skkn dạy học các yếu tố hình học lớp 4

Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố
Phần mở đầu

I - Lý do chọn đề tài:
Trong chng trỡnh giỏo dc tiu hc hin nay, mụn Toỏn cựng vi cỏc
mụn hc khỏc trong nh trng Tiu hc cú nhng vai trũ gúp phn quan trng
o to nờn nhng con ngi phỏt trin ton din.
Toỏn hc l mụn khoa hc t nhiờn cú tớnh lụgớc v tớnh chớnh xỏc cao, nú
l chỡa khúa m ra s phỏt trin ca cỏc b khoa hc khỏc.
Mun hc sinh Tiu hc hc tt c mụn Toỏn thỡ mi ngi Giỏo viờn
khụng phi ch truyn t, ging gii theo cỏc ti liu ó cú sn trong Sỏch giỏo
khoa, trong cỏc sỏch hng dn v thit k bi ging mt cỏch dp khuụn, mỏy
múc lm cho hc sinh hc tp mt cỏch th ng. Nu ch dy hc nh vy thỡ
vic hc tp ca hc sinh s din ra tht n iu, t nht v kt qu hc tp s
khụng cao. Nú l mt trong nhng nguyờn nhõn gõy ra cn tr vic o to cỏc
em thnh nhng con ngi nng ng, t tin, sỏng to sn sng thớch ng vi
nhng i mi din ra hng ngy.
Để đào tạo con ngời mới một cách toàn diện mà đặc biệt là phù hợp với
sự phát triễn hiện nay của mạng lới thông tin, việc giáo dục con ngời mới có đầy
đủ các tiêu chuẩn về trình độ, kiến thức,... đáp ứng nhu cầu phát triễn của thời
đại thì cùng với những đổi mới về nội dung dạy học là sự đổi mới phơng pháp
dạy học, coi trọng, khuyến khích dạy học trên cơ sở hoạt động học tập tích cực,
chủ động sáng tạo của học sinh. Với hoạt động chủ đạo của học sinh, ngời thầy
chỉ đóng vai trò tổ chức hớng dẫn . Học sinh tự khám phá kiến thức và giải quyết
vấn đề dới sự trao đổi, thảo luận, hợp tác, thống nhất ý kiến,...để hình hình thành
kiến thức.
Ngời giáo viên ngoài việc dạy tốt phần lý thuyết còn cần phải chú ý khai
thác của các bài tập ở sau phần lý thuyết để phát triển t duy cho học sinh và rèn

kỹ năng thực hành và áp dụng vào đời sống thực tiễn. Đặc biệt đối với môn
Toán, nhiệm vụ lại càng quan trọng, góp phần to lớn vào việc giáo dục con ngời
phát triển một cách toàn diện.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

1


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

Chơng trình với 5 mạch kiến thức là:
- Số học và một số yếu tố đại số.
- Đại lợng - Đo đại lợng
- Các yếu tố hình học
- Giải toán có lời văn
- Các yếu tố thống kê.
Năm mạch kiến thức này đợc sắp xếp xen kẽ lần nhau, phản ánh sự thống
nhất của Toán học hiện đại, đồng thời cũng góp phần làm cho các bài học đợc
phong phú hơn. Trong đó, yêu tố hình học là mạch kiến thức mang tính trừu tợng, khái quát cao và khó dạy. Với t duy cụ thể, cảm tính của học sinh nhỏ, giáo
viên tiểu học ngoài nhiệm vụ cung cấp kiến thức cơ bản về hình học còn phải
hình thành, củng cố và rèn luyện một số kỹ năng để qua đó giúp học sinh lĩnh
hội đợc kiến thức, phát huy đợc khả năng t duy, sáng tạo óc tợng tởng phong
phú, biết ứng dụng kiến thức vào trong cuộc sống. Việc hình thành khái niệm,
biểu tợng hình học và rèn luyện kỹ năng thực hành cho học sinh có vai trò rất
quan trọng bởi nó yêu cầu học sinh phải vận dụng vốn hiểu biết của mình để t
duy một cách tích cực, sáng tạo để nắm bắt đợc các khái niệm, các biểu tợng đó

và phát triển t duy và trí tởng tợng không gia làm cơ sở cho việc học môn hình
học sau này. Chính vì vậy chơng trình tiểu học mới đã chú trọng đến vấn đề thực
hành cụ thể: Sách giáo khoa mới đã tăng các bài dạy, bài thực hành về thời lợng
và thời gian nhằm rèn luyện kỹ năng vận dụng cho học sinh. Ngay từ các lớp 1,
2, 3 học sinh đã phải tiến hành các hoạt động hình học thông qua các bài tập, bài
thực hành từ đơn giản đến phức tạp. Tuy nội dung thực hành đợc sắp xếp từ dễ
đến khó; với nhiều bài tập đa dạng, đã chú trọng đến việc tăng cờng rèn kỹ năng
thực hành ứng dụng nhng hiệu quả vẫn cha cao, học sinh tiểu học vẫn còn nhiều
hạn chế về mảng kiến thức này.
Trong thực tế việc dạy học hiện nay, một lớp học với đối tợng học sinh
khác nhau. Do đó xác định yêu cầu cơ bản đối với học sinh đại trà là phải nắm
chắc chơng trình sách giáo khoa quy định, nắm đợc mức độ yêu cầu về các yếu
tố hình học trong chơng trình đồng thời phải xác định đợc yêu cầu nâng cao đối

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

2


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

với học sinh khá giỏi.Trong chơng trình toán 4 các yếu tố hình học có thời lợng
khá khiêm tốn và đợc bố trí rải rác trong chơng trình. Tuy nhiên các kiến thức đó
có tính khoa học, tính hệ thống, có cấu trúc hợp lý, sắp xếp đan xen với các
mạch kiến thức này, liên quan chặt chẽ và hỗ trợ cho nhau nhằm giúp các em đạt
đợc chuẩn kiến thức nh yêu cầu đã đặt ra.
Vậy để phát huy tính tích cực hoạt động của học sinh các yếu tố hình học

và rèn kỹ năng thực hành các kiến thức đó cần phải thế nào?
Với lý do trên tôi đã đi vào nghiên cứu vấn đề:
Dạy học các yếu tố hình học ở lớp 4
II . Mục đích nghiên cứu:
- Tìm hiểu thực trạng việc dạy các yếu tố hình học ở lớp 4.
-Gúp phn i mi phng phỏp dy hc mụn Toỏn tiu hc theo
phng hng phỏt huy tớnh tớch cc, ch ng v sỏng to ca hc sinh, tng
cng hot ng cỏ th.Hỡnh thnh v rốn luyn k nng vn dng kin thc vo
thc tiễn,từ đó nâng cao chất lợng dạy học các yếu tố hình học ở lớp 4.
- Rèn kỹ năng thực hành ứng dụng kiến thức.
III. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu:
- Đối tợng: Học sinh lớp 4A3 trờng tiểu học Gia Sàng năm học 20092010
- Chơng trình: môn toán lớp 4
IV .phơng pháp nghiên cứu
thc hin ti ny, tụi ó s dng cỏc phng phỏp sau :
1. Nghiờn cu ti liu :
- c cỏc ti liu sỏch, bỏo, tp chớ giỏo dc... cú liờn quan n ni dung
ti.
- c sỏch giỏo khoa, sỏch giỏo viờn, cỏc loi sỏch tham kho : Toỏn tui
th,Luyện giải toán 4,Vui học hình học...

