ảnh hưởng của thiên tai đến sản xuất nông nghiệp hộ nông dân việt nam

BO GIl' 0

TR

D~

yA Dt' 0 T 0
a TP. HO 'Hi

l1:G D~I HQC
III H
------------------------------------------

ANH HuONG eVA THIEN TAl DEN SAN XUAT
NONG NGH~P Q NONG DAN VI~T NAM
,..

_

Chuyen ngfmh
Ma s6 chuyen nganh

L

_

: Kinh

A

"

_

ta hQc


: 60 03 0 I 01


T

C -'

nT ~

1Q

TlIlIdHG ~AI 0' Md TP.HCM

TH

VI~N

PGS.TS. NGUYi1:N MINH Bite


Lin CAM f)OAN
Toi cam doan rrmg lu~n van th~c si: "Anh hU'Ong ctia thien tai It@n san xudt
nong nghi~p hq nong dan

Vi~t

Nam" la bai nghien CUu cua chinh toi.

Ngoai trir nhilng tai li~u tham khao dUQ'c trich ddn trong lu~n van nay, toi xin
cam doan r~ng toim phAn hay nhilng phAn nh6 cua lu~ van nay chua timg
duQ'c cong b6 ho~c duQ'c sir d\lI1g de nh~n brmg cAp

a nhung nO'i khac.

Khong co san phdmlnghien CUu nao cua nguai khac duQ'c sir d\lllg trong lu~
van nay rna khong duQ'c trich dan theo dung quy djnh.
Lu~n van nay chua bao gia duQ'c n(>p de nh~n bAt ky brmg cAp nao t~i cac

twang
Tp.

d~i

hoc

ho~c

H6 Chi Minh,

cO' sa dao ~o khac.

niim 2014

Tac gia

Nguy~n HAng Ron


LOI CAM ON
D~ Uti lu~n van th~c si: "Anh huang cua thien tai d@n san xu't nong nghifp

hQ nong dan Vift Nam", hi k~t qua qua trinhhQc ~p va ren luy~n Clla tac gia trong
su6t thai gian theo hQc chuong trinh dao t~o sau d~i hQc t~i truang D~i hQc M6'
Tp.HCM. D~ d~t duQ'c k~t qua nay, do la nha Quy Thdy, Co clla truang D~i hQc M6'
Tp.HCM da: h~t long t~ t\lY, truy~n d~t nhung ki~n thuc, kinh nghi~m quy bau trong
su6t thai gian tac gia theo hQc t~i truang, d~c bi~t la Pho giao su, Ti~n si Nguy~n
Minh Duc da: t~n tinh huang ddn va gop y cho tac gia trong su6t qua trinh th\lc hi~n
lu~

van th~c si.
Ben c~nh do tac gia cling xin gfri lai cam O'i d~n Thdy, Co, d6ng nghi~p truang

D~i hQc Tai Chinh - Marketing da: cung cAp cho tac gia nhi~u tai li~u quy va co nhi~u

gop y giup toi hoan thanh lu~ van nay.
Cu6i cung tac gia xin chan thanh cam on d~n gia dinh, b~ be, cac b~n hQc
vi en cao hQc cung khoa da: chia se cho tac gia nhung ki~n thuc va kinh nghi~m trong
su6t qua trinh hQc t~p va th\lc hi~n lu~ van.
Trong qua trinh th\lc hi~n, m~c du da: c6 gang h~t suc d~ hoan thi~n lu~ van,
trao d6i va ti~p thu nhung y ki~n dong gop Clla Quy Thdy, Co va b~ be, tham khao
nhi~u tai li~u, song khong tranh kh6i nhung sai sot, h~n ch~ nhAt djnh. RAt mong nh~n

duQ'c nhung y ki~n dong gop Clla Quy Thdy, Co va b~n dQc.
Xin chan thanh cam on.!.

11


TOM TAT
San xuAt nong nghi~p trong nhtlng nam vila qua c6 nhllng bu&c ti~n vuQ1 b~c,
chling ta khong nhung giAi quy~t duqc phfut Ian nhu cAu trong nu&c rna con c6 xuAt
khAu. Tren thl,lc t~, ho~t de>ng san xuAt nong nghi~p ph\1 thue>c vao tl,l nhien nhu: dAt
dai, ngu6n nu&c, khi h~u, ch~ de> thuy van, nhi~t de>, de> Am ... Day Ia nganh chiu Anh
hUOng rAt Ian til Sl,l bi~n d6i cua thai ti~t trong nhtlng nam gfut day nhu bao lan, n&ng
n6ng gay g~t, Iii l\1t, h~n han.
D~ cung cAp them thang tin nhfun (mg ph6 v&i thien tai va thl,lc hi~n phat tri~n

nang nghi~p b~n vtlng n6i chung va cay Ilia n6i rieng cAn phai c6 nhtlng nghien c(ru
chuyen sau v~ anh hUOng cua thien tai d~n san xuAt nang nghi~p.
Cho d~n nay, nhin chung, cac nghien c(ru cua Qu6c t~ va Vi~t Nam da chi ra: (I)
cac bang chung thien tai anh hUOng d~n san xuAt nong nghi~p, va (2) cac muc de> anh
hUOng khac nhau cua thien tai d~ san xuAt nang nghi~p. Tuy nhien, hAu h~t cac nghien
c(ru tru&c day do chi ti~p c~n duqc dll 1i~u cheo cho nen cac nghien cuu m&i chi t~p
trung lam ro anh hUOng cua thien tai trong tr~ng thai tinh, t~i thai di~m nhAt dinh rna
chua th~ xem xet anh hUOng nay qua thai gian. V &i m\1C dich b6 sung vao kho tang
nghien cuu anh hUOng cua thien tai nhllng bang chung thl,lc nghi~m, rna hinh kinh t~
luqng va cac gqi y chinh sach til nhtlng truang hqp cua san xuAt Ilia 6 Vi~t Nam, lu~n
van nay thl,lc hi~n mo hinh phftn tich h6i quy dl,la tren dll li~u bang til s6 li~u Di€u tra

H{j gia i1inh ti€p cl)n ngufm l~c (VARHS) trong hai nam 2008 va 2010. Day la ngu6n
dll li~u do Vi~n Khoa hQc Lao de>ng va Vi~n Chinh sach va Chi~n luqc Phat tri~n Nang
nghi~p

Nang than (IPSARD) thl,lc hi~n hai nam 2008,2010 v&i Sl,l tai trq cua DANIDA

t~i 12 tinh (bao g6m: Ha Tay cli, Phli ThQ, Lao Cai, Di~n Bien, Lai Chau, Ngh~ An,

Quang Nam, Khcinh Hoa, D~k L~k, D~ Nang, Lam D6ng va Long An).
Vi~c ti~p c~ duqc ngu6n dll li~u bang cho phep lu~n van nay xem xet anh

hUOng cua thien tai qua thai gian, sau khi ki~m soat cac y~u t6 thue>c v~ he> gia dinh bAt
bi~ theo thai gian. K~t qua c6 duqc se lam co s6 cho vi~c t6ng hqp, nh~n xet va dua ra

nhllng khuy~n nghi d~n co quan quan Iy nha nu&c lien quan.

111


MVCLVC


Trang

.

LOi cam doan ........•............................•...........••............•.....................••••........••........••••.. I

LM cam an .................................................................................................................... 11


...

,

Tom tAt ......................................................................................................................... 111

M\lC l\lc ......................................................................................................................... iv

Danb m\lc biob va c.tA thj............................................................................................ vii

?

