Hình thành và phát triển không gian thông tin khoa học và công nghệ ở Việt Nam

Nghiïn cûáu - Trao àưíi

HỊNH THÂNH VÂ PHẤT TRIÏÍN KHƯNG GIAN THƯNG TIN
KHOA HỔC VÂ CƯNG NGHÏÅ ÚÃ VIÏÅT NAM
PGS TS Nguỵn Hûäu Hng

Tốm tùỉt: Giúái thiïåu khấi niïåm khưng gian thưng tin vâ khưng gian thưng tin KH&CN.
Mư tẫ chi tiïët bẫy nưåi dung cưët lội cêìn àûúåc thûåc hiïån àïí xêy dûång khưng gian thưng tin
KH&CN thưëng nhêët úã Viïåt Nam.
Tûâ khốa: Khưng gian thưng tin; Khưng gian thưng tin KH&CN; Hïå thưëng thưng tin
KH&CN qëc gia; Ngìn lûåc thưng tin KH&CN qëc gia
Formation and development of STI space in Vietnam
Summary: Presents notions of information space and STI space; describes in detail
core content to be formed for creating united STI space in Vietnam.
Keywords: Information space; STI space; National system for STI; National STI
resources

1. Khấi niïåm khưng gian thưng tin
KGTT àûúåc xêy dûång ph húåp nïëu
KH&CN
dûåa trïn quan àiïím hïå thưëng vâ àûúåc
Khấi niïåm khưng gian thưng tin coi lâ cố hiïåu quẫ nïëu àẫm bẫo àûúåc
(information space) (KGTT) àûúåc sûã tđnh nùng àưång, tûúng tấc múã cho phếp
dng trong viïåc xêy dûång chiïën lûúåc vâ thûåc hiïån hâi hôa cấc lúåi đch ca têët cẫ
chđnh sấch thưng tin (TT) úã nhiïìu nûúác. cấc ch thïí nhâ nûúác, xậ hưåi vâ cưng
KGTT lâ cú súã àïí phất triïín kinh tïë-xậ dên. KGTT cố hiïåu quẫ àûúåc hònh
hưåi, vùn hốa, chđnh trõ vâ àẫm bẫo an thânh vâ phất triïín trïn cú súã thûåc thi
ninh qëc gia. Max H. Boist trònh bây chđnh sấch TT qëc gia nhùçm thc àêíy
KGTT nhû mưåt phẩm tr khung vïì hïå xậ hưåi chuín dõch thânh cưng túái xậ
quan àiïím (conceptual framework) vâ hưåi TT. Hoẩt àưång TT KH&CN úã nûúác
cưng c àïí khẫo cûáu vïì sûå vêån àưång ta àậ cố lõch sûã trïn nûãa thïë k. Tuy

ca TT vâ tri thûác trong hïå thưëng xậ nhiïn, mưåt KGTT KH&CN thưëng nhêët
thûåc tïë chûa àûúåc thiïët lêåp. Tuy vêåy, àïí
hưåi [1].
KGTT thûúâng bao gưìm cấc ëu tưë xêy dûång KGTT chng ta cố thån lúåi
sau àêy: Ngìn lûåc TT; Kïët cêëu hẩ vò àang cố àûúåc bưën tiïìn àïì sau àêy:
- Nhu cêìu phất triïín trong sûå nghiïåp
têìng TT; Mẩng lûúái cấc tưí chûác TT;
Thõ trûúâng TT; Hïå thưëng tûúng tấc vúái cưng nghiïåp hốa vâ hiïån àẩi hốa (CNH,
HÀH) àêët nûúác àôi hỗi phẫi huy àưång
qëc tïë; Hïå thưëng låt phấp vïì TT.
4

THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2014


Nghiïn cûáu - Trao àưíi

àûúåc mổi ngìn lûåc, trong àố ngìn
lûåc TT lâ vư cng quan trổng;
- Àêët nûúác cố chûúng trònh vâ kïë
hoẩch tưíng thïí phất triïín cưng nghïå
thưng tin (CNTT) hûúáng túái nïìn kinh tïë
tri thûác;
- Trong nûúác nhiïìu nùm qua, nhúâ sûå
quan têm vâ àêìu tû ca Nhâ nûúác àậ
tưìn tẩi vâ hoẩt àưång mưåt hïå thưëng TT
KH&CN qëc gia;
- Sûå phất triïín tiïëp theo ca ngânh
TT àôi hỗi phẫi thûåc hiïån chia sễ cấc
ngìn lûåc vâ tûúng tấc TT tđch cûåc

giûäa cấc cú quan TT trong nûúác vâ giûäa
hïå thưëng TT nûúác ta vúái cưång àưìng TT
qëc tïë.
Cng cêìn phẫi nối thïm rùçng, trong
bưëi cẫnh hưåi nhêåp qëc tïë hiïån nay vâ
àïí hònh thânh nhanh chống KGTT, hïå
thưëng TT KH&CN qëc gia cêìn àống
vai trô múái, vúái tû cấch lâ: nhâ cung
cêëp TT; nhâ quẫn trõ ngìn lûåc TT
qëc gia; nhâ sẫn xët vâ cung cêëp loẩi
hâng hoấ xậ hưåi àùåc biïåt. Thûåc tïë, hiïån
nay tâi sẫn TT úã trong qëc gia lâ rêët
lúán. Nïëu nhûäng TT nây àûúåc quẫn l
tưët, àûúåc cung cêëp àïën têån tay ngûúâi
tiïu dng cêìn thiïët thò sệ mang lẩi rêët
nhiïìu lúåi đch cho sûå phất triïín ca xậ
hưåi. Ngây nay, vúái cåc cấch mẩng vïì
CNTT, nhiïåm v quẫn trõ TT nây àậ trúã
nïn dïỵ àûúåc thûåc thi hún.
Nối vêåy, song úã nhiïìu nûúác, trong àố
cố nûúác ta, tònh hònh cất cûá, chia cùỉt
ca KGTT àậ dêỵn àïën hiïåu quẫ ca
hoẩt àưång TT côn thêëp, hïå thưëng TT
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2014

