kinh nghiệm dự báo thời tiết

Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài:
Thực hiện nguyên lý giáo dục của Đảng: “Học đi đôi với hành, nhà trường gắn liền với xã
hội”. Trong dạy học địa lý việc gắn liền lý thuyết của nhà trường với thực tiễn cuộc sống
là hết sức cần thiết. Khí tượng học là khoa học góp phần to lớn trong vấn đề dự báo và
nghiên cứu khí tượng phục vụ sản xuất và đời sống nhân dân. Là một nước nông nghiệp,
trước khi khoa học khí tượng ra đời và phát triển ở Việt Nam, nhân dân lao động Việt
Nam trong quá trình lao động sản xuất đã quan sát tự nhiên và đúc kết nhiều kinh nghiệm
quí báu về dự báo thời tiết khí hậu và lưu truyền trong dân gian qua các câu tục ngữ, ca
dao.
Đề tài : “Tìm hiểu kinh nghiệm dự báo thời tiết - khí hậu của nhân dân qua một số câu tục
ngữ và ca dao Việt Nam” góp phần giúp học sinh học địa lý hiểu rõ được cơ sở khoa học
của các câu tục ngữ, ca dao dự báo thời tiết - khí hậu được lưu truyền trong dân gian,
đồng thời qua đó đối chứng kiểm nghiệm kiến thức đã học trong sách vở với thực tế trong
nhân dân.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài:
2.1. Mục tiêu:
Sưu tầm hệ thống các câu tục ngữ và ca dao trong kho tàng tục ngữ, ca dao Việt Nam
phản ánh kinh nghiệm dự báo thời tiết và qui luật của nó mà nhân dân đã đúc kết được
qua lao động sản xuất.
2.2. Nhiệm vụ:
- Xác định cơ sở khoa học cũng như không gian địa lý của các câu tục ngữ, ca dao mang
nội dung dự báo thời tiết - khí hậu.
- Vận dụng cơ sở lý luận để học sinh thấy rằng giữa lý thuyết và thực tiễn có mối quan hệ
với nhau rất chặt chẽ.

- Kết quả nghiên cứu giúp học sinh học Địa lý có thể vận dụng kiến thức đã học vào thực
tế, làm cho việc học môn Địa lý thêm sinh động hấp dẫn hơn. Từ đó thêm yêu và gìn giữ
kho tàng tục ngữ, ca dao Việt Nam của ông cha ta đúc kết để lại.
3. Đối tượng nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu là một số câu tục ngữ, ca dao phản ánh kinh nghiệm thực tiễn dự
báo thời tiết - khí hậu.
1


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- Giải thích các câu tục ngữ, ca dao trên khía cạnh địa lý, không phải trên khía cạnh văn
học dân gian.
- Kích thích tâm lý ham học hỏi tìm tòi học tập của học sinh để chiếm lĩnh tri thức và
người giáo viên cũng hoàn thành tốt việc truyền đạt tri thức đến học sinh.
4. Phương pháp nghiên cứu:
Hoàn thành đề tài này có sử dụng phương pháp thống kê, sưu tầm, phân tích các câu tục
ngữ, ca dao dựa trên cơ sở lý luận của bộ môn Địa lý.

NỘI DUNG
2


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

1. Thực trạng:
- Trong khi kho tàng tục ngữ, ca dao Việt Nam có rất nhiều câu được đúc kết về kinh
nghiệm dự báo thời tiết - khí hậu có liên quan đến kiến thức môn học Địa lý, nhưng việc
dạy học Địa lý trong trường phổ thông còn rất hạn chế trong việc liên hệ những kiến thức
địa lý với các câu tục ngữ - ca dao. Điều đó cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc tăng
thêm tính hấp dẫn và khắc sâu nguồn kiến thức của học sinh đối với môn học Địa lý.
- Việc giảng dạy môn Địa lý mà có liên hệ với các câu tục ngữ - ca dao trong trường phổ
thông còn phụ thuộc vào khả năng đầu tư của giáo viên trước khi lên lớp.
- Các câu tục ngữ, ca dao có nguồn gốc xuất xứ từ mọi miền đất nước, mà sự phong phú
của các từ ngữ địa phương trong các câu tục ngữ, ca dao cũng là một vấn đề mà người
nghiên cứu tìm hiểu gặp không ít khó khăn để hiểu rõ được ngôn từ trong đó.
2. Lý luận chung:
2.1. Khái niệm về thời tiết - khí hâu:
- Thời tiết: trong khí quyển luôn xảy ra các quá trình vật lý muôn hình muôn vẻ và hết sức
phức tạp, chúng thường xuyên làm thay đổi trạng thái của khí quyển. Trạng thái vật lý của
khí quyển ở mặt đất cũng như trên cao xảy ra trong một phạm vi nào đấy, trong một thời
gian nhất định gọi là thời tiết.
- Khí hậu: thời tiết luôn thay đổi theo không gian và thời gian, nhưng ở một khu vực nào
đấy nó chỉ giao động quanh những giá trị thời tiết trung bình nhiều năm gọi là khí hậu.
2.2. Đặc điểm chung của thời tiết và khí hậu nước ta:
Khí hậu Việt Nam thuộc loại hình khí hậu nhiệt đới gió mùa. Về căn bản đó là khí
hậu có nền nhiệt độ và độ ẩm cao nói chúng của khu vực nội chí tuyến chịu sự tác động
của chế độ Mặt Trời, ít biến đổi về góc nhập xạ và độ dài thời gian chiếu sáng trong quá
trình năm. Nhưng ảnh hưởng của chế độ gió mùa đã mang lại những tính chất dị thường
trong sự phân hóa mưa và trong cấu trúc địa phương của thời tiết. Tùy theo chế độ hoàn
lưu trong các thời gian và không gian khác nhau mà ở nước ta có các loại hình thời tiết
khác nhau.