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

3


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

2. Nghiờn cu thc t :
- D gi, trao i ý kin vi ng nghip v ni dung,phơng pháp giảng
dạy các yếu tố hình học lớp 4.
- Tng kt rỳt kinh nghim trong quỏ trỡnh dy hc.
- T chc v tin hnh thc nghim s phm (Son giỏo ỏn,thụng qua cỏc
tit dy kim tra tớnh kh thi ca ti).

Phần nội dung
Chơng I
Cơ sở lý luận và thực tiễn
I - Vị trí mục tiêu và nhiệm vụ môn toán tiểu học:
- Vị trí:
Bc tiu hc l bc hc gúp phn quan trng trong vic t nn múng cho
vic hỡnh thnh v phỏt trin nhõn cỏch hc sinh. Mụn toỏn cng nh nhng
mụn hc khỏc cung cp nhng tri thc khoa hc ban u, nhng nhn thc v
th gii xung quanh nhm phỏt trin nng lc nhn thc, hot ng t duy v
bi dng tỡnh cm o c tt p ca con ngi,đồng thời là cơ sở để học sinh
học lên bậc trung học t duy toán học, phơng pháp toán học rất cần thiết cho đời
sống, cho học tập giúp cho học sinh:
+ Biết cách đặt vấn đề, phân tích vấn đề, biết tìm cách hay nhất, gọn nhất
để giải quyết vấn đề; biết kiểm tra cách giải quyết vấn đề, phát triển khả năng
phê phán, đánh giá các ảnh hởng của điều kiện kết quả.
+ Biết nhận ra cái bản chất, bỏ qua cái thứ yếu, biết nghiên cứu các trờng
hợp chung và riêng, biết phân loại, không bỏ sót trờng hợp nào, biết từ những
vấn đề cụ thể rút ra kết luận chung.
+ Biết suy luận một cách ngắn gọn có căn cứ đầy đủ, chính xác, biết trình
bày diễn đạt những ý nghĩ của mình một cách ngắn gọn, rõ ràng, mạch lạc.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

4


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

+ Biết sử dụng ngôn ngữ, ký hiệu một cách chính xác.
- Mục tiêu:
Giúp học sinh:
+ Có đợc những kiến thức cơ bản ban đầu về số học các số tự nhiên, phân
số, các số thập phân, các đại lợng cơ bản, một số yếu tố đại số, hình học và
thống kê đơn giản.
+ Hình thành các kỹ năng thực hành tính toán, đo lờng, giải bài toán có
nhiều ứng dụng thiết thực trong cuộc sống.
+ Phát triển t duy và khả năng suy luận, đặc biệt là trìu tợng hoá, khái quát
hoá. Khả năng suy luận hợp lý và diễn đạt đúng (bằng lời, bằng ký hiệu) các suy
luận đơn giản kích thích trí tởng tợng, gây hứng thú học toán, góp phân rèn
luyện phơng pháp học tập và làm việc có kế hoạch, khoa học, sáng tạo
+ Ngoài những mục tiêu trên, cũng nh những môn học khác ở tiểu học,
môn toán còn góp phần hình thành và rèn luyện các phẩm chất các đức tính cần
thiết của ngời lao động trong xã hội thời hiện đại.
- Nhiệm vụ:
+ Hình thành hệ thống các kiến thức cơ bản, đơn giản có nhiều ứng dụng
trong đời sống bao gồm: Cách đọc, viết, so sánh các số tự nhiên, số thập phân,
các phép tính trong tập hợp các số tự nhiên, số thập phân.
+ Có những hiểu biết ban đầu, thiết thực nhất về các đại lợng cơ bản nh:
Độ dài, khối lợng, thời gian, diện tích, thể tích, dung tích, tiền Việt Nam và một

số đơn vị đo thông dụng. Biết sử dụng các dụng cụ để thực hành đo lờng, biết ớc
lợng các số đo đơn giản.
+ Rèn luyện để nắm chắc các kỹ năng tính nhẫm, tính viết về 4 phép tính
với các số tự nhiên, số thập phân, số đo các đại lợng.
+ Biết nhận dạng và bớc đầu biết phân biệt một số các hình học thờng gặp.
Biết tính chu vi, diện tích, thể tích của một số hình. Biết sử dụng một số dụng cụ
đơn giản để đo và vẽ hình.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

5


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

+ Có những hiểu biết ban đầu, đơn giản về những chữ thay số, về biểu
thức toán học, về phơng trình và bất phơng trình đơn giản nhất bằng phơng pháp
phù hợp với tiểu học.
+ Biết cách giải và cách trình bày bài giải với những bài toán có lời văn.
Năm chắc, thực hiện đúng quy trình bài toán. Bớc đầu biết giải một số bài toán
bằng những cách khác nhau.
+ Thông qua những hoạt động học tập toán để phát triển đúng mức một số
khả năng trí tuệ và thao tác t duy quan trọng nhất nh: So sánh, phân tích, tổng
hợp, trìu tợng hoá, khái quát hoá, cụ thể hoá, lập luận có căn cứ, bớc đầu làm
quen với những chứng minh đơn giản.
+ Hình thành các tác phong học tập và làm việc có suy nghĩ, có kế hoạch,
có kiểm tra, có tinh thần hợp tác, độc lập và sáng tạo, có ý chí vợt khó khăn, cẩn

thận, kiên trì, tự tin. Chơng trình môn Toán 4+5 là một bộ phận của chơng trình
môn Toán ở tiểu học. Là chơng trình giai đoạn 2 học tập sâu. Khái quát hơn, tờng minh hơn. Tính trừu tợng khái quát của chơng trình toán 4+5 đợc nâng lên 1
bậc so với lớp 1, 2, 3. Học sinh nhận biết và vận dụng một số tính chất của số,
phép tính, hình học ở dạng khái quát hơn. Toán 4+5 kế thừa và phát huy các kết
quả của đổi mới phơng pháp dạy học toán, góp phần đáp ứng những yêu cầu của
giáo dục đào tạo trong giai đoạn công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc.
II - Mục tiêu dạy học Toán 4
Dạy học toán 4 nhằm giúp học sinh đạt đợc:
1/ Về số các phép tính:
* Số tự nhiên:
+ Nhận biết một số đặc điểm chủ yếu của dãy số tự nhiên
+ Biết đọc, viết, so sánh, sắp xếp thứ tự số tự nhiên.
+ Biết cộng, trừ, các số tự nhiên; Nhân số tự nhiên với số tự nhiên có đến
ba chữ số (tích có không quá 6 chữ số). Chia số tự nhiên có đến sáu chữ số cho
số tự nhiên có đến ba chữ số (chủ yếu là chia cho số có đến hai chữ số).

