TÓM tắt văn bản THUYẾT MINH

Ngày soạn:20/02/2016

Ngày dạy:

Lớp dạy: 10

Tiết 74 Tiếng Việt:

TÓM TẮT VĂN BẢN THUYẾT MINH
1. Mục tiêu
a, Về kiến thức: Giúp HS thấy được:
- Tóm tắt được một văn bản thuyết minh có nội dung đơn giản về một sản vật, một
danh lam thắng cảnh, một hiện tượng văn học.
- Hiểu mục đích yêu cầu của tóm tắt văn bản thuyết minh có nội dung đơn giản
b, Về kĩ năng
- Ôn tập và củng cố kĩ năng tóm tắt văn bản nói chung.
và so sánh với việc tóm tắt văn bản tự sự.
- Củng cố các kĩ năng tổng hợp về văn bản thuyết minh.
c, Về thái độ
- Thích thú đọc và viết văn bản thuyết minh trong nhà trường cũng như theo yêu cầu
của cuộc sống.
- Từ đó có thể tóm tắt thành công một văn bản thuyết minh.
2. Chuẩn bị của GV và HS
a, Chuẩn bị của GV:
- SGK, SGV, giáo án.
- Thiết kế bài giảng ngữ văn 10.
b, Chuẩn bị của học sinh:
- SGK, vở ghi, vở soạn.
3. Tiến trình bài dạy
a, Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra vở soạn của HS (5`)
* Lời vào bài mới (1`):

b, Dạy nội dung bài mới :
Trong đời sống hiện nay, chúng ta thường gặp các văn bản cung cấp về một tác
gia, tác phẩm cụ thể nào đó, hay một danh lam thắng cảnh. Do điều kiện thời gian
công việc không phải lúc nào chúng ta cũng đọc nguyên vẹn một văn bản cho người
khác nghe, đôi khi chúng ta cần phải tóm tắt sao ngắn gọn đủ ý để người nghe có thể
nắm bắt được thông tin về đối tượng đó. Bài học hôm nay thầy và trò chúng nhau tìm
hiểu cách "Tóm tắt văn bản thuyết minh"
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung ghi bảng


GV gợi dẫn: trong thực
tế, do điều kiện thời gian
và công tác, không phải
lúc nào chúng ta có thể
đọc nguyên văn một văn
bản thuyết minh cho
người khác nghe, mà đôi
khi phải tóm tắt sao cho
ngắn gọn đủ, ý để người
nghe có thể nhanh chóng
nắm được những thông tin
chính về đối tượng.
GV hướng dẫn HS tìm
hiểu mục đích, yêu cẩu
tóm tắt văn bản thuyết
minh.
Gv yêu cầu hs đọc mục I
trong SGK

? Qua sự chuẩn bị bài ở
nhà, em hay nêu mục
đích của việc tóm tắt
một văn bản thuyết
minh?
GV giảng: Qua đây chúng
ta có thể nhìn thấy được
mục đích cũng như yêu
cầu tóm tắt văn bản thuyết
minh đó là mục đích nhằm
hiểu và ghi nhớ những nội
dung cơ bản của bài văn
hoặc giới thiệu với người
khác về đối tượng thuyết
minh hoặc về văn bản đó.
?Từ những mục đích đó
em hãy nêu yêu cầu của
việc tóm tắt văn bản
thuyết minh?
GV bổ sung: Yêu cầu là
cần phải rõ ràng, rành
mạch, sát với nội dung
của văn bản gốc.
GV chuyển dẫn: trên đây
thầy và các em đã tìm

Hs tìm hiểu mục đích
yêu cầu tóm tắt văn
bản thuyết minh.
HS tìm hiểu mục I

I. Mục đích, yêu cầu tóm tắt
văn bản thuyết minh. (8`)

HS suy nghĩ trả lời:
Mục đích:
+ Nhằm hiểu và ghi
nhớ những nội dung
cơ bản của bài văn
+ Giới thiệu với người
khác về đối tượng
thuyết minh hoặc về
văn bản đó...

* Mục đích

Yêu cầu:
+ Ngắn gọn, rành
mạch
+ Sát với nội dung cơ
bản của văn bản gốc.

* Yêu cầu
- Ngắn gọn
- Rành mạch
- Sát với nội dung văn bản gốc

- Hiểu và ghi nhớ những nội
dung cơ bản của văn bản thuyết
minh.

