Hệ thống thông tin kế toán quản trị trong quyết định ngắn hạn tại công ty TNHH cao su minh thành
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.86 MB, 116 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o---------
NGUYỄN THỊ THU
HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
TRONG QUYẾT ĐỊNH NGẮN HẠN
TẠI CÔNG TY TNHH CAO SU MINH THÀNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
Hà Nội - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o---------
NGUYỄN THỊ THU
HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
TRONG QUYẾT ĐỊNH NGẮN HẠN
TẠI CÔNG TY TNHH CAO SU MINH THÀNH
Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 60 34 02 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:TS. NGUYỄN MẠNH HÙNG
Hà Nội - 2015
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ........................................................ i
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ ii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ......................................................................... iii
LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN
QUẢN TRỊ TRONG QUYẾT ĐỊNH NGẮN HẠN ......................................... 8
1.1. THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG DOANH NGHIỆP ............ 8
1.1.1. Kế toán quản trị ............................................................................................. 8
1.1.2. Khái niệm, đặc điểm và tính chất của thông tin kế toán quản trị trong
doanh nghiệp............................................................................................................ 9
1.1.3. Vai trò của thông tin kế toán quản trị trong doanh nghiệp đối với sự quá
trình ra quyết định của doanh nghiệp ..................................................................11
1.2. HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN PHỤC VỤ CHO QUYẾT ĐỊNH
NGẮN HẠN ............................................................................................................. 13
1.2.1. Quyết định quản trị......................................................................................13
1.2.2. Phân loại quyết định quản trị .....................................................................14
1.2.3. Quyết định ngắn hạn ...................................................................................15
1.2.4. Hệ thống thông tin kế toán quản trị phục vụ quá trình ra quyết định
ngắn hạn.................................................................................................................17
1.2.5. Các tiêu chí đánh giá chất lượng của hệ thống thông tin kế toán phục vụ
quá trình ra quyết định ngắn hạn .........................................................................32
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN
TRỊ PHỤC VỤ CHO QUYẾT ĐỊNH QUẢN TRỊ NGẮN HẠN TẠI CÔNG
TY TNHH CAO SU MINH THÀNH ............................................................. 35
2.1. KHÁI QUÁT HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÔNG TY TNHH
CAO SU MINH THÀNH........................................................................................ 35
2.1.1. Khái quát sự hình thành và phát triển của công ty TNHH Cao su
Minh Thành...........................................................................................................35
2.1.2. Cơ cấu tổ chức của công ty TNHH Cao su Minh Thành .........................36
2.2. THỰC TRẠNG VỀ TỔ CHỨC VÀ HỆ THỐNG BÁO CÁO KẾ TOÁN
TRONG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ PHỤC VỤ CHO
QUYẾT ĐỊNH QUẢN TRỊ NGẮN HẠN TẠI CÔNG TY TNHH CAO SU
MINH THÀNH. ....................................................................................................... 38
2.2.1. Thực trạng về tổ chức hạch toán kế toán và theo dõi, phân tích thông tin
kế toán quản trị ......................................................................................................38
2.2.2. Thực trạng về hệ thống báo cáo kế toán quản trị .....................................41
2.3. ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN
QUẢN TRỊ PHỤC VỤ CHO QUYẾT ĐỊNH QUẢN TRỊ NGẮN HẠN TẠI
CÔNG TY TNHH CAO SU MINH THÀNH. ..................................................... 48
2.3.1. Những kết quả đạt được..............................................................................48
2.3.2. Những hạn chế.............................................................................................49
CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ
TOÁN QUẢN TRỊ PHỤC VỤ CHO QUYẾT ĐỊNH QUẢN TRỊ NGẮN
HẠN TẠI CÔNG TY TNHH CAO SU MINH THÀNH ............................... 53
3.1. Thiết lập kênh thông tin rõ ràng và phù hợp với điều kiện doanh nghiệp ... 53
3.2. Tổ chức hạch toán kế toán và theo dõi, phân loại chi phí theo các phƣơng
pháp kế toán hiện đại ................................................................................................ 54
3.3. Nhóm giải pháp về hệ thống báo cáo kế toán quản trị................................... 55
3.4. Nhóm giải pháp về áp dụng mô hình kế toán trách nhiệm trong hệ thống
thông tin kế toán quản trị ......................................................................................... 62
3.5. Tăng cƣờng ứng dụng công nghệ thống tin trong kế toán quản trị .............. 67
3.6. Định hƣớng phát triển và kiến nghị về nâng cao quan điểm của ban lãnh
đạo công ty TNHH cao su Minh Thành ................................................................. 68
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 69
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 71
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
Ký hiệu
STT
Nguyên nghĩa
1
DN
Doanh nghiệp.
2
KTQT
Kế toán quản trị.
3
KTTC
Kế toán tài chính.
4
QĐ
Quyết định.
5
QL
Quốc lộ.
6
SXKD
Sản xuất kinh doanh
7
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn.
8
TP
Thành phố.
9
TSCĐ
Tài sản cố định.
