Thực nghiệm được tiến hành tại 3 trường: Trung cấp Y tế Hải Dương, Cao đẳng
Hải Dương và Cao đẳng Dược Trung ương Hải Dương.
Năm học 2012 – 2013 và 2013-2014 là thời điểm nghiên cứu sinh tiến hành
thực nghiệm. Năm thứ nhất, chọn 12 lớp thuộc 3 trường (6 lớp thực nghiệm và 6 lớp đối
chứng). Năm thứ hai chọn 12 lớp thuộc 3 trường (6 lớp thực nghiệm và 6 lớp đối chứng).
Tổng số lớp thực nghiệm và đối chứng của hai năm thực nghiệm là 24 lớp (12 lớp thực
nghiệm và 12 lớp đối chứng), tổng số học sinh tham gia ở các lớp thực nghiệm là 638 học
sinh, lớp đối chứng là 642 học sinh.
4.1.3. Giáo viên thực nghiệm sư phạm
Giáo viên tham gia dạy thực nghiệm phải là người có thâm niên giảng dạy học
sinh trung cấp (ít nhất là 3 năm), đã được công nhận là giáo viên dạy giỏi cấp trường
trở lên, có phẩm chất đạo đức tốt, trách nhiệm và nhiệt tình trong công tác, sử dụng
thành thạo công nghệ thông tin, hưởng ứng đổi mới phương pháp dạy học.
4.1.4. Nội dung thực nghiệm sư phạm

Nghiên cứu sinh chọn kiến thức phần II của chương 1 “Chủ nghĩa Mác Lênin” trong chương trình môn Giáo dục chính trị để tiến hành thực nghiệm sư phạm.
4.2. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm và quá trình chuẩn bị
4.2.1. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Phương pháp thực nghiệm song song với 2 khối lớp thực nghiệm và đối chứng.
Các nhóm biện pháp đề xuất được triển khai toàn phần. Lớp đối chứng vẫn dạy bằng
giáo án của giáo viên tại cơ sở, lớp thực nghiệm dạy giáo án do tác giả cung cấp.
Trước khi dạy thực nghiệm, thảo luận với giáo viên thực hiện về ý đồ thực
nghiệm, phương tiện hỗ trợ, thống nhất cách triển khai giáo án, dự kiến tình huống nảy
sinh và cách giải quyết. Mục tiêu là giáo viên thực hiện tốt nhất, học sinh tiếp nhận
kiến thức đạt kết quả nhất.
Tiến trình thực nghiệm: (1) kiểm tra công tác chuẩn bị thực nghiệm (giáo án,
phương tiện...), (2) dạy thực nghiệm, (3) kiểm tra đánh giá kết quả thực nghiệm.


16

4.2.2. Quá trình chuẩn bị thực nghiệm
- Tập huấn giáo viên
- Công tác chuẩn bị cho thực nghiệm
4.2.3. Tiếu chí và phương pháp đánh giá kết quả thực nghiệm
4.2.3.1. Tiêu chí đánh giá định tính
Tiêu chí 1, đo cấp độ “nhớ và hiểu” trên căn cứ (1) học sinh nhớ kiến thức của
bài dạy trước. (2) học sinh nhớ nội dung kiến thức chuẩn bị cho bài mới. (3) học sinh
nhớ ngay được kiến thức bài vừa học. (4) học sinh hiểu bài.
Tiêu chí 2, đo cấp độ “vận dụng và phân tích” trên căn cứ (1) hoàn thành đạt
mức khá và tốt nội dung tự học. (2) hoàn thành đạt mức khá và tốt nội dung thảo luận.
(3) Phân tích và nhận diện đúng vấn đề. (4) Phân tích đúng nguyên nhân.
Tiêu chí 3, đo cấp độ “đánh giá, sáng tạo” trên căn cứ (1) đánh giá được vấn đề.
(2) đánh giá đúng, sai câu trả lời của bạn. (3) Bình luận được vấn đề. (4) Đề xuất được
phương án giải quyết vấn đề. (5) Tự thiết lập tình huống, đặt câu hỏi phản biện.