3. Cơ sở khoa học của một số câu tục ngữ, ca dao dự báo thời tiết - khí hậu:
3.1. Quan hệ giữa động vật và thời tiết:
Động vật nhất là các loài côn trùng và các loài lưỡng cư khi độ ẩm hay áp suất
không khí thay đổi thì hoạt động và nếp sống của chúng dễ dàng thay đổi. Trong các loài
3


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

côn trùng thì kiến rất dễ thay đổi nếp sống khi độ ẩm không khí thay đổi, nên khi quan sát
nếp sống của kiến thay đổi nhân dân ta có các câu tục ngữ dự báo thời tiết:
- Kiến đen tha trứng lên cao
Thế nào cũng có mưa rào rất to.
- Kiến bò từ dưới lên cao
Mang theo cơm gạo gây nên mưa rào.
- Đường đi kiến đắp thành bờ
Chẳng mưa thì gió còn ngờ vực chi.
- Kiến cánh vỡ tổ bay ra
Bão táp mưa sa tới gần.
Kiến là loại côn trùng sợ nước sống ở dưới đất, trên các cành cây, trong các khe nứt của
tường, nếu độ ẩm không khí thay đổi, ắt trời sắp mưa kiến phải di cư để lánh nạn, đặc biệt
là kiến đen, kiến lửa, kiến mối, nên mỗi khi trời sắp mưa ta thường thấy kiến đen tha
trứng tha mồi chạy từ thấp lên cao, kiến lửa bị từng đàn ra khỏi hang, hay trời sắp mưa
kiến cánh vỡ tổ bay ra khắp nơi, đó là hiện tượng mà ai cũng có thể thấy được.
Với các loài côn trng có cánh dễ dàng cảm nhận khi độ ẩm không khí thay đổi, nhất là
loài chuồn chuồn. Chuồn chuồn là loài côn trùng có cánh mỏng manh, nếu không khí có

độ ẩm cao thì không thể bay cao được, nếu độ ẩm không khí thấp thì bay lên cao rất dễ
dàng, nên :
- Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.
Những khi gió to, khí áp giảm, các loài có cánh khó tồn tại nên chuồn chuồn phải di cư để
tránh gió, đặc biệt là gió bão:
- Tháng tám heo may, chuồn chuồn bay thì bão.
Hay: Gió heo may, chuồn chuồn bay thì bão.
Tháng 8 là tháng đầu thu, đây là thời kì bắt đầu hoạt động của cao áp Xibia, nước ta bắt
đầu có những đợt gió mùa đông bắc sớm (tháng 8 ở đây có nghĩa là tháng 9 dương dịch)
tức gió heo may và đó cũng là thời kì bắt đầu hoạt động của bão ở lãnh thổ phía bắc nước
ta, nên bão tháng tám (tháng 9 dương lịch) hễ thấy chuồn chuồn bay ắt sắp có bão.
Đối với các loại lưỡng cư như ếch, nhái hay cóc có bộ da rất nhạy cảm với độ ẩm
không khí, những lúc trời nắng nóng, các loài này thường nấp nơi mát mẽ để tránh nắng,
khi độ ẩm không khí tăng lên, trời chuẩn bị có mưa, chúng nhảy ra ngoài kèm theo những
tiếng kêu gọi bầy, bắt mồi và đây cũng là thời kì sinh sản của chúng ... khi cóc nghiến
4


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

răng, ếch nhái kêu thì nhất định trời sắp mưa nên dân gian có truyện cổ tích “Cóc kiện
trời” hay các câu ca dao, tục ngữ:
Cóc nghiến răng đang nắng thì mưa.
Hay: Ếch kêu uôm uôm ao chuôm đầy nước.
Chim én là loài chim thường xuất hiện, bay lượn trên bầu trời vào mùa xuân, nếu

chim én bay lượn là là sát mặt đất, ta cũng thể dự đoán một hai hôm sau sẽ mưa. Chim én
thực ra không có khả năng dự báo thời tiết nắng mưa, tuy nhiên vào những ngày xấu trời,
không khí có nhiều hơi nước, đọng cả vào bộ cánh của các loài côn trùng, làm tăng trọng
tải bay của chúng nên chúng chỉ bay là đà sát mặt đất, mặt khác các loài sâu bọ và côn
trùng cũng chui lên khỏi mặt đất hoạt động, nên chim én bay lượn sát mặt đất tìm mồi. Từ
các hiện tượng đó mới có câu tục ngữ:
- Én bay thấp mưa ngập bờ ao
Én bay cao mưa rào lại tạnh.
Ngoài dự báo thời tiết thông qua việc quan sát sự thay đổi cách sinh hoạt của các
sinh vật trong tự nhiên, nhân dân ta còn dựa vào việc quan sát các tập quán sinh hoạt các
loài vật nuôi trong nhà:
- Trời đã sẩm tối rồi,
Gà còn đi bới điểm trời sắp mưa.
Khi thời tiết xấu, áp suất không khí giảm, độ ẩm tăng, các loài côn trùng bay ra
khỏi tổ, các loài giun, dế bò lên mặt đất ... đó là những mồi ngon của gà, nên gà mãi mê
bắt mồi quên cả việc về chuồng, nên ta có thể đoán được gà về chuồng muộn là trời sắp
mưa
3.2. Dự báo thời tiết qua việc quan sát bầu trời:
Quan sát màu sắc của các đám mây trên bầu trời cũng có thể dự báo được mưa
bão:
- Thâm đông, hồng tây, dựng mây
Ai ơi ở lại ba ngày hãy đi.
Vì thâm đông, phía đông có các đám mây đối lưu, hồng tây là phía tây có ráng
hồng, dựng mây gió đổi hướng đông bắc. Như ta biết bão đổ bộ vào nước ta thường xuất
hiện từ biển Đông (khu vực tay bắc Thái Bình Dương) thường theo hướng tây - bắc, tây,
hay tây - tây bắc vào mùa hè khi chế độ gió của tâm áp thấp, phía đông nơi vị trí của bão,
hệ thống mây đối lưu dày đặc xuất hiện nên thâm đông, không khí có độ ẩm rất lớn nên
5

Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

xuất hiện ráng ở chân trời tây. Khi thấy thâm đông, hồng tây, dựng mây có nghĩa là bão
sắp đổ bộ vào nên hoãn ra khơi sau ba ngày bão tan mới đi.
Có câu:
Mây xanh thì nắng mây trắng thì mưa.
Mây xanh là trời trong xanh không một bóng mây, bầu trời xanh thẳm do không khí ít hơi
nước, ít bụi tia bức xạ Mặt Trời có bước sóng ngắn như xanh, lam, tím dễ bị tán xạ ra
xung quanh làm cho bầu trời có màu xanh. Khi trời đầy mây sự tán xạ trên bầu trời chủ
yếu do các hạt nước trong mây. Sự tán xạ đều như nhau đối với tất cả các bước sóng, bầu
trời có màu trắng đục do tổng hợp của toàn bộ quang phổ ánh sáng trắng nên “mây xanh
trời nắng, mây trắng trời mưa”. Như vậy mây đen, mây trắng đều có thể cho mưa.
Ngồi quan sát màu sắc của bầu trời, các hiện tượng quang học xảy ra trong khí quyển để
dự báo thời tiết mưa - bão. Nhân dân ta còn dựa vào đặc điểm của các tinh tú trên bầu trời
để dự báo thời tiết:
Sao dày thì nắng, vắng sao thì mưa.
Ban đêm trời nhiều sao hay ít sao, sao sáng hay mờ đều liên quan chặt chẽ tới tình
hình bầu trời lúc đó. Khi trời nhiều mây, sao thường bị mây che khuất, mặt khác ánh sáng
của sao chiếu qua các giọt nước cũng bị hấp thụ một phần độ sáng, vì thế từ dưới đất nhìn
lên là thấy bầu trời rất ít sao, ánh sáng của sao cũng ít hơn và ít sao, vắng sao là lúc thời
tiết không tốt.
Kinh nghiệm về thời gian:
- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
Câu tục ngữ này phản ánh thời gian chiếu sáng trong hai mùa, mùa hè thời gian
được Mặt Trời chiếu sáng nhiều hơn mùa đông (mùa hè ngày dài, mùa đông ngày ngắn),

hiện tượng này là hệ qủa đặc điểm chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời. Quỹ đạo
vận động của Trái Đất quanh Mặt Trời là hình gần tròn, trong quá trình vận động trục của
nó luôn luôn nghiêng một góc 66033’ và độ nghiêng này hầu như không thay đổi. Vào
giữa mùa hạ (22/6), Trái Đất đến đầu mút của quỹ đạo, lúc này nửa cầu Bắc hướng về
phía Mặt Trời, thời gian được chiếu sáng nhiều hơn thời gian khuất trong bóng tối, nên
thời kì này nửa cầu bắc có ngày dài hơn đêm (đêm tháng năm chưa nằm đã sáng). Tháng
năm đây là tháng năm âm lịch tương đương tháng 6 dương lịch. Vào giữa mùa đông
22/12 Trái Đất đến đầu mút bên kia của hòang đạo, nửa cầu nam ngã về phía Mặt Trời
nên nửa cầu bắc thời gian được chiếu sáng ít hơn thời gian khuất trong bóng tối, có đêm
6


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

dài hơn ngày “ngày tháng mười chưa cười đã tối”. Tháng mười ở đây là tháng âm lịch
tương đương tháng 12 dương lịch. Nước ta nằm trong vĩ độ nhiệt đới của nửa cầu bắc nên
mùa hạ (tháng 6) ngày dài đêm ngắn mùa đông (tháng 12) ngày ngắn đêm dài.
Có câu:
Nắng chóng trưa mưa chóng tối.
Vì trời nắng cường độ bức xạ Mặt Trời trực tiếp cung cấp cho mặt đất lớn, vì bầu trời
không mây nên ta cảm thấy ngày dài ra, ánh sáng Mặt Trời chói chang hơn, còn bầu trời
mưa thì bầu trời âm u, nhiều mây, lượng bức xạ Mặt Trời cung cấp cho mặt đất giảm và
chủ yếu là bức xạ khuếch tán, nên ta cảm thấy thời gian được chiếu sáng hầu như ngắn lại
(mưa chóng tối). Những hiện tượng trên giúp cho con người bố trí thời gian lao động phù
hợp, vì ngày xưa việc tính thời gian trong ngày gặp nhiều khó khăn.
Nghĩ về sản xuất nông nghiệp, ông cha ta có câu:

- Lúa chiêm lấp ló đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên.
Lúa chiêm tức lúa sản xuất vụ chiêm ở miền bắc (từ tháng 2 đến tháng 6) lấp ló đầu
bờ là lúa ở thời kì đẻ nhánh và làm đòng, sấm thường được hình thành vào mùa hè trong
các đám mây dông, khi điện trường giữa vùng điện tích dương và vùng tích điện âm đạt
đến mức độ nhất định thì sẽ xảy ra hiện tượng trung hòa điện tích, đồng thời phát ra tia
lửa điện, hiện tượng phóng xạ tia lửa điện tao ra những luồng ánh sáng cực mạnh, đồng
thời trên đường đi của ánh sáng sinh ra nhiệt độ rất cao khiến không khí cũng như hạt
mây bị nung nóng và dãn nở đột ngột, từ đó phát ra âm thanh nổ rất lớn đó chính là sấm.
Do trong quá trình phát ra tia lửa điện nung nóng không khí, nitơ tự do trong khí quyển
được tổng hợp tạo ra muối nitơ, theo mưa dông rơi xuống, cung cấp một nguồn đạm của
khí trời cho cây trồng, nên khi lúa đang đẻ nhánh và làm đòng nếu gặp những đợt mưa
dông thì la sẽ phát triển tốt, khả năng cho một mùa bội thu.