- Giới thiệu với người khác về
đối tượng thuyết minh hoặc về
văn bản thuyết minh đó.


hiểu mục đích cũng như
yêu cầu của tóm tắt văn
bản thuyết minh để hiểu
sâu bài học hơn nữa chúng
ta đi vào cách tóm tắt một
văn bản thuyết minh.
GV hướng dẫn HS tìm
hiểu cách tóm tắt một văn
bản thuyết minh
GV gọi 1 HS đọc văn bản
nhà sàn
? Văn bản trên thuyết
minh về đối tượng nào?
? Đai ý chính của văn
bản là gì?
GV giảng: Văn bản trên
có đối tượng thuyết minh
là nhà sàn công trình quen
thuộc của một bộ phận
khá lớn người dân miền
núi nước ta và một số dân
tộc khác ở Đông Nam Á
và đại ý chính là nguồn
gốc kiến trúc và những
tiện ích của nhà sàn.

? theo em văn bản trên
có thể chia thành mấy
phần? ý chính của từng
phần là gì?

? Các em hãy tóm tắt
văn bản "nhà sàn" với
độ dài khoảng 10 câu?

HS tìm hiểu cách tóm
tắt một văn bản thuyết
minh
HS Tìm hiểu văn bản
nhà sàn
Hs dựa vào văn bản
và trả lời
+ Đối tượng thuyết
minh: nhà sàn
+ Đai ý: văn bản giới
thiệu về nguồn gốc
kiến trúc và giá trị sử
dụng của nhà sàn

HS suy nghĩ trả lời:
Văn bản chia làm 3
phần:
+ Mở bài: "từ đầu đến
văn hóa cộng đồng".
Giới thiệu và nêu mục
đích sử dụng nhà sàn.

+ Thân bài: "toàn
bộ ... là nhà sàn".
Thuyết minh nguồn
gốc, cấu tạo và công
dụng nhà sàn
+ Kết bài: "còn lại".
Khẳng định giá trị
thẩm mĩ của nhà sàn.
HS tóm tắt văn bản
nhà sàn của mình :
: "Nhà sàn là công

II. Cách tóm tắt một văn bản
thuyết minh (15`)
1, Văn bản: Nhà sàn

- Đối tượng thuyết minh: Nhà
sàn
-Đại ý: kiến trúc giá trị sử dụng
và sự hấp dẫn của nhà sàn ở
Việt Nam.

- Chia làm 3 phần :
+ Phần 1: Giới thiệu và nêu
mục đích sử dụng nhà sàn.
+ Phần 2: nguồn gốc, cấu tạo
và công dụng nhà sàn.

+ Phần 3: khẳng định giá trị
thẩm mĩ của nhà sàn.

GV sử dụng bảng phụ tóm
tắt về nhà sàn
các ý tóm tắt:
- Kiến trúc của nhà sàn
- Cấu tạo của nhà sàn
- Giá trị của nhà sàn

trình kiến trúc có mái
che dùng để ở hoặc sử
dụng vào một số mục
đích khác. Toàn bộ
nhà sàn được cấu tạo
bằng tre, giang, nứa,
gỗ; gồm nhiều cột
chống, mặt sàn, gầm
sàn, các khoang nhà
để ở hoặc rửa ráy.
Hai đầu nhà có hai
cầu thang. Nhà sàn
xuát hiện từ thời Đá
Mới, tồn tại phổ biến
ở miền núi Việt Nam
và Đông Nam Á. Nhà
sàn có nhiều tiện íc:
vừa phù hợp với nơi
cư trú miền núi, đầm
đầy, vừa tận dụng
nguyên liệu tại chỗ,

giữ được vệ sinh và
đảm bảo an toàn cho
người ở. Nhà sàn ở
một số vùng miền núi
nước ta đạt tới trình
độ kĩ thuật và thẩm mĩ
cao, đã và đang hấp
dẫn khách du lịch".

GV bổ sung: trên đây là
bản tóm tắt về nhà sàn, có
đầy đủ thông tin về nguồn
gốc, cấu tạo, công dụng
của nhà sàn, mục đích sử
dụng của nhà sàn và giá
trị thẩm mĩ của nhà sàn.
GV hướng dẫn HS tìm
hiểu mục II.2 SGK.
? Dựa trên những thao
HS suy nghĩ trả lời:
tác vừa làm, em hãy khái
quát các bước tóm tắt
+ Cần xác định mục
văn bản thuyết minh?
đích, yêu cầu tóm tắt.
+ Đọc văn bản gốc để
nắm vững đối tượng
thuyết minh
+ Tìm bố cục của văn

2 Cách tóm tắt văn bản
thuyết minh.
- Xác định mục đích, yêu cầu
tóm tắt
- Đọc văn bản gốc để nắm
vững đối tượng thuyết minh.
- Tìm bố cục của văn bản


bản
+ Viết tóm lược các ý
để hình thành văn bản
tóm tắt.

