bài giảng siêu âm sản đánh giá hệ thần kinh thai nhi

SIÊU ÂM HỆ THẦN KINH
THAI NHI
BS. NGUYỄN QUANG TRỌNG

KHOA CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH
BỆNH VIỆN AN BÌNH-TP.HCM
03/11/2006

1


DÀN BÀI

















Đại cương.
Giải phẫu siêu âm.

Thai vô sọ.
Não úng thủy.
Hẹp cống Sylvius.
Dị dạng Dandy-Walker.
Thoát vị não.
 Hội chứng Meckel-Gruber.
 Hội chứng dải ối.
Tật não trước.
Tật nứt não.
Bất sản thể trai.
Tràn dịch toàn não.
Phình tĩnh mạch Galen.
Gai đôi đốt sống và thoát vị màng não-tủy.
Tật nửa đốt sống.
U quái vùng cùng-cụt.

03/11/2006

2


DÀN BÀI

















Đại cương.
Giải phẫu siêu âm.
Thai vô sọ.
Não úng thủy.
Hẹp cống Sylvius.
Dị dạng Dandy-Walker.
Thoát vị não.
 Hội chứng Meckel-Gruber.
 Hội chứng dải ối.
Tật não trước.
Tật nứt não.
Bất sản thể trai.
Tràn dịch toàn não.
Phình tĩnh mạch Galen.
Gai đôi đốt sống và thoát vị màng não-tủy.
Tật nửa đốt sống.
U quái vùng cùng-cụt.

03/11/2006

3

ĐẠI CƯƠNG






Bất thường ở hệ thần kinh trung ương (hệ TKTW) là
mối lo lắng lớn nhất của hầu hết các thai phụ.
Bất thường ở hệ TKTW xảy ra ở tần suất 1/1.000,
nhưng thấy ở khoảng 5% trẻ sống.
Sự tăng cao nồng độ αFP trong huyết thanh người mẹ
là dấu hiệu chỉ điểm hướng đến có sự bất thường ở hệ
TKTW.

C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1237-1366

03/11/2006

4


ĐẠI CƯƠNG





Việc khảo sát thường quy hệ TKTW cần được tiến
hành vào tuần thứ 18-20 của thai kỳ.
Nhưng ta cần lưu ý rằng, một số bất thường của hệ
TKTW có thể thấy được trong ngay tam cá nguyệt I,
trong khi một số khác chỉ biểu hiện ở tam cá nguyệt
III.

C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1237-1366

03/11/2006

5


DÀN BÀI


















Đại cương.
Giải phẫu siêu âm.
Thai vô sọ.
Não úng thủy.
Hẹp cống Sylvius.
Dị dạng Dandy-Walker.
Thoát vị não.
 Hội chứng Meckel-Gruber.
 Hội chứng dải ối.
Tật não trước.
Tật nứt não.
Bất sản thể trai.
Tràn dịch toàn não.
Phình tĩnh mạch Galen.
Gai đôi đốt sống và thoát vị màng não-tủy.
Tật nửa đốt sống.
U quái vùng cùng-cụt.

03/11/2006

6


GIẢI PHẪU SIÊU ÂM
TAM CÁ NGUYỆT I




Khảo sát tốt nhất bằng siêu âm qua ngã âm đạo.
10 tuần:
 Hộp sọ bắt đầu vôi hóa.
 Vỏ não rất mỏng.
 Não thất rất rộng và lấp đầy bởi đám rối mạch mạc
(mà người ta tin rằng nó cung cấp dưỡng chất để
não phát triển).
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1237-1366

03/11/2006

7


GIẢI PHẪU SIÊU ÂM
TAM CÁ NGUYỆT I

Thai 12 tuần: Não thất bên rất lớn, lấp
đầy bởi đám rối mạch mạc (c).
Katherine W. Fong et al. Detection of Fetal Structural Abnormalities with US during Early
03/11/2006 Pregnancy. Radiographics. 2004;24:157-174.
8


GIẢI PHẪU SIÊU ÂM
TAM CÁ NGUYỆT I







Một vùng hồi âm trống ở não sau (hindbrain) chính
là khoang não sau (rhombencephalic cavity).
Khoang này giảm dần kích thước khi tiểu não hình
thành (để trở thành não thất IV).
Khoang não sau khá lớn trong tam cá nguyệt I, do
vậy đừng lầm lẫn là cấu trúc nang bất thường trong
não.
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1237-1366

03/11/2006

9


GIẢI PHẪU SIÊU ÂM
TAM CÁ NGUYỆT I

Thai 7,5 tuần: Khoang não sau rất lớn
(mũi tên)
Katherine W. Fong et al. Detection of Fetal Structural Abnormalities with US during Early
03/11/2006 Pregnancy. Radiographics. 2004;24:157-174.
10


GIẢI PHẪU SIÊU ÂM
TAM CÁ NGUYỆT I

Thai 9 tuần: Khoang não sau rất lớn
(mũi tên)
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1237-1366

03/11/2006

11


GIẢI PHẪU SIÊU ÂM
TAM CÁ NGUYỆT I

Thai 12 tuần: Khoang não sau rất lớn
(mũi tên xanh)
Katherine W. Fong et al. Detection of Fetal Structural Abnormalities with US during Early
03/11/2006 Pregnancy. Radiographics. 2004;24:157-174.
12


GIẢI PHẪU SIÊU ÂM
TAM CÁ NGUYỆT II & III





Vào thờì điểm này, ta có thể khảo sát hầu hết các cấu
trúc não trên siêu âm.
Ba mặt cắt chuẩn (standard views) đó là:

 Mặt cắt đồi thị (thalamic view).
 Mặt cắt não thất (ventricular view).
 Mặt cắt tiểu não (cerebellar view).

