Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

A.PHẦN MỞ ĐẦU.
1. Lí do chọn đề tài.
Trong cuộc sống hiện tại “độc lập- tự do- hạnh phúc” mà chúng ta có được đó là nhờ sự hy
sinh của biết bao thế hệ anh hùng chiến sĩ, để tái hiện lại cho thế hệ trẻ nay biết, hiểu, nhớ ơn
công lao to lớn ấy mà cha anh ta đã đánh đổi xương máu giành độc lập cho dân tộc Việt Nam.
Là sinh viên chuyên nghành Lịch Sử muốn nâng cao tầm hiểu biết của mình về lịch sử đấu
tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc. Hơn nữa, là một người dân bản xứ muốn đi sâu tìm
hiểu những giá trị sáng tạo của cha ông rút ra những bài học bổ ích để phục vụ cho cuộc sống
học tập và lao động, rèn luyện bản thân, góp phần xây dựng quê hương tốt đẹp hơn. Đồng thời,
muốn tìm hiểu mối quan hệ giữa lịch sử địa phương và lịch sử dân tộc. Bạc Liêu-Cà Mau tuy là
hai tỉnh “sinh sau đẻ muộn” nhưng góp phần không nhỏ vào sự nghiệp chung-chống giặc ngoại
xâm bảo vệ Tổ Quốc nhất là trong cuộc kháng chiến chống Mỹ vĩ đại (1954-1975), nhân dân
Bạc Liêu-Cà Mau bằng trí và lực của mình đã sáng tạo nhiều cách đánh, nhiều hình thái chống
giặc rất độc đáo góp phần quan trọng đánh bại tên đế quốc mạnh nhất, hung hãn nhất để giải
phóng quê hương, giải phóng đất nước. Đó là lí do quan trọng để chúng tôi đi sâu tìm hiểu về
vấn đề này và trong giới hạn của một khóa luận tốt nghiệp chúng tôi xin phép đi sâu “tìm hiểu
cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ
(1954-1975).
2. Lịch sử nghiên cứu.
“Lịch sử Đảng Bộ tỉnh Bạc Liêu” (1927-1975); Lịch sử “Bạc Liêu 30 năm kháng chiến
(1945-1975)” đã khái quát về cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau.
“Làng Rừng Minh Hải” (1958-1960); “Minh Hải địa chí” của Trần Thanh Phương đã dựng
nên những hình ảnh về cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau.
3. Mục đích nghiên cứu.
Tìm hiểu khía cạnh chiến thuật về cách đánh giặc độc đáo sáng tạo.
Thông qua đề tài, góp phần tìm hiểu thêm về con người Bạc Liêu-Cà Mau và những đóng
góp của họ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại của dân tộc. Đồng thời, khẳng
định truyền thống đấu tranh bất khuất kiên cường, mưu trí, sáng tạo của nhân dân ở vùng cực
Nam Tổ Quốc.

Thông qua đề tài, góp phần làm phong phú thêm lịch sử dân tộc thời kỳ (1954-1975).
4. Đối tượng nghiên cứu.
Tìm hiểu về những hình thái đấu tranh, cách thức đánh giặc những nét đặc sắc, độc đáo thể
hiện tính sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ.
5. Phương pháp nghiên cứu.
Hai phương pháp cơ bản: Phương pháp lịch sử, phương pháp logic.
6. Ý nghĩa khoa học.
Đề tài khẳng định về sự độc đáo sáng tạo và hiệu quả trong cách đánh giặc.
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
1


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Làm tư liệu tham khảo đề tài “Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc
Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)” làm cơ sở cho việc phân tích chiến
thuật đánh giặc.
7.Cấu trúc đề tài.
A. PHẦN MỞ ĐẦU.
B. PHẦN NỘI DUNG.
Chương 1: Giới thiệu vùng đất con người Bạc Liêu-Cà Mau.
Chương 2: Tình hình Bạc Liêu-Cà Mau sau hiệp định Giơ-ne-vơ được kí kết.
Chương 3: Cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng
chiến chống Mỹ.
C. PHẦN KẾT LUẬN.

SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
2

Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

B. PHẦN NỘI DUNG.
Chương 1
GIỚI THIỆU VÙNG ĐẤT NGƯỜI BẠC LIÊU-CÀ MAU
1.1.
Vị trí địa lí.
Bạc Liêu là một vùng đất thuộc đồng bằng sông Cửu Long có diện tích tự nhiên rộng
lớn, bờ biển dài, có rừng tram, rừng đước độ che phủ khá dày đặc, có nguồn tài nguyên thiên
nhiên phong phú. Nơi đây đã từng là căn cứ địa của xứ ủy Nam Bộ và khu Tây Nam Bộ qua
hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược.
Bạc Liêu vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX là tỉnh cực nam của Tổ Quốc Việt Nam.
Xóm mũi Rạch Tàu được xác định là điểm cuối cùng nằm trên vĩ tuyến 8 030’ bắc, kinh tuyến
1040 45’ đông, là vùng đất liền cực nam của tỉnh.
Tỉnh Bạc Liêu thời ấy (cả phần đất Cà Mau ngày nay) có diện tích tự nhiên 7.700km 2 lớn
nhất trong các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, phía bắc giáp với tỉnh Rạch Giá, phía bắc và
đông bắc giáp với tỉnh Cần Thơ và Sóc Trăng, phía nam và tây giáp biển Đông và biển Tây
với chiều dài bờ biển là 307km hình dáng như mũi con tàu rẽ sóng, biển Đông hướng về phía
tây, nơi tiếp giáp vùng biển Thái Lan, Malaisia…
Đất liền so với mặt nước biển cao từ 3 đến 0,5m, địa hình tương đối bằng phẳng, độ dốc
từ 0,01 đến 0,05/1km theo hướng từ đông bắc xuống tây nam.
Diện tích rừng tự nhiên, đến năm 1930 có khoảng 740.000 hecsta, rừng được nối tiếp
nhau bao quanh mũi Cà Mau từ phía nam sang phía tây, rừng tram U Minh Hạ thuở ấy kéo
dài tận huyện Hồng Dân và một phần của huyện Giá Rai, Vĩnh Lợi ngày nay. Đồng ruộng và
đất hoang lầy trũng chiếm phần lớn đất đaicó khoảng 400.000 hécta.
Địa hình và sông rạch vùng đất Bạc Liêu rất thuận lợi về giao thông đường thủy, tàu bè đi
lại thông thương tiện cơ động lực lượng bằng phương tiện đường sông và dễ giấu quân cho
cả ta và địch. Đặc biệt rừng đước Năm Căn và rừng tràm U Minh độ che phủ dày đặc rất

thuận lợi cho việc xây dựng căn cứ địa cách mạng trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và
Mỹ.
Về khí hậu, Bạc Liêu là vùng khí hậu cận xích đạo, nắng nóng, mưa nhiều, nhiệt độ ít
thay đổi trung bình là 26 0C, hàng năm có hai mùa mưa nắng rõ rệt, lượng mưa hàng năm
thấp nhất là 1940mm (năm 1942) cao nhất là 2945mm (năm 1979).
Bạc Liêu là một trong những vựa lúa quan trọng của cả nước và giàu về tôm cá, thủy hải
sản, rừng đước và rừng tràm đã cung cấp nhiều gỗ, than cho các tỉnh và thành phố ở Nam
Bộ; là một địa bàn có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế, chính trị và quân sự của đồng
bằng sông Cửu Long, nơi có rừng thiên nhiên rộng, bờ biển dài, giàu lúa gạo, giàu thủy sản
và muối. Người dân Bạc Liêu lại giàu lòng yêu nước nên tỉnh luôn là căn cứ địa cách mạng
qua hai cuộc kháng chiến.
1.2 Lịch sử hình thành vùng đất Bạc Liêu-Cà Mau.
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
3


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Tỉnh Bạc Liêu ngày nay là một phần của tỉnh Bạc Liêu ngày xưa. Tỉnh Bạc Liêu ngày
xưa là một tỉnh nằm ở cực Nam của Tổ quốc.
Căn cứ những thư tịch cổ của Trung Quốc và những di chỉ khảo cổ ở đồng bằng Sông
Cửu Long từ trước tới nay, các nhà khoa học đã chứng minh: vùng đất Bạc Liêu đã được hình
thành rất sớm. Từ thế kỷ thứ I đến thế kỷ thứ VI, trên vùng đất Bạc Liêu và cả đồng bằng Sông
Cửu Long đã hình thành một quốc gia cổ có tên gọi là Vương quốc Phù Nam. Các di tích Óc eo
(Ba Thê - Kiên Giang), Trăm Phố (Cạnh Đền), Tháp cổ Vĩnh Hưng (Vĩnh Lợi, Bạc Liêu) đã
chứng minh điều đó. Từ thế kỷ thứ VII đến thế kỷ thứ XVI, vùng đất này thuộc Chân Lạp.
Vương quốc Chân Lạp chạy dài từ Nam Lào đến đồng bằng Sông Cửu Long. Phía Bắc Chân
Lạp gọi là Lục Chân Lạp, phía Nam Chân Lạp (tức đồng bằng Sông Cửu Long) gọi là Thủy
Chân Lạp.