10
VD
Ví dụ.
i
DANH MỤC CÁC BẢNG
Stt
Bảng
Nội dung
1
Bảng 2.1
2
Bảng 2.2
3
Bảng 2.3 Bảng thông tin chi tiết về xe mới và xe cũ năm 2009
45
4
Bảng 2.4 Bảng báo cáo phân tích sử dụng xe mới so xe cũ
46
5
Bảng 3.1 Bảng các chỉ số phân tích tài chính doanh nghiệp
58
6
Bảng 3.2 Bảng báo cáo định giá 1 sản phẩm A
59
7
Bảng 3.3
8
Bảng 3.4
Bảng báo cáo kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh
năm 2009 và tình hình thực hiện dự án Nam Tiến
Bảng phân tích báo cáo kết quả hoạt động sản xuất
kinh doanh dự án Nam Tiến năm 2009
Bảng báo cáo định giá 1 sản phẩm A có điều chỉnh
so đối thủ cạnh tranh
Bảng báo cáo phân tích hiệu quả sử dụng tài sản cố
định (TSCĐ) mới so với TSCĐ cũ
ii
Trang
43
44
60
60
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Stt
Hình
Nội dung
Trang
1
Hình 2.1
Cơ cấu tổ chức của công ty TNHH Cao Su Minh Thành
37
2
Hình 3.1
Mô hình kế toán trách nhiệm dựa trên chức năng
61
3
Hình 3.2
Mô hình kế toán trách nhiệm dựa trên quy trình
64
4
Hình 3.3
Mô hình kế toán trách nhiệm dựa trên chiến lƣợc
65
iii
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong điều kiện kinh tế thị trƣờng có sự cạnh tranh và cạnh tranh ngày càng
gay gắt thì việc chớp cơ hội kinh doanh phụ thuộc rất lớn vào thời điểm đƣa ra các
quyết định và điều đó quyết định sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp. Để
đƣa ra các quyết định đặc biệt là quyết định ngắn hạn thì nhà quản trị phải có thông
tin, trong khi đó thông tin trong và ngoài doanh nghiệp rất đa dạng và phong phú
phức tạp từ nhiều nguồn khác nhau. Khả năng cạnh tranh của mỗi sản phẩm trong
doanh nghiệp phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố thông tin nhƣ giá cả, chất lƣợng, các
biện pháp Marketing, các kênh phân phối trung gian. Chính vì vậy, thông tin về kế
toán quản trị (KTQT) trong các doanh nghiệp sản xuất săm lốp, ống cao su, sản
phẩm từ cao su đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giúp nhà quản trị kiểm
soát chi phí và nguồn lực một cách tối ƣu để vừa có thể đƣa ra các sản phẩm với
giá rẻ, vừa có ngân sách để đầu tƣ cho hoạt động nghiên cứu để phát triển sản phẩm
mới, đa dạng hóa cơ cấu sản phẩm sản xuất, lựa chọn các biện pháp Marketing tối
ƣu, từ đó tối ƣu hóa đƣợc lợi nhuận. Để đảm bảo thông tin kế toán cung cấp cho nhà
quản trị có chất lƣợng ngày càng cao thì cần thiết phải xác định yêu cầu của thông
tin kế toán cung cấp, từ đó có thể tổ chức thu thập xử lý thành các thông tin phù hợp
và hữu ích cho nhà quản lý.
Tuy nhiên, hệ thống kế toán chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất trên địa
bàn tỉnh hiện nay mới chỉ tập trung vào kế toán tài chính (KTTC) để lập báo cáo tài
chính là chủ yếu. Hệ thống kế toán chi phí hƣớng vào việc cung cấp thông tin phục
vụ cho việc lập kế hoạch, kiểm soát và đánh giá việc lập kế hoạch trong nội bộ
doanh nghiệp còn rất hạn chế. Hệ thống kế toán quản trị còn chƣa đƣợc quan tâm
đúng mức, vì vậy tính hữu ích của thông tin của kế toán chƣa đƣợc khai thác triệt.
Hệ thống kế toán chi phí hiện nay không thể cung cấp các thông tin phù hợp, kịp
thời và tin cậy cho việc ra các quyết định kinh doanh của các nhà quản trị doanh
nghiệp. Với hệ thống kế toán chi phí này, các doanh nghiệp sản xuất trên địa bàn
1
tỉnh khó nâng cao đƣợc hiệu quả hoạt động, nâng cao đƣợc năng lực cạnh tranh để
có thể đứng vững trong môi trƣờng cạnh tranh mạnh mẽ trong nƣớc, khu vực và
trên thế giới.
Thực tế, công tác luân chuyển và cung cấp thông tin kế toán quản trị phục vụ
cho việc ra quyết định ngắn hạn tại công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH) Cao su
Minh Thành đã và đang đƣợc thực hiện, nhƣng vẫn chƣa đạt đƣợc kết quả nhƣ
mong muốn, chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu của nhà quản trị. Nhận thức đƣợc tầm
quan trọng của công tác tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị nên tác giả đã
lựa chọn đề tài "Hệ thống thông tin kế toán quản trị trong quyết định ngắn hạn
tại công ty TNHH Cao su Minh Thành" .
Việc nghiên cứu này giúp các công ty có cùng quy mô và phƣơng thức hoạt
động tƣơng tự công ty TNHH Cao su Minh Thành tham khảo để xây dựng và tổ
chức đƣợc một hệ thống thông tin kế toán quản trị phục vụ cho việc ra quyết định
ngắn hạn khoa học và hiệu quả, đồng thời đóng góp một phần vào khoa học nghiên
cứu lĩnh vực tổ chức thông tin kế toán đặc biệt là kế toán quản trị phục vụ cho việc
ra quyết định ngắn hạn.
2. Tình hình nghiên cứu
Việt Nam đã có nhiều tác giả nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến Hệ
thống thông tin kế quản và kế toán quản trị, quyết định ngắn hạn. Sau đây là một số
công trình nghiên cứu :
-
« Vai trò của hệ thống thông tin kế toán trong đánh giá hiệu quả hoạt
động của công ty cổ phần », Ths.Phạm Ngọc Toàn, tạp chí kế toán số tháng 4/2007.
