Bài giảng nhập môn tài chính công chương 3 vai trò của chính phủ trong việc cung cấp hàng hóa công

HÀNG HÓA CÔNG

PGS.TS SỬ ĐÌNH THÀNH

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

1


DẪN NHẬP
„ Một vài thị trường hoạt động không có hiệu quả

bởi vì một số đặc tính của hàng hóa công .
„ Ví dụ,
dụ ở Dhaka,
Dhaka Bangladesh,
Bangladesh những nỗ lực tư
nhân hóa dịch vụ thu rác công không mang lại kết
quả như mong muốn của chính phủ .
„ Vấn

đề khó khăn của dịch vụ thu gom rác là hiện
tượng “hưởng
hưởng thụ không trả tiền
tiền” - the free rider
problem.
„ Đơn giản là mọi người lén lút,
lút bỏ rác vào người
hàng xóm bên cạnh để không trả tiền rác hàng

tháng ?
4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

2


DẪN NHẬP
„ Thực tế,
ế hầu
ầ như mọi công dân đều
ề có động

cơ “free rider.”
„ =>

Mọi người không sẵn lòng trả tiền thu
gom rác .
„ Thực tế: ở Dhaka, Bangladesh, theo điều
tra, chỉ
h cóó 50 trong sốố 1,100 tự nguyện
ệ trả
tiền.

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

3

DẪN NHẬP
„ Bài học này cho thấy
ấ vai trò của chính phủ trong

việc
ệ cung
g cấp
p hàng
g hóa công
g và cho thấy
y khu
vực tư có khuynh hướng cung cấp dưới mức tiềm
năng của họ .
„ Từ đây nẩy sinh khái niệm “chèn lấn” “crowdout”:
„Ở

đâu có sự
ự cungg cấpp côngg => thayy thế cungg cấpp
tư nhân.

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

4


DẪN NHẬP

„ Vai trò hàng hóa công là rất
ấ quan trọng trong

nền kinh tế.
„ Bài học sau nghiên cứu các vấn đề:
„ Phân
Phâ

tích
í h chi
hi phí
hí vàà lợi
l i ích
í h (Cost-benefit
(C
b fi
analysis);
„ Kinh tế chính trị - lựa chọn công (Political
economy);
y);
„ Chính quyền địa phương và trung ương;
4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

5


CUNG CẤP TỐI ƯU
HÀNG HÓA CÔNG

„ Hàng hóa công gắn
ắ liền
ề các đặc điểm:
ể
„ Tiêu dùng chung
„ Tính không loại trừ
„ Có hai loại hàng hóa công:
„ Hàng
Hà hóa
hó công
ô thuần
th ầ túy
tú
„ Hàng
g hóa công
g không
g thuần túy
y

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

6


CUNG CẤP TỐI ƯU
HÀNG HÓA CÔNG

„ Hàng hóa công thuần túy :

„ Tiêu

dùng chung => Không có cạnh tranh
trong tiêu
ê dùng:
dù
khi tăng
ă thêm
hê 1 người
ời tiêu
iê
dùng thì chi phí biên là zero => không gây
ảnh hưởng cơ hội của anh đến
ế tiêu dùng
hàng hóa đó.
„ Không loại trừ (non-excludable): Không có
cách nào để từ chối cơ hội tiêu dùng hàng
hóa của mọi người (Xét mô hình tiến thoái
lưỡng nan của những người tù).
tù)
„ Bảng 1

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

7


If a cream

Ice
good isisboth
also
rival,rival
excludable,
because
and excludable,
myThis
Some
Cable
It
is table
excludable,
TV
goods
shows
is non-rival,
aresince
examples
“impure”
the
because
cable
public
of pure
my
it is a1private
consumption
because
I cangood.

ofsimply
it precludes
not share
you
public
goods
consumption
company
my
fromgoods,
because
canimpure
of
simply
itthey
in no
public
are
refuse
way
non-rival,
goods,
to hook
Table
Other
For
Yet
itexample,
example
isgoods

non
non-excludable
excludable
are
ayou
crowded
“impure”
impure
sidewalk
public
Finally
Finally,
National
It
isitThe
is
also
is system
pure
defense
non
non-excludable,
public
excludable
is goods
a classic
because
are both
consuming
ice

cream
with
the
you.
same
icebecause
cream
cream.
and
but
diminishes
up
the
private
they
system.
are
goods
goods.
your
(to
some
consumption
consumption.
extent)
Defining
pure
and
impure
public

goods
rival
clearly
goods
because
because
very
your
they
toare
prohibit
rival,itis
but
once
example.
non-rival
not
an
area
and
It isnon-excludable.
isnon-rival
protected,
because
everyone
my
only
way
fordifficult
you