•••

D an h mvc baug.......................................................................................................... VIII


Danb m\Ie til" vi~t tAt..................................................................................................... x

CHUONG 1: T6NG QUAN VE NGHIEN cUu ...................................................... 1

1.1. Ly do nghien cuu ................................................................................ 1


vAn d€

1.2.

nghien cuu .............................................................................. 2


1.3. M\lc tieu nghien cuu ........................................................................... 2

1.4. Cau hoi nghien cuu ............................................................................. 2

1.5. Ubi tuqng va phgm vi nghien c(ru ...................................................... 3

1.5.1. Ubi tuqng nghien c(ru ................................................................ 3

1.5.2. Phgm vi nghien CUu ................................................................... 4

1.6. Phuang phap nghien c(ru va ngu6n dft li~u ........................................ 4

1.6.1. Phuang phap nghien c(ru ........................................................... 4

1.6.2. Ngu6n dft li~u ............................................................................ 4

1.7.

Ynghia cua lu~ van .......................................................................... 5


1.8. K8t cAu cua lu{in van .......................................................................... 5

K8t 1u{in chuang 1 ..................................................................................... 6


IV


CHUO'NG 2: CO SO LY THUYET vA MO HINH NGHIEN

cUu...................... 7

2.1. CO' sa Iy thuy€t ................................................................................... 7

2.1. Cae nghien elm v€ anh huang eua thien tai d€n ho~t dQng nong
'~
~
""
................................................................................. 10

ngh u;p
tren
thI.e glO'l.
2.2. Cae nghien elm v€ Anh huang eua thien tai d€n ho~t dOng san xu~t

nong nghi~p

t~i Vi~t

Narn ....................................................................... 11


~ xet
, ve~,
, thl,le ngh'"
2..
eae ngh'~
len eUll
H;rn ....................................... . 12

3 Nh ~n

K€t Iu~n Chuang 2 .................................................................................. 13

,

"YTTT

CHUO'NG 3: PHUO'NG PHAP NGHIEN Cu u ..................................................... 14

3.1. PhuO'ng phap phan tieh h6i quy dtlli~u bang ................................... 14

3.2. Mo hinh kinh t€ IUQ'llg nghien elm anh huang eua thien tai d€n san

xu~t Iua eua hQ nang dan ......................................................................... 18


3.3. Dtlli~u nghien euu ........................................................................... 22

3.3.1. Ubi tuQ'llg va ph~rn vi .............................................................. 22

3.3.2. NQi dung thu th~p ..................................................................... 22

3.3.3. M~u nghien elm ....................................................................... 22

3.3.4. Xu Iy sb li~u ............................................................................. 23

K€t Iu~ Chuang 3 .................................................................................. 30

TT'

J : . ? " ? _

CHu O'NG 4 : KET QUA VA THAO LU~N ........................................................... 31

4.1. Khat quat v€ san xu~t eay lua eua hO nang dan thea k€t qua di€u tra

VAru-IS08-10 .......................................................................................... 31

4.2. Cae d~ng thien tai ehinh anh huang d€n san xu~t eay Iua eua hQ nang

dan thea k€t qua di€u tra VARHS08-10 .................................................. 34

4.3. Phan tieh anh huang eua thien tai d€n san xu~t Iua eua hQ nang dan

tir k€t qua di€u tra VARHS08-10 ............................................................ 38

4.3.1. Thbng ke rna ta ........................................................................ 38

v



4.3.2. K€t qua phan tich h6i quy va thao lu~ ................................... 43

4.4. Cac bi~n phap he> nong dan thuOng su d\mg d~ (eng ph6 d6i v6i thien

tai thea k€t qua di~u tra V ARHS 2008-2010 .......................................... 45

K€t lu(in chuang 4 ................................................................................... 53


CHUONG 5:

KET LU~N VA KHUYEN NGHl .................................................... 54


5.1. K€t lu(in ............................................................................................ 54

5.2. Khuy€n nghi ..................................................................................... 56

,-

.,

TAl LI~U THAM KHA 0 ......................................................................................... '57


PHV LVC.................................................................................................................... 65

Phl) ll)c AI: Bang cau hoi di~u tra V ARHS 2008 ................................... 65

Phl) Il)c A2: Bang cau hoi di~u tra V ARHS 20 I 0 ................................... 76

Phl) Il)c A3: Xu ly dfr li~u di bi~t (outliers) ............................................. 87

A3.1 Dfr

li~u

na.m 2008 ...................................................................... 87


A3.2 Dfr li~u na.m 2010 ...................................................................... 88

Phl) Il)c A4: K€t qua ki~m tra d~c tinh cua mo hinh ............................... 89

A4.l Ki~m tra hi~n tUQ'ng da ce>ng tuy€n ........................................... 89

A4.2 Ki~m tra hi~n tm;mg phuong sai khong d6ng d~u ..................... 90

Phl) ll)c A5: K€t qua phan tich h6i quy dit li~u bang .............................. 90

A5.1 K€t qua ban dau ........................................................................ 90

A5.2 K€t qua cu6i ciulg ..................................................................... 91

Phl) Il)C A6: Qua trinh xu Iy dit li~u ........................................................ 92

A6.1 Tl;\o bi€n manh d<1t dung san xu<1t lila na.m 2010 ...................... 92

A6.2 Tl;\o bi€n giai thich thien tai 2010 d6i v6i cay lila ..................... 93

A6.3 Tl;\o bi€n s6 lien quan s6 Vl) tr6ng lila d~ tinh na.ng su<1t cay lila

cua he> nong dan 2010 ............................................................................... 95

vi

A6.4 T~o bit~n s6 Quy mo san xuAt nong nghi~p cua he) nong dan

2010 (trbng cay 1ua) .................................................................................. 96

A6.5 T~o bi€n giai thich: Quy mo lao de)ng he) nong dan 2010 ......... 98

A6.6 T~o bi€n giai thich: Di~n tich dAt canh tac dung cho cay Iua nam

2010 .......................................................................................................... 99

A6.7 T~o bi€n giai thich: V6n dAu tu vao trbng trQt cay hang nam cua

he) nong dan nam 2010 .............................................................................. 99

A6.8 T~o bi€n gild thich: Chi phi dAu vao cho cay 1ua nam 2010 ... 101


vii


DANH MVC cAc HiNH

J . . , h'"
Hlnh 2.1 Ham san xuat
va t len tal.
................................................................................ 8

,

,?

Hinh 3.1 Manh rue)ng va cay tr6ng .............................................................................. 92

Hinh 3.2 T6 chuc du li~u v€ manh dAt va lo~i cay tr6ng ............................................. 93

Hinh 3.3 Thien tai cac nam 2008,2009,2010 ............................................................. 93

A
A th'"
.!._t.... dAt
H'Inh 3.4 T'"0:' Chu'C d~
u 1'"
I~U ve
len taOI d01' V a"I t'ung mrulll
a ......................................
94

Hinh 3.5 Mlmh rue)ng va cay tr6ng .............................................................................. 95

Hinh 3.6 Gia tri san xuAt nong nghi~p 1 ...................................................................... 96

Hinh 3.7 Gia tri san xuAt nong nghi~p 2 ...................................................................... 96

, 3.8 To,":. ch'uc du- I·I~U gIa tq san xuat nong nghl~p ................................................ 97

Hlnh
A

• ,

.,?

;: ..