7


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

KẾT LUẬN
Kinh nghiệm dự báo thời tiết của nhân dân ta được lưu truyền trong dân gian qua
kho tàng tục ngữ và ca dao Việt Nam rất phong phú. Thiên nhiên Việt Nam có sự phân
hóa đa dạng và phức tạp theo không gian và thời gian, phân hóa theo hướng đông tây, bắc
nam và theo mùa. Thời tiết thực tế xảy ra do những biến đổi vật lý của các quá trình thay
đổi trong khí quyển mang tính địa phương rõ rệt, tùy theo từng thời gian trong năm và
từng địa phương nhất định mà thời tiết diễn biến khác nhau, có khi cùng một hiện tượng

nhưng biểu hiện thời tiết ở mỗi nơi mỗi khác. Vì vậy, các câu ca dao, tục ngữ nói lên sự
dự báo thời tiết chỉ thích hợp với địa phương này mà không thích hợp với địa phương
khác. Vì vậy không nên xem xét một cách máy móc mọi câu ca dao, tục ngữ đều có thể áp
dụng để dự báo thời tiết chung cho tất cả các địa phương. Khi nghiên cứu áp dụng vào
dạy học Địa lý cần chú ý áp dụng các câu ca dao, tục ngữ để dự báo thời tiết - khí hậu ở
địa phương mình phải đặt nó trong mối quan hệ địa lý nhất định, phải có sự kiểm nghiệm,
đối chứng với địa phương trong một quá trình lâu dài.
Mặt khác quy luật phân bố các đặc trưng của các yếu tố thời tiết - khí hậu được
phản ánh trong các câu ca dao, tục ngữ có tính chất trung bình, do đó không nên cứng
nhắc áp dụng để dự báo mà cần phải dựa trên quan sát thực tế kết hợp với việc thường
xuyên theo dõi tin dự báo thời tiết của Cục khí tượng thủy văn quốc gia, khu vực và địa
phương trên các phương tiện thông tin đại chúng, vì đây là thôn tin dự báo thời tiết dựa
trên các phương tiện kỹ thuật chính xác, khoa học nên đáng tin cậy hơn cả. Huy vọng với
đề tài này giúp cho việc dạy và học môn Địa lý thêm tính hấp dẫn, giúp học sinh khắc sâu
kiến thức hơn góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lý ở trường học phổ thông.

MỤC LỤC
8


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Trang
1

Mở đầu

1. Tính cấp thiết của đề tài

1

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

1

3. Đối tượng nghiên cứu

1

4. Phương pháp nghiên cứu

2

Nội dung

3

1. Thực trạng

3

2. Lý luận chung

3

2.1. Khái niệm về thời tiết - khí hậu

3

2.2. Đặc điểm chung của thời tiết và khí hậu nước ta

3

3. Cơ sở khoa học của một số câu tục ngữ, ca dao dự báo thời tiết - khí hậu

3

3.1. Quan hệ giữa động vật và thời tiết

3

3.2. Dự báo thời tiết qua việc quan sát bầu trời

5

Phần kết luận

8

9


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

2.3. Khái niệm tục ngữ, ca dao:
Tục ngữ là câu nói diễn trọn một ý, một nhận xét, một kinh nghiệm, một luân lý, một
công lý, có khi là một sự phê phán, nó là một thể loại sáng tác ngang hàng với thể các loại
ca dao - dân ca. Hầu hết các câu tục ngữ do nhân dân sáng tác, nhưng cũng có một số ít
các câu rút ra từ các thi phẩm được phổ biến rộng rãi trong dân gian, cũng có câu được rút
ra từ ca dao - dân ca.
3. Một số câu ca dao - tục ngữ:
4.1. Quan hệ giữa thực vật với thời tiết:
* Mỗi khi thời tiết thay đổi thì một số loài thực vật như cỏ gà nhạy cảm với thời tiết nên
hoạt động sinh thái của nó biến đổi. Nhân dân ta đã có câu tục ngữ sau để dự báo thời tiết:
- Cỏ gà mọc loang, cả làng đầy nước.
- Cỏ gà loang lổ tức đổ mưa ngay.
- Cỏ gà màu trắng điểm nắng đã hết.
- Dù chỉ là cỏ gà
Đang xanh hóa trắng ắt là có mưa.
- Trời đang nắng, cỏ gà trắng thì mưa.
Vậy cỏ gà là loại thực vật gì mà nhân dân ta lại có nhiều câu tục ngữ dự báo thời tiết. Cỏ
gà là một loài thực vật thuộc họ hòa thảo rất nhạy cảm với độ ẩm không khí, khi độ ẩm
không khí tăng, khí áp giảm (tức khả năng sắp có mưa), cỏ gà non đâm ra trắng hoặc mọc
loang lổ trắng, xanh nên khi quan sát cỏ gà thì người ta có thể dự đoán sắp có mưa.
* Loài tre cũng được quan sát để dự báo thời tiết. Chúng ta biết rằng tre thường mọc
măng vào mùa hè, miền Bắc nước ta vào cuối hè đã bắt đầu có những cơn bão sớm,
những thời kì đó măng phải dựa vào tre mới tránh được sự ngã gãy, nên:
Đầu măng ngã gục vào hè
Nương nhờ vào mẹ kẻo e bão về.
Sang thu các búp măng non đã sang giai đoạn phát lộc để trở thành các “anh tre trẻ”. Đây
cũng là thời kì bắt đầu sự xâm lấn của gió mùa cực đới đến nên: “Lá tre trồi lộc, mùa rét
xộc đến”. Hay: “Lá tre bóc lộc mùa rét xộc đến”
Khi trời quang mây, hơi nước trong không khí tương đối ít, từ dưới đất nhìn lên ta thấy

bầu trời nhiều sao, các ngôi sao cũng sáng hơn, trường hợp này thường thấy vào mùa hè
10


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

tại những khu vực chịu ảnh hưởng của hệ thống cao áp nhiệt đới thống trị, không khí
thường vận động đi xuống, nhiệt độ tăng, độ ẩm tương đối giảm, không khí trở nên ổn
định nên bầu trời xanh ngắt không mây. Ban đêm nguồn bức xạ nhiệt của Mặt Trời cung
cấp không có, nhiệt độ mặt đất giảm nhanh chóng, tốc độ bốc hơi giảm, nhiệt độ không
khí tầng bên dưới giảm thấp hình thành nên lớp nghịch nhiệt, không khí càng trở nên ổn
định hơn, ta thấy được nhiều sao trên trời và sao sáng hơn. Vì vậy nên ban đêm ta thấy
trời nhiều sao và sao sáng, như vậy ta có thể đoán được địa phương mình đang chịu ảnh
hưởng của cao áp nhiệt đới, trời tạnh ráo, ít mây, nắng to.
Dự báo mưa, thì chúng ta biết rằng Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa
của bán đảo. Cơ chế của hoàn lưu ưu thế trong năm là hướng đông hay đông bắc, nên
trong mùa hè khi thấy hướng đông có sấm chớp, tức bầu trời đang xuất hiện các đám mây
đối lưu và như vậy ắt sẽ có mưa giông nên mới có các câu tục ngữ:
- Thâm đông thì mưa.
- Chớp đông mưa giông tốt mạ.
- Chớp đằng đông nước đồng tràn ngập.
- Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa.
Lại có những câu:
- Mây kéo xuống biển thì nắng chang chang
Mây kéo lên ngàn thì mưa như trút.
Hay: - Mây kéo xuôi tìm gàu mà tát