Tác giả đƣa ra ba mô hình quản lý hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp :
Mô hình kế toán trách nhiệm dựa trên chức năng, mô hình kế toán trách nhiệm dựa
trên quy trình, và mô hình kế toán trách nhiệm dựa trên chiến lƣợc; ba mô hình này
đƣợc xây dựng dựa trên hai mô hình chính : mô hình quản lý thông tin phản hồi
(feed back control system) và mô hình quản lý thông tin định hƣớng tƣơng lai (feed
forward control system). Với mô hình này tác giả đã đƣa ra một phƣơng pháp để
xây dựng, hoàn thiện và phát triển khả năng cung cấp thông tin của hệ thống thông
2
tin kế toán, tăng tính chính xác thông qua các phản hồi và tính liên kết chặt chẽ của
các bộ phận thành viên của hệ thống.
-
« Ứng dụng công nghệ thống tin trong doanh nghiệp và vấn đề đặt ra với
kế toán”, Ths.Bùi Quang Hùng, Tạp chí Phát triển kinh tế, Số tháng 6/2009, Tr. 5560. Vai trò và nhiệm vụ, quy mô của bộ phận kế toán đã thay đổi khi công nghệ
thống tin đƣợc áp dụng vào quá trình hoạt động của doanh nghiệp : « kế toán sẽ chỉ
tham gia một cách hạn chế vào quá trình ghi nhận, thu thập dữ liệu, xử lý, cung cấp
thông tin mà tập trung nhiêu hơn trong việc phân tích, diễn giải thông tin, và tƣ vấn
những quyết định cần thiết cho doanh nghiệp ».
-
“Hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán quản trị phục vụ kinh doanh – tình
huống tại trung tâm bán lẻ - công ty thƣơng mại và XNK Viettel”, Phan Thị Ngọc
Tú, Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà
Nội. Trong bài viết tác giả đã đƣa ra cơ sở lý thuyết về kế toán trách nhiệm, báo cáo
bộ phận. Luận văn đã vận dụng thành công vào việc phân tích đánh giá hiệu quả sử
dụng hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm tại đơn vị kế toán.
-
“Hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán quản trị tại Công ty cổ phần may
10”, Nguyễn Thị Kim Dung, Luận văn thạc sĩ hoàn thành năm 2009 đã hệ thống hóa
đƣợc các vấn đề lý thuyết liên quan đến hệ thống báo cáo kế toán quản trị, thực trạng
vận dụng báo cáo kế toán quản trị tại công ty cổ phần may 10 và đề xuất giải pháp
hoàn thiện hệ thống này tại công ty cổ phần may 10.
3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích của việc nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích kết quả và hạn chế của hệ thống thông tin kế toán quản
trị trong quy trình ra quyết định ngắn hạn tại công ty TNHH Cao su Minh Thành, từ
đó đề xuất các chỉnh sửa và hoàn thiện hệ thống này nhằm mở rộng thị phần, tăng
lợi nhuận, đáp ứng sự phát triển của công ty trong thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu :
Nghiên cứu cơ sở lý thuyết: đƣa ra cơ sở lý thuyết liên quan vào việc đánh giá hệ
thống thông tin kế toán quản trị phục vụ cho quá trình ra quyết định quản trị ngắn
hạn trong doanh nghiệp.
Ứng dụng lý thuyết vào từng nội dung theo hệ thống thông tin kế toán quản trị phục
vụ cho quá trình ra quyết định quản trị ngắn hạn trong doanh nghiệp nhằm chỉ ra
những điểm mạnh, điểm yếu của hệ thống hiện tại đang áp dụng trong doanh
nghiệp.
Đề xuất hoàn thiện, nâng cao hiệu quả của hệ thống thông tin kế toán quản trị phục vụ
cho quá trình ra quyết định quản trị ngắn hạn đang áp dụng trong doanh nghiệp.
Để đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu cuối cùng, luận văn hƣớng đến việc trả lời
các câu hỏi dƣới đây:
1. Hệ thống thông tin kế toán quản trị có ý nghĩa nhƣ thế nào đối với quá trình
ra quyết định ngắn hạn tại doanh nghiệp?
2. Việc cung cấp thông tin kế toán quản trị tại công ty TNHH Cao su Minh
Thành đã đáp ứng yêu cầu của nhà quản trị hay chƣa?
3. Cần thực hiện những giải pháp nào để hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán
quản trị phục vụ quá trình ra quyết định ngắn hạn tại công ty TNHH cao su
Minh Thành?
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu: Đề tài này nghiên cứu hệ thống thông tin kế toán
quản trị trong quy trình ra quyết định ngắn hạntại công ty TNHH Cao su Minh
Thành nên đối tƣợng nghiên cứu là
4
- Cơ cấu tổ chức kế toán quản trị của công ty và mối quan hệ giữa các bộ phận
- Cách thức phân tích, xử lý thông tin kế toán quản trị tại công ty
- Hệ thống báo cáo kế toán quản trị hiện tại của công ty
Phạm vi nghiên cứu :
Phạm vi về không gian: Nghiên cứu tại công ty TNHH Cao su Minh Thành.
Phạm vi về thời gian: Số liệu đƣợc sử dụng phân tích trong đề tài từ năm
2009 đến năm 2014.
Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu Hệ thống báo cáo kế toán
quản trị để cung cấp thông tin kế toán quản trị phục vụ cho quá trình ra quyết
định ngắn hạn tại Công ty TNHH Cao su Minh Thành.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể:
Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp : bộ máy kế toán quản trị và các bộ phận
ra quyết định sẽ đƣợc phân tích thành các bộ phận riêng biệt theo chức năng và
nhiệm vụ của mình, sau đó tổng hợp lại trong mối liên hệ tƣơng tác lẫn nhau để tìm
ra quy trình ra quyết định đang thực hiện tại doanh nghiệp. Công ty TNHH Cao su
Minh Thành có bộ máy kế toán với cơ cấu tổ chức các bộ phận quản lý đang đƣợc
áp dụng phổ biến trong các doanh nghiệp vừa và lớn trên địa bàn thành phố, chính
vì vậy tôi lựa chọn công ty để nghiên cứu.