nối chung vâ TT KH&CN nối riïng
chûa hoân thânh àûúåc cấc vai trô trïn
àêy, do vêåy, TT chûa thêåt sûå cố àûúåc võ
trđ cưët ëu trong chiïën lûúåc phất triïín
àêët nûúác.

2. Chiïën lûúåc hònh thânh khưng
gian thưng tin KH&CN
Àïí súám hònh thânh KGTT KH&CN
thưë n g nhêë t , trûúá c mùỉ t , ch n g tưi
khuën nghõ têåp trung ngìn lûåc àïí
thûåc thi bẫy nưåi dung àưåt phấ chiïën
lûúåc sau àêy:
2.1. Nưåi dung 1- Cng cưë vâ phất
triïín hïå thưëng cấc cú quan thưng tin
KH&CN cưng lêåp trổng àiïím
Mc tiïu cêìn àẩt túái ca chiïën lûúåc
nây lâ thiïët lêåp mưåt hïå thưëng cấc cú
quan TT vúái nhûäng quy mư, lơnh vûåc vâ
khẫ nùng khấc nhau, vúái àưå bao quất
lúán vâ khẫ nùng tiïëp cêån ngây câng
tùng nhùçm tùng sưë ngûúâi sûã dng, àïí cố
thïí àấp ûáng u cêìu hïët sûác àa dẩng
ca cấc nhốm ngûúâi dng tin (NDT)
trổng àiïím, húåp l vâ tiïët kiïåm nhêët.
Cêëu trc ca hïå thưëng cấc cú quan
TT bao gưìm:
- Cấc cú quan TT qëc gia;
- Cấc cú quan TT chun biïåt theo
ngânh hóåc theo lơnh vûåc;
- Cấc cú quan TT theo vng lậnh
thưí.
Cấc cú quan TT trïn àûúåc tấi thiïët kïë
theo ba mư hònh chđnh sau àêy:
- Mư hònh hûúáng túái tâi liïåu/dûä liïåu
(Document - Driven Model);

5


Nghiïn cûáu - Trao àưíi

- Mư hònh hûúá n g túá i chun
ngâ n h/chun àïì (Subject- Driven
Model);
- Mư hònh hûúáng túái ngûúâi sûã dng
(User - Driven Model).
Cấc cú quan TT nây cố thïí kïët nưëi
vúái cấc trung têm TT tẩi cấc trûúâng àẩi
hổc, cấc tưí chûác TT tẩi cấc viïån khoa
hổc, cấc doanh nghiïåp lúán hiïån àang
tưìn tẩi. Mưåt cêëu trc nhû vêåy sệ cho
phếp cấc cú quan TT dïỵ thđch nghi hún,
àấp ûáng àûúåc u cêìu ca nhiïìu loẩi
NDT vâ tưëi ûu hoấ viïåc àêìu tû ca Nhâ
nûúác cho cấc àún võ TT trổng àiïím nối
riïng vâ àưëi vúái toân bưå cưng tấc vâ
hoẩt àưång TT nối chung. Trong thúâi
gian túái, khi xem xết phất triïín hïå
thưëng TT KH&CN qëc gia theo hûúáng
hiïån àẩi hoấ cêìn quấn triïåt xu thïë tđch
húåp thïí hiïån úã bưën mùåt sau àêy:
- Tđch húåp cấc giấ trõ TT: Hoẩt àưång
TT tẩo ra mưåt chỵi giấ trõ gia tùng
khấc nhau. Nhûäng giấ trõ nây àûúåc tẩo
ra úã àêìu vâo, úã quấ trònh xûã l vâ quấ
trònh tẩo lêåp cấc sẫn phêím/dõch v úã

àêìu ra. Nhû vêåy, cêìn phẫi quẫn l TT
trong cấc hïå thưëng theo quan àiïím tđch
húåp chûá khưng àún lễ theo tûâng cưng
àoẩn nghiïåp v;
- Tđch húåp vïì chûác nùng: Cấc cú
quan TT trong hïå thưëng hiïån nay vêỵn
chûa vûúåt khỗi giúái hẩn hoẩt àưång ca
mưåt thû viïån: chó lâ núi thu thêåp, tâng
trûä, tòm tin tû liïåu. Cú quan TT ngoâi
viïåc lâ nhâ cung cêëp TT tû liïåu phẫi lâ
ngûúâi àấnh giấ TT, phẫn biïån TT vâ trúå
6