Mây kéo ngược tìm cuốc phá bờ.
Vì ở nước ta trong các thời kì khác nhau và trong các địa phương khác nhau, mùa
mưa và nguyên nhân gây mưa cũng khác nhau. Đặc biệt là khu vực Trung Bộ có mùa
mưa lệch pha so với cả nước do sự tác động của hoàn lưu gió mùa và địa hình dãy Trường
Sơn. Trong thời kì hoạt động của gió mùa đông bắc và hoạt động của nhiễu động nhiệt
đới trên Biển Đông, nhất là vào thu đông đem đến những trận mưa như trút nước. Vì vậy
khi thấy đường di chuyển của mây từ biển vào là dự báo có mưa to, gây ngập lụt nên phải
có biện pháp chống úng lụt. Còn thời kì hoạt động của gió Tây Nam do hiệu ứng phơn
gây nên một mùa khô nắng nóng, tạo ra tình trạng thiếu nước nghiêm trọng nên khi thấy
mây di chuyển theo hướng ra biển thì đấy là hướng của gió Tây Nam cần phải chống hạn.

11


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

T

___________________________________________________________________________

heo quan điểm gio giục: “Học đi đôi với hành, nhà trường gắn liền với xã hội”.
Trong cơng tc dạy học Địa lí thì việc gắn lý thuyết với thực tiễn cuộc sống l hết
sức cần thiết. Nước ta l một nước nơng nghiệp, trước khi khoa học khí tượng ra

đời v pht triển ở Việt Nam, nhn dn lao động Việt Nam trong qa trình lao động sản xuất đ
quan st tự nhin v đúc kết nhiều kinh nghiệm qi bu về dự bo thời tiết khí hậu v lưu truyền
trong dn gian qua cc cu ca dao, tục ngữ. Đề ti “Ca dao - Tục ngữ với Địa lí” trong dạy học
gĩp phần gip học sinh học địa lí hiểu r được cơ sở khoa học của cc cu ca dao tục ngữ với

cc hiện tượng tự nhin được lưu truyền trong dn gian, đồng thời qua đó đối chứng kiểm
nghiệm kiến thức đ học trong sch vở với thực tế cuộc sống, từ đó gip học sinh hứng th say
m với mơn học Địa lí, đồng thời lưu giữ những gi trị truyền thống của ơng cha ta đ dy
cơng đúc kết để lại cho con chu đời sau những cu ca dao, tục ngữ. Với đề ti ny huy vọng
gĩp phần nng cao chất lượng mơn học Địa lí, trong qu trình viết khơng khỏi thiếu xĩt rất
mong sự gĩp ý của qy đồng nghiệp.

NỘI DUNG
12


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Cơ sở khoa học của hệ thống ca dao, tục ngữ dự bo thời tiết – khí hậu:
Thời tiết là sự biểu hiện cc hiện tượng khí tượng ở một địa phương trong một thời gian
ngắn. Các qúa trình xảy ra rất phức tạp nhưng có quy luật nhất định. Khi quan sát thiên
nhiên xung quanh, những biến đổi của các hiện tượng tự nhiên, qúa trình lâu dài, nhân
dân ta đã đúc kết được những quy luật, biết được những dấu hiệu để từ đó cĩ thể sử dụng
để dự đon được những biến đổi của thời tiết cĩ thể tốt hay xấu đi, trời nắng ro hay mưa
bo ... kinh nghiệm đó đ được nhn dn ta sng tc thnh những cu xc tích, cĩ vần điệu v dễ đi
vo lịng người để lưu truyền. Trong thời đại hiện nay, cc phương tện quan st v dự bo thời
tiết – khí hậu hiện đại, con người cĩ thể dự bo chính xc cc yếu tố thời tiết, khí hậu, nhưng
đối với quảng đại quần chng nhn dn thì kinh nghiệm dự bo thời tiết v khí hậu của dn gian
hiện nay vẫn cịn nhiều gi trị, vì nĩ cĩ cơ sở khoa học của nĩ. Tuy nhin khơng phải ai cũng
hiểu r bản chất, cơ sở khoa học của cc cu ca dao, tục ngữ m họ sử dụng. Vậy để hiểu r bản
chất khoa học của một số cu ca dao tục ngữ thơng dụng đó như thế no chng ta sẽ tìm hiểu

nghin cứu.
1. Quan hệ giữa thực vật với thời tiết:
* Mỗi khi thời tiết thay đổi thì một số lồi thực vật như cỏ g nhạy cảm với thời tiết nn hoạt
động sinh thi của nĩ biến đổi. Nhn dn ta đ cĩ cu tục ngữ sau để dự đốn thời tiết:
- Cỏ gà mọc loang, cả làng đầy nước.
- Cỏ gà loang lổ tức đổ mưa ngay.
- Cỏ gà màu trắng điểm nắng đ hết.
- D chỉ l cỏ g
Đang xanh hóa trắng ắt là có mưa.
- Trời đang nắng, cỏ gà trắng thì mưa.
Vậy cỏ g l loại thực vật gì m nhn ta lại cĩ nhiều cu tục ngữ dự bo thời tiết. Cỏ g l một loi
thực vật thuộc họ hịa thảo rất nhạy cảm với độ ẩm khơng khí, khi độ ẩm khơng khí tăng,
khí p giảm (tức khả năng sắp cĩ mưa), cỏ g non đâm ra trắng hoặc mọc loang lổ trắng,
xanh nn khi quan st cỏ g thì người ta cĩ thể dự đon sắp cĩ mưa.
* Loi tre cũng được quan st để dự bo thời tiết. Chúng ta biết rằng tre thường mọc măng vo
ma h, miền Bắc nước ta vo cuối h đ bắt đầu cĩ những cơn bo sớm, những thời kì đó măng
phải dựa vo tre mới trnh được sự ng gy, nn:
Đầu măng ng gục vo h
Nương nhờ vo mẹ kẻo e bo về.
Sang thu cc bp măng non đ sang giai đoạn pht lộc để trở thnh cc “anh tre trẻ”. Đây cũng l
thời kì bắt đầu sự xm lấn của giĩ ma cực đới đến nn: “L tre trồi lộc, ma rt xộc đến”.
2. Quan hệ giữa động vật và thời tiết:
* Động vật nhất l cc loi cơn trng v cc loi lưỡng cư khi độ ẩm hay p suất khơng khí thay
đổi thì hoạt động v nếp sống của chng dễ dng thay đổi. Trong cc loi cơn trng thì kiến rất
dễ thay đổi nếp sống khi độ ẩm khơng khí thay đổi, nn khi quan st nếp sống của kiến thay
đổi nhn dn ta cĩ cc cu tục ngữ dự bo thời tiết:
- Kiến đen tha trứng lên cao
Thế nào cũng có mưa rào rất to.
- Kiến bị từ dưới lên cao
Mang theo cơm gạo gây