4.2.3.2. Tiêu chí đánh giá định lượng
Áp dụng điểm 10 cho thang cấp độ tư duy của Anderson.
Tiêu chí 1, học sinh đạt điểm giỏi (9, 10) làm tốt trắc nghiệm, phân tích
chính xác mâu thuẫn, giải quyết vấn đề, liên hệ và rút ra ý nghĩa phương pháp
luận, thể hiện sự sáng tạo.
Tiêu chí 2, học sinh đạt điểm khá (7, 8) làm tốt phần trắc nghiệm, phân tích
đúng mâu thuẫn, giải quyết vấn đề, liên hệ với hoạt động của bản thân.
Tiêu chí 3, học sinh đạt điểm trung bình (5, 6) làm khá trắc nghiệm, phân tích
mâu thuẫn không sâu, giải quyết vấn đề ở mức thấp, có liên hệ với bản thân.
Tiêu chí 4, học sinh điểm yếu (dưới 5) bài làm ở mức rất thấp.
4.3. Kết quả thực nghiệm và biện luận
4.3.1. Kết quả đánh giá qua quan sát (đánh giá định tính)
Đánh giá của nghiên cứu sinh. Thái độ học tập của học sinh lớp thực nghiệm
tốt hơn lớp đối chứng. Học sinh lớp thực nghiệm tích cực thảo luận và đặt câu hỏi
phản biện cho bạn (nhóm) thì học sinh lớp đối chứng không thực hiện việc này.
Trước tình huống, học sinh lớp thực nghiệm nhanh chóng nhận diện được vấn đề
(mâu thuẫn), biết cách phân tích và chỉ ra được nguyên nhân của vấn đề (mâu thuẫn).
Đánh giá của giáo viên dạy và dự giờ thực nghiệm. Học sinh lớp thực nghiệm
học bị cuốn hút vào bài giảng. Thái độ học tập tốt, tích cực trả lời câu hỏi và tham gia
thảo luận sôi nổi, nhiệt tình và hứng thú với các hoạt động dạy học, mạnh dạn trả lời
câu hỏi, đặt câu hỏi cho giáo viên và các nhóm bạn.


17

Đánh giá của học sinh lớp thực nghiệm. Học sinh rất thích và thích nội dung
và các hoạt động dạy học mà giáo viên tổ chức.
Từ kết quả đánh giá qua quan sát và khảo nghiệm cho phép nghiên cứu sinh
khẳng định, học sinh lớp thực nghiệm đều đạt được 3 tiêu chí của đánh giá. Với 6 cấp
độ tư duy của thang Anderson, học sinh lớp thực nghiệm đạt rõ nhất 4 cấp đầu tiên

(nhớ, hiểu, vận dụng, phân tích). Ở cấp độ vận dụng, sáng tạo cần căn cứ cả vào phần
định lượng.
4.3.2. Kết quả đánh giá qua bài kiểm tra (đánh giá định lượng)
4.3.2.1. Kết quả kiểm tra đầu vào
Kết quả kiểm tra ban đầu của hai khối lớp nghiên cứu phản ánh học lực và
nhận thức của học sinh trước khi thực nghiệm là tương đương nhau.
4.3.2.2. Kết quả bài kiểm tra số 1
Hệ số biến thiên điểm của lớp thực nghiệm (16,96) thấp hơn lớp đối chứng
(19,47) và nằm trong khoảng dao động trung bình nên kết quả thực nghiệm là đáng
tin cậy.
Xét về cơ cấu điểm, lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng. Giá trị điểm xuất
hiện nhiều nhất của lớp thực nghiệm là mod = 7, lớp đối chứng là mod = 6. Vì vậy,
điểm nằm ở giữa trong tập hợp điểm của lớp TN là điểm 7, lớp đối chứng là điểm 6.
Độ lệch chuẩn của lớp thực nghiệm và đối chứng đều là 1,11 cho thấy số liệu
tập trung, ít phân tán nên kết quả thực nghiệm thu được là đáng tin cậy.
Điểm trung bình của lớp thực nghiệm là 6,5 trong khi lớp đối chứng là 5,7 nên
giá trị chênh lệch điểm trung bình là 0,8. Nó phản ánh sự khác biệt giữa lớp thực
nghiệm và đối chứng.
Kiểm chứng độ chênh lệch điểm trung bình là do tác động dạy thực nghiệm hay
ngẫu nhiên đạt được. Phép kiểm chứng T-test độc lập cho kết quả giá trị P = 0,0002
(độ tin cậy 95%). Giá trị P < 0,05 nên độ chênh lệch điểm trung bình là có ý nghĩa, là
kết quả do tác động dạy thực nghiệm đem lại và nguyên nhân ngẫu nhiên bị loại trừ.
Giá trị chênh lệch (P = 0,0002) khẳng định các biện pháp sử dụng trong dạy
môn Giáo dục chính trị đã tác động tốt đến chuỗi yếu tố cấu thành thế giới quan khoa
học, đem lại hiệu quả rõ rệt đối với lớp thực nghiệm.
Quy mô ảnh hưởng phản ánh giá trị ES = 0,72. Tra vào bảng Hopkins cho biết
nằm trong khoảng từ 0,6 – 1,2. Như vậy, quy mô ảnh hưởng của các biện pháp sư
phạm tác động đến chuỗi yếu tố cấu thành thế giới quan khoa học ở mức trung bình.
4.3.2.3. Kết quả bài kiểm tra số 2
Tỷ lệ điểm kém (>5) ở lớp thực nghiệm là 1,3% (giảm 4,7%, không có điểm >