gip TT cho cấc hoẩt àưång sấng tẩo ca
con ngûúâi;
- Tđch húåp vïì tưí chûác: KGTT trong
qëc gia lâ thưëng nhêët, do vêåy, viïåc
chia sễ vâ trao àưíi TT giûäa cấc àún võ
lâ cêìn thiïët. Àïí chia sễ TT cêìn mưåt cú
chïë vâ phûúng tiïån hûäu hiïåu. Phẫi lâm
sao àïí cấc cú quan TT trong hïå thưëng
cố thïí truy cêåp tûâ xa túái cấc TT àûúåc
lûu giûä úã cấc loẩi formats khấc nhau
(multi-media formats) vúái cng mưåt
giao diïån.
- Tấi thiïët kïë vâ tấi cêëu trc cú quan
TT: Cấc cú quan TT trong hïå thưëng TT
qëc gia ca ta àûúåc thiïët kïë vâ trang
bõ trong hoân cẫnh ca tưí chûác TT têåp
trung, theo mư hònh phên cêë p

(hierachy). Trong àiïìu kiïån hiïån nay,
xu thïë phên tấn trong tưí chûác ca hïå
thưëng TT KH&CN qëc gia àang àûúåc
thõnh hânh vâ chûáng tỗ àêy lâ mư hònh
nùng àưång hiïåu quẫ, do vêåy, cấc cú
quan TT ca ta trong hïå thưëng phẫi
àûúåc trang bõ vâ cêëu trc lẩi àïí thđch
ûáng vúái mưi trûúâng múái- phên tấn vâ
chia sễ TT.
2.2. Nưåi dung 2- Phưëi húåp xêy dûång
vâ phất triïín ngìn lûåc thưng tin qëc
gia
Ngìn lûåc thưng tin (NLTT) qëc
gia lâ toân bưå phêìn TT àûúåc ghi lẩi,
àûúåc kiïím soất vâ lûu giûä trong qëc
gia dûúái bêët k dẩng thûác nâo. Hiïån
nay, cấc tham sưë vïì sưë lûúång, chêët
lûúång vâ khẫ nùng truy cêåp ca NLTT
àûúåc coi lâ chó tiïu phẫn ấnh trònh àưå
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2014


Nghiïn cûáu - Trao àưíi

phất triïín vâ võ thïë ca nûúác àố trong Anh, tiïëng Trung, tiïëng Nhêåt,... trong
cưång àưìng qëc tïë. Vò lệ àố, NLTT cú quan TT cưng lêåp, trung têm thưng
tin tẩi cấc trûúâng àẩi hổc, cú quan
phẫi àûúåc coi lâ tâi sẫn qëc gia.
Hiïån tẩi, phêìn tâi ngun thưng tin thưng tin tẩi cấc viïån nghiïn cûáu vâ cú
nây àûúåc thïí hiïån ch ëu dûúái dẩng quan thưng tin ca doanh nghiïåp nhùçm

tâi liïåu trïn giêëy vâ dẩng sưë hoấ. Àïí àẫm bẫo sûå phất triïín àng vưën tâi liïåu
lâm àûúåc nhû trïn, mưỵi cú quan TT vâ nhùçm hưỵ trúå nhu cêìu phất triïín vâ
phẫi cố trấch nhiïåm vïì phẩm vi vưën tâi hưåi nhêåp ca àêët nûúác;
liïåu ca mònh, àùåc biïåt nhûäng cú quan
TT àûúåc chun biïåt hoấ phẫi loẩi bỗ
sûå trng bẫn khưng cêìn thiïët vâ tưëi àa
hoấ vưën tâi liïåu cố liïn quan àïën cẫ
nûúác. Àùåc biïåt ch àïën sûå phất triïín
vưën tâi liïåu àa ngưn ngûä vâ vưën tâi liïåu
khu vûåc nhùçm phc v nhu cêìu ca cấc
loẩi ngûúâi dng khấc nhau vâ àïí hưỵ trúå
cấc hoẩt àưång khu vûåc hoấ ca Viïåt
Nam.

- Trao quìn cho mưỵi cú quan TT
chõu trấch nhiïåm vïì sûå chổn lûåa vưën tâi
liïåu, àùåc biïåt nhûäng vưën tâi liïåu àậ
àûúåc chun biïåt hoấ, trấnh sûå trng
lùåp (trng bẫn) khưng cêìn thiïët vâ tưëi
àa hoấ phêìn vưën tâi liïåu cố tđnh bao
trm toân qëc;

- Xấc àõnh chiïën lûúåc bẫo quẫn vâ
phẩm vi cấc cú quan TT cêìn bẫo quẫn
vâ/hóåc giẫm búát phêìn vưën tâi liïåu thûåc
Àïí gia tùng ngìn lûåc TT qëc gia tïë àậ lưỵi thúâi vâ hïët giấ trõ sûã dng;
cêìn:
- Xấc lêåp cấc quy chïë kiïím soất
- Nùỉm nhu cêìu TT ca àêët nûúác mưåt ngìn tin trong nûúác;
cấch tưíng thïí, xấc lêåp danh mc, cú