'"

• A

Hinh 3.9 Thong tin lao de)ng nong nghi~p ................................................................... 98

Hinh 3.10 Thong tin sO ngay lam vi~c trong nong nghi~p ........................................... 98

Hinh 3 .11 Di~n tich dAt tr6ng cay hang nam ............................................................... 99

Hinh 3.12 V6n dAu tu cua he) nong dan vao may m6c thi8t hi 1.................................. 99

Hinh 3.13 V6n dAu tu cua he) nong dan vao may m6c thi8t hi 2................................ 100

Hinh 3.14 DAu tu cua he) nong dan vao dAt dai .......................................................... 100

Hinh 3.15 Bang hoi chi phi dAu vao san xuAt nong nghi~p 1 .................................... 101

Hinh 3.16 Bang hoi chi phi dAu vao san xuAt nong nghi~p 2 .................................... 101

Hinh 3.17 T6 chuc du li~u chi phi dAu vao tr6ng tn;lt.. .............................................. 102


Vlll

DANH MVC

cAc BANG


! .eua
,.
' ngu 0"n du- 1'"

· 3 1 B 1'e!"n SO
rn 0" h'l nhva
l~U ......................................................... 19

Bang,

Bang 3.2 Li¢t ke eau hoi 10~i eay trbng ....................................................................... 24

Bang 3.3 K~t qua nbi dfr li¢u rnanh ruQng va thien tai ctbi vai rnanh ruQng ................ 25

Bang 3.4 Thbng ke rna ta thien tai, 2008-2010 ............................................................ 26

Bang 4.1 Cae Io~i eay trbng eua hQ nang dan, 2008-2010 .......................................... 31

Bang 4.2 Gia tri san xu&t trbng trQt eua he> nang dan, 2008-2010 ............................... 33

Bang 4.3 Cae d~ng thien tai ehinh anh huang san xu&t eay hang nam eua hQ nang dan,

2006-2010 ..................................................................................................................... 35

Bang 4.4 Cae d~g thien tai ehinh anh huang san xu&t eay Ilia eua hQ nang dan, 2006­
2010 .............................................................................................................................. 36

Bang 4.5 Thi¢t h~i do thien tai ct~n san xu&t eay Ilia eua hQ nang dan, 2006-2010 ..... 38

Bang 4.6 Thbng ke rno ta rno hinh san xu&t Ilia, 2008 -2010 ...................................... 39

Bang 4.7 Thbng ke rna ta dfr li¢u bang rna hinh san xu&t Ilia, 2008-2010 .................. 41

Bang 4.8 K~t qua phan tieh hbi quy rno hinh san xu&t Ilia, 2008

2010 .................... 44


Bang 4.9 Cae bien phap he> nong dan Str dv.ng (mg ph6 vai thien tai tren rnanh ct&t

trbng trQt, 2008 ............................................................................................................. 47

Bang 4.10 Cae bien phap he> nang dan Str d\lng (mg ph6 vai thien tai tren rnanh ct&t

trbng trQt, 2010 ............................................................................................................. 50


Bang 4.11 Cae bien phap he> nang dan str d\lng (mg ph6 vai thien tai tren rnanh ct&t

trbng 1ua, 2008 .............................................................................................................. 51


Bang 4.12 Cae bien phap he> nang dan Str dvng (mg ph6 vai thien tai tren rnanh ct&t

trbng lua, 2010 .............................................................................................................. 52


ix


DANH MVC cHilvn!:T TAT

DANIDA

: CO' quan phat trien qu6c t8 Dan M~ch

FAO

: Tf> chuc Nong nghi~p va Luang th\lC

IPSARD

: Vi~n Chinh sach va Chi8n luQ'c Phat trien Nong nghi~p Nong thon

GSO

: Tf>ng C\lC Th6ng ke

VARHS08-10

: Di€u tra HQ gia dinh ti8p c~n ngu6n h,rc Vi~t Nam hai nam 2008
va 2010

VARHS2008

: Di€u tra HQ gia dinh ti8p c~n ngu6n h,rc Vi~t Nam nam 2008

VARHS2010

: Di€u tra HQ gia dinh ti8p c~ ngu6n h,rc Vi~t Nam nam 2010

Tp.HCM

: Thanh ph6 H6 Chi Minh

BSPS

: Chuang trinh he> trQ' khu V\lC Doanh nghi~p

ARD-SPS

: Chuang trinh he> trQ' khu V\lC Phat trien nong thon

BHNN

: Bao hiem nong nghi~p

x


CHUONG 1: TONG QUAN VE NGHIEN ctru

1.1. Ly do nghien cuu:
Vi~t Nam n&m

cr ban dao Dong Duong vai di~n tich d~t li8n va cac hai dao la

331.212 km 2, co dUOng ba bi~n cong hinh chu S, dai 3260 km, va la qu6c gia n&m

trQn trong vung khi h~u nhi~t dai, co nh1lng di8u ki~n t\l nhi<~n thu~ lQ'i cho phat tri~n
n8n nong nghi~p. San xu~t nong nghi~p trong nhung nam vila qua co nhung buac tien
vuQ't b~c, chung ta khong nh1lng giai quyet duQ'c phfut Ian nhu cAu trong nuac rna con
co xu~t kh§u.
Tuy nhien, ho~t d{>ng san xu~t nong nghi~p ph\1 thue>c vao t\l nhien nhu: d~t
dai, ngu6n nuac, khf h~u, che de> thuy van, nhi~t de>, d{> Am... (trong co c~u n{>i nganh
nong nghi~p tr6ng trQt chiem ty trQng Ian tren 50%, trong do city luong th1JC, nh~t Ia
lua vfin chiem ty trQng chinh). Day la nganh chiu anh huang r~t Ian tir S\I bien d3i cua

thm tiet, trong nh1lng nam gAn day nuac ta chiu tac dQng x~u den nhi8u Io~i thien tai
nguy hi~m nhu bao lan, ndng nong gay gdt, Iii l\1t, h~n han, gay thi~t h~i Ian v8 tinh
m~ng con nguai, cua cai v~t ch~t va d~c bi~t dang thach therc nganh nong nghi~p truac
S\I phat tri~n b8n vfrng.

Trong giai

do~n

2002-2010,

thi~t h~i

do thien tai gay ra tren

ph~m

vi ca nuac

th~p nh~t la 0,14% GDP (nam 2004) va cao nh~t la 2% GDP (nam 2006) (Phan

sy

Man va Ha Huy Ng(Jc, 2013). Tinh binh quan trong 15 nam qua, thien tai da gay t3n
h~i

khoang 1,5% GDP hang nam (B(J tai nguyen va M6i truang, 2012). Trong do,

nganh nong nghi~p la linh V\lC chiu nhi8u fmh huang tir thien tai, cac hi~n tUQ'llg thai
tiet C\lc doan vai tAn su~t va muc de> kh6c li~t ngay cang cao nhu: bao, ap th~p nhi~t
dai, Iii l\1t, h~n han, xam nh~p mijIl. D~ cung c~p them thong tin nh&m trng pho vai
thien tai va th\lC hi~n phat tri~n nong nghi~p b8n v1lng, hi~n r~t cAn co cac nghien Clru
chuyen sau va anh huang cua thien tai den san xu~t nong nghi~p, C\1 th~ la cay Ilia
cling nhu cac bi~n phap trng pho va giam thi8u thien tai rna he> nong chiu S\I anh
hUOng la r~t cAn thiet. Do do, d8 tai "Anh huwg ctia thien tai d~n san xu!t nong
nghi~p hQ nong dan Vi~t Nam" da duQ'c chQn d8 nghien Clru lam lu~n van th~c si

kinh te hQc.