18

4). Lớp đối chứng là 4,4% giảm 7,1% nhưng HS điểm 3 chiếm tới 0,8%.
Tỷ lệ điểm trung bình (5 và 6) ở lớp thực nghiệm giảm một nửa so với bài kiểm
tra số 1, chỉ còn 21,1%. Tuy nhiên, lớp đối chứng chỉ giảm 1,6% nên chiếm tới
65,9%, cao gấp 3 lần lớp thực nghiệm.
Tỷ lệ điểm khá (7 và 8) so với bài kiểm tra số 1, lớp thực nghiệm tăng lên
13,4%, nâng tổng tỷ lệ đạt điểm khá lên là 63,4%. Trong khi đó, lớp đối chứng tăng
lên 0,8% và tẩng tỷ lệ đạt điểm khá là 28,6%. Nghĩa là điểm khá ở lớp thực nghiệm
cao gấp hơn 2 lần lớp đối chứng.
Tỷ lệ điểm giỏi (9) so với bài kiểm tra số 1, lớp thực nghiệm tăng 4 lần, đạt
12,4%. Ở lớp đối chứng điểm giỏi tăng 2 lần và chỉ đạt 1,1%.
So sánh dữ liệu liên tục
Hệ số biến thiên điểm của lớp thực nghiệm (14,44) thấp hơn lớp đối chứng
(16,65) song nằm trong khoảng dao động trung bình nên kết quả thực nghiệm là đáng
tin cậy.
Xét về cơ cấu điểm, lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng. Giá trị điểm xuất
hiện nhiều nhất của lớp thực nghiệm là mod = 8, lớp đối chứng là mod = 6. Bởi vậy,
điểm nằm giữa trong tập hợp điểm của lớp thực nghiệm là 8 và lớp đối chứng là 6.
Độ lệch chuẩn của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng đều là 1,00. Nó cho thấy
số liệu tập trung, ít phân tán nên kết quả đạt được là đáng tin cậy.
Điểm trung bình của lớp thực nghiệm là 7,3, lớp đối chứng là 6,0. Cho nên giá
trị chênh lệch điểm trung bình của 2 nhóm nghiên cứu là 1,3. Điều này phản ánh sự
khác biệt lớn giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. So với kết quả thực nghiệm giáo
án 1 và giáo án 2, điểm trung bình tăng từ 0,5 lên 1,3 điểm. Đó cũng là nhờ kinh
nghiệm có được từ giáo án 1. Nhưng liệu kết quả này co phải thực sự do tác động từ
dạy thực nghiệm không hay là ngẫu nhiên đạt được?. Áp dụng phép kiểm chứng T-test
cho kết quả P = 0,000 (độ tin cậy 95%). Như vậy, giá trị P < 0,05 nên độ chênh lệch