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

6


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

+ Biết tìm một thành phần cha biết của phép tính khi biết kết quả tính và
thành phần kia.
+ Biết tính giá trị biểu thức số có đến ba dấu phép tính (có hoặc không có
dấu ngoặc) và biểu thức chứa một, hai, ba chữa dạng đơn giản.

+ Biết vận dụng tính chất giao hoán và kết hợp của phép cộng và phép
nhân, tính chất nhân một tổng với một số để tính bằng cách thuận tiện nhất.
+ Biết tính nhẩm trong phạm vi các bảng tính, nhân với 10, 100, 1000 chia
cho 10, 100, 1000 phân số có hai chữ số với 11.
+ Nhân biết dấu hiệu chia hết cho 2, 5, 9, 3
* Phân số:
- Bớc đầu nhận biết về phân số (qua hình ảnh trực quan)
- Biết đọc, viết phân số, tính chất cơ bản của phân số, biết rút gọn, quy
đồng mẫu số các phân số, so sánh hai phân số.
- Biết cộng, trừ, nhân, chia hai phân số dạng đơn giản (mẫu số không vợt
quá 100).
2/ Về đo lờng:
- Biết mối quan hệ giữa yến, tạ, tấn với kg; Giữa gây, phút, giờ; Giữa ngày
và giờ, năm và thế kỷ, giữa dm2 và cm2; giữa dm2 và m2, giữa km2 và m2.
- Biết chuyển đổi các đơn vị đo đại lợng thông dụng trong một số trờng
hợp đơn giản.
- Biết sử dụng các đơn vị đo đại lợng (đã học) trong một số trờng hợp cụ
thể khi thực hành, vận dụng.
3/ Về các yếu tố hình học:
- Nhận biết: Góc vuông, góc nhọn, góc tù, góc bẹt, hai đờng thẳng vuông
góc, hai đờng thẳng song song, một số đặc điểm về cạnh, góc của hình chữ nhật,
hình vuông, hình bình hành, hình thoi.
- Biết vẽ: Đờng cao của hình tam giác, hai đờng thẳng vuông góc, hai đờng thẳng song song, hình chữ nhật, hình vuông biết độ dài các cạnh.
- Biết tính chu vi, diện tích của hình bình hành, hình thoi.
4/ Về một số yếu tố thống kê và tỷ lệ bản đồ:

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

7

Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

- Biết đọc và nhận định (ở mức độ đơn giản) các số liệu trên biểu đồ cột.
- Biết một số ứng dụng của tỉ lệ bản đồ trong thực tế
5/ Giải toán có lời văn:
- Biết tự tóm tắt bài toán bằng cách ghi ngắm gọn hoặc sơ đồ, hình vẽ.
- Biết gỉai và trình bày bài giải các bài toán có đến ba bớc tính, trong đó có
các bài toán: Tìm số trung bình cộng, tìm hai số biết tổng và hiệu của hai số đó;
tìm hai số khi biết tổng và ti số của hai số đó, tìm hai số biết hiệu và tỉ số của hai
số đó.
6/ Về phát triển ngôn ngữ, t duy và nhân cách của học sinh:
- Phát triển (ở mức độ thích hợp) năng lực phân tích tổng hợp, khái quát
hoá và cụ thể hoá.
- Biết diễn đạt một số nhận xét, quy tắc, tính chất bằng ngôn ngữ nói, viết
ở dạng khái quát.
- Tiếp tục rèn luyện các đức tính: Chăm học, tự tin, trung thực, có tinh thần.
Nh vậy điểm mới về mục tiêu dạy học Toán 4 là: Tập trung vào các kiến
thức và kỹ năng cơ bản, tăng cờng tổ chức các hoạt động thực hành và phát triển
trí tuệ của học sinh theo chuẩn của chơng trình nhằm khẳng định vai trò của
chuẩn chơng trình trong quá trình đổi mới chơng trình tiểu học. Đó là cơ sở giúp
giáo viên thực hiện dạy học kiểm tra, đánh giá theo đúng yêu cầu về kiến thức,
kỹ năng và khả năng nhận thức của lứa tuổi học sinh tiểu học.
Mục tiêu dạy học các yếu tố hình học ở lớp 4:
1/ Về kiến thức:
Có biểu tợng về góc, góc nhọn, góc tù, góc bẹt, về 2 đờng thẳng vuông
góc, biết 2 đờng thẳng song song, một số đặc điểm về cạnh, góc của hình chữ

nhật, hình vuông, hình bình thành, hình thoi.
2/ Về kỹ năng:
Biết nhận dạng các dạng hình bình hành, hình thoi theo đặc điểm về yếu
tô góc, cạnh của hình đó. Biết nhận dạng các loại góc. Biết vẽ hai đờng thẳng
song song, hai đờng thẳng vuông góc và vẽ hình vuông, hình chữ nhật, hình thoi.
Biết tính chu vi, diện tích của hình bình hành, hình thoi. Biết cắt gấp, ghép hình.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

8


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

3/ Về thái độ:
Học sinh tích cực hứng thú học tập, phát triển kỹ năng trìu tợng hoá, khái
quát hoá, kích thích trí tởng tợng không gian (thông qua các bài toán về vẽ hình,
cắt gấp hình, ghép hình, phân tích tổng hợp hình) giúp học sinh biết diễn đạt
đúng thuật ngữ toán học. Khả năng phát hiện và giải quyết vấn đề, hình thành
cho học sinh phơng pháp tự học và ham tìm hiểu các bài toán, các vấn đề yếu tố
hình học.
III - Nội dung dạy học yếu tố hình học lớp 4:
1/ Góc vuông, góc nhọn, góc tù, góc bẹt.
2/ Giới thiệu hai đờng thẳng vuông góc, hai đờng thẳng song song. Thực
hành vẽ hai đờng thẳng vuông góc, hai đờng thẳng song song. Vẽ hình vuông,
hình chữ nhật.
3/ Giới thiệu hình bình hành. Diện tích hình bình hành