13nên mưa rào.


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- Đường đi kiến đắp thành bờ
Chẳng mưa thì giĩ cịn ngờ vực chi.
- Kiến cnh vỡ tổ bay ra
Bo tp mưa sa tới gần.
Kiến l loại cơn trng sợ nước sống ở dưới đất, trn cc cnh cy, trong cc khe nứt của tường,
nếu độ ẩm khơng khí thay đổi, ắt trời sắp mưa kiến phải di cư để lnh nạn, đặc biệt l kiến
đen, kiến lửa, kiến mối, nn mỗi khi trời sắp mưa ta thường thấy kiến đen tha trứng tha mồi
chạy từ thấp ln cao, kiến lửa bị từng đàn ra khỏi hang, hay trời sắp mưa kiến cnh vỡ tổ
bay ra khắp nơi, đó l hiện tượng m ai cũng cĩ thể thấy được.
Với cc loi cơn trng cĩ cnh dễ dng cảm nhận khi độ ẩm khơng khí thay đổi, nhất l loi chuồn
chuồn. Chuồn chuồn l loi cơn trng cĩ cnh mỏng manh, nếu khơng khí cĩ độ ẩm cao thì
khơng thể bay cao được, nếu độ ẩm khơng khí thấp thì bay ln cao rất dễ dng, nn :
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng, bay vừa thì rm.
Những khi giĩ to, khí p giảm, cc lồi cĩ cnh khĩ tồn tại nn chuồn chuồn phải di cư để trnh
giĩ, đặc biệt l giĩ bo:
- Thng tm heo my, chuồn chuồn bay thì bo.
Hay:
Giĩ heo my, chuồn chuồn bay thì bo.
Thng tm l thng đầu thu, đây l thời kì bắt đầu hoạt động của cao p Xibia, nước ta bắt đầu cĩ
những đợt giĩ ma đông bắc sớm (thng 8 ở đây cĩ nghĩa l thng 9 dương dịch) tức giĩ heo

my v đó cũng l thời kì bắt đầu hoạt động của bo ở lnh thổ phía bắc nước ta, nn bo thng tm
(thng 9 dương lịch) hễ thấy chuồn chuồn bay ắt sắp cĩ bo.
Đối với cc loại lưỡng cư như ếch, nhi hay cĩc cĩ bộ da rất nhạy cảm với độ ẩm khơng khí,
những lc trời nắng nĩng, cc loi ny thường nấp nơi mt mẽ để trnh nắng, khi độ ẩm khơng
khí tăng ln, trời chuẩn bị cĩ mưa, chng nhảy ra ngoi km theo những tiếng ku gọi bầy, bắt
mồi v đây cũng l thời kì sinh sản của chng ... khi cĩ nghiến răng, ếch nhi ku thì nhất định
trời sắp mưa nn dn gian cĩ truyện cổ tích “Cĩc kiện trời” hay cc cu ca dao tục ngữ:
Cóc nghiến răng đang nắng thì mưa.
Hay:
Ếch kêu uôm uôm ao chuôm đầy nước.
Loi ốc, cua tuy l loi sống ở nước, chỉ những lc ẩm mt chng mới nổi ln mặt nước hay bị ln
cc bụi cy để sinh sản:
Ốc nổi bờ ao, mưa rào sắp đến.
Hay:
Cua bị ln cao thế no cũng lụt.
Chim én là loài chim thường xuất hiện, bay lượn trn bầu trời vo ma xun, nếu chim n bay
lượn l l st mặt đất, ta cĩ thể dự đon một hai hơm sau sẽ mưa. Chim n thực ra khơng cĩ khả
năng dự bo thời tiết nắng mưa, tuy nhin vo những ngy xấu trời, khơng khí cĩ nhiều hơi
nước đọng cả bộ cnh của cc loi cơn trng, lm tăng trọng tải bay của chng nn chng chỉ bay l
đà st mặt đất, mặt khc cc loi su bọ v cơn trng cũng chui ln khỏi mặt đất hoạt động, nn
chim n bay lượn st mặt đất tìm mồi. Từ cc hiện tượng đó mới cĩ cu tục ngữ:
Én bay thấp mưa ngập bờ ao
Én bay cao mưa rào lại tạnh.
Ngoi dự bo thời tiết thơng qua việc quan st sự thay đổi cch sinh hoạt của cc sinh vật trong
tự nhin, nhn dn ta cịn dựa vo việc quan st cc tập qun sinh hoạt cc loi vật nuơi trong nh:
Trời đ sẩm tối rồi,
G cịn đi bới điểm trời sắp mưa.
Khi thời tiết xấu, p suất khơng khí giảm, độ ẩm tăng, cc loi cơn trng bay ra khỏi tổ, cc loi
giun, dế bị ln mặt đất ... đó l những mồi ngon của g, nn g mi m bắt mồi qun cả việc về
chuồng, nn ta cĩ thể đon được g về chuồng muộn l trời sắp mưa

3. Dự bo thừi tiết qua việc quan st bầu trời:
14


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Mu sắc của cc đám my trn bầu trời cĩ thể dự bo được mưa bo:
- Rng vng thì giĩ, rng đỏ thì mưa.
- Rng mở g cĩ nh thì giữ.
Vậy tại sao cĩ rng mở g, đông bắc tía tía hồng hồng ... Rng mở g l những đám my mu
hồng giống như mở g, khi đám my ny xuất hiện trn đỉnh đầu thì cĩ bo. Khi bo tới gần
khơng khí, ở trong bo xo động mạnh lm gia tăng những hạt nước nhỏ trong khơng khí. nh
sng Mặt Trời chiếu qua lớp khơng khí ny sẽ bị tn xạ mạnh hơn, khiến cc tia sng mu hồng
chiếu xuống cho ta nhìn thấy.
- Thâm đông, hồng tây, dựng mây
Ai ơi ở lại ba ngày hy đi.
- Đông bắc tía tía hồng hồng
Gọi con thủ thỉ bảo chồng nhỏ to
Nh em tìm kiếm cy to
Chống nh trnh bo đỡ lo sau này.
Vì thm đông, phía đông cĩ cc đám my đôi lưu, hồng ty l phía ty cĩ rng hồng, dựng my giĩ
đổi hướng đông bắc. Như đ biết bo đổ bộ vo nước ta thường xuất hiện từ biển Đông (khu
vực tay bắc Thi Bình Dương) thường theo hướng ty - bắc, ty, hay ty - ty bắc vo ma h khi
chế độ giĩ của tm p thấp, phía đông nơi vị trí của bo, hệ thống my đối lưu dy đặc xuất hiện
nn thm đông, khơng khí cĩ độ ẩm rất lớn nn xut hiện rng ở chn trời ty. Khi thấy thm đông,
hồng ty, dựng my cĩ nghĩa l bo sắp đổ bộ vo nn hon ra khơi sau ba ngy bo tan mới đi.

* Dự bo mưa:
Chng ta biết rằng Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới giĩ ma của bn đảo. Cơ chế của
hon lưu ưu thế trong năm l hướng đông hay đông bắc, nn trong ma h khi thấy hướng đông
cĩ sấm chớp, tức bầu trời đang xuất hiện cc đám my đối lưu v như vậy ắt sẽ cĩ mưa giơng
nn mới cĩ cc cu tục ngữ:
- Thâm đông thì mưa.
- Chớp đông mưa giônmg tốt mạ.
- Chớp đằng đông nước đồng tràn ngập.
- Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa.
- Chiều chiều mây phủ Sơn Trà
Sóng xô cửa Đại trời đà chuyển mưa.
Lại cĩ những cu:
- My ko xuống biển thì nắng chang chang
My ko ln ngn thì mưa như trút.
Hay:
- My ko xuơi tìm gu m tt
Mây kéo ngược tìm cuốc ph bờ.
Vì ở nước ta trong các thời kì khc nhau v trong cc địa phương khc nhau, ma mưa v nguyn
nhn gy mưa cũng khc nhau. Đặc biệt l khu vực Trung Bộ cĩ ma mưa lệch pha so với cả
nước do sự tc động của hon lưu giĩ ma v địa hình dy Trường Sơn. Trong thời kì hoạ đọng
của giĩ ma đông bắc v hoạt động của nhiễu động nhiệt đới trn Biển Đông, nhất l vo thu
đông đem đến những trận mưa như trt nước. Vì vậy khi thấy đường di chuyển của my từ
biển vo l dự bo cĩ mưa to, gy ngập lụt nn phải cĩ biện php chống ng lụt. Cịn thời kì hoạt
động của giĩ Ty Nam do hiệu ứng phơn gy nn một ma khơ nắng nĩng, tạo ra tình trạng
thiếu nước nghim trọng nn khi thấy my di chuyển theo hướng ra biển thì đấy l hướng của
giĩ Ty Nam cần phải chống hạn.
Cĩ cu:
My xanh thì nắng my trắng thì mưa.
15

Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

My xanh l trời trong xanh khơng một bĩng my, bầu trời xanh thẳm do khơng khí ít hơi
nước, ít bụi tia bức xạ Mặt Trời cĩ bước sĩng ngắn như xanh, lam, tím dễ bị tn xạ ra xung
quanh lm cho bầu trời cĩ mu xanh. Khi trời đầy my sự tn xạ trn bầu trời chủ yếu do cc hạt
nước trong my. Sự tn xạ đều như nhau đối với tất cả cc bước sĩng, bầu trời cĩ mu trắng
đục do tổng hợp của ton bộ quang phổ nh sng trắng nn “my xanh trời nắng, my trắng trời
mưa”. Như vậy my đen, my trắng đều cĩ thể cho mưa.
Ngồi quan st mu sắc của bầu trời, cc hiện tượng quang học xảy ra trong khí quyển để dự
bo thời tiết mưa – bo. Nhn dn ta cịn dựa vo đặc điểm của cc tinh t tren bầu trời để dự bo
thời tiết:
- Sao dy thì nắng, vắng sao thì mưa.
- Đêm nào sao sáng xanh trời
Đó là nắng ráo yên vui suốt ngày.
Ban đêm trời nhiều sao hay ít sao, sao sng hay mờ đều lin quan chặt chẽ tới tình hình bầu
trời lc đó. Khi trời nhiều my, sao thường bị my che khuất, mặt khc nh sng của sao chiếu
qua cc giọt nước cũng bị hấp thập một phần độ sng, vì thế từ dưới đất nhìn ln l thấy bầu
trời rất ít sao, sng sng của sao cũng ít hơn v ít sao, vắng sao l lc thời tiết khơng tốt.
Khi trời quang my, hơi nước trong khơng khí tương đối ít, từ dưới đất nhìn ln ta thấy bầu
trời nhiều sao, cc ngơi sao cũng sng hơn, trường hợp ny thường thấy vo ma h tại những
khu vực chịu ảnh hưởng của hệ thống cao p nhiệt đới thống trị, khơng khí thường vận
động đi xuống, nhiệt đọ tăng, độ ẩm tương đối giảm, khơng khí trở nn ổn định nn bầu trời
xanh ngắt khơng my. Ban đêm nguồn bức xạ nhiệt của Mặt Trời cung cấp khơng cĩ, nhiệt
độ mặt đất giảm nhanh chĩng, tốc độ bốc hơi giảm, nhiệt độ khơng khí tầng bn dưới giảm
thấp hình thnh nn lớp nghịch nhiệt, khơng khí cng trở nn ổn định hơn, ta thấy được nhiều