1


1.2. Vin d~ nghien CUU:

Lu~ van

"AM huang thien tai den san xu§t nong

nghi~p hQ nong dan Vi~t

Nam" se t~p tru~g phan tich sau dS xac dinh cac d~ng thien tai chinh va muc dQ anh
hUOng cua chung den san xu§t Ilia cua hQ nong dan t~i 12 tinh (bao g6m: Ha Tay cu,
Phu ThQ, Lao Cai, Di~n Bien, Lai Chau, Ngh~ An, Quang Nam, Khanh Hoa, D~k L~k,
:D~ Nong, Lam D6ng va Long An). TiT d6 tac gia d~ xu§t cac khuyen nghi nham (rng

ph6 giam thiSu anh huang cua thien tai g6p ph§n 6n djnh, phat triSn b~n vihlg san xu§t
Iua hQ nong dan.
1.3. M\1c tieu nghien cuu:
Vi~c (rng ph6 voi tham hQa thien tai anh huang den san xu§t nong nghi~p n6i

chung, san xu§t Iua n6i rieng cua hQ nong dan, doi hoi cAn phai c6 S\l n6 I\lc cua tooo

dan. Trong th\lc te, nhiing nam g§n day hang ngay nguai dan v6n da d6i m~t voi
nhung thay d6i thAt thuang cua thai tiet, Iuon v~n d\lng nhung tri thuc truy~n th6ng
ctia minh, dua ra nhiing sang kien lam giam thiSu nhiing tac dQng tieu C\lC do cac hi~n
tuqng t\l nhien mang

I~i.

M\lc tieu t6ng quat cua d~ tai: Danh gia muc dQ anh huang cua thien tai den
san xu§t Iua, tiT d6 rut ra cac ham

y v~

chinh sach nham (rng ph6 giam thiSu anh

hUOng thien taL
M\lc tieu C\l thS cua d~ tM:
-

Xac dinh cac d~ng thien tai chinh c6 anh huang chinh den san xu§t Iua cua hQ
nong dan.


-

Nghien Clru muc dQ anh huang thien tai den san xu§t Ilia hQ nong dan.


1.4. Cau hoi nghien c1hI:
Lien quan den chu d~ thien tai hi~n nay c6 rAt nhi~u vAn d~ can d~t ra. Tuy
nhien, trong khuon kh6 cua nghien Clru nay, tac gia t~p trung tra lai cho cac ciiu hoi
chinh:
Cac d~ng thien tai chinh nao c6 anh huang den san xu§t Ilia cua hQ nong dan
Vi~t

a

Nam?

2


-

Muc dQ lmh hu6ng ctia thien tai d~n slm xuAt lua ctia hQ nang dan Vi~t Nam
nhuth~ nao?

1.5. f)6i tllqng va ph~m vi nghien Ctlu:
1.5.1. f)6i tllq'ng nghien CUU:
Thien tai la cac hi~n tUQ1lg tl,l nhien bAt thuOng gay thi~t h~i v~ nguai, tai san,
mai truOng, di~u ki~n s6ng va cac ho~t dQng kinh t~, xa hQi (Wainwright va Newman,
2012, Grote, 2009, FAO, 2008), Rayhan va Grote, 2007, Rosenzweig va Binswariger,
1989, Loayza et aI., 2009, Sivakumar, 2005, Long, 1978, Yu va cQng Sl,l, (2010, Mai
Thanh Son va cQng Sl,l, 2011, Oxfam Vi~t Nam, 2008, Nyong, 2008, Adejuwon, 2004,
Dow & Downing, 2007, Rexet aI., 2007). Tir nghien Clm ctia cac tac gia nay, thien tai
co the dugc chia thanh b6n nhom: (1) nhom thu nhAt: bao, ap thAp nhi~t d6i, 16c, set;
(2) nhom thu hai: mua 100, Iti, Iii quet, ng~p 11,1t, sl,\t 16 dAt do mua Iii va dong chay,
mr6c dang, xam nh~p m~n; (3) nhom thu ba: ning nong, h~n han, ret h~i; (4) nhom
thu tu: dQng dAt, song thftn.
Thien tai v~ ban chAt hi qua trinh tl,l nhien ngoai

y mu6n

chti quan ctia con

nguai, va hftu nhu cho den nay con nguai chua the kiem soat va tac dQng trl,l'C tiep
thay d6i tinh tn,mg thien taL Trong vai th~p
m6i quan h~ v6i nhau: (i)

kY ll,\i day, thien tai va bien d6i khi h~u co
bien d6i khi h~u co the lam thay d6i v~ cUOng dQ va tftn

suAt xuAt hi~n thien tai; (ii) bi~n d6i khi h~u se Anh hu6ng d~n tinh trl,\ng de bi t6n

thuong d6i v6i thien tai; va (iii) thien tai se tac dQng d~n tinh trl,\ng de bi t6n thuong
d6i v6i bien d6i khi h~u. D~c diem nay cho thAy khi phan dch anh hu6ng, xu huOOg
bien dQng, va xay dl,lng chien lugc (mg pho va phong tranh rtii ro thien tai tAt yeu
khang the khang d~ c~p d~n anh hu6ng ctia bien d6i khi h~u. Tren thl,lc te vi~c phan
bi~t rl,\ch roi anh hu6ng ctia bi~n d6i khi h~u den vi~c xuAt hi~n cac thien tai, va tir do

xem xet anh hu6ng ctia no d~n cac m~t ctia dffi s6ng con nguai kha phuc tl,\P, doi hoi
nhUng Sl,l do dl,\c, di~u tra cang phu.
HOl,\t dQng slm xuAt nang nghi~p ctia hQ nang dan kha da dl,\ng. Tuy nhien v6i
dft li~u hi~n co,

lu~

van nay t~p trung vao cay lua.

3


1.5.2. Phttm vi nghien cfru:
Khong gian nghien clm: bao g6m 12 tinh: Ha Tay cu, Phit ThQ, Lao Cai, Di~n
Bien, Lai Chau, Ngh~ An, Quang Nam, Khanh Hoa, D~k L~k, D~k Nong, Lam D6ng
va LongAn.
Thai gian nghien CUu: hai nam 2008 va 2010.
1.6. PhU'O'ng phap nghien cfru va ngu6n dtr Iifu:
1.6.1. PhU'O'ng phap nghien cuu:
Tuy theo tUng cau hoi nghien CUu rna

lu~n

van su d\mg phuong phap nghien

cUu phit hQ'P.
D5i v6i cau hoi nghien clm thu nhdt "Cae dflng thien tai ehfnh nao

co anh

huirng din san xudt lua eua h(j nang dan a Vi?t Nam?", lu~ van tra lai b~ng cach su
d\lng phuong phap th5ng ke mo ta dga tren s5 li~u thu cdp va s5 li~u di~u tra
VARHS08-10.
D5i v6i cau hoi nghien CUu thu hai "Mire d(j cmh huang eua thien tai din scm
xudt l-ua eua h(j nang dan Vi~t Nam nhu thi nao?", lu~n van tra lai b~ng cach su d\lng
phan tich h6i quy bang dga tren s5 li~u di~u tra VARHS08-1 O.
1.6.2. Ngu6n dti' Ii~u:
D~ thgc hi~n nghien CUu nay, d~ tai su d\lng du li~u til Di2u Ira H{J gia ilinh

ti2p e{in ngu8n lve 2008-2010 (VARHS08-10) do Vi~n Khoa hQc Lao dQng va Vi~n
Chinh sach va Chi€n luqc Phat tri~n Nong nghi~p Nong thon (IPSARD) thgc hi~n hai
nam 2008, 2010 v6i sg tai trq clla DANIDA. Di~u tra nay dga tren dan mdu clla Di~u
tra muc s5ng hQ gia dinh (VHLSS) clla T3ng C\lC Th5ng ke t~i 12 dnh (bao g6m: Ha
Tay cu, Phit ThQ, Lao Cai,

Di~n

Bien, Lai Chau,

Ngh~

An, Quang Nam, Khanh Hoa,

D~ L~, D~k Nong, Lam Dbng va Long An) nhung di sau vao cac vdn d~ rieng Clla

hQ nong dan, nong thon. Til s5li~u tren, d~ tai su d\lng phAn m~m STATA 12 d~ t3ng
hQ'P va phan tich b~g cac mo hinh kinh t€ luqng d~ tim ra muc dQ anh hUOng clla
thien tai d€n san xudt nong nghi~p hQ nong dan.