- Xấc lêåp vâ ban hânh cấc tiïu chín
cêëu, thânh phêìn cấc loẩi NLTT vâ phấp nghiïåp v thưëng nhêët.
l hốa tûâng loẩi ngìn lûåc;
Àưëi vúái mưåt sưë loẩi hònh tâi liïåu àùåc
- Xem xết lẩi chưỵ mẩnh, chưỵ ëu ca biïåt, thiïët lêåp cấc kho lûu trûä TT bẫo
vưën tâi liïåu vâ hònh thânh chiïën lûúåc hiïím àấp ûáng u cêìu:
phưëi húåp xêy dûång vưën tâi liïåu qëc
- Thiïët lêåp kho cú quan TT chung, úã
gia;
xa khu cú quan trổng ëu nhêët, àïí tâng
- Xấc àõnh diïån bưí sung ûu tiïn, xêy trûä cấc tâi liïåu lưỵi thúâi côn đt àûúåc sûã
dûå n g liïn húå p ngì n tin KH&CN dng. Bùçng cấch àố, khưng gian cú
(Consortium). Thûåc hiïån viïåc chổn lổc, quan TT sệ àûúåc sûã dng tưët hún cho
àấnh giấ trong khn khưí ca liïn húåp bưå sûu têåp tâi liïåu àûúåc bưí sung múái;
àïí mua cấc CSDL nûúác ngoâi trïn CD- Quẫn l vâ tưí chûác viïåc trao àưíi cấc
ROM;
êën phêím nhiïìu bẫn àûúåc rt ra hóåc
- Múã rưång vưën tâi liïåu bùçng tiïëng nhêån àûúåc tûâ cấc cú quan TT thânh viïn;
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2014

7


Nghiïn cûáu - Trao àưíi

- B lẩi nhûäng chi phđ vêån hânh tûâ nûúác thânh lêåp úã Viïåt Nam sệ nưëi kïët
phđ cấc dõch v cung cêëp cho cấc cú qua mẩng mấy tđnh mâ chng sệ truy
nhêåp vúái cấc cú quan TT vâ CSDL
quan TT thânh viïn vâ cho NDT.
2.3. Nưåi dung 3- Tẩo lêåp vâ phất nûúác ngoâi. Mẩng cấc cú quan TT

triïín mưåt hïå thưëng thưng tin tđch húåp KHCN khưng biïn giúái nây cêìn àûúåc
triïín khai theo chûúng trònh riïng ca
àûúåc kïët nưëi (Mẩng TT KH&CN)
Tûâ nùm 1985, Mason àậ tiïn àoấn vïì Chđnh ph, thûåc hiïån theo Chó thõ sưë 58
sûå nưíi lïn ca tđnh truy cêåp TT. Cấc cú CT/TW ngây 17/10/2000 ca Bưå Chđnh
quan TT sệ túái ngây xêy dûång theo trõ vïì “Àêíy mẩnh ûáng dng vâ phất
ngun tùỉc “ûu tiïn truy cêåp hún lâ súã triïín CNTT phc v sûå nghiïåp CNH,
hûäu”. Cú quan TT sệ chuín tûâ “àưëi HÀH àêët nûúác”. NDT lc àố cố thïí
phố” (just in case) àïí cố bưå sûu têåp lúán tiïëp cêån túái mưåt sưë lûúång lúán CSDL TT
tâi liïåu vêåt l sang xûã l linh hoẩt (just tûâ nhâ, tûâ núi lâm viïåc ca hổ vâ tûâ cấc
cú quan TT trong mẩng. TT àûúåc cung
in time). Trong mưi trûúâng tin hổc hoấ
cêëp cêìn àa dẩng, bao gưìm cấc mc lc,
cấc dõch v TT-TV àang tùng lïn, mưåt
bẫng tra cûáu vïì cấc sưë liïåu, dûä kiïån vâ
sưë lûúång lúán cấc cú quan TT chuín
cấc tâi liïåu khấc úã dẩng sưë hoấ, do cấc
sang sûã d n g dẩ n g tâ i ngun sưë
cú quan TT trong nûúác vâ nûúác ngoâi
(CSDL trûåc tuën, àơa quang,...). Tđch
thûåc hiïån. Nhâ nûúác cêìn àêìu tû cho
cûåc thûåc hiïån viïåc tưí chûác xêy dûång vâ
viïåc thûåc hiïån dûå ấn nây. Khi dûå ấn nây
phất triïín hïå quẫn l TT-TV tđch húåp
àûúåc thûåc hiïån cấc cú quan TT trong
thưng dng cho cấc cú quan TT tham
Hïå thưëng TT KH&CN úã Viïåt Nam sệ
gia vâo hïå thưëng vâ vêån hânh trïn cng
nưëi kïët vúái nhau, àẫm bẫo viïåc chia sễ
mưåt nïìn thiïët bõ. Cêìn phất triïín cấc

thưng tin vâ NDT sệ cố cú hưåi tiïëp cêån
dõch v truy cêåp trûåc tuën vâo cấc
dïỵ dâng túái vưën tâi liïåu/dûä liïåu ca
CSDL tûâ xa qua mẩng Internet. Tiïën túái
tûâng cú quan TT trong hïå thưëng.
àïí cấc cú quan TT nây trúã thânh àiïím
Viïåc xêy dûång vâ àûa cấc trung têm
truy nhêåp, tẩo nïn mưåt mẩng rưång lúán
cấc cú quan TT vâ CSDL khưng biïn TT trïn àêy vâo mẩng ca hïå thưëng
giúái nưëi kïët vúái nhau. Tûâ àêy mẩng TT trong quấ trònh hiïån àẩi hoấ hïå thưëng
vúá i cưng nghïå “cưí n g TT àiïå n tûã ” TT KH&CN qëc gia àôi hỗi phẫi múã
(Portal) cho phếp NDT tûâ bêët cûá àêu rưång vâ bưí sung chûác nùng cho cấc
cng cố thïí truy cêåp túái TT. Nhû vêåy, trung têm TT àậ cố, vâ cêìn phẫi:
- Xấc àõnh rộ ch àïì, loẩi hònh tâi
mẩng TT tẩo cú hưåi àïí NDT vûúåt qua
cấc trúã ngẩi vïì àõa l, hânh chđnh, vêåt liïåu/dûä liïåu;
l àïí vúái túái TT.
- Thay àưíi cú cêëu cưng nghïå;
- Xấc àõnh rộ cấc loẩi hònh CSDL vâ
Cấc cú quan TT cưng lêåp do Nhâ
8

THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2014


Nghiïn cûáu - Trao àưíi

cấc loẩi nhiïåm v hưỵ trúå TT;
- Hònh thânh cấc phûúng thûác hoẩt
àưång vâ trao àưíi TT trïn cú súã ngun

tùỉc tđch húåp ca mẩng.
2.4. Nưåi dung 4- Hònh thânh vâ phất
triïín thõ trûúâng thưng tin trïn cú súã cấc
sẫn phêím vâ dõch v thưng tin chêët
lûúång cao
Trong xậ hưåi hiïån àẩi, TT lâ mưåt
ngìn lûåc vâ cng lâ loẩi hâng hoấ
cưng (National Public Goods). Àïí tẩo
lêåp trong qëc gia mưåt thõ trûúâng vïì
TT, cấc cú quan TT trong hïå thưëng phẫi
àûa ra cấc sẫn phêím vúái cấc tiïu thûác
ca hâng hoấ rộ rïåt vâ àûúåc NDT chêëp
nhêån thanh toấn. Trong bưëi cẫnh hiïån
nay, àïí TT thûåc sûå trúã thânh ngìn lûåc
phất triïín vâ cố giấ trõ hâng hốa, phẫi
chuín hoẩt àưång TT tûâ vai trô truìn
thưëng - tûâ ngûúâi quẫn l sấch, tâi
liïåu - sang ngûúâi quẫn trõ TT, vâ hún
nûäa, quẫn trõ tri thûác. Cấn bưå TT khưng
chó cung cêëp TT-tâi liïåu cố sùén, mâ
phẫi biïët tẩo ra TT giấ trõ gia tùng
thưng qua viïåc àấnh giấ ngìn tin, hiïíu
giấ trõ TT, lâm àûúåc vai trô phẫn biïån
TT, thûåc hiïån viïåc giấm sất vâ hưỵ trúå
TT túái cấc quấ trònh hoẩt àưång vâ ra
cấc quët àõnh chun mưn.
Kiïn quët sûã dng triïët l vïì àõnh
hûúáng thõ trûúâng vâ cấch tiïëp cêån
marketing àưëi vúái phêìn tẩo ra cấc dõch
v ca cú quan TT. Triïët l múái nây lâ:

cấc cú quan TT cêìn tẩo ra vâ cung cêëp
cấc sẫn phêím vâ dõch v nhùçm thoẫ
mận cấc nhu cêìu thûúâng xun thay àưíi
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2014

ca ngûúâi dng. Cấn bưå cú quan TT
chun nghiïåp phẫi ch trổng àïën chêët
lûúång ca cấc sẫn phêím, cấc dõch v vâ
túái nhu cêìu àđch thûåc ca khấch hâng
(NDT ca cú quan TT). Têåp trung vâo
nhu cêìu ca ngûúâi dng vâ cấc dõch v
cố chêët lûúång, c thïí lâ:
- Giúái thiïåu cấc dõch v múái nhû cấc
sẫn phêím TT cố giấ trõ gia tùng, tẩo ra
cấc k nùng àõnh hûúáng vâo TT vâ tri
thûác, cấc kïnh cung ûáng tâi liïåu múái vâ
nhốm cấc hoẩt àưång nhùçm hưỵ trúå viïåc
àưíi múái, quët àõnh, hổc têåp,... thưng
qua sûå tấc àưång lêỵn nhau trong mưi
trûúâng TT;
- Giúái thiïåu cấc dõch v múái nhû bao
gối vâ phên tđch TT vâ cấc kïnh cung
ûáng múái;
- Cấc cú quan TT cêìn tẩo ra mưi
trûúâng tưët cho cưång àưìng NDT tđch cûåc
nhû: nhâ quẫn l, nhâ khoa hổc, nhâ
doanh nghiïåp;
- Cấc cú quan TT cêìn tưí chûác cấc
hoẩt àưång giao tiïëp vúái cưng chng
NDT nhùçm cung cêëp thïm thưng tin,

quẫng bấ thûúng hiïåu àïí xêy dûång hònh
ẫnh (uy tđn) ca cú quan TT cưng lêåp;
- Cêìn tiïën hânh thûúâng xun vâ cố
hïå thưëng viïåc àâo tẩo k nùng khai thấc
vâ sûã dng TT vâ thưng bấo cho NDT
vïì lúåi đch ca cấc dõch v cú quan TT;
- Thiïët lêåp phđ khai thấc vâ sûã dng
cho cấc sẫn phêím vâ dõch v ca cú
quan TT nhùçm àấp ûáng u cêìu ca thõ
trûúâng thûåc. Tẩi cấc cú quan TT cưng
9