+ Thu thập tài liệu:
Tài liệu sơ cấp đƣợc thu thập qua bảng khảo sát, phỏng vấn, quan sát các đối
tƣợng liên quan.
Các tài liệu đã đƣợc công bố nhƣ các báo cáo tài chính, các văn bản, quy
định,..hoặc các số liệu thực tế tìm hiểu, phân tích đƣợc.
Để nghiên cứu chất lƣợng của hệ thống thông tin kế toán tác giả đã dùng nhóm
câu hỏi khảo sát, thăm dò ý kiến nhƣ sau:
Bảng khảo sát 1:
-
Đối tƣợng điều tra: bộ phận quản lý gồm: Giám đốc, phó giám đốc, kế toán
trƣởng, quản đốc sản xuất.
5
-
Mục đích điều tra: Nhằm xác định tính phù hợp, hiệu quả của hệ thống
thông tin kế toán quản trị đang áp dụng tại công ty TNHH cao su Minh
Thành:
-
Quy mô mẫu: 04
Bảng khảo sát 02:
-
Đối tƣợng điều tra: cán bộ công nhân viên trực tiếp tham gia hệ thống
thông tin kế toán quản trị.
-
Mục đích điều tra: Mục tiêu để đánh giá chất lƣợng dựa trên ý kiến chủ
quan của chính những thành viên trực tiếp thực hiện cung cấp thông tin trong
hệ thống thông tin kế toán về nguyên nhân tồn tại những bất cập, hiệu quả
chƣa cao trong hoạt động cung cấp thông tin phục vụ quá trình ra quyết định
ngắn hạn của hệ thống thông tin kế toán quản trị trong công ty TNHH cao su
Minh Thành.
-
Quy mô mẫu: Điều tra 25 phiếu của cán bộ công nhân viên gồm bộ phận kế
toán: 3 ngƣời, thủ quỹ: 01 ngƣời, đội lái xe: 4 ngƣời, nhân viên bán hàng: 4
ngƣời, đội trƣởng sản xuất: 4 ngƣời, tổ trƣởng sản xuất: 8 ngƣời, thủ kho: 01
ngƣời.
+ Xử lý dữ liệu: Từ những số liệu thu thập đƣợc, tiến hành tính toán, phân tích,
lập bảng biểu so sánh nhằm phục vụ cho quá trình phân tích tài chính tại công ty.
+ Các phƣơng pháp khác: Quan sát, thống kê, phân tích số liệu, tham khảo
ý kiến chuyên gia,...
+ Các công cụ hỗ trợ trực tiếp: kỹ thuật phân tích SWOT để đánh giá điểm
mạnh điểm yếu của hệ thống hiện tại đang áp dụng trong doanh nghiệp.
6. Những đóng góp của luận văn
Trong môi trƣờng hội nhập kinh tế thế giới, sự cạnh tranh ngày càng gay gắt,
đặc biệt là thị trƣờng săm lốp vốn chƣa phải là thế mạnh của Việt Nam cũng nhƣ
các sản phẩm cao su thành phẩm và nhựa thành phẩm, vì vậy việc đƣa ra các quyết
định nhanh, hiệu quả là rất cấp thiết, việc này đòi hỏi phải có các báo cáo quản trị
kịp thời, nhanh chóng và chính xác cao, phù hợp với các quyết định quản trị. Thông
6
qua luận văn, tác giả muốn góp phần hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán quản trị
cho doanh nghiệp, giúp lãnh đạo công ty đƣa ra những quyết định chính xác, góp
phần phát triển công ty ngày một vững mạnh
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc kết cấu
thành 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận hệ thống thông tin kế toán quản trị trong quyết định
ngắn hạn.
Chƣơng 2: Thực trạng hệ thống thông tin kế toán quản trị phục vụ cho quyết định
quản trị ngắn hạn trong công ty TNHH Cao Su Minh Thành.
Chƣơng 3: Giải pháp hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán quản trị cho
quyết định quản trị ngắn hạn tại công ty TNHH Cao Su Minh Thành.
7
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG
QUYẾT ĐỊNH NGẮN HẠN
1.1. THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG DOANH NGHIỆP
1.1.1. Kế toán quản trị
Với chức năng chính của kế toán là cung cấp thông tin kinh tế về một tổ
chức. Trong các doanh nghiệp, thông tin kế toán không những cần thiết cho ngƣời
ra quyết định quản lý ở bên trong doanh nghiệp mà còn cần thiết cho các đối tƣợng
ở bên ngoài doanh nghiệp. Do có phạm vi cung cấp và phục vụ thông tin khác nhau
nên kế toán doanh nghiệp đƣợc chia thành kế toán tài chính và kế toán quản trị.
Khoản 3 điều 4 của Luật kế toán đã định nghĩa: “Kế toán quản trị là việc thu
thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế tài chính theo yêu cầu quản trị
và quyết định kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán” [12].
Theo thông tƣ 53/2006/TT-BTC hƣớng dẫn áp dụng kế toán quản trị trong
doanh nghiệp ngày 16/6/2006 của Bộ tài chính: “ Kế toán quản trị nhằm cung cấp
các thông tin về hoạt động nội bộ của doanh nghiệp, nhƣ: Chi phí của từng bộ phận
(trung tâm chi phí), từng công việc, sản phẩm; Phân tích, đánh giá tình hình thực
hiện với kế hoạch về doanh thu, chi phí, lợi nhuận; quản lý tài sản, vật tƣ, tiền vốn,
công nợ; Phân tích mối quan hệ giữa chi phí với khối lƣợng và lợi nhuận; Lựa chọn
thông tin thích hợp cho các quyết định đầu tƣ ngắn hạn và dài hạn; Lập dự toán
ngân sách sản xuất, kinh doanh;... nhằm phục vụ việc điều hành, kiểm tra và ra
quyết định kinh tế. Kế toán quản trị là công việc của từng doanh nghiệp, Nhà nƣớc
chỉ hƣớng dẫn các nguyên tắc, cách thức tổ chức và các nội dung, phƣơng pháp kế
toán quản trị chủ yếu tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp thực hiện”.