4


1.7. Ynghia cua lu~n vin:
V~ rn~t y nghia khoa hQc: B6 sung nguf>n tM li~u nghien Clm anh huang cua thien tai


d~n san xudt nong nghi~p hQ nong dan (cho cay lila).

V~ rn~t

y nghia

th1}'c ti~n: Tit nhf1ng b~ng chung thvc nghi~m, mo hinh kinh t~


lugng, k€t qua nghien Clm, nhf1ng gqi y chinh sach giilp cac nha quan ly co them co sa

trong vi~c hanh dQng, co giai phap thich Ung bi€n d6i khi h~u va thai ti€t cvc doan

cho lInh V1JC san xudt nQng nghi~p Vi~t Nam.

1.8. K~t c§u cua lu~n vin:
Ngoai phAn rna dAu, m\lC l\lc, cac bimg bi€u, ph\ll\lc va tai li~u tham khao, nQi
dung d8 tai gf>m 05 chuang nhu sau:

Chuang 1: TAng quan v~ nghien cuu
Ch1fO'Dg 2: CO' sir ly thuy~t va rno hinh nghien cuu
Trong chuang nay, mc gia phan tich cac khai ni~m, ly thuy~t duqc sir d\lng trong
nghien Clm nhu: thien tai, ung pho thien tai ... Tac gia cling tbng hqp mQt s6 nghien

Clm tru&c day v8 thien tai anh huang d€n san xuftt nong nghi~p, d~n cay lila, trong
nu&c va qu6c t€. Tren co sa do, tac gia d8 xuftt khung phan tfch ly thuy€t d~ mo hinh
hoa vdn d8 nghien Clm va la co sa cho nhfmg phan tich a chuang ba.
Chuang 3: PhuO'ng phap nghien cuu
Tren co ca khung ph§n tich duqc xay dvng

a chuang 2, tac gia se d8 xudt mo hinh

kinh t€ luqng nh~m xac dinh anh huang cua thien tai d€n ho~t dQng san xuftt lila.
Chuang nay cling trinh bay cac bi~n s6 trong mo hinh, cling nhu nguf>n dtl' li~u sir
d\lng trong phan tich kinh t~ luqng.
Chuang 4: K~t qua va thao lu~n
Chuang nay

rna dAu v&i phAn gi&i thi~u chung v8 san xudt

cay lila cua hQ nong dan

thong qua dtl' li~u di8u tra VARHS hai nam 2008 va 2010. Sau do lu~n van trinh bay
cac d~ng thien tai rna hQ nong dan thuang g{tp phai trong san xudt lila. Ti~p thea lu~
van phan tich bfulg mo hinh kinh t€ luqng anh huang cua thien tai d~n san xudt cay
lila thong qua vi~c trinh bay th6ng ke mo ta dtl' li~u va phan tich th6ng ke nh~m bu&c
dAu ki€m chUng cac cau hoi nghien Clm. Sau do tac gia ch~y mo hinh kinh t€ luqng va
phan tich, giai thich k~t qua cua mo hinh d~ giai quy~t, tn\ lai cho cac cau hoi nghien
5

c(ru, rn\lc tieu nghien c(ru va cu6i cimg 180 kh~rn djnh voi cac gia thi€t nghien c(ru d~t
ra.
ChllO'Dg 5: K~t lu,n va Khuy~n nghi
Trong chuang nay, tac gia trinh bay t6rn t~t nhiing k€t qua nghien c(ru da d~t duqc, til
d6 rut ra k€t lu~n va de xuAt nhiing chinh sach gqi

9 d~

nh~rn ung ph6 giam thi~u

thien tai g6p phfm phat tri~n ben viing san xuAt lua hQ nong dan. Tac gia cling de c~p
nhfrng h~n ch€ cua nghien c(ru va gqi 9 huang nghien c(ru ti€p theo.
Quy trinh phiin tich h6i quy (khi th1!c hi?n nghien citu)
BllUC 1: xay dyng rno blnb Idnh t~
hl'q'Ilg

BllUC 5: ChfY b6i quy Idnb t~
Illq'Ilg, k~t qua va tbao luin

BllUC 2: Xac ttinb cac gia thuy~t
" k""
'
tb ong
e can idAern C b llDg

1

BllUC 3:

Xu Iy sA Ii~u tit dilli~u
VARBS08-10

Bulrc 4: Pban tfeb tbAng ke rno
ta

K~t lu,n ChllO'Dg 1:

Trong chuang nay nghien cuu gioi thi~u

19 do chQn de tai, vAn de nghien c(ru,

m\lC tieu nghien c(ru, cau hoi nghien cuu, d6i tuqng va ph~rn vi nghien cuu. Chuang 1
ciing gioi thi~u phuang phap nghien c(ru rna tac gifl su d\lng trong de tai, de mi su
d\Jng ca phuong phap djnh tinh va phuang phap djnh luqng. De tai duqc k€t cAu gOrn
5 chuang, chuang 1: TAng quan nghien c(ru; chuang 2: Co s6

19 thuy€t

& Mo hinh

nghien c(ru; chuang 3: Phuang phap nghien c(ru; chuang 4: K€t qua va thao lu~n;
chuang 5: K€t lu~ va khuy€n nghi. Dva tren co s6 chuang 1, chuang 2 di vao phan
tich tAng quan ve co s6 19 thuy€t va chQn rno hinh tAng quat cho nghien c(ru.

6


CHU(JNG2:

co so L Y THUYET vA MO HiNH NGHIEN cUu

Chuang nay !dc giQ h? th6ng cac nghien cUu dJ Ctl-P din imh hu6ng cua thien
tai din scm xudt nang nghi?p noi chung, va ttl-P trung VaG cay lua. Ph6.n thu nhdt la ca
sa ly thuyit. Ph6.n thu hai bao g6m cac nghien cUu

vd imh

huang cua thien tai din

hoc;tt d9ng nang nghi?p tren phc;tm vi thi giai. Ki din chuang nay trinh bay cac nghien
cUu

vd cmh huang cua thien

tai din hoc;tt d9ng scm xudt nang nghi?p a Vi?t Nam, co

chu y din cac nghien cUu lien quan din scm xudt lua. Cu6i cimg, tif nhfi'ng nghien cUu
thl!c nghi?m dil nghien cUu cho din nay tac gia rut ra nhfi'ng miJt dil nghien CUu va
chua nghien cUu.

2.1. Coo sty Iy thuy~t:
Ph~n sau day, Tac gia minh hQa ham san xuAt Cobb-Douglas xem anh huang

eua thien tai (nhu bao, Iii... ) d~n san xuAt va cac y~u t& d~u vao (nhu v&n) (Te' 0,

1997)1. Sau d6 nghien c(m di vao trinh bay mo hinh cua Wainwright va Newman
(2012).