to enjoyment
consume
excludable.
is to
reduced
pedestrians
excludable.
as more
from
using
pedestrians
the sidewalk.
also
“consumes”
consumptionthat
of national
protection.
defense
make
more
ice
cream.
Is
the
good
rival
in
consumption?
use the same sidewalk.
sidewalk

protection does not diminish your
consumption
Yes of it.
No

Yes

Is the good
excludable? No

Ice cream

Cable tv

Crowded city sidewalk

National defense


CUNG CẤP TỐI ƯU HÀNG
HÓA CÔNG
„ Hàng hóa công có ngoại tác tích cực

(
(Externalities)
) và p
phạm
ạ
vi lan tỏa
(Spillover) rộng lớn, đặc biệt hàng công

thuần túy.
túy
„ => Tình trạng “free rider” đối với hàng hóa
công .

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

9


Cung cấp tối ưu hàng hóa tư
„ Hãy xem xét hàng hóa tư thuần
ầ túy:

cookies và ice cream.
cream
„ Hình

1 cho thấy thị trường ice cream.

„ Để đơn giản có thể giả sử, giá cả hàng

hóa cookies là $1 (còn gọi là numeraire good)

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

10


up
Ben’s
and
Jerry’s
AtBen
aAdding
price
hasof
an
individual,
neither
person
Adding
g $3,
up
p Ben’s
and
Jerry’s
y
S=SMC
i di
individual
id much
ld
demands
ddemand
att give

each
h
demands
downward-sloping
ice
individual
Jerry
also
hasdemands
an cream.
individual,
price
gives
society’s
demand.
curve
for
ice demand
cream.
society’s
at
$3.
downward-sloping
demand
curve
ice cream.
Atfor
a price
of Leading
Adding

$2, bothup
to
people
Ben’s
Ben
a competitive
s and Jerry’s
Jerry s
demand more
individual
equilibrium
ice cream.
demands
at $2. Ben
give& Jerry
society’s
consume demand
different at
quantities.
$2. is a market supply curve
There

Price
of ice
cream
$3

associated with producing ice
cream.

$2

DJERRY
0

Figure 1

QJERRY QBEN QTOTAL
D
Demand
d ffor a private
i t good
d

DBEN

SMB =DBEN+JERRY
Quantity
of ice
cream


Cung cấp tối ưu hàng hóa tư
„ Hình 1 cho thấy
ấ khi giá cả được điều
ề chỉnh,

g
thay
y đổi số lượng

ợ g hàng
g hóa tiêu
mỗi người
dùng của mình.
„ Đối với hàng hóa tư,
tư người tiêu dùng có nhu
cầu số lượng hàng hóa khác nhau ở cùng
mức giá thị trường.

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

12


Cung cấp tối ưu hàng hóa tư
„ Chúng ta cũng có thểể biểu
ể thị mối
ố quan hệ

y theo toán học.
ọ
này
„ Ben có sở thích về cookies (C) và
cream (IC):

ice

U B (C, IC )

„ Jerry
J
cũng
ũ như
h vậy:
ậ
4/4/2010

U J (C, IC )

Hàng hóa công - Tài chính công

13


Cung cấp tối ưu hàng hóa tư
„ Tối
ố đa hóa thỏa dụng đòi hỏi đường bàng

q
quan
của mỗi người
g
tiếp
p tuyến
y với đường
g
ngân sách.
„ Đối với Ben,

Ben ta có :
B
MU IC
PIC
B
= MRS IC ,C =
B
MU C
PC

„ Đối với
ới Jerry,
J
t có
ta
ó:
4/4/2010

MU ICJ
PIC
J
= MRS IC ,C =
J
MU C
PC

Hàng hóa công - Tài chính công

14

Cung cấp tối ưu hàng hóa tư
„ Tạii điểm
điể cân bằng,
bằ
giá
iá cả ice
i cream là $2,
$

và giá cả của cookies là $1.
„ Tại điểm cân bằng, mỗi người chắc chắn
gq
quan tâm ((bàng
gq
quan)) g
giữa việc
ệ đổi 2
không
cookies để lấy 1 ice cream.
„ Nếu

Ben thích ice cream thì sẽ sẵn lòng đổi
lấy 2 ice cream.
„ Ferry không thích ice cream thì sẵn lòng đổi
1 ice cream để lấy 2 cookies
4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

15


Cung cấp tối ưu hàng hóa tư
„ Xét khía cạnh cung, hàng hóa ice cream

ợ sản xuất cho đến chi p
phí biên bằng
g với
được
lợi ích biên hay là bằng với giá cả thị trường
(thị trường hiệu quả).
quả)

MC IC = PIC
„ Với PC=$1,
=$1 nghĩa là :