4/ Giới thiệu hình thoi. Diện tích hình thoi
Toàn bộ nội dung về các yếu tố hình học trong chơng trình Toán 4 là 17
tiết học riêng (bao gồm 7 tiết bài mới và 10 tiết thực hành và ôn tập). Và các bài tập
về yếu tố hình học đợc xen kẽ hợp lý với các mạch kiến thức khác. Với thời lợng và
lợng kiến thức khá khiêm tốn phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh lớp 4.
Các nội dung về yếu tố hình học lớp 4 có những đặc điểm sau:
4.1/ Nội dung dạy học các yếu tố hình học trong Toán 4 đã bổ sung, hoàn
thiện và có tính khái quát hoá, hệ thống hoá các kiến thức về yếu tố hình học đã
học, phù hợp với đặc điểm của giai đoạn học tập mới. Chẳng hạn ở lớp 3 học
sinh đợc học góc vuông, đến lớp 4 học sinh đợc học các góc không vuông là góc
nhọn, góc tù, góc bẹt. Từ đó khái niệm về góc đợc mở rộng hơn, học sinh biết đợc quan hệ giữa các góc, góc nhọn bé hơn góc vuông, góc tù lớn hơn góc vuông
và bóc bẹt bằng 2 góc vuông. Học về hình từ giác, học sinh đợc biết hệ thống các
hình tứ giác nh hình vuông, hình chữ nhật, hình bình hành, hình thoi, với các đặc
điểm yếu tố cạnh, góc, đỉnh của mỗi hình và đợc xét trong mối quan hệ giữa các
hình với nhau, từ hình ảnh cụ thể đến khái quát hơn. Hoặc khi xây dựng quy
tắc tính diện tích hình bình hành, hình thoi, học sinh đợc làm quen cách xây

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

9


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

dựng (hình thành) quy tắc mới bằng cách dựa vào quy tắc tính diện tích hình chữ
nhật đã biết với cách cắt ghép hình.
4.2/ Nội dung dạy học các yếu tố hình học trong Toán 4 có cấu trúc hợp

lý, sắp xếp đan xen với các mạch kiến thức, làm nổi rõ mạch kiến thức số học và
hỗ trợ học tốt các mạch kiến thức khác, phù hợp với từng giai đoạn phát triển học
tập của học sinh. Chẳng hạn, các bài giải toán có nội dung hình học (tính diện
tích hình bình hành, hình thoi), đã đề cập đến nhiều đơn vị đo đại lợng: cm2, dm2,
m2 cùng với các phép tính số học thực hiện trên số đo đại lợng đó. Sau khi học
biểu thức có chứa chữ (số học), các quy tắc tính diện tích, chu vi các hình đợc
khái quát thành các công thức chữ, nên khi thực hiện các công thức đó để tính
chu vi, diện tích các hình, học sinh có dịp củng cố kỹ năng tính giá trị biểu thức
có 2, 3 chữ đã học.
4.3/ Nội dung dạy học các yếu tố hình học trong Toán 4 đã thể hiện đúng
mức độ yêu cầu cơ bản về kiến thức, kỹ năng phù hợp trình độ chuẩn của mạch
kiến thức đó, đồng thời cũng quan tâm tới phát triển năng lực cá nhân học sinh
nh hình thành trí tởng tợng không gian (nhận dạng hình thoi, hình bình hành) đợc phát triển tính hệ thống khái quát (xây dựng quy tắc tính diện tích hình bình
hành, hình thoi từ quy tắc tính diện tích hình chữ nhật bằng cách cắt ghép hình,
sau đó khái quát các quy tắc thành các công thức tính có chữa chữ)
4.4/ Trong Toán 4, nội dung dạy các yếu tố hình học theo hớng tăng cờng
các bài luyện tập, thực hành. Qua hoạt động thực hành, học sinh đợc rèn các kỹ
năng vẽ hình (bớc đầu làm quen toán dựng hình) nh vẽ 2 đờng thẳng vuông góc,
2 đờng thẳng song song; vẽ hình chữ nhật, hình vuông với kích thớc đã cho, hoặc
kỹ năng gấp hình, cắt ghép hình khi xây dựng công thức tính diện tích hình bình
hành, hình thoi học sinh cũng đợc làm nhiều bài toán hình học có nội dung thực
tế gắn liên với độ dài, diện tích các hình trên mặt đất, tính diện tích mảnh vờn,
khu đất. Nội dung dạy học dành cho luyện tập, thực hành chiếm đến trên 70%
nội dung dạy học các yếu tố hình học ở lớp 4.
IV - Mức độ yêu cầu:

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

10

Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

Học hết chơng trình lớp 4 học sinh phải đạt đợc trình độ học tập tối thiểu
về các yếu tố hình học nh sau:
1/ Nhận biết các góc: Góc nhọn, góc từ, góc bẹt
2/ Nhận biết hai đờng thẳng vuông góc với nhau, hai đờng thẳng song
song với nhau.
3/ Viết vẽ hai đờng thẳng vuông góc, hai đờng thẳng song song, đờng cao
của một tình tam giác.
4/ Nhận biết hình bình hành, hình thoi, một số đặc điểm của mỗi hình, biết
cách tính chu vi và diện tích của mỗi hình.
Để cho mọi đối tợng nhận thức đều có cơ hội thể hiện mình và tích cực tự
giác, sáng tạo trong việc chiếm lĩnh tri thức nhằm phát triển t duy trong dạy học
ngời giáo viên cần lu ý để giao nhiệm vụ thêm cho học sinh (nhất là học sinh có
năng khiếu về môn Toán). Đi sâu và mở rộng các nội dung cơ bản trên nh: Nhận
dạng nhanh các góc qua so sánh, ớc lợng. Tìm ra nhiều cách cắt gấp, ghép hình
hoặc từ cách tính chu vi, diện tích thông thờng có thể suy ra cách tính độ dài một
cạnh sau khi biết chu vi và độ dài cạnh kia.
V - Các dạng bài tập chủ yếu về yếu tố hình học 4:
ở đây tôi chỉ nêu các dạng tổng quát cơ bản mà chúng tôi đã tìm hiểu.
1/ Bài tập về: Nhận biết góc, đờng thẳng
2/ Bài tập về: Vẽ đờng thẳng
3/ Bài tập về: Thực hành vẽ
4/ Bài tập về: Tính chu vi, diện tích của hình
5/ Bài tập về: Cắt gấp hình, ghép hình.
Chơng II

Thực trạng dạy học các yếu tố hình học trong
chơng trình toán 4 bậc tiểu học
1/ Việc triển khai chơng trình lớp 4 ở đơn vị:

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

11


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

ở trờng tiểu học Gia Sàng nói riêng chơng trình lớp 4 đợc triển khai thực hiện
đồng bộ. Trớc khi đa vào triển khai chơng trình tất cả các giáo viên đợc học tập tiếp
thu chơng trình sách giáo khoa mới và đổi mới phơng pháp dạy học. Giáo viên đợc
học tập trao đổi về nội dung chơng trình, sách giáo khoa và những điểm mới trong
chơng trình. Giáo viên đợc nghiên cứu các bài học, nêu cách sử dụng phơng pháp
dạy học và lập kế hoạch dạy học của một số bài cụ thể, đặc biệt là những bài học
mang tính khái quát cao hoặc các bài đợc cho là khó. Trong khi triển khai chơng
trình, hàng tuần giáo viên đợc dự giờ của đồng nghiệp, đợc sự góp ý của chuyên môn
trờng qua các tiết dạy. Đợc dạy các chuyên đề để rút kinh nghiệm. Đặc biệt trờng
tiểu học Gia Sàng thờng xuyên tổ chức cuộc thi xây dựng giáo án mẫu, giờ dạy
tốt,chuyên đề toán
Qua cuộc thi đã có nhiều giáo viên thể hiện tốt kế hoạch dạy học của mình và
thể hiện thành công qua tiết dạy cụ thể mà ở đó học sinh đợc thực sự hoạt động học
tập một cách tự giác, tích cực và sáng tạo dới sự tổ chức hớng dẫn của giáo viên.
Trên đây là những hoạt động nhằm thúc đẩy chất lợng dạy và học trong quá
trình triển khai chơng trình lớp 4 ở đơn vị tôi công tác.Ngoài ra việc dự giờ, kiểm tra,