Gia sir n~n kinh t~ c6 mo hinh san xuAt gian don nhu Hinh 2.1 v6'i mQt s& gia
dinh don gian h6a nhu n~n kinh t~ g6m hai khu V\1'C: mQt khu V\lC thuong m;;ti h6a san
xuAt cay tr6ng thuong m;;ti duy nhAt va mQt khu V\lC phi thuong m;;ti san xuAt mQt san
phfun t\1' cung W cAp duy nhAt. Ham san xuAt cho cac san phAm thuong m;;ti duqc gia
dinh duqc d;;ti di~n boi cac ham san xuAt Cobb-Douglas, theo d6 d~u ra la mQt ham s&
cua cac y~u t& d~u vao. Trong trllOng hqp san phAm t\1' cung W cAp, san xuAt duqc gia
dinh la mQt ham s& cua mQt y~u t& d~u vao duy nhAt 1a lao dQng. Them gia dinh nua Ia
dan s& (va cung lao dQng, N) khong thay d6i va thay d6i ky thu~t khong di~n ra. Trong
Hinh 2.1, ham san xuAt t6ng hqp duqc bi@u di~n boi dUOng cong EFG trong d6 cho
thAy quy mo d~u ra tang (nhung t&c dQ giam d~n) clIng v6'i v&n san xuAt tang (gia sir
lao dQng khong d6i, va khong c6 thay d6i ky thu~t). LUll

y la ham san xuAt cho san

phAm t\1 cAp W tilc duqc the hi~n b~ng duang EE (duOng nay hoan toan khong co gian
v6'i thay d6i cua v6n tich Iiiy). Gia sir v&n ban d~u la K1 tren tn;tC K va ham san xuAt
t6ng hqp la EFG, muc dQ k~t qua d~u ra (ho~c thu nh~p) duqc the hi~n b~ng Y, tren
1

Phfut sau day theo Te'o (1997).

7


trl,lc tung. Y la d~i di~n cho tbng thu nh~p rna KI co kha nang san xudt, va duQ'c th~
hi~n 0 rnuc thu nh~p binh quan dAu nguai bAng Y I .

y
y/ ~"_ __ _____ ___ ___________ " ____ ~...!:._:;;";_
_ -.F:------G

•

c:
_-=...:..::..,:;...;...:........,.;;~_-

D


E 1-+---­
________~__________i~..-------E
A ~------------------~----.----~r----.--- A
•

o

K

K" .,

Kl
rang van tlch lily

Hinh 2.1: Ham san xuAt va thien tai
Gia sti nSn kinh t~ bi tan pha boi rnQt can bao nhi~t daL DiSu nay s~ dful d~n S\f
S\lP db kinh t~ (theo ly thuy~t) vai hai ly do chinh, thi~t h~i san IUQ'llg va pha huy ho~c
thi~t h~i v5n cua nSn kinh t~. Thi~t h~i san luQ'llg di€n ra trong ca hai khu VlJC thuang
m~i h6a va t\f cdp W ruc, tang thi~t h~i duQ'c bi~u di€n bAng S\f thay dbi di xU5ng cua

ham san xudt tbng hQ'P th~ hi~n boi duang cong ABCD. Nhu Hinh 2.1 cho thdy rnuc

dQ cua S\f s1)P giarn cua ham san xudt tbng hQ'p (duQ'c do bAng khoang cach thAng
dUng giua hai ham san xUdt) Ian han khoang cach giua cac di~rn E va A tren tf1)C tung
d~i di~n cho rnuc dQ cua S\f S1)P giam trong san xudt san phArn W cung W cdp. Vai v5n

ban dAu KJ, ham s{m xudt rnai cho k~t qua san IUQ'llg giarn xu6ng con Y 2 (Y2Nhung rnQi vi~c khong dimg 0 day, S\f suy giam san luQ'llg nSn kinh t~ con bao
gbm ca Uic dQng giarn v5n tich Iuy do S\f tan pha cua t\f nhien. Vi v~y, n~u gia dinh
r~g v6n tich lfiy giam xu6ng con K2 tren tf1)C K, thi v6i duang cong san xudt mai

ABCD duang cong, muc san IUQ'llg tiSm nang mai la Y 3 tren tf1)C tung. Bi~u di€n tren
Hinh 2.1 cho thdy, hi~u lIng tbng hQ'p cua mQt S\f s1)t giam vS san IUQ'llg va giam vbn

8


deh lily the hi~n

a Sl,l svt giam dang ke trong n€n kinh t€, til diem F d€n diem B, va

me>t Sl,l suy giam trong san IUQ11g b~g Y 1- Y 3 t~i diem B.
Mo hinh thu 2 rna tae gia k€ thila trong 1u~n van nay 1a eua Wainwright va
Newman (2012). Hai tae gift da su dvng be> du Di€u tra Ti€p e~n Ngu6n ll,le He> gia
dinh Vi~t Nam (V ARHS) trong nam 2006, 2008, va 2010 de danh gia anh huang ella
nhUng ell s6e thu nh~p bAt 1qi t6i cae he> gia dinh e6 kha nang d6i ph6 v6i rui ro khae
nhau, til d6 xem xet kha nang di€u ehinh chi tieu eua cae he> gia dinh. Mo hinh nhu
sau (Wainwright va Newman, 2012, trang 9):
ail= po+ pldNatit+ pzEconit+ dldiolit+ P4dldioUit+ psdlnsit

+ p 6 d T ran Sit + P 7 dId i 0 Iii
+1:I+UI+&iI

* dIn S +
il

P 8 dNa tit

* d T ran Sit +

Z

I

II

P

9

Trong d6, ait 1a tOng gia tri tai san ti€n m~t eua he> gia dinh (di€u ehinh v€ gia
nam 2010), dNat} deon dIdiaL dIdioU d~i di~n eho cae d~ng sbe IAn 1uqt 1a s6e tl,l
nhien, s6e kinh t€, s6e e6 the bao hi em va s6e khong the bao hi em, Z 1a d~e diem eua
he> gia dinh thay dOi theo thai gian, t d~i di~n eho thai gian, u d~i di~n eho hi~u (mg e6
dinh eua he> gia dinh, va e 1a sai s6 ngftu nhien eua mo hinh. Cae bi~n dIns

va dTrans

d~i di~n eho eho vi~e he> mua bao hiem hay khong va e6 nh~n duqe cae khoAn ehuyen

nhUQ11g eong hay tu nao hay khong. Cae bi€n tuong tae d~i di~n eho Sl,l thay dOi eua

Uti san theo cae bi€n e6 va cae ho~t de>ng bao hiem, ehuyen nhUQ11g.
Mo hinh kinh t€ 1UQ11g ev the su dVng trong nghien elru nay du6i d~ng tOng
quat nhu sau:

Y it= a + a X
o

]

+
lit

a X
2

+
2it

a X
3

+
3it

a X
4

+
4it

a X
S

+ Ut +Eit
Sit

Trong d6:

Y: 1a bien sb phv thue>e chi nang sudt scm xudt 100 cua hQ nang dan. Cae XI, X2 , X 3,
)4, Xs 1a cae vee to bi€n giai thieh (hay bi€n h6i quy de>e l~p) IAn 1uqt eua: (1) lao

de>ng he> nong dan, (2) dAt dai eanh tae, (3) v6n dAu tu, (4) chi phi dAu vao, va (5) Bien

sb thien

taL Thanh phAn

Ut

d~i di~n eho hi~u (mg e6 dinh eua he> (household fixed
2

effects),

Eit

1a sai s6 ngftu nhien, e6 gia trj trung binh b~g 0 va phuong sai 1a 6 . Cae

9

bi8n X h X 2, X 3, X 4 df,li di~n eho cae y~u t3 san xu§t dAu vao thay d6i thea thai gian
(time variant).
2.2. Cac ngbien
" .,.
th egHn:

CUll

v@ anb blflrog cda tbien tai d~n bottt dQng nong ngbi~p tren

Cho d8n nay e6 nhi€u nghien elm tren th~ gi6'i n6i v€ anh huang eua thien tai
d8n hOf,lt dQng nong nghi~p, ev th~ nhu sau:
Grote (2009) da sir dvng bQ dll' li~u di€u tra tir 3 tinh eua Thai Lan k~t hgp v6'i
mo hinh h6i .quy probit d~ nghien elm v€ kha nang phan (mg eua hQ gia dinh trong
nong nghi~p d3i v6'i cae eu s3e va S\I thay d6i eua moi truang. K~t qua eho thelY kha
nhi~u hQ gia dinh hOf,lt dQng trong Hnh V\Ie nong nghi~p ehiu tae dQng eua ea eu s3e

ngof,li eanh (vi dV nhu: hf,ln han, Iii Ivt va sau b~nh).
FAO (2008) da chung minh dmg nhll'ng thay d6i v€ khi h~u se anh huang t6'i
h~ th3ng nong nghi~p

atelt ea cae nu6'e, k~ ea nh1l'ng nu6'e xUelt khAu va nh~p khAu. S\I

thay d6i v€ lugng mua va nhi~t dQ trung binh eiing nhu S\I gia tang cae hi~n tugng
khAe nghi~t eua thai ti~t se tae dQng tieu e\Ie d~n nong nghi~p, chan nuoi, lam nghi~p
va thuy san. C6 relt nhi€u tae dQng, vi dv nhu S\I gia tang thoai h6a delt va x6i mon delt,
thay d6i ngu6n nu6'e, melt da d?ng sinh hQe, sau b~nh xay ra thuang xuyen v6'i mue dQ
nguy hi~m eao han va bung phat dieh b~nh eiing nhu cae tham hQa khae.
Rayhan va Grote (2007) nghien elm tir bQ dll' li~u di€u tra 1050 hQ gia dinh

tuAn sau mua Iii va Iii quet) a Bangladesh vao
nam 2005 eho thelY khoang 58% hQ gia dinh a nong thon bi ng~p Ivt duqe dAnh gia Ia
nong thon (duqe th\Ie hi~n chi sau 2

ngheo, trong d6 e6 t6'i 67% hQ duqe danh gia e6 tinh d~ bi tdn thuang. Mua Iii gay
thi~t

h?i eho hoa mau trong khi Iii quet la mQt tae nhan gay thi~t hf,li eho cae cay luang

th\Ie.
Rosenzweig va Binswanger (1989) da sir dVng bQ dll' li~u di€u tra 2168 hQ
nong dan trong nhi~u nam

a a An DQ va phat hi~n ra r~ng S\I gia tang belt dn h~ sinh

thai Ia nguyen nhan bung phat dieh hf,li cay tr6ng, dieh b~nh eho gia sue, h?U han, Iii
Ivt. Nh1l'ng

hi~n

tugng tren lam tang rui ro eho hQ gia dinh,

d~e bi~t

la cae hQ

a nong

thon.

10


Ngoai ra, con mQt s6 cang trinh thl)'c nghiem khac v~ tac dQng cua thien tai d6i
v&i san xuAt nang nghiep cling d~ duQ'c ti~n hanh nhu: Loayza, et al. (2009) phat hien
ra rang, trai nguqc v&i nhung mc dQng y~u d~n tang truang GDP chung cua n~n kinh
~, h~ han va b~o c6 mc dQng tieu Cl)'C d~n san xuAt nang nghiep trong khi lU h,lt co

mc dQng tich cl)'c. Sivakumar (2005) giai thich rang cac tac dQng chu y~u cua thien tai
df>i v&i nang nghiep la tieu Cl)'C. Long (1978) l~p lu~n r~ng cac tac dQng tieu Cl)'c phdn
nao la lai giai thich m~nh me df>i v&i n~n nang nghiep thi~u tinh 6n dinh 6 cac nu&c
thu nh~p thAp va do d6 no giai thich phdn nao cho Sl)' xuAt hien cua d6i ngheo 6 cac
nu&c nay.

2.3. Cac nghien Ctfu v~ anh hll6'ng clla thien tai d@n ho~t dQng san xuit nong
nghi~p t~i Vi~t

N am:

Vi~t nam la mQt nu&c chiu tac dQng til rui ro thien tai la rAt l&n. Trong bai

nghien cuu "Tac dQng cua bi~n d6i khi h~u len nganh nang nghiep va ll)'a ch<;m chinh
sach thich frng: Nghien CUu truOng hQ'p 6 Vi~t Narn", Yu va cQng Sl)' (2010) d~ k~t
hqp giua nghien cUu bi~n d6i khi h~u va phan ttch san xuAt ciiy tr3ng de cai thi~n van
d€ dam bao an ninh luong thl)'c cho Vi~t Narn. Biing Sl)' k~t hQ'p di~u kien kinh t~ va
mai truOng trong vi~c phan tich san xuAt Ilia g~o, bai nghien CUu ti~p c~n rnQt cach
toan di~n t&i cac vAn d~ v~ an ninh luong thl)'c, nang suAt cua nganh nang nghi~p va
S11 bi~n d6i khi h~u. Yu va cQng Sl)' (2010), dl)'a chu y~u tren du li~u VHLSS nam 2004

va 2006 v&i 9.124 quan sat, d~ sir dl;mg k~t hqp rAt nhi~u phuong phap trong bai
nghien cUu, d~c bi~t la cac phuong phap kinh t~ lUQ1lg: Tru&c tien, cac tac gia d~ u&c
tinh muc dQ tac dQng cua bh§n d6i khi h~u len toan bQ h~ th6ng nang nghi~p 6 Viet
Nam bang rna hlnh rna phong ciiy tr3ng (crop simulation), rna hlnh rna phong thuy
van (hydrological), va cac rna hlnh luu Vl)'C sang (river basin models). Cac tac gia da
sir d\mg ham s6 Cobb~Douglas bieu thi cho m6i quan h~ giua ddu vao va ddu ra trong

qua trinh san xuAt d3ng thai the hien duQ'C vai tra cua ti~n bQ cang ngh~ trong san
xuAt; tac gia cung rna hlnh h6a cac chinh sach can thiep de nang cao nang suAt san
xuAt Ilia va giam nh¥ tac dQng cua bi~n d6i khi h~u, biing cach sir d\mg rna hinh tac
dQng han hqp da cAp (multilevel mixed effects model). Ti~p c~n thee hai huang nay
cho thAy m6i lien quan giua di~u kien tl)' nhien cung nhu di~u ki~n x~ hQi t&i bi~n

11


dQng nang suAt. Bai nghH~n Clru dtI chi ra tac dQng cua bi~n d6i khi h~u tai qua trinh
san xuAt lua.Tac gia chi r~g dAu tu vao h~ tAng nong thon, ch~ng h~ nhu thuy lqi,
dUOng sa, va ngu'bn nhan h,rc co th~ giam thi~u cac tac dQng tieu C\lC cua bien d6i khi
h~u. Qua do, nghien Clm dtI d~ xuAt cac goi chinh sach dia phuang hoa, cac chinh sach

. nhfun tai dan tQc thi~u s6 va nguai ngheo, se la chia khoa d~ giam thi~u mQt cach hi~u
qua (effective mitigation) anh hUOng cua bi~n d6i khi h~u.
Nghien clm cua Mai Thanh Scm va cQng S\l (2011), Oxfam

Vi~t

Nam (Oxfam

International in Vietnam, 2008) chi ra r~ng thien tai lam mAt di~n tich dAt canh taco