Đối tƣợng nhận thông tin kế toán quản trị là Ban lãnh đạo doanh nghiệp
và những ngƣời tham gia quản lý, điều hành hoạt động sản xuất, kinh doanh của
doanh nghiệp.
8
1.1.2. Khái niệm, đặc điểm và tính chất của thông tin kế toán quản trị trong
doanh nghiệp
Thông tin kế toán quản trị là tập hợp các sự kiện, các sự kiện này sẽ trở thành
thông tin hữu ích khi và chỉ khi nó làm thay đổi các quyết định về tƣơng lai của
ngƣời nhận nó.
Theo thông tƣ 53/2006/TT-BTC hƣớng dẫn áp dụng kế toán quản trị trong
doanh nghiệp ngày 16/6/2006 của Bộ tài chính: “Nguyên tắc tổ chức hệ thống thông
tin kế toán quản trị: Việc tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị không bắt buộc
phải tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc kế toán và có thể đƣợc thực hiện theo những
quy định nội bộ của doanh nghiệp nhằm tạo lập hệ thống thông tin quản lý thích
hợp theo yêu cầu quản lý cụ thể của từng doanh nghiệp. Doanh nghiệp đƣợc toàn
quyền quyết định việc vận dụng các chứng từ kế toán, tổ chức hệ thống sổ kế toán,
vận dụng và chi tiết hoá các tài khoản kế toán, thiết kế các mẫu báo cáo kế toán
quản trị cần thiết phục vụ cho kế toán quản trị của đơn vị” [2, tr.2].
“Doanh nghiệp đƣợc sử dụng mọi thông tin, số liệu của phần kế toán tài
chính để phối hợp và phục vụ cho kế toán quản trị” [2, tr.2].
Doanh nghiệp là một tổ chức hoạt động với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận nên
thông tin kinh tế của doanh nghiệp càng đa dạng và phức tạp hơn các tổ chức khác.
Về mặt pháp lý, kế toán tài chính mới chỉ quan tâm đến những thông tin mang
tính tổng quát, trong khi đó, quá trình quản lý lại đòi hỏi phải đi sâu vào các yếu tố cấu
thành những thông tin tổng quát đó. Để đáp ứng yêu cầu này của hoạt động quản lý, kế
toán quản trị cần cung cấp các thông tin hết sức cụ thể, chi tiết nhƣ:
-
Cơ cấu chi phí phát sinh tại một bộ phận của doanh nghiệp.
-
Các yếu tố cấu thành giá bán của một đơn vị sản phẩm.
-
Những nguyên nhân ảnh hƣởng đến kết quả hoạt động của từng bộ phận
trong tổ chức…
Thông tin kế toán quản trị không chỉ là thông tin về quá khứ, hiện tại mà
còn bao gồm các thông tin ƣớc tính cho tƣơng lai (kế hoạch, dự toán…) Thông
tin kế toán quản trị không chỉ là các thông tin theo thƣớc đo giá trị nhƣ trong kế
9
toán tài chính mà còn bao gồm nhiều loại thông tin theo thƣớc đo hiện vật và
thời gian lao động…
Đặc điểm thông tin và yêu cầu thông tin: Thông tin kế toán quản trị hƣớng
về tƣơng lai, do đó nhiệm vụ của nhà quản trị là lựa chọn các phƣơng án, đề án dự
trù cho một sự kiện sắp xẩy ra và quyết định một cách nhạy bén để nắm bắt nhanh
cơ hội kinh doanh. Chính vì vậy thông tin kế toán cung cấp cho nhà quản trị thƣờng
mang tính linh loạt, kịp thời và mang tính phù hợp với quyết định.
Phạm vi thông tin và đặc điểm báo cáo: Kế toán quản trị cung cấp thông
tin cụ thể, chi tiết của từng bộ phận, từng khâu công việc trong tiến trình hoạt động
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, do đó báo cáo của kế toán quản trị mang
tính chất đặc biệt, phù hợp với yêu cầu của nhà quản trị - không lệ thuộc vào các
quy định về chế độ báo cáo của nhà nƣớc. Báo cáo của kế toán quản trị đƣợc lập
một cách thƣờng xuyên – theo nhu cầu sử dụng thông tin của nhà quản trị.
Tính chất của thông tin kế toán quản trị:
-
Tính chất chung:
Thông tin kế toán quản trị cũng là thông tin kế toán nên nó có các tính chất
cơ bản của thông tin kế toán đó là:
Là thông tin động về tình hình chu chuyển tài sản trong một doanh nghiệp,
toàn bộ nội dung về hoạt động sản xuất kinh doanh từ khâu đầu đến khâu cuối cùng
đều đƣợc phản ánh sinh động qua các thông tin kế toán.
Luôn là những thông tin về hai mặt của mỗi hiện tƣợng, mỗi quá trình nhƣ
vốn, các khoản tăng, các khoản giảm, chi phí, kết quả lợi nhuận...
Những thông tin này có ý nghĩa rất lớn với việc ứng dụng hạch toán kinh
doanh mà nội dung cơ bản là độc lập về tài chính, lấy thu bù chi, kích thích vật chất
và trách nhiệm vật chất.
Mỗi thông tin kế toán thu đƣợc là kết quả của quá trình có tính 2 mặt: Thông
tin kiểm tra và kiểm tra. Vì vậy khi nói đến kế toán cũng nhƣ thông tin kế toán
không thể tách rời hai đặc trƣng cơ bản là thông tin và kiểm tra.
-
Tính chất riêng:
Tính chất đặc thù nội bộ của các sự kiện, thông tin kế toán.