GV giảng: Để tóm tắt
được một văn bản thuyết
minh ta cần phải trải qua 4
bước sau: Bước 1; xác
định mục đích yêu cầu đối HS chú ý lắng nghe.
tượng thuyết minh. Bước
2; xác định chủ đề bố cục
văn bản. Bước 3; diễn đạt
lại ý chính bằng câu văn
ngắn gọn rõ ràng, lược bớt
ý phụ. Bước 4; chỉnh sửa
sắp xếp và hoàn thiện văn
bản tóm tắt. Làm được 4
bước trên se giúp các em
tóm tắt một văn bản được
ngắn gọn rõ ràng hơn.

GV hướng dẫn HS ôn tập
về tóm tắt văn bản tự sự
? Em hãy nêu mục đích HS suy nghĩ trả lời:
và quy trình tóm tắt văn
bản tự sự?
+Mục đích: Kể lại một
cốt truyện để người
nghe và người đọc
hiểu nội dung cơ bản
+ Dựa vào nhân vật
hoặc sự việc để tóm
tắt.
+ Quy trình : Đọc văn
bản
Chọn sự việc và
nhân vật chính
Sắp xếp trình tự hợp
lí
Viết tóm tắt theo lời
văn của minh
GV sử dụng bảng phụ để
lập bảng so sánh giữa tóm
tắt văn bản tự sự với tóm
tắt văn bản thuyết minh:
Tóm tắt văn
bản tự sự

Tóm tắt
văn bản
thuyết

minh

- Tóm lược các ý để hình thành
văn bản tóm tắt.

III. Củng cố kiến thức (6`)
1 Ôn tập về tóm văn bản tự
sự
- Mục đích: Kể lại một cốt
truyện để người nghe và người
đọc hiểu nội dung cơ bản
- Dựa vào nhân vật hoặc sự
việc để tóm tắt.
- Quy trình :
+ Đọc văn bản
+ Chọn sự việc và nhân vật
chính
+ Sắp xếp trình tự hợp lí
+ Viết tóm tắt theo lời văn của
minh.
2 Lập bảng so sánh


* giống nhau: đều là hình
thức rút gọn văn bản
* Khác
nhau:
+ Mục đích:
hiểu được
tác phẩm

+ Cách thức:
dựa vào sự
việc chính
và nhân vật
chinh
+ Quy trình:
Bốn bước có
nội dung cụ
thể không
giống với
các nội dung
của tóm tắt
văn bản
thuyết minh.

+ Mục đích:
nhận thức
được đối
tượng
+ Cách thức:
đưa vào định
nghĩa, dữ
liệu, thông
số, số liệu
nhận định
+ Quy trình
bốn bước có
nội dung cụ
thể khác với
tóm tắt văn

bản tự sự

GV chuyển dẫn: để củng
cố thêm kiến thúc sau đây
chúng ta cùng nhau đi vào
phần luyện tập.
HS làm bài tập
GV hướng dẫn HS làm bài
tập
? Em hãy xác định đối
tượng thuyết minh trong HS suy nghĩ trả lời:
bài 1?
+ Đối tượng thuyết
minh: tiểu sử, sự
nghiệp nhà thơ Ma-suô Ba-sô và những đặc
điểm của thể thơ Hai
? Tìm bố cục văn bản?
cư
Nội dung của từng
+ Đoạn 1: từ đầu đến
đoạn?
M.si-ki (1867- 1902).
Tóm tắt tiểu sử và giới
thiệu những tác phẩm
của Ma-su-ô Ba- sô
+ Đoạn 2: Phần còn
lại. thuyết minh về đặc
điểm nội dung và
nghệ thuật của thơ
? Các em hãy viết đoạn

hai- cư.

IV. Luyện tập (8`)
1, Bài tập 1

a, Đối tượng thuyết minh
- Nhà thơ Ba-so và thơ hai-cư

b, Bố cục:
- Đoạn 1: tiểu sử, sự nghiệp của
nhà thơ Ba- sô
- Đoạn 2: Đặc điểm nội dung
và nghệ thuật của thơ hai- cư.


văn tóm tắt phần thuyết
minh về thơ hai cư?
GV tóm tắt :
- Các ý tóm tắt
+ Tên của Ba-sô
+ Quê quán của Ba-sô
+Thể loại thơ hai-cư

? Em hãy xác định văn
bản "Đền Ngọc Sơn và
hồn thơ Hà Nội" thuyết
minh vấn đề gì?