điểm trung bình là có ý nghĩa, là kết quả do tác động dạy thực nghiệm đem lại và
nguyên nhân ngẫu nhiên bị loại trừ.
Giá trị chênh lệch (P = 0,000) khẳng định các biện pháp sử dụng trong dạy môn
Giáo dục chính trị đã tác động tốt đến chuỗi yếu tố cấu thành thế giới quan khoa học,
đem lại hiệu quả rõ rệt đối với lớp thực nghiệm.
Quy mô ảnh hưởng phản ánh giá trị ES = 1,3. Tra vào bảng Hopkins cho biết nằm
trong khoảng từ 1,2 – 2,0. Như vậy, quy mô ảnh hưởng của các biện pháp sư phạm tác
động đến chuỗi yếu tố cấu thành thế giới quan khoa học ở mức ảnh hưởng lớn.


19

Kết quả thực nghiệm giáo án 2, độ chênh lệch điểm giữa lớp thực nghiệm và
lớp đối chứng khác biệt lớn (1,3 điểm). Mức độ tác động của các biện pháp đến việc
hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trong dạy học môn Giáo
dục chính trị ở lớp thực nghiệm chuyển từ mức trung bình sang mức ảnh hưởng lớn
(theo các tiêu chí của Hopkins).
Kết quả là bằng chứng khẳng định các biện pháp đề xuất trong luận án bảo
đảm tính hiệu quả và khả thi với hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học
sinh trong dạy học môn Giáo dục chính trị. Kết quả này đã được kiểm chứng bằng
toán xác suất thống kê, loại trừ yếu tố ngẫu nhiên.
4.3.2.4. Kiểm định sự tương quan giá trị trung bình của nhóm thực nghiệm
Áp dụng công thức tính hệ số tương quan: r = correl(array1,array2). Kết quả
thu được r = 0,6. Tra bảng số liệu pearson cho thấy, với giá trị r = 0,6 nằm trong mức
độ tương quan lớn (0,5 - 0,7). Điều này thể hiện sự tương quan chặt chẽ giữa bài
kiểm tra lần 1 và lần 2. Nó cho phép tác giả kết luận rằng, nếu học sinh làm tốt bài
kiểm tra lần 1 sẽ làm tốt bài kiểm tra lần 2. Chứng tỏ các biện pháp sư phạm đã vận
dụng mang lại hiệu quả và khả thi. Mục tiêu tác động vào chuỗi yếu tố cấu thành thế
giới quan khoa học bảo đảm thực hiện. Đồng thời bảo đảm thế giới quan khoa học của
học sinh trung cấp chuyên nghiệp được hình thành, phát triển trong dạy học môn

Giáo dục chính trị.
4.3.2.5. Kết quả thảo luận sau giờ dạy thực nghiệm
Giáo viên dự giờ đánh giá các biện pháp áp dụng ở lớp thực nghiệm đã tác
động tích cực đến thái độ, tình cảm của HS với môn học. Các em tích cực, nhiệt tình
và chủ động trong giờ học. Đó là cơ sở cho việc hình thành, phát triển thế giới quan
khoa học.
4.3.2.6. Đánh giá bài làm nhận thức của học sinh
Phần trắc nghiệm ở cả bài kiểm tra lần 1 và lần 2, học sinh làm phần trắc
nghiệm rất tốt. Các em tỏ ra nhớ và hiểu kiến thức. Số học sinh làm sai phần này rất ít.
Phần tự luận của bài kiểm tra lần 1, học sinh đều nhớ, hiểu, vận dụng vào làm
bài. Các em phân biệt được đúng sai và có xu hướng từ chối không thực hiện sai lầm.
Phần tự luận của bài kiểm tra lần 2 học sinh làm tốt hơn rất nhiều so với lần
kiểm tra thứ nhất. Các em không chỉ nhớ và hiểu kiến thức mà còn biết huy động cả
kiến thức chuyên ngành kết hợp với kiến thức môn Giáo dục chính trị vào phân tích
tình huống. Việc đưa ra đánh giá và rút kinh nghiệm cho bản thân học sinh làm rất tốt.
Qua bài làm, học sinh đã phát triển về tri thức và niềm tin khoa học, tình cảm
và trách nhiệm của bản thân với cộng đồng được các em thể hiện rõ nét. Ngoài ra, ý


20

chí vươn lên trong khó khăn công tác cũng được học trò xác định. Lý tưởng sống
được xác định rõ ràng, muốn sống và làm việc đem đến những điều tốt đẹp. Với kết
quả nhận thức ở bài kiểm tra, học trò đã bộc lộ những yếu tố cấu thành thế giới quan
khoa học khá rõ. Nó cho phép nghiên cứu sinh khẳng định, các biện pháp đề xuất của
luận án với việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trong dạy
học môn Giáo dục chính trị là khả thi.
4.3.3. Kết luận phần thực nghiệm
Đường biểu diễn phân phối tần suất của lớp thực nghiệm phân bố tịnh tiến từ
đối xứng quanh giá trị mod = 7 (ở bài kiểm tra thứ nhất), chuyển dịch sang giá trị mod

= 8 và mod = 9 (ở bài kiểm tra lần thứ hai). Kết quả phản ánh có sự biến đổi lớn trong
nhận thức của học sinh với môn học. Đường biểu diễn phân phối tần suất của lớp đối
chứng phân bố giá trị mod thấp hơn (mod = 6). Giá trị mod = 7 và mod = 8 có thay đổi
nhưng không đáng kể, không tạo được sự bứt phá trong điểm số bài kiểm tra. Kết quả
cho thấy mức độ tăng giá trị thấp, sự thay đổi giá trị không lớn ở lớp đối chứng.
Đường biểu diễn hội tụ tiến ở lớp thực nghiệm luôn nằm bên phải và cao hơn
lớp đối chứng. Kết quả đó chứng tổ chất lượng học tập của lớp thực nghiệm tốt hơn lớp
đối chứng.
Điểm trung bình của lớp thực nghiệm ở các bài kiểm tra (6,5 và 7,3) cao hơn
lớp đối chứng (5,7 và 6,0). Chứng tỏ chất lượng học tập của lớp thực nghiệm đạt kết
quả tốt hơn lớp đối chứng.
Giá trị hệ số biến thiên (CV%) ở lớp thực nghiệm qua các lần kiểm tra là: 16,96 và
14,44. Lớp đối chứng là 19,47 và 16,65. Hệ số biến thiên của lớp thực nghiệm luôn nhỏ
hơn lớp đối chứng. Độ phân tán quanh giá trị trung bình của lớp thực nghiệm nhỏ hơn
nên chất lượng đồng đều hơn lớp đối chứng.
Quy mô ảnh hưởng (ES) của bài kiểm tra lần 1 là 0,8 điểm và bài kiểm tra lần 2
là 1,3 điểm. Tra bảng Hopkins cho thấy, giá trị này thể hiện quy mô ảnh hưởng của
các biện pháp trong giáo án thực nghiệm đối với nhận thức của học sinh phát triển từ
mức tác động trung bình đến tác động lớn.
Giá trị chênh lệch (P) của lần kiểm tra đầu là 0,0002 và lần kiểm tra thứ 2 là
0,000. Cả hai lần kiểm tra giá trị P < 0,05 cho thấy độ chênh lệch điểm giữa lớp thực
nghiệm và đối chứng là có ý nghĩa. Điều này cho phép tác giả khẳng định, các biện
pháp đã đề xuất trong luận án có tính khả thi. Nó tác động rất tốt đến việc hình thành,
phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học
môn Giáo dục chính trị.


21

Kết quả trao đổi với giáo viên dạy thực nghiệm và giáo viên dự giờ. Các thầy

cô đều tán thành với các biện pháp đã sử dụng trong giáo án thực nghiệm, ủng hộ
việc đổi mới phương pháp dạy học trong dạy học môn Giáo dục chính trị. Thầy cô
muốn được tiếp nhận và vận dụng các biện pháp đã trình bày trong luận án vào dạy
học môn Giáo dục chính trị cho đối tượng học sinh của mình.
Về phía học sinh, các em bày tỏ mong muốn được học nhiều hơn những giờ
dạy của môn Giáo dục chính trị có đổi mới phương pháp dạy học.
Kết luận chƣơng 4
Thế giới quan khoa học của học sinh trung cấp chuyên nghiệp được hình
thành, phát triển trong dạy học môn Giáo dục chính trị. Các biện pháp thể hiện sự đa
dạng của cách thức tiến hành nên giúp giáo viên có nhiều sự lựa chọn. Trên điều kiện
của đơn vị, giáo viên có thể linh hoạt và sáng tạo trong vận dụng biện pháp sao cho
phù hợp với khả năng thực hiện của thầy và trò.
Chuỗi các yếu tố cấu thành thế giới quan khoa học của học sinh lớp thực
nghiệm được nâng cao hơn lớp đối chứng. Tỷ lệ học sinh đạt điểm khá, giỏi ở lớp
thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng. Học sinh đạt điểm trung bình và yếu ở lớp thực
nghiệm giảm đi ở bài kiểm tra thứ 2 và thấp hơn lớp đối chứng.
Thái độ học tập của học sinh lớp thực nghiệm có nhiều thay đổi. Cả giáo viên
dự giờ và trực tiếp dạy đều đánh giá học sinh chú ý nghe giảng, tích cực xây dựng
bài, chủ động trong thảo nhóm... Đó cũng là mục đích mà các biện pháp sư phạm
hướng tới.
Quy mô ảnh hưởng của các biện pháp với việc hình thành, phát triển thế giới
quan khoa học cho học sinh trong dạy học môn Giáo dục chính trị nằm trong khoảng từ
trung bình đến lớn. Để đạt mức độ ảnh hưởng tối đa phải kết hợp hoạt động với các tổ
chức giáo dục khác (Đoàn Thanh niên, Hội học sinh – sinh viên...).
Kết quả thực nghiệm cùng phiếu đánh giá của giáo viên đã khẳng định ưu thế
vượt trội, tính khả thi của các biện pháp hình thành, phát triển thế giới quan khoa học
cho học sinh trong dạy học môn Giáo dục chính trị. Đó là phép kiểm chứng đúng đắn
và khoa học nhất. Giả thuyết khoa học của Luận án đã được chứng minh. Những biện
pháp này có thể nhân rộng, áp dụng đại trà cho đối tượng học sinh trung cấp chuyên
nghiệp trên cả nước có những đặc điểm tương đồng.

22

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Hình thành và phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên
nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị là một trong những nhiệm vụ mà người
giáo viên dạy môn học này phải thực hiện. Tuy nhiên, kết quả hình thành, phát triển
thế giới quan này cho học sinh chưa tương xứng với vai trò và nhiệm vụ của môn học.
Còn nhiều học sinh không thích học, học đối phó, thụ động và có thái độ coi thường
môn học này, cho nó là môn học phụ. Vì vậy, thế giới quan khoa học hình thành ở
những học sinh này không vững chắc.
Xác định được tầm quan trọng của thế giới quan khoa học với việc định hướng
hoạt động của con người nên các nhà lý luận đã sớm vào cuộc. Các công trình nghiên
cứu về đề tài này khá phong phú và sâu sắc, song chưa có công trình nào đề cập
chuyên sâu tới việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung
cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị. Khoảng trống khoa học này
cần được nghiên cứu và giải đáp thấu đáo những thắc mắc như (1) Thế giới quan
khoa học là gì?, (2) Những yếu tố cơ bản nào cấu thành thế giới quan khoa học?, (3)
Thế giới quan khoa học có đặc điểm và vai trò như thế nào?, (4) Làm thế nào để hình
thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp?, (5)
Học sinh trung cấp chuyên nghiệp đã có thế giới quan khoa học chưa?, (6) Hình thành
và phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên nghiệp là hình
thành và phát triển cái gì?, (7) Môn Giáo dục chính trị có vị trí và vai trò như thế nào
đối với việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp
chuyên nghiệp? (8) Việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh
trung cấp chuyên nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị đã và đang được các
giáo viên thực hiện như thế nào? (9) Quá trình hình thành, phát triển thế giới quan
khoa học cho học sinh chịu sự tác động của những yếu tố nào?, (10) Cần vận dụng

các biện pháp sư phạm như thế nào để hình thành, phát triển thế giới quan khoa học
cho học sinh trong dạy học môn Giáo dục chính trị đạt hiệu quả nhất?.
Thế giới quan khoa học là hệ thống những quan điểm đúng đắn về bản chất và
những quy luật phát triển chung của giới tự nhiên, xã hội và tư duy, về con đường
nhận thức, về vị trí và vai trò của con người trong nhận thức và cải tạo thế giới. Để
hình thành, phát triển thế giới quan này trong dạy học môn Giáo dục chính trị chính
là tác động vào các yếu tố cấu thành nó. Khi học trò có được thế giới quan khoa học,
các em không chỉ có hệ thống tri thức lý luận khoa học mà còn được nó soi đường
cho mọi hành động. Niềm tin vào bản thân, vào con người, tin vào sự lãnh đạo của


23

Đảng, có tình cảm với chế độ xã hội chủ nghĩa mà Đảng và nhân dân ta đang thực
hiện sẽ được củng cố. Qua học tập, học sinh rèn luyện ý chí và lòng quyết tâm theo
đuổi và thực hiện mục tiêu, lý tưởng của mình.
Quá trình hình thành, phát triển thế giới quan khoa học của học sinh trong dạy
học môn Giáo dục chính trị không phải là sự áp đặt từ phía giáo dục mà nó là sự chủ
động của học trò. Thầy cô dạy môn Giáo dục chính trị chỉ giữ vai trò định hướng cho
quá trình học tập và rèn luyện, bản thân học sinh phải vào cuộc, phải trải nghiệm và
tự lĩnh hội. Bởi việc học tập và rèn luyện là của học sinh, do học sinh và tự học sinh
thực hiện, không ai có thể làm thay hay làm hộ. Ý thức và thái độ học tập, rèn luyện
trong môn Giáo dục chính trị của học sinh ảnh hưởng trực tiếp tới kết quả hình thành,
phát triển thế giới quan khoa học. Do đó, giáo viên phải làm thay đổi thái độ cực
đoan của học sinh với môn học, nâng cao ý thức chấp hành, xây dựng động cơ và
mục tiêu học tập môn Giáo dục chính trị cho học trò. Giúp các em nhận ra giá trị và
ích lợi của môn học nếu có được tri thức lý luận này. Đó là động cơ thúc đẩy học trò
hăng say với môn học này.
Thực tế dạy học môn Giáo dục chính trị đã chỉ ra rằng, các thầy cô đã vận dụng
nhiều biện pháp để nâng cao hiệu quả việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa

học cho học trò nhưng chưa thành công. Nguyên nhân xuất hiện cả ở góc độ chủ quan
và khách quan, song vì nhiều lý do khác nhau mà các thầy cô chưa quan tâm khắc
phục triệt để, hoặc có khắc phục nhưng không thành công.
Để hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trung cấp chuyên
nghiệp trong dạy học môn Giáo dục chính trị, các thầy cô phải sử dụng đồng bộ các
biện pháp sư phạm. Tác giả đã đề xuất và chứng minh tính khả thi, tính hiệu quả của
ba nhóm biện pháp với việc hình thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học
sinh trong dạy học môn Giáo dục chính trị. Đó là (1) nhóm biện pháp trang bị tri thức
và niềm tin khoa học, (2) nhóm biện pháp phát triển năng lực thực tiễn, (3) nhóm
biện pháp bồi dưỡng phẩm chất của người lao động mới xã hội chủ nghĩa. Trong từng
nhóm biện pháp, thầy cô phải lưu ý tới quy trình và điều kiện thực hiện. Kết quả hình
thành, phát triển thế giới quan khoa học cho học sinh trong dạy học môn Giáo dục
chính trị được đo bằng thang đánh giá tư duy của Anderson.
2. Kiến nghị
Từ kết quả đạt được bước đầu trong luận án, từ thực tiễn dạy học và đổi mới
phương pháp dạy học môn Giáo dục chính trị hiện nay, tác giả kiến nghị:
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường cao đẳng, trường trung cấp chuyên
nghiệp và các đơn vị có liên quan, cần quan tâm hơn nữa tới việc tổ chức bồi dưỡng