Nghiïn cûáu - Trao àưíi

lêåp, cấc dõch v cú bẫn nhû: àổc vâ
mûúån tâi liïåu, tra cûáu tin, tòm tin vâ
khai thấc TT trïn mẩng,... khưng phẫi
trẫ tiïìn. Cấc dõch v bao gối, phên tđch,
àấnh giấ cố giấ trõ gia tùng cố thïí thu
tiïìn thò thu àng giấ àẫm bẫo à chi
phđ, hóåc theo giấ thõ trûúâng;
- Chuín cấc cú quan TT cưng lêåp
sang tưí chûác KH&CN cố thu, lêëy chó
tiïu giấ trõ, trong àố cố mûác àưå thu hưìi,
lâm thûúác ào àấnh giấ hiïåu quẫ vâ chêët
lûúång hoẩt àưång ca cú quan TT.
2.5. Nưåi dung 5- Liïn kïët chùåt chệ
vúái giúái doanh nghiïåp vâ cưång àưìng
Cú quan TT lâ bưå phêån ca cêëu trc

xậ hưåi, vâ do vêåy, phẫi tham gia vâo
quấ trònh sấng tẩo, àưíi múái, hổc sët
àúâi ca ngûúâi dên. Cấc cú quan TT
trong hïå thưëng phẫi tđch cûåc lưi kếo vâ
cën ht cấc thânh viïn ca cấc cú
quan, doanh nghiïåp, cưång àưìng vâo sûã
dng cấc sẫn phêím vâ cấc dõch v ca
cú quan TT.
Àïí thûåc hiïån àiïìu nây, khi tấi thiïët
kïë hóåc thânh lêåp múái cú quan TT cêìn
bưë trđ àïí cú quan TT thêåt sûå trúã thânh
mưåt bưå phêån cú cêëu ca cấc tưí húåp
quẫn l nhâ nûúác, kinh tïë - thûúng mẩi,
vùn hoấ, giấo dc,... thay thïë cho cấc
ngưi nhâ cú quan TT àưåc lêåp nhû trûúác
kia. Àưìng thúâi ch trổng phất triïín hoẩt
àưång TT bùçng cấch lưìng ghếp vâo cấc
chûúng trònh phất triïín KT-XH chung
ca qëc gia. Bùçng cấch àố, cấc hoẩt
àưång cú quan TT cố thïí hoâ nhêåp vâo
cåc sưëng kinh tïë-xậ hưåi-vùn hoấ ca
10

cưång àưìng vâ tẩo nïn nhûäng thån lúåi
nhêët àõnh. Khi xem xết cấc cú quan TT
vúái nhûäng thån lúåi vïì mùåt xậ hưåi, kinh
tïë nhû vêåy thò chng cố thïí múã rưång
hóåc thu hểp lẩi àïí àấp ûáng u cêìu
ln thay àưíi. Viïåc hoẩch àõnh chđnh
sấch phất triïín cấc cú quan TT úã Viïåt

Nam cêìn ch túái nhûäng cưng viïåc àïí
àấp ûáng cấc u cêìu trïn, bùçng viïåc:
- Thiïët lêåp mưëi liïn kïët cố lúåi vúái
giúái doanh nghiïåp, cấc nhâ khoa hổc vâ
cưång àưìng úã diïån rưång nhùçm lưi kếo úã
mûác tưëi àa sûå tham gia ca hổ vâo hoẩt
àưång ca cú quan TT;
- Múã rưång cấc àiïím truy nhêåp TT túái
cấc àiïím TT tûå àưång trong mẩng. Cấc
trẩm khai thấc nây àûúåc phất triïín rưång
rậi trong cấc tưí chûác:
+ Àún võ TT tû liïåu cú súã (phông,
ban, tưí TT,...) úã cấc cú quan, cấc cêëp;
+ Cấc cú quan hânh chđnh sûå nghiïåp
nhâ nûúác;
+ Cấc trûúâng àẩi hổc vâ cú quan
nghiïn cûáu - triïín khai;
+ Cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác;
+ Cấc tưí chûác àoân thïí;
+ Cấc doanh nghiïåp tû nhên;
+ NDT àún lễ.
- Bưí nhiïåm ngûúâi lậnh àẩo cưång
àưìng (doanh nghiïåp, nhâ khoa hổc,...)
vâo hưåi àưìng cú quan TT. Sûå tham gia
ca àẩi diïån giúái doanh nghiïåp vâ cưång
àưìng vâo viïåc lêåp kïë hoẩch vâ phất
triïín cú quan TT tûâ nhiïìu phng diïån
nhû: phất triïín vưën tâi liïåu vâ dõch v
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2014

