Bài 3. Chương trình máy tính và dữ liệu

Gi¸o ¸n ®iÖn tö tin häc líp 8


1. Dữ liệu và kiểu dữ liệu

Kiểu dữ liệu văn bản không

sử dụng phép toán: +

Hãy giải thích về
kết quả của hai
công thức được sử
dụng trong Excel ở
các hình bên.

Kiểu dữ liệu văn bản sử dụng

phép toán nối xâu: &
Ngôn ngữ lập trình thường phân chia dữ liệu thành
các kiểu và định nghĩa các phép toán tương ứng trên
mỗi kiểu dữ liệu.


Các ngôn ngữ lập trình định nghĩa sẵn một số kiểu
dữ liệu cơ bản thường dùng sau:
Số nguyên
Ví dụ: số học sinh, số quyển sách,

Số thực
Ví dụ: điểm TB môn văn, chu vi đường
tròn,

Xâu kí tự là dãy các kí tự lấy từ bảng chữ
cái của ngôn ngữ lập trình.
Ví dụ: CHAO CAC BAN, 8A1 , 5/ 9/ 2008,
Ngoài các kiểu trên, mỗi ngôn ngữ lập trình cụ thể còn
định nghĩa thêm nhiều kiểu dữ liệu khác.


Một số kiểu dữ liệu cơ bản
của ngôn ngữ lập trình Pascal

Tên kiểu
integer
real
char
string

Phạm vi giá trị
Số nguyên trong khoảng -215 đến
215 -1
Số thực có giá trị tuyệt đối trong
khoảng 2,9 x 10-39 đến 1,7 x 1038 và
số 0
Một kí tự trong bảng chữ cái
Xâu kí tự, tối đa gồm 255 kí tự


Bµi to¸n:
BiÕt b¸n kÝnh cña h×nh trßn lµ mét sè ch½n R.
TÝnh chu vi (CV) vµ diÖn tÝch (S) cña h×nh trßn.

H·y lùa chän
kiÓu d÷ liÖu thÝch
hîp
trong
Pascal cho R,
CV vµ S.

R:

kiÓu integer

CV, S: kiÓu real


2. C¸c phÐp to¸n víi d÷ liÖu kiÓu sè
Trong
ng«n
ng÷ lËp tr×nh cã
thÓ thùc hiÖn ®­
îc c¸c phÐp
to¸n sè häc
kh«ng ?
Trong mäi ng«n ng÷ lËp tr×nh ®Òu cã
thÓ thùc hiÖn c¸c phÐp to¸n sè häc
céng, trõ, nh©n vµ chia víi c¸c sè
nguyªn vµ sè thùc.


C¸c phÐp to¸n sè häc trong Pascal
KÝ hiÖu

+
–
*
/
mod
div

Tªn phÐp to¸n

KiÓu d÷ liÖu
Sè nguyªn, sè
Céng
thùc
Sè nguyªn, sè
Trõ
thùc
Sè nguyªn, sè
Nh©n
thùc
Sè nguyªn, sè
Chia
thùc
Sè nguyªn
Chia lÊy phÇn d­
Chia lÊy phÇn
Sè nguyªn
nguyªn


VÝ dô 1:

VÝ dô 2:

7 mod 3 =

1

7 div 3 =

2

-5 Mod 3 =

-2

-5 Div 3 =

-1

C¸ch viÕt biÓu thøc sè häc trong Pascal

Trong to¸n häc
15a – 30b + 12

(X2 + 2X +5) - 4XY

X+5
Y
−
(X + 2)2

a+3 b+5

Trong Pascal
15*a - 30*b + 12
(X*X + 2*X + 5) – 4*X*Y
(X+5)/(a+3) – y/
(b+5)*(X+2)*(X+2)


Quy tắc tính biểu thức số học
Các phép toán trong ngoặc được thực hiện
trước tiên.
Trong dãy các phép toán không có dấu
ngoặc, các phép toán * , / , mod , div được
thực hiện trước.
Dãy các phép toán có cùng mức độ ưu tiên
thì thực hiện lần lượt từ trái sang phải.
Trong các ngôn ngữ lập trình, khi viết các
biểu thức toán chỉ sử dụng dấu ( )


3. Các phép so sánh
Các ngôn ngữ lập trình cho phép sử dụng phép toán
so sánh để so sánh các dữ liệu (số, biểu thức, ...).
Kết quả của phép so sánh chỉ có thể là đúng
hoặc sai.
Kí hiệu các phép toán và phép so sánh có thể khác
nhau, tuỳ theo quy định của từng ngôn ngữ lập trình.
Ví dụ 1:

Biểu thức so sánh

Kết quả

7 = 7

Đúng

10+1 > 7*2

Sai

8-X < 2

Đúng hay Sai phụ thuộc vào giá trị
cụ thể của X


VÝ dô 3:

B¶ng kÝ hiÖu c¸c phÐp to¸n so s¸nh trong Pascal
KÝ hiÖu trong
Pascal
=

phÐp so s¸nh
B»ng

kÝ hiÖu to¸n
häc

=

<>

Kh¸c

≠

<

Nhá h¬n

<

<=
>
>=

Nhá h¬n hoÆc
b»ng
Lín h¬n
Lín h¬n hoÆc
b»ng

≤
>
≥


4. Giao tiếp người máy tính

Là quá trình trao đổi dữ liệu hai chiều giữa con người và
máy tính khi thực hiện chương trình.
Con người: thực hiện kiểm tra, điều chỉnh, bổ
sung
Máy tính: đưa thông báo, kết quả, gợi ý
Tương tác giữa người - máy là do người lập trình
tạo ra và thường thực hiện nhờ các thiết bị chuột,
bàn phím, màn hình.


Bài toán:
Hãy nhập vào bán kính của hình tròn là một số chẵn
R. Tính chu vi (CV) và diện tích (S) của hình tròn.
a. Nhập dữ liệu
Là một tương tác mà chương trình tạm dừng để yêu
cầu người dùng nhập dữ liệu.
Ví dụ: Câu lệnh yêu cầu bán kính từ bàn phím trong Pascal
Write(Ban hay nhap R = );
Readln(R);
Kết
quả


Ban hay nhap R 4=

Gõ bán kính
và nhấn
<Enter>

Hoạt động tiếp theo của chương trình sẽ tuỳ thuộc vào dữ liệu

được nhập.


b. Thông báo kết quả tính toán
Là yêu cầu đầu tiên và quan trọng đối với
mọi chương trình.
Câu lệnh thông báo kết quả tính CV và S hình tròn.
Ví dụ:
Writeln(Chu vi hinh tron la: ,CV );
Writeln(Dien tich hinh tron la: , S);
Kết
quả

Chu vi hinh tron la: 37.68
Dien tich hinh tron la:
113.04


c. C¸c th«ng b¸o trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh
 Th«ng b¸o d¹ng hép tho¹i
cho phÐp ng­êi dïng tuú chän.

VÝ dô:

Hép tho¹i sau cã thÓ xuÊt hiÖn khi ng­
êi dïng thùc hiÖn thao t¸c kÕt thóc ch­
¬ng tr×nh.


 Th«ng b¸o t¹m ngõng trong mét kho¶ng thêi gian

VÝ dô: Trong ch­¬ng tr×nh Pascal cã c¸c c©u lÖnh sau:
Writeln(‘Cac ban cho 2 giay nhe…’);
Delay(2000);
KÕt qu¶
Cac ban cho 2 giay nhe…

Ch­¬ng tr×nh t¹m
ngõng 2 gi©y råi
thùc hiÖn tiÕp


 Th«ng b¸o t¹m ngõng cho ®Õn khi ng­êi dïng nhÊn phÝm
VÝ dô:

Trong ch­¬ng tr×nh Pascal cã c¸c c©u lÖnh
sau:
Writeln(‘Hay nhan Enter de tiep tuc! ’);

KÕt
qu¶

Read;
Hay nhan Enter de tiep
tuc!
-

 Cã thÓ dïng Readln thay cho
Read.

Ch­¬ng tr×nh t¹m

ngõng chê ng­êi
dïng nhÊn phÝm
Enter råi thùc
hiÖn tiÕp


Ghi nhớ!
Ngôn ngữ lập trình phân
chia dữ liệu thành các kiểu
và định nghĩa các phép
toán tương ứng trên mỗi
kiểu dữ liệu.
Giao tiếp (tương tác người
- máy) là quá trình trao đổi
dữ liệu hai chiều giữa người
và máy tính.