Dân cư trên vùng đất Thủy Chân Lạp sống rất thưa thớt trên các gò đất cao, thường gọi là
sóc. Cuộc sống của dân cư trong các sróc sống theo chế độ tự quản.
Trong quá trình các tập đoàn phong kiến Trịnh - Nguyễn phân tranh, các lưu dân người
Việt không muốn bị lôi cuốn vào cuộc chiến tranh, đã rời bỏ ruộng vườn đi dần về phương
Nam, đến sinh sống trên vùng đất Thủy Chân Lạp ngày càng đông.
Được sự đồng ý của người Chân Lạp, năm 1698, chúa Nguyễn Phúc Chu cử Thống suất
Nguyễn Hữu Cảnh vào Sài Gòn lập ra Gia Định phủ.
Năm 1708, Mạc Cửu(1) - một di thần nhà Minh, Trung Quốc, dâng phần đất Mang Khảm
cho chúa Nguyễn. Chúa Nguyễn phong Mạc Cửu làm Tổng binh cai quản trấn Hà Tiên. Trấn
Hà Tiên chạy dài từ Hà Tiên đến mũi Cà Mau. Cộng đồng người Khmer, người Kinh, người
Hoa ngày càng đông đúc, lập ra những thôn xóm đầu tiên trên vùng đất này.
Năm 1757, vua Chân Lạp hiến cho chúa Nguyễn Phúc Khoát vùng đất Trà Vinh, Ba
Thắc (Sóc Trăng - Bạc Liêu).
1

()

Mạc Cửu một di thần nhà Minh ở Trung Quốc không thuần phục nhà Thanh bỏ nước cùng tùy tùng gia quyến xuống
Phương Nam lập nghiệp ở xứ Mang Khảm (Hà Tiên).

SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
4


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Toàn bộ vùng đất phương Nam từ Sài Gòn - Biên Hòa đến đất mũi Cà Mau thuộc về
chúa Nguyễn. Chúa Nguyễn lập ra Trấn Giang (Cần Thơ), Trấn Di (Sóc Trăng - Bạc Liêu).
Năm 1771, anh em nhà Tây Sơn khởi nghĩa đánh bật phong kiến nhà Nguyễn ra khỏi

đồng bằng sông Cửu Long.
Năm 1787, Nguyễn Ánh đưa quân từ Xiêm về chiếm lại Cà Mau, năm 1788 chiếm Gia
Định, triệt hạ vương triều Tây Sơn.
Năm 1802, Nguyễn Ánh lên ngôi Hoàng Đế đặt niên hiệu là Gia Long. Năm 1804 lấy
Quốc hiệu là Việt Nam.
Gia Long qua đời, con là Minh Mạng lên làm vua.
Năm 1832, vua Minh Mạng bãi bỏ thành Gia Định, chia Nam Kỳ thành Lục tỉnh, gồm:
Biên Hòa, Gia Định, Định Tường, Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên.
Vùng đất Sóc Trăng - Bạc Liêu thuộc phủ Ba Xuyên An Giang. Vùng đất Cà Mau thuộc
tỉnh Hà Tiên.
Vào những năm cuối thế kỷ XVII, thế kỷ XVIII, chủ nghĩa tư bản ở các nước phương
Tây phát triển nhanh chóng. Các nước Anh, Pháp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha… ra sức tìm
kiếm thị trường ở các nước Châu Á, trong đó thực dân Pháp âm mưu xâm lược Việt Nam.
Ngày 31-8-1858, liên quân Pháp - Tây Ban Nha đưa 14 chiến thuyền đến cửa biển Đà
Nẵng, mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam.
Ngày 1-9-1858, quân Pháp chiếm bán đảo Sơn Trà, Đà Nẵng.
Ngày 17-2-1859, quân Pháp nổ súng đánh chiếm thành Gia Định.
Ngày 5-6-1862, Triều đình Huế ký hiệp ước Nhâm Tuất nhượng hẳn cho Pháp ba tỉnh
miền Đông Nam Kỳ: Gia Định, Định Tường và Biên Hòa.
Từ ngày 20 đến 24-6-1867, Pháp dùng vũ lực đánh chiếm ba tỉnh miền Tây Nam Kỳ:
Vĩnh Long, An Giang và Hà Tiên. Nam Kỳ trở thành thuộc địa của Pháp.
Ngày 5-6-1876, quân Pháp bãi bỏ ranh giới Nam Kỳ lục tỉnh dưới thời nhà Nguyễn, chia
Nam Kỳ thành 24 khu tham biện (Inspection) đặt dưới sự kiểm soát của bốn khu hành chính lớn
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
5


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

(Circomsription Adminiftrantive).
Ngày 18-12-1882, Pháp cắt ba tổng Quản Long, Quản Xuyên, Long Thủy của tiểu khu
Rạch Giá (Arrondissement de Rạch Giá) và hai tổng Thạnh Hòa, Thạnh Hưng của tiểu khu Sóc
Trăng, thành lập tiểu khu Bạc Liêu.
Tiểu khu Bạc Liêu lúc đầu có hai đại lý (Délegation) là Vĩnh Lợi và Cà Mau(2).
Ngày 20-12-1899, toàn quyền Đông Dương ký sắc lệnh bỏ tên gọi tiểu khu, chuyển tiểu
khu thành tỉnh (Provine), đổi tên gọi Đại lý thành Quận.
Ngày 1-1-1900, sắc lệnh trên được áp dụng toàn Nam Kỳ. Tiểu khu Bạc Liêu chính thức
trở thành tỉnh Bạc Liêu.
Năm 1904, quận Vĩnh Lợi cắt phần đất phía Bắc lập thêm quận Vĩnh Châu.
Năm 1918, Pháp cắt phần đất phía Nam quận Vĩnh Lợi và phần đất phía Bắc quận Cà Mau
thành lập quận Giá Rai. Địa giới hành chính tỉnh Bạc Liêu do Pháp quản lý tồn tại đến cuối năm
1957 gồm có bốn quận: Vĩnh Châu, Vĩnh Lợi, Giá Rai và Cà Mau, với 38 làng.
Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, dưới sự quản lý của chính quyền cách mạng, địa
giới hành chính tỉnh Bạc Liêu có nhiều thay đổi. Do yêu cầu của cách mạng, đầu năm 1948,
tỉnh Bạc Liêu giao huyện Vĩnh Châu cho tỉnh Sóc Trăng.
Cũng trong năm 1948, chính quyền cách mạng Bạc Liêu tách các xã Tân Thuận, Tân
Duyệt, Tân Ân, Viên An, Năm Căn của quận Cà Mau thành lập quận Ngọc Hiển.
Ngày 13-11-1948, thành lập thị xã Bạc Liêu (tương đương với cấp quận) trực thuộc tỉnh.
Thị xã Bạc Liêu nằm gọn trên địa bàn làng Vĩnh Lợi quận Vĩnh Lợi.
Tháng 5-1950, chính quyền cách mạng tách các xã Khánh Bình, Khánh An, Khánh Lâm,
Thới Bình thành lập quận Trần Văn Thời.
Năm 1951, giải thể tỉnh Rạch Giá, Ủy ban kháng chiến Hành chính Nam Bộ sáp nhập hai
huyện An Biên, Phước Long (Hồng Dân) vào tỉnh Bạc Liêu.
Năm 1952, Bạc Liêu giải thể huyện Vĩnh Lợi.
2

()

Đại lý (Délegation) đại diện cho nhà nước thực dân đặt bên cạnh để kiểm soát cơ quan chính quyền một địa phương

nhỏ ở nước bị bảo hộ (tức thuộc địa).

SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
6


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Tháng 6-1953, giải thể thị xã Bạc Liêu thành lập Châu Thành huyện Vĩnh Lợi. Địa giới
hành chính Châu Thành Vĩnh Lợi nằm gọn trong khu vực nội ô.
Sau khi Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết đến năm 1955, huyện Vĩnh Châu từ tỉnh Sóc
Trăng được giao trở về tỉnh Bạc Liêu.
Hai huyện An Biên, Phước Long (Hồng Dân) được giao trở về tỉnh Rạch Giá.
Huyện Vĩnh Lợi và thị xã Bạc Liêu được tái lập.
Tỉnh Bạc Liêu do chính quyền cách mạng quản lý có bảy đơn vị hành chính cấp huyện, gồm:
Vĩnh Châu, Vĩnh Lợi, Giá Rai, Cà Mau, Ngọc Hiển, Trần Văn Thời và thị xã Bạc Liêu.
Đầu năm 1955, ta bàn giao tỉnh Bạc Liêu cho chính quyền liên hiệp Pháp quản lý.
Ngày 22-12-1956, Tổng thống Ngô Đình Diệm ký Sắc lệnh 143/NV chia lại địa giới hành
chính các tỉnh miền Nam. Sắc lệnh 143 là sắc lệnh chung, từng tỉnh lại có ngày thành lập cụ thể.
Ngày 13-8-1957, Ngô Đình Diệm ký quyết định thành lập tỉnh Ba Xuyên. Địa giới hành
chính tỉnh Ba Xuyên gồm toàn bộ các huyện của tỉnh Sóc Trăng và các huyện Giá Rai, Vĩnh
Châu, Vĩnh Lợi và thị xã Bạc Liêu của tỉnh Bạc Liêu và huyện Phước Long của tỉnh Rạch Giá.
Cùng ngày nói trên, Ngô Đình Diệm ký quyết định thành lập tỉnh An Xuyên. Địa giới
hành chính tỉnh An Xuyên bao trùm cả quận Cà Mau cũ.
Để phù hợp với sự lãnh đạo trong tình hình mới, tháng 11-1957, Liên Tỉnh ủy miền Tây
quyết định giao các huyện Giá Rai, Vĩnh Lợi, Vĩnh Châu, Hồng Dân về tỉnh Sóc Trăng (tỉnh Ba
Xuyên của chính quyền Ngụy, ta vẫn gọi là tỉnh Sóc Trăng. Tỉnh An Xuyên ta gọi là tỉnh Cà
Mau).
Năm 1962, Tỉnh ủy Sóc Trăng giao huyện Giá Rai về tỉnh Cà Mau, do Tỉnh ủy Cà Mau

quản lý.
Ngày 8-9-1964, chính quyền Sài Gòn ký Sắc lệnh 254/NV tái lập tỉnh Bạc Liêu. Địa giới
hành chính tỉnh Bạc Liêu gồm các quận: Giá Rai, Vĩnh Lợi, Phước Long (3), Vĩnh Châu và tỉnh
lỵ Bạc Liêu. Địa giới nói trên tồn tại đến ngày 30-4-1975.
3

()

Thị trấn Ngan Dừa thuộc tỉnh Chương Thiện.

SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
7


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Về phía chính quyền cách mạng, tháng 11-1973 khu ủy Khu Tây Nam Bộ quyết định tái
lập tỉnh Bạc Liêu lần thứ nhất. Địa giới hành chính tỉnh Bạc Liêu gồm các huyện: Giá Rai, Vĩnh
Lợi, Hồng Dân (bao gồm cả thị trấn Ngan Dừa) và thị xã Bạc Liêu.
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, năm 1976, Chính phủ Cách mạng Lâm thời
Cộng hòa miền Nam Việt Nam hợp nhất hai tỉnh Bạc Liêu, Cà Mau lấy tên là tỉnh Cà Mau Bạc Liêu. Sau đó đổi thành tỉnh Minh Hải. Địa giới hành chính tỉnh Minh Hải gồm các huyện:
Hồng Dân, Vĩnh Lợi, Giá Rai, Trần Văn Thời, Thới Bình, Cái Nước, Ngọc Hiển, Năm Căn và
hai thị xã Bạc Liêu, Cà Mau.
Xuất phát từ tình hình mới, nhiệm vụ mới, kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa IX (1996), đã
quyết định chia tỉnh Minh Hải thành hai tỉnh: Bạc Liêu và Cà Mau.
Ngày 1-1-1997, tỉnh Bạc Liêu được tái lập lần thứ hai, có bốn đơn vị hành chính cấp
huyện là: Giá Rai, Vĩnh Lợi, Hồng Dân và thị xã Bạc Liêu, có diện tích là 2.484,960km 2, dân số
772.089 người, trong đó có ba dân tộc chính là Kinh, Khmer và Hoa. Cộng đồng ba dân tộc
Kinh, Khmer, Hoa có mối quan hệ mật thiết trong đời sống vật chất và tinh thần, luôn tôn trọng

phong tục, tập quán của nhau, có sự giao thoa về văn hóa làm phong phú thêm kho tàng văn hóa
Việt Nam.
1.3.Tình hình dân cư, truyền thống đấu tranh chống phong kiến và đế quốc.
Vào thời kỳ mới mở đất (1757) trên vùng đất Ba Thắc (Sóc Trăng - Bạc Liêu) đại bộ phận
đất đai vẫn còn hoang hóa. Người Chân Lạp (Khmer) chỉ sống rải rác trên các gò đất cao theo
chế độ tự quản, ta thường gọi là phum, sóc.
Vào thời kỳ đầu Trịnh - Nguyễn phân tranh (1627 - 1672) các lưu dân người Việt ở tỉnh
Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị… đã sơ tán, tiến dần về phương Nam đến đồng
bằng Sông Cửu Long và bờ Tây sông Hậu khai phá đất hoang để sinh sống. Giai đoạn đầu, lưu
dân Việt cũng sống theo chế độ tự quản, tự bao chiếm, tự khẩn hoang, Nhà nước phong kiến
không can thiệp vào lĩnh vực ruộng đất.
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
8


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Để có thêm lực lượng và cơ sở vật chất chống lại phong kiến Đàng Ngoài, các chúa
Nguyễn chủ trương mở rộng công cuộc khẩn hoang ở miền Nam bằng nhiều cách:
a) Đưa phạm nhân và tù binh bắt được trong các trận đánh vào vùng đất xa xôi ở phương
Nam khẩn hoang;
b) Đưa quân lính đi khẩn hoang. Khi đất đai thành khoảnh, lập ra các đồn điền; gọi là
quân Điền;
c) Ngoài phạm nhân, tù binh, binh lính đi khẩn hoang, phong kiến nhà Nguyễn cho phép
những người có nhiều tiền của (tức các ông bá hộ) mộ dân đi khẩn hoang. Ai mộ trên 100 lao động
đi khẩn hoang, thì được thành lập làng. Ai mộ từ 10 đến 50 lao động đi khẩn hoang được lập thành
ấp. Các ông “bá hộ” sẽ là trưởng ấp, trưởng thôn, làng; với cách làm này, phong kiến triều
Nguyễn đã tạo ra tầng lớp địa chủ ở phương Nam.
Vào những năm đầu thế kỷ XIX, tình hình thế giới có nhiều biến đổi. Chủ nghĩa tư bản ở

các nước Châu Âu phát triển mạnh mẽ, ra sức tìm kiếm thị trường ở phương Đông để vơ vét
nguyên liệu và thị trường tiêu thụ hàng hóa.
Các nước đế quốc Anh, Pháp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha tràn sang Châu Á, liên tiếp
chiếm nhiều thuộc địa, trong đó có thực dân Pháp xâm lược Việt Nam từ đầu tháng 9-1858.
Đến giữa năm 1882, quân Pháp chiếm toàn bộ lãnh thổ Việt Nam. Thực dân Pháp đã chia
nước Việt Nam thành ba kỳ:
- Nam Kỳ: Cai trị theo chế độ thuộc địa(4).
- Bắc Kỳ và Trung Kỳ cai trị theo chế độ bảo hộ(5).
Ngày 1-5-1900, Pháp ra Nghị định phủ nhận quyền sở hữu ruộng đất trong luật
pháp phong kiến nhà Nguyễn, thực thi luật đất đai của Pháp ở các thuộc địa. Theo luật nói trên,
đất đai của những người theo nghĩa quân Cần Vương chống Pháp, bị coi là đất vô chủ, Pháp
4

5

()

Chế độ thuộc địa: Là toàn bộ đất đai đều trở thành đất đai của Pháp. Pháp đặt quan người Pháp cai trị từ Trung
ương đến tỉnh và quận;
()
Chế độ bảo hộ: Bộ máy quan lại phong kiến triều Nguyễn vẫn còn, nhưng đã bị Pháp chi phối cả nội trị và ngoại
giao. Vua nhà Nguyễn chỉ là bù nhìn, mất hẳn quyền độc lập.

SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
9


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

khoanh lại làm đồn điền. Tất cả đất hoang, Pháp cho đấu giá rất cao. Nhiều nhà tư sản Pháp,
Ấn, Hoa mua được nhiều đất ruộng ở Việt Nam. Sau chiến tranh thế giới lần thứ I (1914 1918), thực dân Pháp đẩy mạnh công cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai ở ba nước Đông
Dương, đặc biệt là ở Việt Nam.
Trên vùng đất Bạc Liêu, Pháp mở rộng mạng lưới giao thông thủy bộ, đào các kinh xáng
Phụng Hiệp - Cà Mau; kinh xáng Bạc Liêu - Cà Mau, kinh xáng Bạc Liêu - Cổ Cò; kinh xáng
Hộ Phòng - Chủ Chí - Chợ Hội; kinh xáng Giá Rai - Phó Sinh - Cạnh Điền; kinh xáng Tắc Vân
- Gành Hào; Xóm Lung - Cái Cùng; Cầu số 2 - Phước Long; Cầu Sập - Ngan Dừa… lưu dân
người Việt - Khmer phần lớn ở các tỉnh đồng bằng Sông Cửu Long vì cuộc sống, vì tránh khủng
bố tránh truy bắt của Pháp đánh dẹp các cuộc khởi nghĩa Cần Vương, cộng với chính sách
khuyến khích khẩn hoang của Pháp… một làn sống lưu dân kéo đến vùng Bạc Liêu, Sóc Trăng
và bờ Nam sông Cái lớn khẩn hoang lập nghiệp. Trong đó, có những thủ lĩnh nghĩa quân tham
gia các cuộc khởi nghĩa thất bại cùng gia đình họ tạm lánh xuống đây chờ thời thế.
Hàng trăm ngàn héc ta đất hoang hóa trở thành ruộng lúa màu mỡ. Có 53 địa chủ Pháp - Ấn Hoa cùng với địa chủ Việt Nam tước đoạt hầu hết đất đai của nông dân.
Với tỷ lệ chưa đến 3% dân số, địa chủ ở Bạc Liêu đã chiếm trên 90% đất đai trong tỉnh.
Bạc Liêu là vùng đất mới hình thành trên 200 năm nhưng bề dày lịch sử văn hóa gắn liền
với lịch sử đấu tranh sinh tồn của các cộng đồng dân cư sống trên vùng đất này. Người Bạc
Liêu được hội tụ từ ba dòng lưu dân người Việt gốc, người Hoa, người Khơ-me đến khai khẩn
vùng đất hoang nên họ sống hòa nhập, đoàn kết. Cả ba dân tộc đều có bản sắc riêng hàng năm
thường có các lễ hội: Đồng bào Kinh có các lễ hội cúng đình, thờ thần Hoàng Bổn Cảnh. Ngoài
ra còn có đại lễ Kỳ Yên, còn gọi là lễ Thượng Điền giữa tháng 5 âm lịch, lễ Tháp Miếu còn gọi
là lễ Hạ Điền giữa tháng 12 âm lịch; Đồng bào Khơ-me có lễ hội vào năm mới (Chol-chnamthmây) giữa tháng 4 âm lịch, lễ hội chào mặt trăng (Oóc-om-bóc) ngày 15 tháng 10 âm lịch, lễ
Đôn ta. Đồng bào Hoa có lễ Thanh Minh vào vào tháng 3 âm lịch, lễ thí vàng vào tháng 7 âm
lịch…nhưng đồng thời cũng bổ trợ nhau thành một nét văn hóa chung của vùng đất Bạc Liêu.
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
10