MRS
4/4/2010

B
IC ,C

= MRS

J
IC ,C

= PIC = MCIC

Hàng hóa công - Tài chính công

16


Cung cấp tối ưu hàng hóa tư
„ Trong điều
ề kiện không có thất
ấ bại thị trường,

ự cân bằng
g thịị trường
g tư nhân p
phản ảnh hiệu
ệ
sự
quả xã hội:
„ MRS

= SMB
„ MC = SMC
„ => SMB = SMC

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

17

Cung cấp tối ưu hàng hóa công
„ Bây giờ hãy xem xét sự lựa chọn hàng hóa

g ((như tên lửa)) và hàng
g hóa tư như
công
cookies.
„ Hình 2: Thị trường tên lửa.
lửa
„ Giả

4/4/2010

sử giá cả hàng hóa cookies là $1.

Hàng hóa công - Tài chính công

18


Price of
missiles

$6

$4
$3

Adding

Adding
g up
gpup
Ben’s
p Ben’s
and
and
Jerry’s
Jerry’s
y y
willingness
willingness
to to
pay
pay
gives
for each
society’s
quantity
demand
gives society’s
for 1 missile.
demand.
As does Jerry.
There is a market supply curve
Leading to a competitive
associated
with and
producing
Adding

up Ben’s
Jerry’s
equilibrium at 5 missiles.
Ben
&
missiles to pay gives society’s
willingness
Ben has
a
downward
sloping
Jerry consume the same
Q
Q.
demand
Ben’s
While
willingness
Jerry’s
willingness
to
pay
for
to pay
the for the 5th missile.S=SMC
demand curve
for
missiles.
DJERRY
firstthe

for
missile
first missile
is $2. is $4.
While willingness
Ben’s
Jerry’s willingness
to pay for
to pay
the
f the
for
fifth
thmissile
i fifth
il missile
is
i i $1.
$1il is
i $2.
$2
SMB=DBEN+JERRY

$2
$2
DBEN
$1
0

Figure 2

1

5

D
Demand
d ffor a public
bli good
d

Quantity of
missiles


Cung cấp tối ưu hàng hóa công
„ Không giống
ố
như hàng hóa tư (tổng
ổ
cầu
ầ

ợ xác định
ị bằng
g việc
ệ tổng
g cộng
ộ g nhu cầu
được

các cá nhân theo chiều ngang), hàng hóa
công: tổng cầu được xác định bằng việc
tổng cộng theo chiều dọc.
„ Nghĩa là, nếu
ế giữ số
ố lượng cố
ố định, thì mỗi
ỗ
g
sẵn lòng
g chi trả bao nhiêu.
người

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

20


Cung cấp tối ưu hàng hóa công
„ Có thểể miêu tả mối
ố quan hệ này bằng
ằ toán

ọ
học.
„ Ben có sở thích cookies (C) và missiles
(M):

U B ( C, M )

„ Jerry
J
cũng
ũ vậy:
ậ
4/4/2010

U J ( C, M )

Hàng hóa công - Tài chính công

21


Cung cấp tối ưu hàng hóa công
„ Đối
ố với Ben, missile biên có giá trị:
MU MB
B
= MRS M ,C
B
MU C

„ Đối với Jerry,
Jerry missile biên có giá trị :
MU MJ
J
= MRS M ,C

J
MU C
4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

22


Cung cấp tối ưu hàng hóa công
„ Lợi ích biên xã hội (SMB) đối
ố với hàng hóa

g cộng
ộ g tỷ
ỷ suất thay
y thế biên
tên lửa là tổng
của Ben và Jerry:

∑ MRS

i
M ,C

i

„ Trong đó, “i” phản ảnh mỗi người trong xã

hội .

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

23


Cung cấp tối ưu hàng hóa công
„ Chí phí xã hội biên (SMC) là giống
ố như

phí biên sản xuất một
ộ tên lửa:
trước đó: chi p

MC M
„ Hiệu
ệu quả
qu yêu cầu
c u:

∑ MRS

i
M ,C

= MC M

i

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

24


Cung cấp tối ưu hàng hóa công
„ Nghĩa là, hiệu quả xã hội được tối
ố đa hóa

phí biên được
ợ thiết lập
ập bằng
g tổng
g
khi chi p
cộng tỷ suất biên thay thế .
„ Do hàng hóa công không có cạnh tranh,
tranh vì
thế khi có một đơn vị hàng hóa công được
cung cấp
ấ thì mọi người đều
ề có thểể tiêu
g
dùng.
„ =>Xã hội muốn “người sản xuất” nên quan
tâm đến tất cả sở thích “người
người tiêu dùng
dùng” .

4/4/2010

Hàng hóa công - Tài chính công

25