10
Tính linh hoạt, thích ứng với sự biến đổi hàng ngày của các sự kiện các quá
trình kinh tế.
Tính chất phi tiền tệ đƣợc chú trọng nhiều hơn trong các báo cáo quản trị.
Tính dự báo (phục vụ cho việc lập kế hoạch).
Tính pháp lý đối với tài liệu gốc và tính hƣớng dẫn thông tin trên các báo cáo
quản trị.
Không có chuẩn mực chung.
1.1.3. Vai trò của thông tin kế toán quản trị trong doanh nghiệp đối với sự quá
trình ra quyết định của doanh nghiệp
Trong quá trình điều hành doanh nghiệp, các nhà quản trị phải trao đổi cập
nhật thông tin kế toán. Họ không thể ra các quyết định mà không có thông tin kế
toán. Hơn nữa để hoạt động có hiệu quả các nhà quản trị còn đòi hỏi thông tin kế
toán phải đầy đủ, kịp thời, chính xác nhằm thực hiện tốt các chức năng và hoạt động
quản trị của mình.
Vai trò cung cấp thông tin cho quá trình xây dựng kế hoạch và dự đoán
Lập kế hoạch là xây dựng các mục tiêu phải đạt đƣợc và vạch ra các bƣớc
thực hiện để đạt đƣợc mục tiêu đó. Các kế hoạch này có thể dài hay ngắn hạn. Kế
hoạch mà nhà quản trị thƣờng lập thƣờng có dạng dự toán. Dự toán là sự liên kết
các mục tiêu lại với nhau và chỉ rõ cách huy động và sử dụng những nguồn lực sẵn
có để đạt các mục tiêu. Trong số các bảng dự toán về lƣu chuyển tiền tệ là quan
trọng nhất, vì nếu thiếu tiền do không đƣợc dự trù doanh nghiệp sẽ không có khả
năng tạo ra lợi nhuận theo kế hoạch, dù kế hoạch xây dựng rất hợp lý. Do đó, để
chức năng lập kế hoạch và dự toán có tính hiệu lực và khả thi cao thì chúng phải
dựa trên những thông tin kế toán hợp lý và có cơ sở.
Vai trò cung cấp thông tin cho quá trình tổ chức thực hiện
Với chức năng thực hiện, nhà quản trị phải biết cách liên kết tốt các yếu tố
giữa tổ chức, con ngƣời với nguồn lực lại với nhau sao cho kế hoạch một cách hiệu
quả nhất. Để thực hiện tốt chức năng này nhà quản lý cũng cần có nhu cầu rất lớn
đối với thông tin kế toán, nhất là thông tin kế toán quản trị. Nhờ có thông tin do kế
11
toán quản trị cung cấp mà nhà quản trị mới có thể đề ra quyết định đúng đắn trong
quá trình lãnh đạo hoạt động hàng ngày, phù hợp với mục tiêu chung.
Cung cấp thông tin cho quá trình kiểm tra đánh giá
Nhà quản trị sau khi lập kế hoạch đầy đủ và hợp lý, tổ chức thực hiện kế
hoạch đòi hỏi phải kiểm tra và đánh giá thực hiện nó. Phƣơng pháp thƣờng dùng là
so sánh số liệu kế hoạch hoặc dự toán với số liệu thực hiện, để từ đó nhận diện các
sai lệch giữa kết quả đạt đƣợc với mục tiêu đã đề ra. Để làm đƣợc điều này nhà
quản trị cần đƣợc cung cấp các báo cáo thực hiện, có tác dụng nhƣ một bƣớc phản
hồi giúp nhà quản trị có thể nhận diện những vấn đề cần phải điều chỉnh cho hợp lý.
Cung cấp thông tin cho quá trình ra quyết định
Ra quyết định không phải là một chức năng riêng biệt mà là sự kết hợp cả ba
chức năng lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra và đánh giá, tất cả đều đòi hỏi
phải có quyết định. Phần lớn những thông tin do kế toán quản trị cung cấp nhằm
phục vụ chức năng ra quyết định.
Để có thông tin thích hợp, đáp ứng cho nhu cầu thích hợp của quản lý, kế
toán quản trị sẽ thực hiện các nghiệp vụ phân tích chuyên môn vì những thông tin
này thƣờng không có sẵn. Kế toán quản trị sẽ chọn lọc những thông tin cần thiết,
thích hợp rồi tổng hợp, trình bày chúng theo một trình tự dễ hiểu nhất, và giải thích
quá trình phân tích đó cho các nhà quản trị.
Kế toán quản trị không chỉ giúp các nhà quản trị trong quá trình ra quyết
định không chỉ bằng cách cung cấp thông tin thích hợp mà còn bằng cách vận dụng
các kỹ thuật phân tích vào những tình huống khác nhau, để từ đó nhà quản trị lựa
chọn, ra quyết định thích hợp nhất.
Góp phần đổi mới cải tiến công tác quản lý của doanh nghiệp
Nguồn lực của doanh nghiệp đƣợc kế toán đo lƣờng, định lƣợng thành các
chỉ tiêu kinh tế, biểu hiện dƣới hình thức giá trị nhằm cung cấp thông tin có giá trị
cho chức năng kiểm tra và đánh giá.
Quá trình kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động kinh doanh là nhằm nhận biết
tiến độ thực hiện và phát hiện những nguyên nhân sai lệch giữa kết quả đạt đƣợc so
12
với mục tiêu đặt ra. Ngoài ra quá trình này còn giúp doanh nghiệp phát hiện những
thay đổi sẽ xảy ra. Nếu kết quả kiểm tra đánh giá đúng sẽ có tác dụng tốt cho doanh
nghiệp trong việc điều chỉnh kế hoạch, là cơ sở để đề ra các giải pháp thực hiện
trong tƣơng lai.