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Tiêu biểu cho nét văn hóa đó là tính cách gan góc, kiên cường, cần cù, sáng tạo, chung
sức chung lòng để chống chọi với thiên nhiên, thú dữ và chống giặc ngoại xâm, đồng thời chinh
phục khai thác những sản vật mà thiên nhiên ưu đãi để tạo lập một cuộc sống ấm no cho bản
thân gia đình họ, dần tạo ra hàng hóa dồi dào giao thương với các tỉnh miền Tây. Họ sống
phóng khoáng hào hiệp , sẵn sàng giúp đỡ, tương trợ cho những ai mới đến và rất căm ghét cho
chế độ thực dân phong kiến, khao khát độc lập tự do; họ là những người chống sưu cao thuế
nặng, tránh những áp bức bất công của nhà cầm quyền phong kiến, muốn lẫn tránh sự bắt bớ tù
đày nên thích sống dọc ngang, không bị cường quyền áp chế.
Đặc biệt, nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau có một truyền thống cách mạng vẻ vang. Ngay sau
khi Đảng cộng sản Việt Nam thành lập (3/2/1930), nơi đây đã hình thành nhiều tổ chức Đảng
như: Chi bộ cách Cà Mau, chi bộ Bạc Liêu, chi bộ Phong Thạnh, chi bộ Giá Rai, chi bộ Tân
Thành…nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau sớm giác ngộ cách mạng đứng lên đấu tranh chống thực
dân Pháp, phát xít Nhật và bọn địa chủ phong kiến giành lại từng tấc đất, giạ lúa. Tiêu biểu ở
Đồng Nọc Nạng (Giá Rai) có gia đình ông Mười Chức dùng dao mác chém Tây-cò vô cướp lúa,
cướp ruộng, ở Trần văn Thời nhân dân ấp công nghiệp biểu tình chống tên địa chủ Nguyễn Cao
Hoài, Phan Ngọc Hiển lãnh đạo nhân dân Rạch Gốc (nay thuộc huyện Ngọc Hiển) làm nên cuộc
khởi nghĩa Hòn Khoai, giết tên chánh đảo, giải phóng Hòn Khoai. Cuộc khởi nghĩa làm chấn
động cả nước làm cho giặc Pháp hoang mang lo sợ. Người anh hùng Phan Ngọc Hiển vang
danh muôn thuở.
Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Pháp cũng như trong kháng chiến chống Mỹ
là một địa bàn chiến lược quan trọng là vùng căn cứ vững chắc của Trung ương cục và khu,
miền…Nơi đây, trong chín năm kháng chiến chống Pháp đã lập nên nhiều chiến công oanh liệt:
Mặt trận Tân Hưng Tây chặn quân Pháp trên bốn tháng bằng vũ khí tự tạo (thủy lôi dồn thêm
tro trấu) đã đánh chiềm tàu chiến của địch làm cho chúng kinh hoàng khiếp sợ và cũng bằng
bàn tay khéo léo và trí thông minh-sáng tạo, nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau đã chế tạo thêm nhiều
vũ khí, nhiều cách đánh độc đáo như chiến công đánh chìm tàu chiến ở Ao Kho, Nhị Nguyệt…
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
11

Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

góp phần cùng nhân dân cả nước đưa đế quốc Pháp đến Điện Biên Phủ, để rồi “năm mươi sáu
ngày đêm, khoét núi ngũ hầm, mưa dầm cơm vắt” nhân dân ta đã đánh đuổi thực dân Pháp cai
trị gần một thế kỉ ra khỏi bờ cõi.
Phát huy truyền thống sáng tạo tự lực tự cường, nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau tiếp tục cống
hiến sức lực và trí tuệ của mình vào cuộc kháng chiến chống Mỹ-cứu nước vĩ đại, góp phần
cùng nhân dân cả nước đánh thắng đế quốc Mỹ và tay sai, giải phóng quê hương, giải phóng đất
nước-Nam-Bắc một nhà.

Chương 2
TÌNH HÌNH BẠC LIÊU- CÀ MAU SAU HIỆP ĐỊNH GIƠ-NE-VƠ
2.1. Tình hình đất nước, Bạc Liêu-Cà Mau (khu tập kết 200 ngày).
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
12


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, cách mạng nước ta bước vào thời kỳ mới: cả nước từ
chiến tranh chuyển sang hòa bình, miền Bắc (từ vĩ tuyến 17 trở ra) hoàn toàn giải phóng do
Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa lãnh đạo, miền Nam (từ vĩ tuyến 17 trở vào) tạm thời do
quân đội Liên hiệp Pháp quản lý, sau hai năm cả nước tổng tuyển cử tự do thống nhất Tổ quốc.
Đế quốc Mỹ từ vai trò can thiệp giúp Pháp chống Việt Nam, nay trở thành trở lực chính ngăn
cản việc lập lại hòa bình ở Đông Dương và đang là kẻ thù chính trực tiếp của nhân dân Đông
Dương. Âm mưu trước mắt của Mỹ là gạt Pháp ra khỏi miền Nam, dựng lên Chính phủ tay sai
Ngô Đình Diệm, phá hoại Hiệp định Giơ-ne-vơ, biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và
căn cứ quân sự của Mỹ, ngăn chặn làn sóng Cộng sản tràn xuống Đông Nam Á(6).

Trước âm mưu mới của địch, Trung ương Đảng và Bộ Chính trị chủ trương chuyển
hướng chiến lược cách mạng, xác định: Nhiệm vụ chung của cách mạng hai miền là đoàn kết và
lãnh đạo nhân dân đấu tranh thực hiện Hiệp định đình chiến, củng cố hòa bình, xây dựng miền
Bắc lên chế độ dân chủ mới; giữ vững và đẩy mạnh cuộc đấu tranh chính trị ở miền Nam nhằm
củng cố hòa bình, thực hiện thống nhất, độc lập, dân chủ trong cả nước.
Nhiệm vụ cách mạng mới đòi hỏi phải xây dựng một Mặt trận Dân tộc thống nhất rộng rãi dưới
sự lãnh đạo của Đảng, với nội dung hình thức phù hợp để đoàn kết tập hợp mọi tầng lớp nhân dân hoàn
thành thắng lợi nhiệm vụ cách mạng trong thời kỳ mới.
Đại hội thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tiến hành từ ngày 5 đến 10-9-1955 tại Thủ
đô Hà Nội. Về dự có 360 đại biểu thay mặt cho các tầng lớp nhân dân, các chính Đảng, đoàn
thể, các tôn giáo, Hội nghề nghiệp, các lực lượng vũ trang và Kiều bào nước ngoài. Cụ Tôn Đức
Thắng, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Liên Việt tuyên bố thành lập Mặt trận mới: Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam và nhấn mạnh, Mặt trận Liên Việt đã làm tròn nhiệm vụ trong 10 năm qua và từ nay
sẽ hòa mình trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đại hội tham luận, thảo luận và biểu quyết nhất
trí cao Cương lĩnh 10 điểm và Điều lệ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; bầu Ủy ban Trung ương
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam gồm 81 vị; Chủ tịch Hồ Chí Minh được suy tôn làm Chủ tịch danh
6

()

Chế độ thực dân kiểu mới: Là chế độ thực dân trá hình, Mỹ thống trị miền Nam bằng chính quyền, quân đội bản
xứ, không trực tiếp thống trị như thực dân Pháp trước đây.

SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
13


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

dự; Ủy ban Trung ương họp phiên thứ nhất bầu Đoàn Chủ tịch 14 vị; Ban thư ký 7 vị. Cụ Tôn
Đức Thắng được bầu Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Cương lĩnh Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xác định mục tiêu phấn đấu là xây dựng chế độ
dân chủ mới ở miền Bắc; miền Nam tiếp tục cuộc đấu tranh chính trị củng cố hòa bình, thực
hiện thống nhất độc lập, dân chủ trong cả nước. Các chính sách của Mặt trận nhằm đoàn kết, tập
hợp mọi lực lượng dân tộc, dân chủ; kể cả những người trước đây thân Pháp, làm việc cho Pháp
nay tán thành hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ, chống bọn hiếu chiến Pháp và đế quốc
Mỹ. Chính sách xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ hòa bình; hữu
nghị với mọi quốc gia dân tộc. Đối với miền Nam sau khi thống nhất, bản Cương lĩnh và chính
sách Mặt trận qui định: Sau khi Tổng tuyển cử nước Việt Nam sẽ có một Quốc hội thống nhất
bao gồm đại biểu các Đảng phái, giai cấp, tầng lớp; có một Chính phủ Liên hiệp của nhân dân;
mỗi miền có một Hội đồng dân cử; Quốc hội và quốc phòng thống nhất đặt dưới sự quản lý của
Chính phủ Trung ương; Nội trị thi hành các quyền tự do, dân chủ; ngoại giao thực hiện theo 5
nguyên tắc chung sống hòa bình; tiến trình thống nhất theo lộ trình từng phần qua hiệp thương 2
miền tiến tới thống nhất đất nước.
Về tổ chức Ủy ban Mặt trận các cấp ở miền Nam, do tình hình hoạt động bí mật và khủng
bố của địch nên chưa thể tổ chức Ủy ban Mặt trận bí mật các cấp. Mỗi cấp ủy cần có một Ban
công tác Mặt trận và Dân vận, khi cần thiết lấy danh nghĩa Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt
Nam…
Sự ra đời của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong điều kiện đất nước bị chia cắt hai miền là
một sự kiện chính trị quan trọng và là một thắng lợi lịch sử của nhân dân cả nước. Mặt trận trở
thành ngọn cờ công khai để đoàn kết tập hợp nhân dân cả nước và nhân dân tiến bộ thế giới chĩa
mũi nhọn vào đế quốc Mỹ và tay sai, đưa cách mạng cả nước đến thắng lợi hoàn toàn.
Ngày 11-8-1954, ta thực hiện lệnh ngừng bắn và tập kết chuyển quân. Ở Bạc Liêu, hầu
hết địa giới tỉnh (chỉ trừ thị xã Bạc Liêu và vùng ven) đều nằm trong khu tập kết 200 ngày.
Nhân dân trong tỉnh kể cả vùng địch tạm chiếm ra đường hoan hô hòa bình. Quân đội Liên hiệp
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
14

Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Pháp ở thị trấn Cà Mau, Giá Rai rút về thị xã Bạc Liêu. Nhân dân vùng tập kết nhà nhà treo cờ,
sửa sang nhà cửa đường xá sạch đẹp thông thoáng, mít tinh mừng hòa bình, mừng chiến thắng.
Thực hiện chủ trương của Trung ương Cục miền Nam và lời kêu gọi của Ủy ban Liên Việt các
cấp, toàn dân trẻ, già, trai, gái hăng hái chung sức xây dựng nông thôn sạch đẹp, nuôi chứa và
bảo vệ an toàn lực lượng các nơi đến tập kết; xây dựng các trạm bảo sanh, sửa chữa trường học,
tổ chức các đội ca múa, bóng đá, bóng chuyền… đồng bào còn đắp đê ngăn mặn cho mùa sản
xuất năm sau… Bộ mặt vùng tập kết tươi vui nhộn nhịp hẳn lên. Gia đình cán bộ chiến sĩ tập
kết từ các tỉnh và vùng địch tạm chiếm đến thăm con em, ai cũng khen ngợi chế độ tươi đẹp của
chính quyền cách mạng, đồng bào còn được các y, bác sĩ, dân y Nam bộ trị bệnh, cấp thuốc, cây
“Philatôp”(7). Về sau có cả các nhà tư sản, trí thức, giáo chức, sĩ quan của địch cũng bí mật vào
vùng tập kết để tận mắt nhìn thấy thực chất cách mạng, cộng sản như thế nào.
Nhân dân vùng tập kết trong tỉnh còn được chính quyền xóa nợ cũ, tạm cấp tạm giao đất
thêm cho những nông dân không đất và thiếu đất, đổi tiền cho dân để sử dụng khi Pháp tiếp
quản. Ta thu hồi giấy bạc ngân hàng Việt Nam (còn gọi là tiền Cụ Hồ), đổi lại tiền Đông Dương
cho dân.
Trước khi bước vào trận chiến đấu mới, các cấp Mặt trận Liên Việt và nhân dân Bạc Liêu
đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ an toàn khu tập kết 200 ngày. Bán đảo Cà Mau xây
dựng nên mô hình ưu việt của chế độ dân chủ mới, để lại ấn tượng tốt về cách mạng trong lòng
người, củng cố thêm lòng tin thắng lợi.
Chuẩn bị cho giai đoạn cách mạng mới, Bộ Chính trị Trung ương Đảng quyết định giải
thể Trung ương Cục miền Nam, thành lập Xứ ủy Nam bộ do đồng chí Lê Duẩn làm Bí thư.
Tháng 10-1954, Xứ ủy họp ra Nghị quyết 01 về tình hình nhiệm vụ mới của Nam bộ. Nghị
quyết 01 nêu rõ: “Yêu cầu của cuộc đấu tranh là bắt buộc đối phương phải thi hành Hiệp định
Giơ-ne-vơ, thực hiện tự do dân chủ, cải thiện đời sống của nhân dân, dân chủ hóa chính quyền
miền Nam để đi đến Tổng tuyển cử toàn quốc, thực hiện thống nhất, độc lập, dân chủ cho cả
7

()

Philatốp: Loại thuốc do Dân y Nam bộ bào chế, cấy vào dưới da. Công hiệu trợ lực, bồi dưỡng hiệu quả cao lúc
bấy giờ.

SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
15


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

nước. Nhân dân miền Nam tiến hành một cuộc đấu tranh chính trị theo phương pháp hòa bình,
tuy khó khăn, phức tạp nhưng cuối cùng nhất định thắng lợi, vì đó là phương pháp đấu tranh
duy nhất. Phương châm hoạt động, công tác chung của miền Nam là kết hợp bí mật với công
khai và nửa công khai. Tổ chức Đảng hoàn toàn bí mật. Tổ chức hoạt động của quần chúng thì
công khai hợp pháp là căn bản. Đấu tranh thì dựa trên tính chất hợp pháp và nửa hợp pháp mà
căn bản là hợp pháp(8).
Tỉnh ủy bí mật Bạc Liêu được chỉ định cuối tháng 10-1954 có 9 đồng chí, đồng chí Châu
Văn Đặng - Ủy viên Liên Tỉnh ủy Tây Nam bộ làm Bí thư Tỉnh ủy. Nhóm cấp ủy và cán bộ
giúp Tỉnh ủy chỉ đạo công tác Dân vận, Mặt trận gồm có: đồng chí Trần Văn Bỉnh Ủy viên
Thường vụ Tỉnh ủy phụ trách chung; đồng chí Nguyễn Tấn Đạt Tỉnh ủy viên phụ trách Nông
dân; đồng chí Lý Ngọc Di (Bình Thanh) và Nguyễn Văn Hậu phụ trách Thanh niên; đồng chí
Lê Thị Bảy (Bảy Lê) và Nguyễn Ngọc Ngân (Út Bình) phụ trách Phụ nữ; đồng chí Ngô Tâm
Đạo (Ba Giáo) phụ trách Tôn giáo; đồng chí Tăng Hồng Phúc (Sáu Đức) Tỉnh ủy viên phụ trách
Binh Tề vận.
Tỉnh Bạc Liêu giao hai huyện An Biên và Hồng Dân về tỉnh Rạch Giá mới tái lập theo
Nghị quyết Xứ ủy. Địa giới tỉnh còn các huyện Vĩnh Châu, Vĩnh Lợi, Giá Rai, Cà Mau, Thới
Bình, Trần Văn Thời, Ngọc Hiển và thị xã Bạc Liêu. Để phục vụ chỉ đạo nhanh nhạy, Tỉnh ủy
chia hai phân ban Bạc Liêu và Cà Mau. Phân ban Bạc Liêu gồm các huyện Giá Rai, Vĩnh Lợi,

Vĩnh Châu và thị xã Bạc Liêu do đồng chí Lê Văn Út (Út Rổ) phụ trách.
Tỉnh ủy phân công một số đồng chí tiếp tục chỉ đạo công tác tập kết chuyển quân, còn đại
bộ phận tập trung chỉ đạo nhiệm vụ chuyển hướng chiến lược, chuẩn bị tổ chức, lực lượng cho
giai đoạn cách mạng mới. Tỉnh ủy chỉ định các Huyện, Thị ủy bí mật, chuẩn y các xã ủy bí mật,
cấp ủy huyện, thị và xã chọn một số cán bộ có nghiệp vụ phụ trách công tác Dân vận, Mặt trận
và Binh Tề vận giúp cấp ủy chỉ đạo chung; Quyết định việc xếp loại đảng viên ABC, loại A tích
cực tập hợp vào các chi bộ bí mật, loại B trung bình giao việc bồi dưỡng đơn tuyến, loại C yếu
8

() )

“Báo cáo tình hình từ hòa bình lập lại đến năm 1961” trong Hội nghị Trung ương Cục Miền Nam lần thứ nhất.
Lưu trữ tại Cục Lưu trữ văn phòng TW Đảng - Hà Nội.

SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
16


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

kém bố trí điều động hoặc lắng lại tiếp tục bồi dưỡng; Quyết định giải thể các cấp chính quyền,
Mặt trận, đoàn thể chính trị, trở về bám các tổ chức công khai của quần chúng làm nhiệm vụ
lãnh đạo đấu tranh chống địch; Quyết định tổ chức Đoàn Thanh niên lao động gồm đối tượng
thanh niên tiên tiến, làm cánh tay đắc lực và đội hậu bị của Đảng, Đoàn hoạt động theo phương
châm bí mật. Tỉnh ủy lập bộ phận tiếp nhận lực lượng vũ trang và vũ khí của Trung ương để lại
đề phòng khả năng chuyển sang chiến tranh cách mạng. Bộ phận Binh tề vận khẩn trương chuẩn
bị người đưa vào chính quyền quân đội địch làm cơ sở nội tuyến phục vụ cách mạng. Tỉnh ủy
phân công một số đồng chí chuyên trách xây dựng căn cứ ăn ở làm việc của Xứ ủy Nam bộ.
Cán bộ, Đảng viên được học tập quán triệt tình hình nhiệm vụ mới, công tác bí mật, quần

chúng cách mạng được sinh hoạt tình hình nhiệm vụ mới, các điều khoản của Hiệp định Giơ-nevơ, nhất là điều 14 để đấu tranh Dân sinh dân chủ và chống khủng bố đàn áp của địch(9).
Mọi công tác được hoàn tất vào cuối tháng 1-1955 trước ngày ta bàn giao khu tập kết cho
đối phương.
2.2. Tình hình Bạc Liêu-Cà Mau trong năm đầu kháng chiến chống Mỹ.
Âm mưu chia cắt nước ta lâu dài, đế quốc Mỹ dựng lên ở miền Nam chính quyền tay sai
Ngô Đình Diệm, gắn nhãn hiệu “Chính phủ Việt Nam Cộng hòa”, ca ngợi Diệm là chí sĩ quốc gia
chân chính với chủ thuyết “đả thực, bài phong, diệt cộng”; cường quốc Hoa Kỳ là bạn đồng minh
của Việt Nam Cộng Hòa, đứng đầu thế giới tự do; xuyên tạc cộng sản Bắc Việt là tay sai Nga, Tàu,
bán đứng miền Nam cho Pháp…
Mặc dù ra sức tô vẽ, song bản chất phản động phi nghĩa của chế độ Mỹ-Diệm đã sớm
phơi bày. Ngay khi lên nắm quyền, chính quyền Diệm được Mỹ hậu thuẫn đã thẳng tay thanh
trừng gạt bỏ các thế lực thân Pháp, đánh dẹp lực lượng vũ trang Bình Xuyên, Cao đài Trịnh
Minh Thế, giáo phái Hòa Hảo, liên tục mở các chiến dịch, bao vây, biệt kích bắn giết tù đày
những người kháng chiến cũ, khủng bố người thân của họ. Về chính trị, chúng ban hành các
chính sách dân tộc độc tôn thời phong kiến nhà Nguyễn đối với đồng bào Khmer, Hoa, Chăm
9

()

Điều 14 qui định: “Mỗi bên cam kết không dùng cách trả thù hay phân biệt đối xử nào đối với cá nhân hoặc tổ
chức, vì lý do hoạt động của họ trong lúc chiến tranh. Cam kết bảo đảm những quyền tự do dân chủ của họ.

SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
17


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

(1956); tiến hành trưng cầu dân ý truất phế Bảo Đại, suy tôn Ngô Tổng Thống (26-10-1955);

đơn phương tiến hành bầu cử Quốc hội Việt Nam cộng hòa (4-3-1956); trắng trợn khước từ Hội
nghị Hiệp thương, Tổng tuyển cử 20-7-1956, chà đạp Hiệp định Giơ-ne-vơ. Đối với nhân dân,
chính sách của chúng là thẳng tay trấn áp, buộc qui thuận chính thể Quốc gia, tiêu trừ cộng sản.
Trên lĩnh vực kinh tế chính trị, chúng thực thi chính sách cải cách điền địa phản động bằng liên
tiếp các chỉ dụ số 2 và số 7 buộc nông dân làm khế ước nộp tô cho địa chủ và sau là chỉ dụ 57
truất hữu ruộng đất của địa chủ bán cho nông dân, nhằm xóa bỏ quyền lợi ruộng đất cách mạng
cấp cho nông dân, vừa phục hồi giai cấp địa chủ làm chỗ dựa cho chính quyền Diệm.
Chính sách phản dân, hại nước, phá hoại Hiệp định Giơ-ne-vơ của Mỹ - Diệm gây bất
bình phẫn nộ trong quảng đại quần chúng, bị thế giới cô lập, dẫn tới phong trào đấu tranh quyết
liệt rộng khắp của nhân dân.
Ở Bạc Liêu, đại bộ phận quần chúng sống trong vùng kháng chiến nhiều năm, giác ngộ
chính trị cao, được cán bộ Dân vận, Mặt trận các cấp chuẩn bị về tinh thần lực lượng chủ động
đối mặt chính quyền quân đội địch, từ đó các chủ trương hành động phi nghĩa của chúng đều bị
phong trào quần chúng đấu tranh, phản kháng quyết liệt.
Địch tiếp quản khu tập kết và các vùng giải phóng cũ, bắt dân đập phá nghĩa trang liệt sĩ,
trạm y tế bảo sanh và các công trình văn hóa kháng chiến để lại. Quần chúng quyết liệt phản
đối, đấu tranh lý lẽ và dùng áp lực số đông, địch đuối lý và hoảng sợ phải chùn tay. Ở thị trấn
Cà Mau, thị trấn Phước Long và một số nơi địch phải lén lút phá dỡ vào ban đêm.
Địch lén lút bao vây, biệt kích tìm diệt cán bộ ta, cán bộ Dân vận - Mặt trận các cấp hướng
dẫn quần chúng tổ chức mạng lưới thông tin báo động bằng ám hiệu, báo tịnh để cán bộ phòng
tránh, về sau địch dùng biệt kích ban đêm, từng xóm ấp tổ chức đội chống cướp, trang bị trống
mõ gậy gộc, đuốc, khi phát hiện địch trống mõ vang lên, quần chúng đối mặt đấu tranh lý lẽ với
địch, nhiều nơi quần chúng rượt đuổi địch, giải thoát được cán bộ ta. Phong trào chống cướp sôi
nổi nhất là nhiều xã ở huyện Hồng Dân, huyện Giá Rai, giải thoát hàng chục cán bộ xã, huyện. Ở
Hồng Dân giải thoát đồng chí Trần Tấn Tài (Ba Phương) Bí thư Huyện ủy. Cùng với đấu tranh
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
18

Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

bảo vệ cán bộ, các cuộc đấu tranh chống khủng bố bắt gia đình cán bộ kháng chiến qui khu quanh
đồn bót, bắt vợ con cán bộ kháng chiến trình diện, tái giá… cũng diễn ra quyết liệt dai dẳng nhiều
nơi, dần dần các chủ trương vô nhân đạo của địch bị vô hiệu hóa.
Các đợt đấu tranh mang tính đồng loạt, rộng khắp quyết liệt và đa dạng nhất là đấu
tranh tẩy chay trưng cầu dân ý ngày 25-10-1955 truất phế Bảo Đại suy tôn Ngô Đình Diệm,
bầu cử Quốc hội Việt Nam Cộng hòa ngày 4-3-1956, tẩy chay mít tinh “Ngày uất hận” 20-71955, đấu tranh đồng loạt đòi Mỹ-Diệm tiến hành Hội nghị Hiệp thương Tổng tuyển cử với
miền Bắc vào ngày 20-7-1956. Hình thức thấp nhất là tránh né không đi bỏ phiếu, bị lùa đi
thì gạt xóa thành phiếu không hợp lệ, cao hơn là công khai bàn tán phản đối bầu cử, triệt để
hơn là viết treo dán băng khẩu hiệu phản đối. Ở Vĩnh Hưng một số thanh niên dùng bạo
động đốt khí đá gây tiếng nổ, cướp phá thùng phiếu. Ở thị xã Bạc Liêu, một số trí thức và
học sinh thả chó ra đường mặc áo mang tên Trần Lệ Xuân - Ngô Đình Diệm. Ngày 20-71956, nhân dân toàn tỉnh đồng loạt đánh trống mõ, khu vực thị xã, thị trấn, tề xã, đồn bót đều
treo dán băng khẩu hiệu đòi chính quyền Mỹ-Diệm hiệp thương Tổng tuyển cử với miền
Bắc, đòi nghiêm chỉnh thi hành Hiệp định Giơ-ne-vơ. Các huyện tổ chức nhân dân ký kiến
nghị cử đại diện mang tới chính quyền địch, Ủy hội quốc tế, Ủy ban kiểm soát đình chiến.
Cuộc đấu tranh chống các sắc lệnh cải cách ruộng đất phản động của Diệm diễn ra quyết
liệt, giằng co, dai dẳng của nông dân dưới sự hướng dẫn của cán bộ Dân vận, Mặt trận, bằng lý
lẽ sắc bén thuyết phục: “Đất này chúng tôi được cách mạng cấp trong thời kỳ kháng chiến, nay
Chính phủ quốc gia nói lo cho dân nghèo mà lấy lại sao?”. Một số địa chủ khai minh trong
kháng chiến tự nguyện hiến đất, nay được nông dân thuyết phục đã đứng về phía nông dân “Đất
đai tôi tự nguyện hiến trước đây cho cách mạng cấp cho dân, tôi không thể nuốt lời”, đấu tranh
lý lẽ, vừa kiên quyết, vừa khéo léo, giằng co kéo dài, địch phải hủy bỏ Chỉ dụ số 2 và số 7, thay
bằng Chỉ dụ 57 “Truất hữu đất địa chủ bán cho nông dân”. Cuộc đấu tranh kéo dài đến những
năm 1957-1958, xuất hiện hình thức đấu tranh bạo lực như nông dân xã Ninh Thạnh Lợi (huyện
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
19

Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Hồng Dân) nhận chìm ghe lúa thu tô của địa chủ, nông dân xã Vĩnh Hưng đâm chết địa chủ Cai
Tổng Tài… làm chùn tay số địa chủ ôm chân địch, Chỉ dụ 57 của Diệm chỉ có kết quả hạn chế ở
vùng thị xã, thị trấn.
Đồng bào Kinh, Khmer, Hoa ở Bạc Liêu đã đoàn kết gắn bó trong một cộng đồng dân tộc
từ lâu đời, đã trở thành truyền thống tốt đẹp. Bước vào giai đoạn cách mạng mới, trước kẻ thù
chung của dân tộc, đồng bào Kinh, Khmer, Hoa tiếp tục phát huy truyền thống đoàn kết gắn bó
hòa mình trong các phong trào đấu tranh chung dưới ngọn cờ thống nhất của tổ chức Mặt trận
các cấp.. Bên cạnh đó trước các chính sách độc tôn kỳ thị dân tộc, tôn giáo của Mỹ-Diệm, đồng
bào Kinh, Khmer, Hoa và các tôn giáo trong tỉnh đã kiên cường đấu tranh chống địch bảo vệ lợi
ích dân tộc tự quyết và tự do tín ngưỡng.
Đối với người Khmer, người Hoa chính quyền Mỹ - Diệm thi hành chính sách cưỡng bức
đồng hóa dân tộc. Tháng 7-1956, chúng buộc họ phải nhập quốc tịch Việt Nam, ghi thành phần
dân tộc là “người Khmer gốc Việt”, “người Hoa gốc Việt”. Nếu chống lại bị phân biệt đối xử, bị
cấm kinh doanh 11 nghề tại các đô thị miền Nam theo Dụ số 53 ngày 6-9-1956 (10) buộc người
Khmer phải thay tên đổi họ như người Việt (không lấy họ mẹ); cắt đứt quan hệ bình thường với
Campuchia; cấm trường học và nhà chùa dạy chữ Khmer; công chức người Khmer phải mặc áo
dài khăn đóng như quan chức Việt; giải tán Sa-na-bôn-đi-trông và Hội Samakum. Về Phật giáo,
cắt dứt quan hệ với Giáo Hội Maha Nikay Campuchia, thành lập Hội Phật giáo Theravađa do
Lâm Em tay sai Diệm làm Tăng thống. Chính sách phản động độc tài của Mỹ - Diệm xâm phạm
đến truyền thống và tín ngưỡng thiêng liêng của đồng bào sư sãi Khmer.
Được sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, sự chỉ đạo trực tiếp của cán bộ Dân vận - Mặt trận tỉnh,
phong trào đấu tranh đòi chính quyền Mỹ - Diệm hủy bỏ các sắc lệnh và Chỉ dụ phản động ngày
càng tập hợp đông đảo sư sãi, trí thức và đồng bào Khmer trong tỉnh, phối hợp với đồng bào sư
sãi các tỉnh Sóc Trăng, Trà Vinh, Rạch Giá, khí thế càng quyết liệt. Mặt khác, đấu tranh phản
10

()

11 nghề bị cấm đối với ngoại kiều là: 1- Nghề buôn bán thịt, cá; 2- Buôn bán chạp phô; 3- Bán than, củi; 4- Bán
xăng, nhớt (trừ các hãng nhập cảng); 5- Cấm đồ bình dân; 6- Buôn bán vải, tơ lụa; 7- Bán sắt, đồng, thao vụn; 8Nhà máy xay lúa; 9- Buôn bán ngũ cốc; 10- Vận tải hàng hóa hành khách bằng xe hơi; 11- Trung gian ăn hoa hồng.

SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
20


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

đối tẩy chay Hội Phật giáo Theravađa của tăng thống Lâm Em, đồng bào mặc nhiên duy trì tập
quán truyền thống. Chính sách của Mỹ - Diệm bị vô hiệu hóa, về sau chúng phải chuyển sang
chính sách chia rẽ, mua chuộc, lôi kéo.
Đồng bào Hoa ở Bạc Liêu cũng kiên quyết phản đối không thi hành việc nhập quốc tịch,
làm kiến nghị cử đoàn đại diện lên Sài Gòn phối hợp đấu tranh với Chính phủ Diệm, biểu tình
đập phá đại sứ quán Đài Loan ở Sài Gòn. Trước sự phản đối quyết liệt của đồng bào Hoa và dư
luận quốc tế chỉ trích, chính quyền Diệm phải lờ đi việc cưỡng bức nhập quốc tịch, chuyển sang
chính sách mua chuộc, thân thiện với giới Hoa kiều.
Đối với hệ phái Cao đài Minh Chơn đạo Hậu Giang - Tòa thánh Ngọc Sắc, Mỹ - Diệm đều
coi là Đạo cộng sản, là đối tượng phải trấn áp, tiêu diệt. Ngày 23-6-1955, Mỹ - Diệm cho bọn
chi khu An Phước bao vây Tòa thánh Ngọc Sắc, bắt 32 chức sắc và tu sĩ vu khống là Việt cộng
nằm vùng, giết hại Giáo hữu Nguyễn Ngọc Kỳ, cướp lấy máy in, dụng cụ y tế và thuốc men, gỡ
bảng hiệu của Tòa thánh, cho treo lên bảng hiệu “Cao đài thống nhất” do Phan Khắc Sửu tay sai
Diệm cầm đầu và cho lính canh giữ ngày đêm. Thực hiện chỉ đạo của Liên Tỉnh ủy Tây Nam bộ
và Tỉnh ủy Bạc Liêu, Ban Dân vận, Mặt trận tỉnh do đồng chí Ngô Tâm Đạo phụ trách trực tiếp
phát động cuộc đấu tranh quyết liệt, liên tục 10 tháng, huy động lực lượng đông đảo chức sắc
tín đồ trong tỉnh, tranh thủ lực lượng các hệ phái Cao đài trong khu vực đến Sài Gòn, Huế, hình
thức đơn từ kiến nghị đến các cấp ngụy quyền, Tổng thống phủ và Ủy hội quốc tế, Ủy ban giám
sát đình chiến, phản đối hành động khủng bố tôn giáo, vi phạm tự do tín ngưỡng, đòi thả người
bị bắt và trả lại tài sản thánh thất; tôn trọng tín ngưỡng hợp pháp của hệ phái Cao đài Minh

Chơn đạo Hậu Giang. Trước áp lực đấu tranh và dư luận ngày càng rộng khắp, mạnh mẽ, bất lợi
cho chế độ, Ngô Đình Diệm phải ra lệnh thả người bị bắt, trả lại tài sản, tháo bảng hiệu “Cao
Đài Thống Nhất” và rút quân khỏi tòa thánh Ngọc Sắc. Thắng lợi này càng củng cố lòng tin
đoàn kết đấu tranh bảo vệ tôn giáo, lòng tin và vị trí hợp pháp của Cao đài Hậu Giang thêm
vững chắc, khối Liên giáo đoàn kết các hệ phái Cao đài do Minh Chơn đạo chủ trì cũng được
củng cố, mở rộng, chính sách trấn áp và chia rẽ tôn giáo của Mỹ - Diệm thất bại nghiêm trọng.
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
21


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

Cuối năm 1956, đánh dấu hai năm đầu đối mặt với kẻ thù mới, dưới ánh sáng Cương lĩnh
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nhân dân Bạc Liêu kiên trì đấu tranh góp phần ngăn chặn, bẻ gãy
từng bước mưu đồ của địch sớm bình định biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới của Mỹ,
lực lượng cách mạng được mở rộng, khối đoàn kết toàn dân thêm củng cố. Tuy nhiên, bản chất
ngoan cố, hung hãn vốn có của đế quốc Mỹ và chế độ độc tài phát xít Ngô Đình Diệm, báo
trước cuộc đấu tranh cách mạng của nhân dân miền Nam cũng như Bạc Liêu còn phải trải qua
nhiều gian khổ, ác liệt, hy sinh nhiều hơn nữa.

Chương 3
CÁCH ĐÁNH GIẶC ĐỘC ĐÁO SÁNG TẠO
CỦA NHÂN DÂN BẠC LIÊU-CÀ MAU TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ
3.1. Những sáng tạo độc đáo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong quá trình giữ gìn
và phát triển lực lượng cách mạng (1954-1975).
3.1.1. Phong trào “chống cướp”.
Trước sự tấn công ồ ạt của kẻ thù vào lực lượng cách mạng, để đảm bảo lực lượng
cách mạng nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau đã có sáng kiến thành lập các tổ chức hoạt động
công khai như: “Hội chống cướp”, “Dân canh chống cướp”. Điển hình ở huyện Cái Nước

có 60 ấp, có đủ 60 đội, các đội này tổ chức theo từng xóm, có nồng cốt koangr 10 đến 20
người. Mục đích của các hội này là chống kẻ lạ mặt, nhưng thực chất là chống bọn địch
đi càn, lùng bắt dân. Hoạt động của hội, nếu quân giặc vào không cho hay thì nhân dân
vây đánh, vừa đánh vừa báo động để mọi người kịp thời lẫn tránh hay chuẩn bị đối phó
đồng thời cũng để uy hiếp giặc mỗi khi chúng vào làng.
Qua nhiều lần đối đầu với phong trào “chống cướp” mà địch không làm gì được, vì
mục đích của phong trào được nhân dân “hóa trang” phù hợp với chủ trương của chúng,
đó là: “thấy những kẻ lạ mặt hay rình mò về đêm đó chính là cộng sản, vì thế bất kỳ
người già, người trẻ, dù là người thân cũng phải bao vây, bắt, đánh vho vỡ sọ mới thôi”.
Nhân dân dựa vào điểm yếu này của giặc để đối phó vì bọn mật thám hay binh lính của
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
22


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

chúng đều là xa lạ, hoặc có biết thì nhân dân cũng cho là không biết hay “đánh lầm”,
buộc địch không lý nào bắt tội.
Với lực lượng đông đảo và với lý lẽ sắc bén của quần chúng nhân dân, địch buộc
phải cho các tổ chức “chống cướp” hoạt động đồng thời mỗi khi chúng vào làng phải báo
cho dân biết trước để tránh sự “hiểu nhầm” bất lợi cho chúng. Vì thế mà lượng cách
mạng được an toàn.
Phong trào “chống cướp” không những bảo vệ được cơ sở cách mạng trong thời kỳ
khó khăn nhất, gay go nhất mà còn bảo vệ được tài sản, tính mạng của nhân dân. Phong
trào “chống cướp” là một trong những hình thái đấu tranh chống gioặc độc đáo, thể hiện
sự thông minh, mưu trí của nhân dân Bạc Liêu-cà Mau, với sự ra đời của phong trào đã
góp phần to lớn vào sự việc củng cố tinh thần đấu tranh của nhiều cán bộ Đảng viên bị
dao động, củng cố tinh thần đấu tranh của quần chúng nhân dân và là điều kiện để phát
huy tinh thần đoàn kết ý chí chống giặc ngoại xâm và là điều kiện để xây dựng căn cứ

cách mạng trong lòng dân-một căn cứ vững chắc nhất.
3.1.2. Phong trào chống “sắc dụ 57”.
Tháng 3 năm 1955, sắc dụ 57 truất hữu ruộng đất của địa chủ bán cho nông dân,
nhằm xóa bỏ quyền lợi ruộng đất cách mạng cấp cho nông dân, vừa phục hồi giai cấp địa
chủ làm chỗ dựa cho chính quyền DiệmChính sách phản dân, hại nước, phá hoại Hiệp
định Giơ-ne-vơ của Mỹ - Diệm gây bất bình phẫn nộ trong quảng đại quần chúng, bị thế
giới cô lập, dẫn tới phong trào đấu tranh quyết liệt rộng khắp của nhân dân.
Bọn địa chủ phản động chạy vào thành phố, thị xã trước đây, nhân cơ hội ngốc đầu
dậy, được chính quyền Ngô Đình Diệm xác nhận quyền sở hữu ruộng đất với “chỉ dụ
57”, chúng trở về đòi lại ruộng đất, thu lúa ruộng, bắt nông dân lập khế ước, chúng còn
đòi trưng thu, tăng cường cướp ruông cướp lúa…
Để bảo vệ ruộng đất , đảm bảo đời sống nhân dân, đảm bảo cung cấp cho cách
mạng trước tình hình cướp đất của địa chủ ngày càng tăng, dưới sự lãnh đạo cảu Đảng
bộ Bạc Liêu-Cà Mau nông dân tiến hành đấu tranh mạnh mẽ . Nông dân đấu lý với địa
chủ, dựa vào chứng chỉ sở hữu ruộng đất mà Chíh phủ Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa đã
cấp, nông dân kéo từng đoàn biểu tình lên hội đồng xã, lên quận, tỉnh yêu cầu bảo vệ
quyền lợi nông dân. Đặc biệt, nhân dân đã nắm các tổ chức như: “Liên đoàn lao động”
do địch dựng lên để đánh lại địch.
Nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau quyết bảo vệ ruộng đất đến cùng “còn đất là sống”,
quyết “một tấc không đi, một li không rời”. Không khoan nhượng với địa chủ ác bá cuộc
đấu tranh bảo vệ ruộng đất đi đến chỗ quyết liệt: Ở nhiều nơi trong hai tỉnh nhân dân đã
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
23


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

bắt, giết chết nhiều tên địa chủ, bắt giáo dục nhiều tên bỏ trốn không dám quay về, như ở
Vĩnh Lợi nhân dân diệt tên Nhái, Trần Kim Quy; Ở Giá Rai nhân dân diệt tên địa chủ

Phát, Huyện Lương; Ở Vĩnh Hưng nhân dân đâm chết tên cai tổng Tài…Ở Ngan Dừa
(Hồng Dân) nhân dân giáo dục địa chủ Khánh Châu; Ở Ninh Thạnh Lợi nhân dân giáo
dục tên chín Hên, ở Ngọc Hiển, Thới Bình có thanh niên lao động làm nồng cốt, nông
dân kéo đến bắt giữ bọn đo đất, tịch thu toàn bộ máy móc, dụng cụ chấm dứt luôn việc đo
điều chỉnh ruộng đất cho địa chủ; Ở Trần Văn Thời nhân dân kéo biểu tình, biểu dương
lực lượng, xé khế ước-cuộc đấu tranh giữ ruộng đất ở đây gắn liền với việc đấu tranh
chống địch lấn chiếm ruộng đất bằng đào mương-kinh làm lộ cho rộng các “khu dinh
điền”, “khu trù mật”…Dân chặn đứng bọn địa chủ về lấy ruộng đất, bằng cách cảnh cáo
giáo dục chúng ngay từ đầu khi mới theo gót quân địch về đến huyện.
Với làng sóng đấu tranh mạnh mẽ của nhân dân, bọn địa chủ sụt thuế, nhiều tên bỏ
chạy về thành phố không dám về vùng nông thôn nữa, chỉ còn lại một số ít ở lại thị trấn,
thị xã khi vào ruộng có cả một trung đội lính đi kèm “sắc dụ 57” của Mỹ-Diệm không
được thực hiện đói với nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau. Bằng nhiều hình thức đấu tranh, nhân
dân Bạc Liêu-Cà Mau đã bảo vệ được phần lớn ruộng đất. Trong lúc địch tăng cường
khủng bố, đàn áp mà nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau bảo vệ được ruộng đất là một điều rất
quý giá: Ruộng đất được bảo vệ chính là đời sống nhân dân được bảo vệ, nhân dân được
bảo vệ thì lực lượng được an toàn.
Phong trào chống “sắc dụ 57” đạt được thắng lợi là một sự nổ lực, sáng tạo mưu trí
trong chiến tranh của nhân dân, Đặc biệt, với thắng lợi của phong trào không những bảo
vệ được an toàn cơ sở cách mạng mà nó còn tạo điều kiện để cho lực lượng cách mạng
chuẩn bị về mọi mặt, nhất là lương thực thực phẩm để đi vào đấu tranh lâu dài chống kẻ
thù. Đồng thời với thắng lợi của phong trào đã cắt đứt phần lớn sự cung cấp lương thực
cho địch, đánh bại âm mưu “tách cá khỏi nước” của Mỹ-Diệm, thu hẹp phạm vi quản lý
của chúng làm cho chúng bị động mỗi khi tiến hành càn quét vùng nông thôn; và đây là
cơ hội tốt để nhân dân phát huy thế chiến du kích “lấy ít địch nhiều”, “lấy yếu chống
mạnh” tiêu hao sinh lực địch góp phần giành thế chủ động trên chiến trường.
3.1.3. “Làng Rừng” (1958-1960).
Trước sự khủng bố ngày càng ác liệt của kẻ thù, với nhiều chính sách “tố cộng diệt
cộng”, dồn dân lập ấp “khu trù mật”, “khu dinh điền” cùng với sự càn quét đàn áp của
nhiều tổ chức phản động làm cho đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn, cuộc sống bị bó

buộc giám sát gắt gao, lực lượng cách mạng không hoạt động được, nhiều cán bộ dao
động, than thở: “Không đất dung thân giữa Bạc Liêu đất rộng người thưa”.
Đứng trước tình hình đó tỉnh ủy Cà Mau đã quyết định tổ chức “Làng Rưng” ,
nhằm mục đích để tập hợp lực lượng, tập hợp quần chúng, thúc đẩy phong trào cách
mạng tiến lên. Hàng vạn dân dưới sự lãnh đạo của các xã ủy nổi dậy kéo vào rừng U
Minh, rừng đước, các khu rừng lõm, lập nên các làng để tránh giặc, đánh lại giặc, không
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
24


Tìm hiểu cách đánh giặc độc đáo sáng tạo của nhân dân Bạc Liêu-Cà Mau trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)

chịu sống dưới sự đàn áp, khủng bố tàn sát của địch nhân dân công khai không thừa nhận
sự cai trị của chính quyền Mỹ-Diệm, kéo vào dựng làng riêng tổ chức kháng chiến.
Huyện Ngọc Hiển, Đầm Dơi có làng rưng Tân Tiến Tân Thuận, cơ sơ Lý Tự
Trọng, cơ sở Huỳnh Ngọc Điệp, đồng ông Nghệ, đất Mũi Viên An, làng rừng Tân Ân.
Huyện Cái Nước có các làng rừng ở Cái Cám, Sào Lưới, Tân Hưng Tây, Phú Mỹ, Tân
Quảng, Tân Nghĩa, Mũi ông Lục, Đầm Bà Tường. Huyện Thới Bình có các làng rừng ở
Biển Bạch, Trí Phải, Tân Lộc, các vùng Đồng Sậy, rừng ông Điểm. Nhiều nhất là huyện
Trần Văn Thời có 6 làng rừng: Nguyễn Phích, Khánh An, Khánh Bình Đông, Khánh
Bình Tây, Phong Lạc, Khánh Lâm. Ở huyện Hồng Dân có căn cứ của Cạnh Đền, Giá Rai
có căn cứ của An Trạch, Ba Tổng. Huyện Vĩnh Lợi có Căn cứ ở vùng rừng tram Vĩnh
Hưng.
Mười lăm làng rừng chính thức với hai mươi ngàn dân, cùng nhều làng rừng khác
với khoảng mười ngàn dân được lập nên trong và quanh rừng U Minh kéo dài xuống phía
Nam, Đông Nam đến rừng đước. Các làng rừng được bố phòng chặt chẽ để đánh lại quân
địch càn quét, chặn bọn “bảo vệ hương thôn” vào càn phá. Như làng rừng Trần Văn Thời
được bố trí theo hình tam giác, mỗi ấp một cụm một cứ, có cứ riêng của chi bộ, các ấp
liên lạc chặt chẽ với nhau, cứ 500m có trạm gác và liên lạc. Ở các làng rừng Ngọc HiểnĐầm Dơi rào chặn địch bằng cây đước, vói vũ khí thô sơ.

Trong các làng rừng nhân dân đùm bọc tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau vượt qua khó
khăn, đói kém. Khi lập làng các gia đình đem gạo muối đủ ăn cho nhiều tháng, vào làng
thì tổ chức đánh cá bắt tôm, săn thú, chăn nuôi, trồng trọt những cây ngắn ngày. Nhân
dân dựng trạm xá dựng trường tổ chức học chữ hoạt động văn hóa, văn nghệ luôn được
đảm bảo giúp vui, củng cố tinh thần nhân dân và dũng sĩ cách mạng…Mọi hoạt động sinh
hoạt đời sống của nhân dân làng rừng được đảm bảo-như một làng bình thường bên
ngoài, nhưng được tự do hơn.
Mỗi làng rừng đều thành lập đội du kích, tiêu biểu như mỗi làng rừng Trần Văn
Thời có 40 đến 60 du kích, các làng đều có lò rèn, tổ vũ khí…Ở làng rừng thanh niên,
nam nữ ra sức tập luyện võ thuật, kỹ thuật chiến đấu, tăng gia sản xuất. Làng rừng được
bố phòng chặt chẽ nên quân địch không tiến quân sâu vào trong được, chúng chỉ ở ngoài
bìa rừng, làng rừng vùng rừng đước có ưu thế về mùa khô là địch không đốt được: Làng
rừng U Minh về mùa khô dễ cháy bất lợi nhưng nhân dân khắc phục hạn chế này bằng
cách đào mương-rãnh để phòng chống cháy rừng.
Cuộc sống tự do của nhân dân lang rừng đã thu hút được các tầng lớp nhân dân,
nhất là thanh niên trong tuổi quân dịch vào làng rừng, một mặt để tránh bắt lính mặt khác
cùng nhân dân tổ chức kháng chiến. Trước sự tấn công đàn áp tàn bạo của kẻ thù-với đạo
luật 10/59 giết người không thương xót thì làng rừng là nơi an toàn nhất để nhân dân đi
vào làm ăn sinh sống, đặc biệt là nơi căn cứ vững chắc cho lực lượng cách mạng.
SVTH: PHAN THỊ HỒNG XUÂN
GVHD: LÊ NGỌC THANH
25