đánh giá kết quả dạy học của giáo viên giúp cho giáo viên kịp thời điều chỉnh việc sử
dụng đồ dùng dạy học, sử dụng phơng pháp dạy học và việc lập kế hoạch dạy học
của mình nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, đó là động lực thúc đẩy chất lợng dạy
học trong trờng tiểu học. Trong dạy học Toán 4 nhiều giáo viên còn băn khoăn khi
dạy các yếu tố hình học nhất là về rèn kỹ năng vẽ, nhận biết hình đợc đa vào chơng
trình Toán 4.
2/ Thực trạng về dạy học các yếu tố hình học trong chơng trình Toán 4:
a/ Về giáo viên:
Trong dạy học, ngời giáo viên đã nhận thức đợc sự cần thiết của việc đổi mới
phơng pháp dạy học. Việc đổi mới phơng pháp dạy học cũng đợc phổ biến rộng rãi ở
các trờng tiểu học. Đặc trng của phơng pháp dạy học mới là coi ngời học là nhân vật
trung tâm của quá trình dạy học, còn giáo viên là ngời tổ chức, hớng dẫn hoạt động
của học sinh giúp học sinh huy động tối đa sự hiểu biết và vốn kinh nghiệm sống của

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

12


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

mình một cách tích cực, tự giác để chiếm lĩnh tri thức mới và vận dụng các tri thức đó
một cách sáng tạo vào luyện tập thực hành để rèn các kỹ năng mới.
Tuy nhiên, trong thực tế giảng dạy ngời giáo viên còn gặp nhiều khó khăn và
vẫn còn một số tồn tại trong việc dạy học các yếu tố hình học có ảnh hởng đến chất lợng dạy học đó là:
- Cha thực sự có lối mòn t duy để so sánh và cải tiến nên trong dạy học có
nhiều lúc việc sử dụng phơng pháp dạy học và thực hiện các hoạt động trên lớp cha

đợc nhuần nhuyễn và linh hoạt.
- Ngời giáo viên có ít sách tham khảo hoặc nếu có sách tham khảo thì những
vấn đề mà giáo viên còn vớng mắc thì lại không có trong sách tham khảo. Ví dụ nh:
Cách hình thành khái niệm dạy cách rèn kỹ năng thực hành, hoặc nếu có thì còn nói
chung do vậy nhiều giáo viên trong khi dạy chỉ giới thiệu một cách sơ bộ.
- Khi dạy các tiết thực hành vẽ giáo viên thiếu sự hớng dẫn tỉ mỉ, theo dõi và
giúp đỡ học sinh khi học sinh vớng mắc nên học sinh cha áp dụng đợc vào thực tế.
b/ Về học sinh:
Học sinh chăm chỉ ngoan ngoãn ham thích học toán nhất là đợc thực hành
trên đồ vật cụ thể nh: Vẽ, cắt gấp, ghép hình, đo và so sánh hình. Bởi vì các em học
theo kiểu chỉ hoạt động theo mẫu và ghi nhớ thông tin nên các em tiếp thu kiến thức
một cách ít tích cực, còn bị động. Vì thế các em nắm kiến thức cha thực sự sâu, cha
hiểu rõ bản chất của vấn đề. Học sinh mới chỉ biết sử dụng quy tắc một cách máy
móc mà cha vận dụng linh hoạt trong luyện tập thực hành để hình thnàh kỹ năng, kỹ
xảo.
- 100% số học sinh lớp 4 có sách giáo khoa và đồ dùng học tập đầy đủ nhng
việc khai thác nội dung học tập cha linh hoạt. Học sinh còn lúng túng khi thực hành
một số thao tác vẽ cơ bản nh:
Ví dụ 1: Khi vẽ hình, học sinh vẽ thừa (thiếu) nét, không đúng số đo hoặc vẽ
cẩu thả nên cha chuẩn.

+ Vẽ hình vuông ABCD có cạnh 4cm, học sinh vẽ nh sau:
B

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

13


Sáng kiến kinh nghiệm

hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

A

D
C

Ví dụ 2: Nhiều khi học sinh đọc đề bài xong vội vàng làm ngay mà không
xác định rõ yêu cầu của bài.
+ Vẽ chiều cao đỉnh A xuống đáy BC, học sinh vẽ nh sau:
A

C

A

B

C

B

Có những sai lầm này một mặt là do nhận thức của học sinh tiểu học
còn hạn chế, các em cho rằng chiều cao của hình tam giác phải nằm ở trong
hình tam giác đó. Mặt khác khi giảng dạy giáo viên cha kịp thời uốn nắn, sửa
sai khi học sinh thực hiện cha chính xác.
Những khó khăn trên dẫn đến thực trạng học sinh nắm biểu tợng hình học
không gian không chắc chắn, làm hạn chế đến việc học hình học ở lớp trên và

vận dụng vào thực tế cha thực sự tốt. Vậy để nâng cao chất lợng dạy học các yếu
tố hình học tôi đề ra một số biện pháp nh sau:

Chơng III
một số biện pháp để nâng cao chất lợng
dạy học các yếu tố hình học ở lớp 4