Cũng thông qua quá trình kiểm tra đánh giá còn giúp cho doanh nghiệp phát
hiện những tiềm năng, thế mạnh cần đƣợc khai thác và khai thác bằng cách nào sẽ
có hiệu quả nhất đồng thời phát hiện những yếu kém cần đƣợc điều chỉnh.
1.2. HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN PHỤC VỤ CHO QUYẾT ĐỊNH
NGẮN HẠN
1.2.1. Quyết định quản trị
Quyết định là hành vi sáng tạo của chủ doanh nghiệp nhằm định ra mục tiêu,
chƣơng trình và tính chất hoạt động của doanh nghiệp, để giải quyết một vấn đề có
tính cấp bách trên cơ sở hiểu biết các quy luật vận động khách quan của hệ thống bị
quản trị và việc phân tích các thông tin về hiện trạng của hệ thống.
Làm quyết định thành công bao gồm việc xác định: Ai phải làm quyết định?
Quyết định cái gì? Quyết định khi nào? Ở đâu? Ai thực hiện? Và thực hiện nhƣ thế
nào thì tốt?
Quyết định kinh doanh là lựa chọn một phƣơng án kinh doanh có hiệu quả,
phù hợp với điều kiện kinh doanh của doanh nghiệp từ nhiều phƣơng án kinh doanh
khác nhau.
Những điều kiện cần thiết để ra quyết định bao gồm:
Thứ nhất: phải có một khoảng cách (hay sự khác biệt) giữa tình trạng hiện tại
và những mục đích hay mục tiêu kỳ vọng.
Thứ hai: Ngƣời ra quyết định phải nhận thức đƣợc tầm quan trọng của
khoảng cách đó. Chỉ khi nào nhà quản trị ra quyết định nhận thấy rằng việc lấp đầy
những khoảng cách hay san bằng sự khác biệt là tối cần thiết thì mới có động lực để
hành động.
Thứ ba: Ngƣời ra quyết định phải có động cơ hành động xuất phát từ khoảng
cách đó. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng giữa khoảng cách của hiện tại và mục tiêu
kỳ vọng sẽ tạo ra động cơ thúc đẩy ngƣời ra quyết định hành động.
13
Thứ tƣ: Ngƣời ra quyết định phải có đủ năng lực, quyền lực và tài lực để
hành động. Quyền lực mà tổ chức trao cho nhà quản trị giúp cho quyết định của nhà
quản trị nhƣ là một mệnh lệnh, buộc cấp dƣới phải thi hành. Tài lực là cơ sở cho
hành động.
Vai trò của quyết định quản trị đƣợc thể hiện qua các việc thực hiện các chức
năng quản trị nhƣ:
-
Quyết định quản trị thực hiện vai trò định hƣớng các hoạt động của tổ
chức khi nó quy định phƣơng hƣớng vận động và phát triển, khắc phục mâu thuẫn
trên cơ sở nghiên cứu các lợi ích có tính đến những yêu cầu, đòi hỏi của quy luật
khách quan.
-
Quyết định quản trị đảm bảo điều kiện cần thiết cho hoạt động của tổ
chức khi nó xác định các nguồn lực vật chất cần thiết cho việc thực hiện mục tiêu
của tổ chức.
1.2.2. Phân loại quyết định quản trị
Do tính chất phức tạp của qúa trình quản trị, các quyết định đƣa ra cũng rất
đa dạng có thể phân loại theo các tiêu thức sau:
Theo tính chất quyết định
Quyết định quản trị bao gồm:
-
Quyết định chiến lƣợc: là các quyết định định hƣớng phát triển của doanh
nghiệp trong một thời kỳ nhất định liên quan đến tất cả các bộ phận, các cấp trong
doanh nghiệp.
-
Quyết định chiến thuật: là các quyết định mang tính chất thƣờng xuyên
hơn, đó là những quyết định nhằm đạt đƣợc những mục tiêu ngắn hạn, mang tính
chất cục bộ.
-
Quyết định tác nghiệp: là những quyết định ra hang ngày, có tính chất điều
chỉnh chỉ đạo trong quá trình thực hiện nhiệm vụ và mục tiêu của doanh nghiệp.
Theo thời gian thực hiện quyết định
Quyết định quản trị bao gồm:
-
Quyết định dài hạn.
14
-
Quyết định trung hạn.
-
Quyết định ngắn hạn.
Theo phương pháp ra quyết định
Quyết định quản trị bao gồm:
- Quyết định trực giác: thƣờng xuất phát từ tƣ duy trực giác của nhà quản
trị mà không cần tới sự phân tích thông tin hay lý trí để ra quyết định. Các quyết
định này thƣờng dựa trên cơ sở kinh nghiệm và cảm giác trực tiếp của ngƣời ra
quyết định.
- Quyết định có lý giải: là quyết định dựa trên cơ sở nghiên cứu và phân
tích thông tin một cách có hệ thống. Các quyết định này thƣờng đƣợc cân nhắc, so
sánh, đảm bảo tính hợp lý và hiệu quả, giảm bớt đƣợc nhầm lẫn trong quyết định.
1.2.3. Quyết định ngắn hạn
Quyết định ngắn hạn là những quyết định liên quan đến việc sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp trong một thời gian ngắn, thƣờng là một năm, có thể là các
quyết định trong ngày nhƣ: giải quyết các vấn đề vƣớng mắc trong quy trình, tình
hình cung cấp nguyên vật liệu, .....
VD: nhƣ có tham ra thị trƣờng hay không, có nên thực hiện chiến lƣợc khuyến
mại quảng cáo sản phẩm hay không, nên tự sản xuất hay mua ngoài một chi tiết máy.
Xét về nguồn vốn đầu tƣ cho quyết định ngắn thƣờng không đòi hỏi nguồn
vốn đầu tƣ lớn.
Đặc điểm của quyết định ngắn hạn gồm:
-
Quyết định ngắn hạn là một quyết định ảnh hƣởng chủ yếu đến thu nhập
trong một thời gian ngắn. Cho nên phƣơng án lựa chọn cho quyết định ngắn hạn là
lợi nhuận và doanh thu mà doanh nghiệp thu đƣợc trong năm nay hoặc năm tới là
cao hơn các phƣơng án khác.
-
Xét về vấn đề sử dụng năng lực sản xuất hiện thời của doanh nghiệp thì
quyết định ngắn hạn không cần thiết phải mua sắm hoặc trang bị thêm tài sản cố
định (TSCĐ) để tăng thêm năng lực hoạt động. Vì vậy phƣơng án lựa chọn phải là
phƣơng án có khả năng sinh lời nhiều nhất trong việc sử dụng công suất, năng lực
sản xuất hiện có.
15
Nội dung quyết định ngắn hạn
Các quyết định ngắn hạn của doanh nghiệp (của nhà quản trị doanh nghiệp)
thƣờng bao gồm nội dung sau:
-
Chấp nhận hay từ chối một đơn đặt hàng đặc biệt.
-
Tự sản xuất hay mua ngoài một chi tiết sản phẩm từ bên ngoài.
-
Ngừng hay tiếp tục sản xuất một mặt hàng nào đó.
-
Nên bán ngay dƣới dạng bán thành phẩm hay tiếp tục chế biến ra thành
phẩm rồi mới bán?
-
Quyết định sản xuất trong điều kiện có yếu tố năng lực giới hạn...
Yêu cầu đối với quyết định ngắn hạn
Để quyết định ngắn hạn mang lại hiệu quả tốt phục vụ mục tiêu kế hoạch đặt
ra của doanh nghiệp thì quyết định ngắn hạn cần đảm bảo các yêu cầu sau:
a. Tính khoa học
Tức là quyết định phải dựa tên căn cứ, cơ sở thông tin cụ thể đặc biệt là
thông tin về chi phí - giá cả - khối lƣợng do kế toán quản trị cung cấp đồng thời dựa
trên nhận thức và kinh nghiệm của nhà quản trị trong việc ra quyết định.
b. Tính pháp lý
Đòi hỏi các quyết định đƣa ra phải phù hợp với pháp luật, luật kế toán và
chuẩn mực kế toán hiện hành, đồng thời nó phải đƣợc đƣa ra đúng thẩm quyền của
nhà quản trị cũng nhƣ thực hiện nghiêm chỉnh các quyết định.
c. Tính tối ưu
Muốn nói đến mối quan hệ giữa nguồn lực hiện có, chi phí và lợi nhuận,
nghĩa là các quyết định ngắn hạn cần phải dựa tên sự cân nhắc so sánh giữa các
phƣơng án khác nhau. Phƣơng án đƣợc lựa chọn đối với quyết định ngắn hạn là
phƣơng án có sự kết hợp giữa ba yếu tố nguồn lực - chi phí - lợi nhuận một cách
hợp lý và hiệu quả nhất.
d. Tính cụ thể
Để quá tình thực hiện quyết định thuận lợi thì các quyết định đƣa ra phải
đƣợc cụ thể hoá thành những kế hoạch, dự án và quy định thời gian thực hiện.
16
e. Tính linh hoạt
Trong điều kiện cạnh tranh thị trƣờng luôn chứa đựng những yếu tố bất ngờ
và rủi ro nên quyết định quản trị càng dễ điều chỉnh thì khi có biến động, thay đồi
thì nó vẫn dễ dàng thực hiện đƣợc. Những quyết định quá cứng nhắc sẽ khó thực
hiện khi xảy ra thay đổi điều chỉnh.
1.2.4. Hệ thống thông tin kế toán quản trị phục vụ quá trình ra quyết định ngắn hạn
1.2.4.1. Hệ thống thông tin kế toán
Hệ thống là một khái niệm thƣờng đƣợc sử dụng trong đời sống và chúng ta
có thể xem “hệ thống là một tập hợp các thành phần phối hợp với nhau để hoàn
thành một loạt các mục tiêu”.
Một hệ thống bất kỳ có ba đặc điểm sau:
-
Có các thành phần bộ phận (hoặc những điểm hữu hình).
-
Tiến trình xử lý (hay phƣơng pháp) để phối hợp các thành phần theo cách
đã quy định.
-
Mục tiêu hoặc đối tƣợng của hệ thống.
Hệ thống thông tin trong doanh nghiệp là một loạt các thủ tục mà khi thực
hiện sẽ cung cấp thông tin cho việc ra quyết định và kiểm soát. Một doanh nghiệp
cần rất nhiều thông tin thuộc các loại khác nhau, trong đó hệ thống thông tin kế toán
bao gồm hệ thống thông tin kế toán tài chính và hệ thống thông tin kế toán quản trị
là bộ phận cấu thành quan trọng của hệ thống công cụ quản lý kinh tế tài chính, có
vai trò quan trọng trong quản lý, điều hành và kiểm soát các hoạt động kinh tế, tài
chính trong doanh nghiệp.
Trong đó hệ thống thông tin kế toán quản trị: cung cấp các thông tin nhằm
mục đích quản trị nội bộ doanh nghiệp để dự báo các sự kiện sẽ xảy ra và dự đoán
các ảnh hƣởng về tài chính kinh tế của chúng đối với doanh nghiệp
Nhƣ vậy một hệ thống thông tin kế toán quản trị trong đề tài này đƣợc hiểu là
tập hợp các nguồn lực nhƣ con ngƣời, thiết bị máy móc đƣợc thiết kế nhằm thu thập
các dữ liệu và xử lý các thông tin kế toán tài chính và các dữ liệu khác thành thông
tin phục vụ cho mục đích quản trị.
17