MQt s6 bi~u hi~n cua thien tai nhu s~t

la dAt, Hi quet lam mAt di~n tich dAt canh tac

lam h~n che ngubn v6n sinh k~ cho nguai dan, d~c bi~t la nguai ngheo. H~n han, ret
d~, ret h~i lam giam ho~c pha huy cac di~n tich dtI duqc gieo trbng til' do giam san

luqng luang th\lc san xuAt duqc.
Khong nhung lam mAt di~n tich dAt canh tac, thien tai lam suy thoai dAt til' do
lam thay d6i hinh thuc Slr d\lng dAt din d~n thay d6i phan b6 cay trbng (Nyong, 2008)
va giam nang suAt. S\l thay d6i phan b6 cay trbng nhi~u khi khong duqc theo kip bai
nguai dan hay cac chinh sach h6 trq cua chinh phu.
Nhi~t dQ tang lam thay d6i qua trinh sinh truOng cua cay trbng, thai V\l cling

nhu S\l phan b6 cay trbng (Adejuwon, 2004), til' do lam giam nang suAt va chAt luqng
cay trbng (Dow & Downing, 2007), d~c bi~t la cac lo~i cay cung cAp luang th\lc cho
con nguai. Nhi~t dQ tang lam giam ngubn nuac t\l nhien cung cAp cho cay trbng til' co
anh hUOng d~n di~n tich dAt co th~ canh tac va chAt luqng cua cay trbng.
Tang luqng mua (vi d\l nhu muc dQ, thai gian va tinh thay d6i) gay ng~p ung
cho nhi~u vimg dbi dao nuac (Rexet aI., 2007).

2.4. Nhjn xet v~ cac nghien Ctfu th\fc nghi~m:
Vi~c di~m l~i cac nghien cuu Qu6c t~ va Vi~t Nam cho thAy, nhin chung, cac

nghien cuu cua Qu6c t~ va Vi~t Nam dtI chi ra: (l) b~g chirng thien tai anh hUOng
den san xuAt nong nghi~p va (2) cac muc dQ anh hUOng khac nhau cua thien tai d~n
san xuAt nong nghi~p. Tuy nhien cho den nay, theo hi~u bi~t cua tac gia thi hi~n nay
t~i Vi~t Nam con co rAt it cong trinh nghien Clm chuyen sau xem xet anh hUOng cua

thien tai d~n san xuAt lua a Vi~t Nam.

12


Ben c~nh d6, hdu het cac nghien Clru tru6c day do chi tiep c~ dugc du li~u
cheo cho nen cac nghien Clru m6i chi

t~p

trung lam ro anh hUOng cua thien tai trong

tr~g thai tinh, t~i thai di~m nhAt dinh rna chua th~ xem xet anh hUOng nay qua thm

gian. Trong nghien Clru nay, tac gia c6 th~ tiep c~n den ngu6n du 1i~u bang vA vi the
c6 th~ xem xet anh hUOng cua thien tai qua thai gian, sau khi ki~m soat cac yeu t6
thuQc v~ hQ gia dinh bAt bien theo thai gian.
V6i mvc dich b6 sung ngu6n tAi li~u nghien Clm anh hUOng cua thien tai den
san xuAt nong nghi~p hQ nong dan (cho cay lua). Tit nhilng bfulg chung thl,lc nghi~m,
rna hinh kinh te lugng, ket qua nghien Clru, nhung ggi y chinh sach giup cac nha quan

ly c6 them cO' sa trong vi~c hAnh dQng, c6 giai phap thich (mg bien d6i khi h~u va thai
tiet Cl,lC doan cho linh Vl,lC san xuAt nQng nghi~p Vi~t Nam, chung toi xay dl,lng mo
hinh phan tich h6i quy trong Chuang 3 cung v6i du li~u sir dVng.
K~t lu,n ChU'O'llg 2:

Trong chuang nay nghien Clm xac dinh day la chuang quan trQng trong qua
trinh nghien cuu. Chuang 2 trinh bay cO' sa ly thuyet, h~ th6ng h6a mQt s6 vAn d~ v~
nghien Clm anh hUOng cua thien tai den san xuAt nang nghi~p n6i chung va den san
xuAt lua n6i rieng tren ph~m vi the gi6i va Vi~t Nam, nghien Clru da trinh bay nhilng
khia c~nh cua anh huang thien tai den san xuAt nong nghi~p va d6ng thai ph at hi~n
r~ng nQi dung anh huang cua thien tai den san xuAt lua chua dugc nghien Clru ddy du

theo nhung hi€u biet t6t nhAt cua tac gia. D6 la cO' sa d€ chuang 3 di vao xay dl,lllg mo
hinh phan tich h6i quy va trinh bay du li~u sir dl,lllg.

13


CHUONG 3: PHUONG PHAp NGHIEN ciru
Trong chuang 3 nay nghien CUu dJ c(ip din rno hinh nghien CUu va dft li¢u
nghlen cUu. Phdn thu nhdt rno ta vein teit phuang phap h6i quy dv li¢u bang su dlf.ng
trong lu(in van nay. Phdn thu hal trinh bay rno hlnh kinh ti IU(J'ng Clf. thi su dlf.ng
trong lu(in van bao g6rn: ca So' If thuyit Clla rno hinh va dc;mg rno hinh Clf. thi. Phdn
thu ba trlnh bay dft li¢u dimg trong phan tich h6l quy, bao g6rn ngu6n dft li¢u va rno
ta cac buac xu If sc5 li¢u. Phdn cuc5i cung la kit lu(in Clla chuang 3.

3.1. Phuong phap phsn ttch hAi quy dii' lifu bang:
B6i vai cau hoi nghien Clru thu hai "Mitc d6 anh huimg clla thlen tal din san
xudt lua clla h(J nong dan Vi¢t Narn nhu thi nao?", lu~n van tni lai bang cach su d\mg

cong C\l phan tfch djnh Im;mg dft li~u bang (panel analysis) d\la tren s6 li~u di~u tra
VARHS2008-20 1O.

M¢t lQ'i th~ quan tn;mg cua dft li~u bang (panel data) so vui dft li~u theo chu6i
thm gian (time series) hoij.c dft

li~u

cheo (cross-sectional) la n6 cho phep xac dinh cac

tham s6 nhftt dinh cua mo hinh rna khong can c6 them cac gia dinh. Vi dl,l, dft li~u

bang cho phep c6 th~ phan tich muc d¢ thay d6i

a muc d¢ ca nhan.Vi dl,l, tfU
muc tieu th\l trung binh tang 2% til nam nay qua nam khac. Dft li~u bang c6 th~ xac
dinh duQ'c li~u S\l gia tang nay la k~t qua cua S\l gia tang 2% cua tftt ca cac ca nhan,
hay la do S\l gia tang 4% til m¢t nua cua cac ca nhan con m¢t nua con l~i khong h~
thay d6i. Bi~u d6 c6 nghia la, dft li~u bang khong chi phil hqp cho mo hinh giai thfch
ly do

t~i

sao cac ca nhan hanh xu khac nhau rna con giai thfch duQ'c ly do

t~i

sao m¢t

Cll nhan cu xu khac nhau anhUng thai di~m khac nhau.

Mo hinh h6i quy theo s6 li~u bang (panel data model) va c6 th~ duqc uac luqng
theo hai d~ng mo hinh C\l th€: Mo hinh hi~u irng c6 dinh (fixed effect model) va mo
hinh hi~u ung ngdu nhien (random effect modeli.
Gia su ky

hi~u

i cho ca nhan (i = 1, ..., N) va t cho thai gian (t = 1, ..., T). M¢t

each t6ng quat, chung ta c6 th€ vi~t m¢t mo hinh tuy~n tinh nhu sau:

(3.1)

2

Phdn nay d1,la tren Verbeek (2008)

14