C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1237-1366

03/11/2006

13


C.M.Rumack et al. Diagnostic
Ultrasound. 3rdEdition. 2005.
p1039-1055

03/11/2006

14


Hình ảnh viên kim cương của phức hợp
đồi thị-dưới đồi (t), thùy đảo là đường hồi
âm dày (mũi tên mở) được bao quanh bởi
chất trắng có hồi âm rất kém; c: vách
trong suốt; v: sừng trước não thất bên.

Sừng chẩm não thất bên lấp đầy bởi
đám rối mạch mạc (các đầu mũi tên
chỉ vị trí đo kích thước não thất bên).

Tiểu não (các mũi tên); bể lớn (m)
(cisterna magna), bình thường < 10mm.
03/11/2006

15


QUY ƯỚC: Bề rộng não thất bên được
đo ở sừng chẩm, bình thường < 10mm.

03/11/2006

16


DÀN BÀI


















Đại cương.
Giải phẫu siêu âm.
Thai vô sọ.
Não úng thủy.
Hẹp cống Sylvius.
Dị dạng Dandy-Walker.
Thoát vị não.
 Hội chứng Meckel-Gruber.
 Hội chứng dải ối.
Tật não trước.
Tật nứt não.
Bất sản thể trai.
Tràn dịch toàn não.
Phình tĩnh mạch Galen.
Gai đôi đốt sống và thoát vị màng não-tủy.
Tật nửa đốt sống.
U quái vùng cùng-cụt.

03/11/2006

17


THAI VÔ SỌ
(ANENCEPHALY)









Thai vô sọ chiếm 45% khuyết tật của ống TK.
Tổn thương ở phần đầu khiến cho thai không có sọ.
Nhu mô não loạn sản có thể hình thành phía sau mặt,
nhưng phần mô này sẽ teo đi khi thai ngày càng lớn.
Mặt thai nhi từ hố mắt trở xuống thường bình thường.
100% thai chết ngay khi vừa sinh ra.

Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003

03/11/2006

18


THAI VÔ SỌ (ANENCEPHALY)
- Hình ảnh mắt ếch (frog eye appearance) do không có vòm
sọ.
- Đa ối thường thấy (do thai nuốt yếu).
- Thai rất tăng động (do thiếu sự kiểm soát của vỏ não).

Mặt cắt vành: Hình ảnh mắt ếch
với hai hốc mắt (các mũi tên),
xương hàm (đầu mũi tên).

Mặt cắt dọc giữa: không có trán và
hộp sọ (mũi tên), xương hàm (đầu mũi
tên ) và phần mặt dưới bình thường.

Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003

03/11/2006

19


THAI VÔ SỌ
(ANENCEPHALY)

Mặt cắt vành: Hình ảnh mắt ếch
với hai hốc mắt (các mũi tên).

Mặt cắt dọc: không thấy vòm sọ, chỉ
thấy một vùng mở phía trên cột sống.

Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003

03/11/2006

20


THAI VÔ SỌ
(ANENCEPHALY)

Thai 15 tuần với phần mặt bình thường (mũi tên). Không thấy
vòm sọ, nhu mô não loạn sản (các đầu mũi tên).
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003

03/11/2006

21


DÀN BÀI

















Đại cương.
Giải phẫu siêu âm.
Thai vô sọ.

Não úng thủy.
Hẹp cống Sylvius.
Dị dạng Dandy-Walker.
Thoát vị não.
 Hội chứng Meckel-Gruber.
 Hội chứng dải ối.
Tật não trước.
Tật nứt não.
Bất sản thể trai.
Tràn dịch toàn não.
Phình tĩnh mạch Galen.
Gai đôi đốt sống và thoát vị màng não-tủy.
Tật nửa đốt sống.
U quái vùng cùng-cụt.

03/11/2006

22


NÃO ÚNG THỦY
(HYDROCEPHALUS)






Não úng thủy là sự gia tăng thể tích dịch não tủy
trong các não thất.

Nó biểu hiện bằng sự dãn ra của một số hoặc tất cả
các não thất, mà thường thấy nhất là não thất bên.
Não úng thủy có nhiều nguyên nhân: các hội chứng
bất thường NST (genetic syndromes), các dị tật bẩm
sinh của não và tủy sống, nhiễm trùng trong thời kỳ
mang thai.
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003

03/11/2006

23


NÃO ÚNG THỦY
(HYDROCEPHALUS)





Não úng thủy thường kết hợp với các bất thường khác
của thai nhi, thường là các cấu trúc nội sọ hoặc cột
sống.
Tiên lượng bệnh tùy thuộc vào độ nặng và mức độ
các tổn thương kết hợp.

Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003

03/11/2006

24


NÃO ÚNG THỦY
(HYDROCEPHALUS)
NÃO ÚNG THỦY (HYDROCEPHALUS)
a. Trước 18 tuần:
- Dấu hiệu đong đưa đám rối mạch mạc (Dangling choroid
plexus sign) là dấu hiệu duy nhất.
- Bởi vì não thất bên có thể bị dãn mà bề rộng não thất < 10mm.
b. Sau 18 tuần:
- Dấu hiệu đong đưa đám rối mạch mạc.
- Bề rộng não thất bên > 10mm.

Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003

03/11/2006

25