HS tóm tắt thơ hai cư
"Ma-su-ô Ba-sô là

nhà thơ hàng đầu của
nhật bản. Ông sinh ra
ở U-ê-nô, xứ I-ga
trong một gia đình võ
sĩ cấp thấp. Khoảng
năm 28 tuổi, ông
chuyển đến Ê-đô, sinh
sống và làm thơ haicư với bút hiệu là Basô. So với các thể loại
khác trên thế giới, thơ
hai-cư có số từ vào
loại ít nhất, chỉ có 17
âm tiết, được ngắt ra
làm ba đoạn theo thứ
tự thường là từ 5 đến
7 âm. Thơ hai-cư
thẫm đẫm tinh thần
Thiền tông và tinh
thần văn hóa phương
Đông nói chung. Như
một bức tranh thủy
mặc, hai-cư thường
chỉ dùng những nét
chấm phá, chỉ gợi chứ
không tả, chứa rất
nhiều khoảng trống
cho trí tưởng tượng
của người đọc. Cùng
với nghệ thuật vườn
cảnh, hoa đạo, trà
đạo, hội họa, tiểu

thuyết... thơ hai-cư là
một đóng góp lớn của
Nhật Bản vào kho
tàng văn hóa nhân
loại"
HS suy nghĩ và làm
bai tập
+ Văn bản "Đền Ngọc
Sơn và hồn thơ Hà
Nội" thuyết minh về
một thắng cảnh. Đối
tượng ở đây là một

2, Bài tập 2
a. Đối tượng thuyết minh: Đền
Ngọc Sơn thắng cảnh nổi tiếng
ở Hà Nội


? Viết tóm tắt đoạn giới
thiệu cảnh Tháp Bút,
Đài Nghiên?
GV tóm tắt các ý:
+ Hình ảnh Tháp Bút
+ Đài Nghiên

thắng cảnh và nội
dung là thuyết minh
và biểu cảm.
HS tóm tắt

"Đến thăm đền Ngọc
Sơn, hình tượng cấu
trúc gây ấn tượng là
Tháp Bút, Đài
Nghiên. Tháp Bút
dựng trên núi Ngọc
Bội, đỉnh tháp có
ngọn bút trỏ lên trời
xanh, trên bình tháp
là ba chữ " tả thanh
thiên"( viết lên trời
xanh) đầy kiêu hãnh.
Cạnh Tháp Bút là
cổng Đài Nghiên. Gọi
là Đài Nghiên bởi
hình tượng cổng này
là " Cái đàn" đỡ
"nghiên mực" hình
trái đào tạc bằng đá,
đặt trên đầu ba chú
ếch với thâm ý sâu xa
"ao nghiên, ruộng
chữ". Phái Đài
Nghiên là cầu Thê
Húc nối sang Đả- nơi
tọa lạc ngôi đền
thiêng giữa rì rào
sóng nước."

b. Tóm tắt

c, Củng cố, luyện tập. (1`)
* Củng cố: Qua bài học các em cần nắm được:
- Hiểu được mục đích yêu cầu của tóm tắt văn bản thuyết minh:
+ Hiểu và ghi nhớ những nội dung cơ bản của văn bản thuyết minh
+ Giới thiệu với người khác về đối tượng thuyết minh hoặc về văn bản thuyết minh đó.
+Ngắn gọn
+ Rành mạch
+ Sát với nội dung văn bản gốc
+ Cách tóm tắt một văn bản thuyết minh
+Xác định mục đích, yêu cầu tóm tắt
+ Đọc văn bản gốc để nắm vững đối tượng thuyết minh.
+ Tìm bố cục của văn bản


+ Tóm lược các ý để hình thành văn bản tóm tắt.
* Luyện tập: GV hướng dẫn học sinh luyện tập
d, Hướng dẫn HS tự học ở nhà: (1`)
* Học bài cũ:
Câu hỏi: Em hãy nêu mục đích yêu cầu của tóm tắt văn bản thuyết minh.
* Chuẩn bị bài mới:
- Hồi trống cổ thành
- Nội dung chuẩn bị:
+ Đọc kĩ phần văn bản trong SGK. chú ý miêu tả các nhân vật Quan Công, Trương
Phi, Thào Tháo..
+ Cảm nhận được không khí chiến trận.
e, Rút kinh nghiệm sau bài dạy
- Thời gian:
- Nội dung:
- Phương pháp: