ĐỀ CưƠNG MÔN HỌC Một số vấn đề về nông dân và phong trào nông dân trong lịch sử cổ trung đại Việt Nam

Đại học Quốc gia Hà Nội
Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Khoa: Lịch sử

ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC
Một số vấn đề về nông dân và phong trào nông dân
trong lịch sử cổ trung đại Việt Nam
Some Issues of Peasant And Peasant Movement of Vietnamese Ancient
And Medieval History

1. Thông tin về giảng viên
Họ và tên giảng viên: Nguyễn Hải Kế
Chức danh, học hàm, học vị: PGS, TSKH
Thời gian, địa điểm làm việc:
- Thời gian: Thứ 2 & thứ 5
- Địa điểm: Văn phòng khoa Lịch sử,
tầng 3, nhà B, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn,
336 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội
Địa chỉ liên hệ: Văn phòng khoa Lịch sử,
tầng 3, nhà B, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn,
336 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội
Điện thoại: 84.4.8589847; Mobile: 0983656099
Email:
Các hướng nghiên cứu chính:
+ Lịch sử chống ngoại xâm và nghệ thuật quân sự Việt Nam thời kỳ cổ trung đại
+ Làng xã, nông dân và phong trào nông dân trong lịch sử cổ trung đại Việt Nam
+ Lịch sử tư tưởng và văn hoá Việt Nam thời kỳ cổ trung đại
+ Tiếp xúc và giao lưu văn hoá Việt Nam, khu vực và thế giới

2. Thông tin chung về môn học
- Tên môn học: Một số vấn đề về nông dân và phong trào nông dân trong lịch sử cổ trung

đại Việt Nam

1


- Mã môn học: HIS 6037
- Số tín chỉ: 02
- Môn học: Tự chọn
- Địa chỉ khoa/bộ môn phụ trách môn học: Khoa Lịch sử , tầng 3, nhà B, Trường Đại học
Khoa học xã hội và nhân văn, 336 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội.

3. Mục tiêu của môn học
- Mục tiêu kiến thức:
Nội dung chuyên đề cung cấp những kiến thức cơ bản về vấn đề nông dân và phong
trào nông dân trong nghiên cứu lịch sử Việt Nam; giúp người học nhận thức rõ các tác
động của bối cảnh kinh tế - xã hội tới vị trí, đặc điểm của nông dân và phong trào nông dân
trong lịch sử Việt Nam cổ trung đại; nguyên nhân, tính chất, tác động xã hội của các phong
trào nông dân trong lịch sử cổ trung đại Việt Nam.
- Mục tiêu kỹ năng:
+ Nâng cao khả năng tìm kiếm, tham khảo các nguồn tài liệu trong nghiên cứu.
+
, nâng cao khả năng lập luận,
đánh giá vấn đề dưới nhiều góc độ,
vấn đề đặt đang ra trong nghiên cứu cũng như thực tiễn hiện nay.

4. Tóm tắt nội dung môn học:
Bối cảnh lịch sử, vị trí, vai trò và đặc điểm của nông dân Việt Nam; phong trào
nông dân trong lịch sử cổ trung đại Việt Nam (nguyên nhân, diễn biến, tính chất, đặc điểm;
một số phong trào tiêu biểu); tác động của phong trào nông dân tới quá trình phát triển và
đặc điểm của lịch sử Việt Nam

5. Nội dung môn học, hình thức tổ chức dạy và học
Hình thức tổ chức dạy và học
Nội dung

Lên lớp
Lý
thuyết: 16

Thảo
luận: 4

Tự học,
tự
nghiên
cứu: 10

Tổng:
30

2


Chƣơng 1. Một số vấn đề về nông dân Việt Nam

6

1

3

10

5

1

3

9

5

2

4

11

2.1. Tác động của môi trường tự nhiên, kinh tế và
lịch sử
2.1.1. Môi trường tự nhiên
2.1.2. Đặc trưng kinh tế Việt Nam truyền thống
2.1.3. Các nhân tố lịch sử
2.2. Vị trí, vai trò và đặc điểm của nông dân Việt
Nam thời kỳ cổ trung đại
2.2.1. Sự hình thành và phát triển của nông dân Việt
Nam
2.2.2. Vị trí, vai trò của nông dân trong lịch sử cổ
trung đại Việt Nam
2.2.3. Đặc điểm nổi bật của nông dân Việt Nam thời

kỳ cổ trung đại
Chƣơng 2. Phong trào nông dân trong lịch sử cổ
trung đại Việt Nam
2.1. Khái quát diễn biến của phong trào nông dân
Việt Nam thời kỳ cổ trung đại
2.1.1. Phong trào nông dân trước thế kỷ XVIII
2.1.2. Phong trào nông dân thế kỷ XVIII
2.1.3. Phong trào nông dân nửa đầu thế kỷ XIX
2.2. Các phong trào nông dân tiêu biểu
2.2.1. Chiến tranh nông dân Đàng Ngoài giữa thế kỷ
XVIII
2.2.2. Khởi nghĩa Tây Sơn
2.2.3. Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu thời Nguyễn
nửa đầu thế kỷ XIX
Chƣơng 3. Nguyên nhân, tính chất, đặc điểm và
tác động của các phong trào nông dân
3.1. Nguyên nhân, tính chất và đặc điểm
3.1.1. Nguyên nhân bùng nổ của phong trào nông
dân
3.1.2. Tính chất và đặc điểm của phong trào nông
dân
3.2. Tác động của phong trào nông dân đến quá
trình phát triển và đặc điểm lịch sử cổ trung đại
Việt Nam.

3


6. Học liệu
6.1 Giáo trình môn học:

6.2 Danh mục tài liệu tham khảo:
6.2.1 Danh mục tài liệu tham khảo bắt buộc:
1. Phan Đại Doãn: Làng Việt Nam: Một số vấn đề kinh tế - văn hoá - xã hội, Nxb Chính
trị quốc gia, H., 2001
2. Phan Đại Doãn, Nguyễn Quang Ngọc: Kinh nghiệm tổ chức và quản lý nông thôn
Việt Nam trong lịch sử, Nxb Chính trị quốc gia, H., 1994
3. Nguyễn Kiên Giang, Phác qua tình hình ruộng đất và đời sống của nông dân trước
Cách mạng tháng Tám, Nxb Sự thật, H., 1959
4. Gourou.P: Người nông dân châu thổ Bắc Kỳ, Nxb Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh, 2003
5. Vũ Văn Quân: Về nguyên nhân bùng nổ của phong trào nông dân nửa đầu thế kỷ
XIX, Nghiên cứu Lịch sử, số 6-1998
6. Trương Hữu Quýnh: Những đặc điểm của phong trào nông dân Việt Nam, Nghiên
cứu lịch sử, số 71, 1965.
7. Minh Tranh: Phong trào nông dân trong lịch sử xã hội phong kiến nước ta, Văn Sử
Địa, số 4, 1955.
8. Viện Sử học: Nông thôn Việt Nam trong lịch sử (2 tập), Nxb Khoa học xã hội, H.,
1977 - 1978.
6.2.2 Danh mục tài liệu tham khảo thêm:
1. Hoàng Lượng: Điểm lại một số ý kiến về phong trào nông dân Việt Nam thế kỷ
XVIII - nửa đầu thế kỷ XIX, Nghiên cứu lịch sử, số 6 (301), 1998.
2. Duy Minh: Thử tìm hiểu đặc điểm phong trào nông dân trong lịch sử Việt Nam,
Nghiên cứu lịch sử, số 78, 1965.
3. Duy Minh, Vai trò của khởi nghĩa nông dân trong quá trình phát triển của dân tộc,
Nghiên cứu lịch sử, số 81, 1965.
4. Một số vấn đề về nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở các nước và Việt Nam, Nxb
Thế giới, H., 2000
5. Qua Ninh, Vân Đình: Vấn đề dân cày, Nxb Sự thật, H., 1959
6. Nguyễn Đức Nghinh: Vấn đề ruộng đất và phong trào nông dân ở thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX, Nghiên cứu lịch sử, số 4 (199), 1981.
7. Nguyễn Danh Phiệt: Suy nghĩ thêm về phong trào nông dân thế kỷ XVIII và nửa
đầu thế kỷ XIX, Nghiên cứu lịch sử, số 4 (301), 1998.

4


8. Nguyễn Phan Quang: Về vấn đề yêu sách ruộng đất trong phong trào nông dân ở
Việt Nam thời kì phong kiến, Nghiên cứu lịch sử, số 91, 1966.
9. Nguyễn Phan Quang: Phong trào nông dân thế kỷ XIX, Nxb Khoa học xã hội, H.,
1985.
10. Scott, Jame: The Moral Economy of Peasant (Nền kinh tế đạo đức của người nông
dân), Yale University Press, New Haven, 1976.
11. Popkin, Samuel: The Rational Peasant: The Political Economy of Rural Society in
Vietnam (Người nông dân duy lý: Kinh tế chính trị học về xã hội nông thôn Việt
Nam), Berkely: California University Press, 1979.
12. Minh Tranh: Xã hội Việt Nam trong thế kỷ XVIII và những phong trào nông dân
khởi nghĩa, Văn Sử Địa, số 14, 1956.
13. Minh Tranh: Phong trào nông dân thế kỷ XIII và khởi nghĩa Tây Sơn, Nxb Sự thật,
H., 1959
14. Minh Tranh, Một số ý kiến về nông dân Việt Nam, Nxb Sự thật, H., 1961
7. Phƣơng pháp, hình thức kiểm tra - đánh giá kết quả học tập môn học
7.1. Kiểm tra - đánh giá thường xuyên
* Hình thức: tham gia lớp học, làm bài tự học
* Tỷ trọng: 10%
7.2. Kiểm tra - đánh giá định kì
- Kiểm tra giữa kì:
* Hình thức: viết
* Điểm và tỷ trọng: 30%
- Thi hết môn học/chuyên đề:
* Hình thức: tiểu luận
* Điểm và tỷ trọng: 60%

Phê duyệt của Trƣờng

Chủ nhiệm khoa

Ngƣời biên soạn

PGS.TSKH Nguyễn Hải Kế

PGS.TSKH Nguyễn Hải Kế

5


6