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

14


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

I - Những điều cần nắm vững để dạy học các yếu tố
hình học ở lớp 4 đạt hiệu quả cao:
* Đối với giáo viên:
Để dạy học các yếu tố hình học ở lớp 4 đạt hiệu quả cao ngời giáo viên
cần nắm đợc các nội dung về yếu tố hình học đợc giới thiệu thế nào? Khi dạy
học có những điểm nào cần lu ý và nhấn mạnh? Đặc biệt các kiến thức về yếu tố
hình học ở giai đoạn 2. Nắm đợc tâm sinh lý trình độ nhận thức của học sinh lớp
4 để lựa chọn phơng pháp tổ chức truyền đạt kiến thức phù hợp, đạt kết quả cao
trong dạy học.
* Đối với học sinh:
Học sinh Tiểu học t duy bắt đầu t những biểu tợng cụ thể về kiến thức
toán học và đợc hình thành chủ yếu bằng con đờng thực nghiệm. Chính vì vậy,
dạy học các yếu tố hình học ở lớp 4 theo hớng tích cực hoá hoạt động của ngời

học và rèn luyện kỹ năng thực hành ứng dụng vào đời sống lại cần nhiều đến
dụng cụ hình học. Nên vai trò của dụng cụ hình học cũng hết sức quan trọng. Đó
là những dụng cụ thớc kẻ, ê ke, com pa, bút chì.
Sau đây là một số điều những tồn tại mà tôi nhận thấy ngời giáo viên cần
chú ý để nâng cao chất lợng dạy và học các yếu tố hình học trong chơng trình
lớp 4.
1/ Dạy học nội dung hình thành biểu tợng, khái niệm hình học, nhận
dạng hình, nhận biết quan hệ song song và vuông góc của hai đờng thẳng:
- Trong toán 4, việc hình thành các khái niệm, biểu tợng hình học và nhận
dạng hình đã đi sâu hơn vào các đặc điểm về yếu tố cạnh, góc, về quan hệ
song song, bằng nhau giữa các cạnh của hình bình hành (hình bình hành có hai
cặp cạnh đối diện song song và bằng nhau, hình thoi có 2 cặp cạnh đối diện
song song và 4 cạnh bằng nhau). Bớc đầu học sinh đợc biết các hình học (hình
chữ nhật, hình vuông, hình bình hành, hình thoi) cũng là hình tứ giác. Tuy nhiên
Toán 4 cũng cha đa ra định nghĩa khái niệm các hình, nên khi dạy nhận
dạng hình, học sinh vẫn dựa vào quan sát dựa vào một vài đặc điểm yếu tố
về cạnh, góc, để mô tả nhận biết mà thôi.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

15


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

- ở lớp 3, học sinh đã đợc làm quen về góc với các nhận biết góc đó nh
là nhận dạng một hình. Đến lớp 4, góc đợc nhận biết cụ thể hơn với các đặc

điểm của mỗi góc so với góc vuông (góc nhọn bé hơn góc vuông, góc tù lớn
hơn góc vuông, góc bẹt bằng hai góc vuông). Tuy nhiên để có biểu tợng về
góc ở tiểu học, học sinh chủ yếu dựa vào quan sát tổng thể hình để nhận biết,
cha đề cập đến khái niệm về góc nh ở trờng trung học cơ sở.
- Các quan hệ song song vuông góc của 2 đờng thẳng đợc xây dựng trực
quan từ quan hệ giữa các cạnh của hình chữ nhật đã học. Bởi vậy, để nhận biết
đợc 2 đờng thẳng song song hoặc vuông góc với nhau, học sinh chỉ có thể dựa
vào sự trực quan nêu trên (cha thể dựa vào các dấu hiệu nhận biết nào khác về
2 đờng thẳng song song hoặc vuông góc với nhau nh ở trờng trung học cơ sở).
2/ Dạy nội dung diện tích hình bình hành, hình thoi:
- Trong toán lớp 4, các quy tắc tính diện tích hình bình hành, hình thoi đợc
xây dựng từ quy tắc tính diện tích hình chữ nhật theo các bớc sau:
Bớc 1: Cắt ghép hình bình hành hoặc hình thoi để đợc hình chữ nhật có
diện tích bằng diện tích hình bình hành hoặc hình thoi. Trong đó diện tích hình
chữ nhật đã biết cách tính.
A
h

B

A

B
h
H

C

D
H

a

a

I H

n/2

n/2

n/2

Bớc 2: Dựa vào các công thức tính diện tích hình chữ nhật suy ra công
thức tính diện tích hình bình hành (hoặc hình thoi) chẳng hạn:
S = aìh

hoặc:

S=

m.n
2

Bớc 3: Phát biểu quy tắc tính diện tích bằng lời của biểu thị bằng công
thức chữ chẳng hạn nh: Diện tích hình bình hành bằng độ dài đáy nhân với đờng

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

16

Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

cao (cùng đơn vị đo) S = a ì h hoặc Diện tích hình thoi bằng tích độ dài hai đờng chéo chia cho 2 (cùng đơn vị đo) S =

m.n
.
2

- Đối với lớp 4 hình bình hành, hình thoi là 2 tứ giác đợc xây dựng có tính
chất giới thiệu, bổ sung giúp học sinh biết 1 hệ thống các hình tứ giác thờng
gặp trong thực tế nh: Hình vuông, hình chữ nhật, hình bình hành, hình thoi, (hình
thang ở lớp 5). Bởi vậy khi dạy học về các hình này, cha yêu cầu học sinh đi sâu
vào các đặc điểm, tính chất của hình, cách xây dựng công thức tính chu vi, diện
tích các hình đó. Mà chủ yếu yêu cầu học sinh vận dụng quy tắc công thức để
tính chu vi, diện tích các hình với những số đo cạnh đáy, chiều cao, đờng chéo
đã biết.
3/ Dạy học các kỹ năng thực hành, luyện tập vẽ hình, cắt gấp hình,
ghép hình:
- Về nội dung học sinh đợc học:
+ Vẽ đờng thẳng đi qua một điểm và song song với đờng thẳng cho trớc.
+ Vẽ đờng thẳng đi qua một điểm và vuông góc với đờng thẳng cho trớc.
+ Vẽ hình chữ nhật có chiều dài, chiều rộng cho trớc.
+ Vẽ hình vuông có độ dài cạnh cho trớc.
Các bài vẽ hình này mới đợc thực hiện ở dạng đơn giản, giúp học sinh bớc
đầu làm quen với cách vẽ hình bằng cách thực hiện các bớc, các thao tác vẽ nh

trong sách giáo khoa mà cha yêu cầu giải thích tại sao lại vẽ đợc các hình nh
vậy. Ngoài kỹ năng vẽ hình nêu trên, học sinh cũng cần đợc thực hành các kỹ
năng cắt gấp hình nh gấp cắt tờ giấy để đợc hình thoi (bài 3 trang 141, Toán
4), thực hành cắt ghép hình bình hành (hoặc hình thoi) để thành hình chữ nhật
(trong bài tính diện tích hình bình hành, hình thoi, Toán 4). Qua các kỹ năng về
hình, cắp gấp hình, cắt ghép hình nh nêu trên học sinh đợc phát triển trí tởng tợng
không gian, nắm chắn các tính chất, đặc điểm của các hình thông qua hình ảnh
trực quan và bằng chính hoạt động thực hành tự giác tích cực của các em.
II - Biện pháp để nâng cao chất lợng dạy học các
yếu tố hình học lớp 4:

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

17


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

Biện pháp 1: Giúp học sinh nhận dạng, hình thành biểu tợng và nhận biết
quan hệ song song và vuông góc của hai đờng thẳng.
a/ Giúp học sinh nhận dạng góc, hình:
Khi dạy các loại góc giáo viên cần nhận mạnh các đặc điểm của mỗi loại
góc. Từ đó hớng các em đến cách quan sát tổng thể hay sử dụng ê kê để phân
biệt các loại góc dựa vào các đặc điểm về yếu tố cạnh, góc.
Ví dụ: Bài tập 1 - 2 trang 49 (Toán 4)
- Trong các góc sau đây, góc nào là: Góc vuông, góc nhọn, góc tù, góc bẹt?

M
A

I

Q

N

P

B

C

K

Y
G

D
X

U

Y

E

O

H

+ Trong các hình sau tam giác sau:
- Hình tam giác nào có ba góc nhọn?
- Hình tam giác nào có góc vuông?
- Hình tam giác nào có góc tù?
A

D
M

B

C

I

G

N

P

Từ chỗ nắm bắt đợc đặc điểm về cạnh, góc, đỉnh, học sinh còn biết trình
bày ý kiến một cách rõ ràng, cụ thể.
b/ Giúp học sinh nhận biết quan hệ song song và vuông góc của hai đoạn thẳng:

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

18


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

- Quan hệ vuông góc của hai đờng thẳng đợc xây dựng dựa trên góc vuông
và góc không vuông (ở lớp 3). Nên khi dạy giáo viên cần chú ý gợi mở để học
sinh liên tởng lại góc vuông và góc không vuông. Từ đó nhấn mạnh: Kéo dài
cạnh góc vuông đợc đờng thẳng vuông góc - hai đờng thẳng vuông góc tạo thành
4 góc vuông.
Ví dụ: Bài tập 3 - trang 50 (Toán 4)
Dùng êke để kiểm tra góc vuông rồi nêu tên từng cặp đờng thẳng vuông
góc với nhau trong mỗi hình sau:
A

E

B

P

Q

D
C
N

R

- Quan hệ song song của hai đờng thẳng:
Khi dạy giáo viên cân nhấn mạnh; hai đờng thẳng song song với nhau
không bao giờ cắt nhau. Từ các cặp cạnh song song của các hình đã học (hình
chữ nhật, hình vuông). Nên giáo viên cần hớng học sinh, khắc sâu hơn về đặc
điểm các hình đó.
Nh vậy để nhận biết các góc, các quan hệ song song và góc vuông của hai
đờng thẳng, học sinh nhận biết từ trực quan chủ yếu vẫn là quan sát tổng thể,
hoặc cũng có thể dựa vào ô vuông, các hình cho trớc. Nên giáo viên phải tổ chức
cho học sinh đợc hoạt động từ đồ vật, hình vẽ, đợc quan sát trình bày, để phát
triển năng lực phân tích, tổng hợp khái quát, cụ thể hoá.
Biện pháp 2: Rèn luyện kỹ năng thực hành dụng cụ hình học cho học
sinh. Trong dạy học các yếu tố hình học, việc rèn luyện kỹ năng vẽ hình cho học
sinh là một yêu cầu quan trọng bởi nó rèn cho học sinh cách sử dụng đồ dùng
học tập (trớc kẻ, êke, compa), vẽ hình theo yêu cầu.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

19


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

Các kỹ năng thực hành cần đạt ở lớp 4 là: Vẽ hai đờng thẳng song song, vẽ
hai đờng thẳng vuông góc, vẽ hình vuông và vẽ hình chữ nhật có độ dài cho trớc, cắt gấp hình, ghép hình..
Khi dạy thực hành ngời giáo viên cần nhắc nhở học sinh cách sử dụng các

dụng cụ vẽ hình, để vẽ, cắt, ghép hình đạt đợc yêu cầu tối thiểu đối với lớp 4.
Muốn vậy giáo viên cần:
+ Hớng dẫn thật cụ thể, tỉ mỉ quy trình khi thực hành
+ Nhắc nhở các sử dụng dụng cụ học tập.
+ Xác định đầy đủ, đúng yêu cầu bài thực hành.
+ Đa ra các trờng hợp sai để sửa và rút kinh nghiệm
a/ Vẽ hai đờng thẳng vuông góc:
- Quy trình:
Vẽ đờng thẳng CD đi qua điểm E và vuông góc với đờng thẳng AB cho trớc:
- Bớc 1: Đặt một cạnh góc vuông của êke trùng với đờng thẳng AB.
- Bớc 2: Chuyển dịch êke trợt theo đờng thẳng AB sao cho cạnh góc vuông
thứ hai của êke gặp điểm E.
- Bớc 3: Vạch một đờng thẳng theo cạnh đó thi đợc đờng thẳng CD đi qua
điểm E và vuông góc với AB.
- Vẽ đờng cao của hình tam giác.
VD1: Bài tập 2 - trang 53 (Toán 4)
Hãy vẽ đờng cao AH của các hình tam giác ABC trong mỗi trờng hợp sau:
A

B
C

B

C

A

C

A

B

b/ Vẽ hai đờng thẳng song song:
Vẽ đờng thẳng CD đi qua điểm E và song song với đờng thẳng AB cho trớc:
-Bớc 1: Vẽ đờng thẳng MN đi qua điểm E và vuông góc với đờng thẳng
AB.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

20


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

- Bớc 2: Vẽ đờng thẳng CD đi qua điểm E vuông góc với đờng thẳng MN
ta đợc đờng thẳng CD song song với đờng thẳng AB.
VD1: Bài tập 1 - trang 53 (Toán 4)
Hãy vẽ đờng thẳng AB đi qua điểm M và song song với đờng thẳng CD

C

D
.M

VD2: Bài tập 3 - trang 54 (Toán 4)

Cho hình tứ giác ABCD có góc đỉnh A và góc đỉnh D là góc vuông
a/ Hãy vẽ đờng thẳng đi qua B và song song với cạnh AD, cắt cạnh DC tại
điểm E.
b/ Dùng êke kiểm tra xem góc ở đỉnh E có là góc vuông hay không?
C
B
A

D

c/ Thực hành vẽ hình vuông, hình chữ nhật:
Vận dụng quy trình vẽ đờng thẳng song song, vẽ đờng thẳng vuông góc để
vẽ hình vuông, hình chữ nhật với độ dài cho trớc.
Khi hớng dẫn cho học sinh thực hành cần lu ý:
- Giáo viên cần phải làm mẫu đúng, cụ thể, rõ ràng rừng bớc để giúp học
sinh sử dụng đúng cách, đúng nghĩa và đúng quy trình.
- Hiểu đợc đặc điểm tâm lý của học sinh để kịp thời động viên, khích lệ,
hớng dẫn các em kiên trì, nhẫn nại khi thực hành
- Bên cạnh đó cần tập cho các em đo đạc, vẽ hình không cần dụng cụ
chính xác mà thông qua ớc lợng độ dài bằng nhiều các để phát triển khả năng
vận dụng trong thực tế.
d/ Cắt gấp hình, ghép hình và tái tạo hình.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

21


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

VD 1: Bài tập 3 trang 103 (Toán 4)
Vẽ thêm hai đoạn thẳng để đợc một hình bình hành.

VD2: Bài tập 1 trang 103 (Toán 4)
Cắt phần hình tam giác ADH rồi ghép nh hình vẽ để đợc hình chữ nhật ABIH.
A
D

H

B

A

B
C
I

C

H

VD3: Bài tập 3 - Tang 143 (Toán 4)
Cho bốn hình tam giác, mỗi hình nh hình bên:

2cm

3cm

a/ Hãy xếp bố hình tam giác đó thành một hình thoi nh sau:

b/ Tính diện tích hình thoi

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

22


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

VD4: Bài tập 4 - Trang 144 (Toán 4)
Thực hành gâp tờ giấy hình thoi (theo hình vẽ) để kiểm tra các đặc điểm
sau đây của hình thoi.
- Bốn cạnh đều bằng nhau.
- Hai đờng chéo vuông góc với nhau
- Hai đờng chéo cắt nhau tại trung điểm mỗi đờng

Đối với dạng bài tập này: Giáo viên cần làm cho học sinh nắm chắc đặc
điểm về cạnh, góc của các hình đã học: Chẳng hạn với hình bình hành cần nắm
vững hình bình hành có hai cặp cạnh đối diện song song và bằng nhau. Từ đó
học sinh sẽ vẽ đúng hình theo yêu cầu, hoặc đối với bài tập cắt, gấp, ghép hình
giáo viên cần hớng dẫn một cách rõ ràng. Học sinh xác định trung điểm của
đoạn thẳng (học ở lớp 3) để thực hiện theo tác.
Biện pháp 3: Rèn luyện kỹ năng ứng dụng các kiến thức hình học vào thực tiễn.

1/ Đối với môn toán:
Khi học về các yếu tố hình học, học sinh sẽ nắm vững một số hình hình
học với các đặc điểm nhận dạng riêng, nắm đợc cách vẽ hình, cách tính diện tích
một số hình. Học sinh biết dựa vào các đặc điểm về yếu tố cạnh, góc để vẽ tái
tạo hình, để vẽ hình và kiểm tra góc, hình. Học sinh tích cực hứng thú học tập
trên cơ sở đó để phát triển các năng lực trí tuệ, đặc biệt là kích thích và phát triển
trí tởng tợng không gian. Giúp học sinh biết diễn đạt các thuật ngữ toán học, các
ký hiệu toán học. Rèn khả năng phát hiện và giải quyết vấn đề, hình thành cho
học sinh phơng pháp tự học và ham tìm hiểu các bài toán, các vấn đề về yếu tố
hình học.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

23


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

Ngoài những vấn đề đó kiến thức hình học sẽ giúp các em trong giải toán,
khi tóm tắt bài toán bằng sơ đồ đoạn thẳng hoặc kiến thức hình học còn bổ trợ
cho các mảng kiến kiến khác nh số học, đo lờng.
2/ Đối với các môn học khác:
Các kiến thức hình học giúp học sinh tiếp thu các môn học khác một cách
tốt hơn, cụ thể hơn nh:
- Vẽ khung hình, chia mảng, vẽ hoạ tiết trong trang trí đối với môn Mỹ thuật.
- Đối với môn Lao động kỹ thuật: Sử dụng kiến thức hình học trong khâu,
thêu.

- Đối với môn Khoa học,Lịch sử, Địa lý; Cần kiến thức hình học để vẽ
biểu đồ, sơ đồ.
3/ Đối với đời sống thực tiễn:
Việc áp dụng các kiến thúc hình học đã học vào thực tiễn rất quan trọng,
đối với học sinh lớp 4 bởi rèn luyện cho các em biết các vận dụng chúng vào
trong cuộc sống hàng ngày.
- Các em biết vẽ, kẻ hình đơn giản để trang trí.
- Biết vận dụng để tính diện tích của mảnh đất, thửa ruộng hoặc khu vờn.
- Qua các hoạt động thực hành giúp các em tình ra các cách gấp hình,
ghép hình sáng tạo để sử dụng các loại hình hình học vào cuộc sống hàng ngày.
Do việc áp dụng đời sống thực tiễn của các yếu tố hình học khá phong
phú. Vì thế khi dạy giáo viên cần cho các em thực hành ngay tại lớp trên một số
đồ vật cụ thể, hay cần vận dụng hết vốn hiểu biết từng trải của học sinh trong đời
sống hàng ngày, nh thế sẽ tạo cho các em thói quen áp dụng một cách linh hoạt.

Chơng IV
Thực nghiệm s phạm
1/ Nội dung thực nghiệm:
Tôi tiến hành điều tra trình độ nắm kiến thức, kỹ năng vẽ hình thông qua hệ
thống hình, dới hình thức phiếu bài tập phát cho mỗi cá nhân học sinh. Do điều kiện
và thời gian hạn chế nên tôi chỉ tiến hành thực nghiệm một tiết.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

24


Sáng kiến kinh nghiệm
hình học lớp 4

Dạy học các yếu tố

2/ Tổ chức thực nghiệm:
- Thời gian: Tháng 3 năm 2010
- Địa điểm tiến hành: Lớp 4A3 Trờng Tiểu học Gia Sàng
3/ Kết quả thực nghiệm:
Sau khi học xong tiết học thực nghiệm, chúng tôi thu đợc kết quả:
Tổng

Tiết

số HS

dạy

23

2

Giỏi

Khá

SL % SL
14 60,7 6

Trung bình

% SL
26,1 2

%
8,7

Yếu

SL
1

%
4,3

Tôi nhận thấy: Bằng cách tích cực hoá hoạt động của ngời học, giáo viên
đã giúp các em nắm vững kiến thức bằng cách tự giác, tích cực, chủ động trong
học tập và phát huy sự sáng tạo của mình một cách tự nhiên, khá nhẹ nhàng,
thoải mái. Trong khoảng thời gian ngắn, dới sự hớng dẫn của giáo viên, các em
không còn thấy lúng túng khi thực hành.
Kết quả thực nghiệm cho thấy, học sinh nắm vững kiến thức, nắm vững
quy trình. Học sinh có kỹ năng thực hành học chính xác hơn và có khả năng
sáng tạo hơn trong những bài toán khó. Qua đó góp phần làm trí tởng tợng phong
phú hơn. Tạo cho các em tâm lý tự tin, vui vẻ và ngày càng hứng thú, say mê,
yêu thích môn học này.
Phần kết luân
Trên cơ sở tìm hiểu và nghiên cứu vấn đề Dạy học các yếu tố hình học ở
toán lớp 4 của giáo viên và học sinh trờng tiểu học Gia Sàng. Từ việc nghiên
cứu và tìm hiểu tôi rút ra đợc một số kết quả sau:
- Hiểu rõ cấu trúc nội dung môn Toán 4 chơng trình mới. Hiểu đợc những
điểm mới nổi bật của nội dung chơng trình môn Toán. Đặc biệt là yếu tố hình
học ở lớp 4.

Ngời thực hiện : Nguyễn Đàm Lâm

25