Nghiïn cûáu - Trao àưíi

ca cú quan TT, àõnh giấ cho cấc sẫn
phêím vâ dõch v TT,... sệ tẩo cú súã cho
cú quan TT phất triïín dûåa trïn nhu cêìu
thûåc sûå ca thõ trûúâng;
- Khuën khđch cấc khu vûåc tû nhên
tâi trúå, gốp vưën àêìu tû cho cấc tiïån đch
vâ chûúng trònh ca cú quan TT;
- Àưång viïn, khuën khđch mưỵi cú
quan TT phất triïín cấc àùåc th hûúáng
túái cấc dõch v cố tđnh bẫn àõa, vđ d
TT àõa chđ ca àõa bân.
2.6. Nưåi dung 6- Ch àưång tûúng tấc
vâ hưåi nhêåp vúái thïë giúái àïí trao àưíi
thưng tin vâ tri thûác
Sûå phất triïín kinh tïë Viïåt Nam trong
tûúng lai ph thåc vâo sûå nhêån biïët vâ
têån dng cấc cú hưåi hưåi nhêåp vúái qëc
tïë vâ thõ trûúâng àang nưíi lïn ca khu
vûåc ASEAN, Trung Qëc, ÊËn Àưå,...
Kinh nghiïåm thânh cưng trong quấ
trònh phất triïín ca cấc nûúác Hân
Qëc, Trung Qëc, ÊËn Àưå, Singapo,...
cho thêëy, ngoâi nhûäng hiïíu biïët vùn
hoấ ca nûúác mònh hổ côn hiïíu rộ vùn
hoấ ca cấc nûúác khấc. Hiïån tûúång
kinh tïë múái nây trúã thânh mưåt lûåc
lûúång song hânh vúái cấc sûác mẩnh toân

cêìu khấc.
Vúái võ trđ úã trung têm khu vûåc Àưng
Nam Ấ, àïí Viïåt Nam hưåi nhêåp thânh
cưng vúái cấc nûúác chng ta cêìn phẫi
trúã thânh mưåt trung têm trao àưíi tri
thûác, cêìn nêng cao nùng lûåc ca mònh
trong viïåc thu thêåp, phên tđch, bao gối
vâ lâm cho TT cố thïí sûã dng cố đch
vâo cưng viïåc. Cấc cú quan TT, kïí cẫ
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2014

cú quan TT nghïì nghiïå p (doanh
nghiïåp) phẫi àống vai trô ch ëu trong
viïåc thu thêåp, tû liïåu hoấ vâ quẫn trõ
nhûäng TT nhû vêåy. Cấc tưí chûác TT cố
thïí lâm viïåc vúái cấc cú quan chđnh ph
ca Viïåt Nam úã nûúác ngoâi (vđ d, Àẩi
sûá quấn Viïåt Nam úã cấc nûúác), doanh
nghiïåp vâ cấc thûåc thïí khấc nhùçm thu
thêåp nhûäng TT àố. Cú quan TT cố thïí
cng vúái àẩi diïån thûúng mẩi úã cấc
nûúác tûúng ûáng tưí chûác cấc cåc hưåi
thẫo, cåc tranh lån vúái cấc doanh
nghiïåp, giấm àưëc àiïìu hânh, ngûúâi
vẩch chđnh sấch vâ cấc nhâ ngoẩi giao
nhùçm chia sễ kinh nghiïåm, kiïën thûác úã
thõ trûúâng nûúác ngoâi:
- Cấc cú quan TT vïì cấc lơnh vûåc:
KT-XH, KH&CN cng nhû tưí chûác TT
ca cấc doanh nghiïåp cố nhiïåm v thc

àêíy viïåc hiïíu biïët rưång hún, sêu hún vïì
cấc nïìn vùn hoấ, lõch sûã vâ thûåc tiïỵn
kinh doanh ca cấc nûúác, àùåc biïåt lâ
cấc nûúác trong khu vûåc. Trong quấ
trònh hoẩt àưång, tûâng cú quan TT cêìn
phất triïín hún nûäa kho tâi liïåu vïì cấc
nïìn vùn hoấ àõa phûúng cng nhû cấc
nïìn vùn hoấ khu vûåc. Bùçng cấch àố,
cấc cú quan TT trong hïå thưëng qëc gia
cố thïí thưng bấo cho cưng chng, NDT
biïët vïì sûå phất triïín trong khu vûåc,
phất triïín cấc àùåc tđnh vùn hoấ chung
giûäa cấc cưång àưìng àõa phûúng vâ gip
phất triïín vùn hoấ ca Viïåt Nam nhúâ
têån dng nhûäng lúåi đch trong quấ trònh
trao àưíi tri thûác;
- Phất triïín CSDL cấc doanh nghiïåp
11


Nghiïn cûáu - Trao àưíi

ca ngûúâi Viïåt úã nûúác ngoâi, cung cêëp TT KH&CN qëc gia lâ mưåt thûåc thïí
cấc TT chi tiïët vïì nhên sûå, kinh nghiïåm tưìn tẩi úã têët cẫ cấc nûúác. Àïí thûåc thi hïå
thưëng nây cêìn phên biïåt hai tuën chó
vâ tiïíu sûã ca cưng ty;
- Àẫm bẫo sûå tiïëp cêån túái cấc bưå sûu àẩo:
- Chó àẩo vïì mùåt nghiïåp v vâ
têåp bẫn àõa, cấc ngìn tin úã cấc nûúác
phûúng phấp cưng tấc;