sao trn trời v sao sng hơn. Vì vậy nn ban đêm ta thấy trời nhiều sao v sao sng, như vậy ta
cĩ thể đon được địa phương mình đang chịu ảnh hưởng của cao p nhiệt đới, trời tạnh ro, ít
my, nắng to.
Lại cĩ hiện tượng: Đêm tháng năm chưa nằm đ sng
Ngày tháng mười chưa cười đ tối.
Cu tục ngữ ny phản nh thời gian chiếu sng trong hai ma, ma h thời gian được Mạt Trời
chiếu sng nhiều hơn ma đông (ma h ngy di, ma đông ngy ngắn), hiện tượng ny l hệ qủa
đặc điểm chuyển động của Tri Đất quanh Mặt Trời. Quỹ đạo vận động của Tri Đất quanh
Mặt Trời l hình gần trịn, trong qu trình vận động trục của nĩ luơn luơn nghing một gĩc
66033’ v độ nghing ny hầu như khơng thay đổi. Vo giữa ma hạ (22/6), Tri Đất đến đầu mt
của quỹ đạo, lc ny nửa cầu Bắc hướng về phía Mặt Trời, thời gian được chiếu sng nhiều
hơn thời gian khuất trong bĩng tối, nn thời kì nay nửa cầu bắc cĩ ngy di hơn đêm (đêm
thng năm chưa nằm đ sng). Thng năm đây l thng năm m lịch tương đương thng 6 dương
lịch. Vo giữa ma đông 22/12 Tri Đất đến đầu mt bn kia của hồng đạo, nửa cu nam ng về
phía Mặt Trời nn nửa cầu bắc thời gian được chiếu sng ít hơn thời gian khuất trong bĩng
tối, co đem di hơn ngy “ngy thng mười chơa cười đ tối”. Thng mười ở đây l thng m lịch
tương đương thng 12 dương lịch. Nước ta nằm trong vĩ độ nhiệt đới của nửa ccu bắc nn
ma hạ (thng 6) ngy di đêm ngắn ma đông (thng 12) ngy ngắn đem di.
Cĩ cu:
Nắng chóng trưa mưa chóng tối.
Vì trời nĩng cường độ bức xạ Mặt Trời trực tiếp cung cấp cho mặt đất lớn, vì bầu trời
khơng my nn ta cảm thấy ngy di ra, ánh sáng Mặt Trời chói chang hơn, cịn bầu trời mưa
thì m u, nhiều my, lượng bức xạ Mặt Trời cung cấp cho mặt đất giảm và chủ yếu là bức
xạ khuếch tán, nên ta cảm thấy thời gian được chiếu sáng hầu như ngắn lại (mưa chĩng
tối).
* Nĩi về sản xuất nơng nghiệp, ơng cha ta cĩ cu:
16


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Lúa chiêm lấp ló đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ m ln.
Lúa chiêm tức lúa sản xuất vụ chiêm ở miền bắc (từ tháng 2 đến tháng 6) lấp ló đầu bờ l
la ở thời kì đẻ nhánh và làm địng, sấm thường được hình thnh vo ma h trong cc đm my
dông, khi điện trường giữa vùng điện tích dương và vùng tích điện âm đạt đến mức độ
nhất định thì sẽ xảy ra hiện tượng trung hịa điện tích, đồng thời phát ra tia lửa điện, hiện
tượng phóng xạ tia lửa điện tao ra những luồng ánh sáng cực mạnh, đồng thời trên đường
đi của ánh sáng sinh ra nhiệt độ rất cao khiến không khí cũng như hạt mây bị nung nóng
và dn nở đột ngột, từ đó phát ra âm thanh nổ rất lớn đó chính là sấm. Do trong quá trình
pht ra tia lửa điện nung nóng không khí, nit[ tự do trong khí quyển được tổng hợp tạo ra
muối nitơ, theo mưa dông rơi xuống, cung cấp một nguồn đạm của khí trời cho cây trồng,
nên khi lúa đang đẻ nhánh và làm đồng nếu gặp những đợt mưa dông thì la sẽ pht triển
tốt, khả năng cho một ma bội thu.

KẾT LUẬN
Kinh nghiệm dự báo thời tiết của nhân dân ta được lưu truyền trong dân gian qua kho
tàng ca dao và tục ngữ Việt Nam rất phong phú. Thiên nhiên Việt Nam có sự phân hóa đa
dạng và phức tạp theo không gian và thời gian, phân hóa theo hướng đông tây , bắc nam
và theo mùa. Thời tiết thực tế xảy ra do những biến đổi vật lí của các quá trình thay đổi
trong khí quyển mang tính đại phương r rệt, ty theo từng thời gian trong năm và từng địa
phương nhất định m thời tiết diễn biến khc nhau, cĩ khi cng một hiện tượng nhưng biểu
hiện thời tiết mỗi nơi mỗi khc. Vì vậy cc cu ca dao tục ngữ nĩi ln sự dự bo thời tiết chỉ
thích hợp với địa phương ny m khơng thích hợp với địa phương khc. Mặc khc quy luật
phn bố cc đặc trưng của cc yếu tố thời tiết – khí hậu được phản nh trong cc cu ca dao tục
ngữ cĩ tính chất trung bình, do đó khơng nn cứng nhắc p dụng đẻ dự bo m cần phải dựa

trn quan st thực tế kết hợp với việc thường xuyn theo di tin dự bo thời tiết của Cục khí
tượng thuỷ văn quốc gia, khu vực v địa phương trn cc phương tiện thơng tin đại chng, vì
đây l dự bo thời tiết dựa trn cc phương tện kỹ thuật chính xc đáng tin cậy.

17


Nguyễn Mạnh Hải

__________________________________________________________________________

18

___________________________________________________________________________