àưëi tấc;
- Chó àẩo vïì mùåt quẫn l nhâ nûúác
- Tiïëp thu vâ àấnh giấ tri thûác vïì khu
vûåc, vïì cấc àêët nûúác vâ dên tưåc nùçm àưëi vúái viïåc duy trò vâ phất triïín KGTT
trong chiïën lûúåc húåp tấc ca nûúác ta vâ hïå thưëng TT qëc gia.
thưng qua cú quan TT doanh nghiïåp vâ
Tẩi nhiïìu nûúác, viïåc chó àẩo vïì mùåt
cấc cú quan TT khấc;
nghiïåp v àûúåc thûåc hiïån thưng qua hưåi
- Múã rưång bưå sûu têåp tưíng húåp trong àưìng ca hïå thưëng, trong àố, cú quan
cú quan TT cưng lêåp vâ cấc tưí chûác TT TT àêìu ngânh àống vai trô ch chưët
doanh nghiïåp nhùçm thu thêåp TT vïì cấc (trûúâng húåp ÊËn Àưå, Thấi Lan,...).
Viïåc thûåc hiïån nhiïåm v quẫn l nhâ
nïìn vùn hoấ àõa phûúng vâ khu vûåc,
khuën khđch viïåc nghiïn cûáu, tòm hiïíu nûúác àưëi vúái hoẩt àưång TT nối chung
cấc nïìn vùn hoấ, lõch sûã vâ thûåc tiïỵn vâ hïå thưëng TT qëc gia nối riïng àûúåc
giao cho mưåt Bưå, nhû úã nûúác ta lâ Bưå
ca khu vûåc;
- Cung cêëp cấc dõch v giấ trõ gia Khoa hổc vâ Cưng nghïå.
ÚÃ nûúác ta, àïën nay, phêìn lúán cấc
tùng nhû cêåp nhêåt TT vïì mưi trûúâng
ngìn lûåc TT àïìu àûúåc hònh thânh trïn
kinh doanh ca cấc nûúác àùåc th;
- Tiïën hânh trao àưíi tri thûác bùçng cú súã sûã dng ngên sấch ca Nhâ nûúác.
viïåc thûåc hiïån cấc dõch v dõch cấc bâi Nhû vêåy, Nhâ nûúác lâ ch súã hûäu ca
bấo thđch húåp nhùçm truìn bấ trong phêìn tâi ngun thưng tin nây, vâ do
cưång àưìng doanh nghiïåp theo u cêìu vêåy, Nhâ nûúác côn cố trấch nhiïåm rêët
lúán trong viïåc thûåc hiïån chûác nùng
thûúâng xun hay u cêìu tûác thúâi;
quẫn l nhâ nûúác ca mònh àïí phất

- Xêy dûång cú súã hẩ têìng TT qëc
triïín, sûã dng vâ khai thấc cố hiïåu quẫ
gia àẫm bẫo viïåc tẩo dûång mưåt KGTT
cấc ngìn TT nây phc v cho phất
àûúåc kïët nưëi trong toân qëc nhùçm lâm
triïín àêët nûúác. Tuy nhiïn, theo chiïìu
tùng võ thïë ca Viïåt Nam trong khu vûåc
hûúáng phất triïín chung, Nhâ nûúác cêìn
vâ trïn qëc tïë.
cố cấc chđnh sấch àïí tûâng bûúác xậ hưåi
2.7. Nưåi dung 7- Tùng cûúâng hoẩt hoấ hoẩt àưång nây. Trong bưëi cẫnh àố,
àưång quẫn l nhâ nûúác àưëi vúái hïå thưëng Bưå KH&CN cêìn tùng cûúâng vâ àưíi múái
thưng tin KH&CN qëc gia
cú chïë vâ nưåi dung quẫn l àưëi vúái hoẩt
ÚÃ cấc mûác àưå khấc nhau, Hïå thưëng àưång TT. Cú quan quẫn l nhâ nûúác
12

THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2014


Nghiïn cûáu - Trao àưíi

cêìn sûã dng cấc phûúng tiïån:
- Cấc vùn bẫn phấp quy;
- Cấc tâi liïåu quy phẩm;
- Dûå ấn nhâ nûúác àêìu tû trûåc tiïëp;
- Dûå ấn nhâ nûúác tâi trúå;
- Cấc cú chïë àïí huy àưång vâ àa dẩng
ngìn vưën cho hoẩt àưång TT;
- Tưí chûác xêy dûång vâ phï chín cấc

chiïën lûúåc, chđnh sấch, cấc dûå ấn lúán
phất triïín hïå thưëng TT.
Trong quấ trònh thûåc hiïån quẫn l
nhâ nûúác cêìn thay àưíi phûúng thûác
kiïím tra, kiïím soất, àấnh giấ chêët
lûúång vâ hiïåu quẫ hoẩt àưång TT, sûã
dng cấc ngìn lûåc àûúåc Nhâ nûúác àêìu
tû cho hoẩt àưång ca hïå thưëng.

Viïåc thûåc hiïån nhûäng biïån phấp cố
tđnh chiïën lûúåc trïn àêy sệ tẩo àâ cho
cấc cú quan TT Viïåt Nam phất triïín
mẩnh vâ trúã thânh nhûäng cú quan TT
hiïån àẩi, àấp ûáng cấc tiïu chín vâ u
cêìu hưåi nhêåp qëc tïë.
Cëi cng, àïí khùỉc phc hiïån tûúång
cất cûá vïì TT, sûå trò trïå vâ côn nhiïìu
ëu kếm ca ngânh TT trong thúâi gian
qua, chng ta cêìn tẩo cú chïë thûåc hiïån
vúái sûå tham gia ca nhiïìu cú quan
(multiagency participation) nhû cố sûå
kïët húåp ca Bưå KHCN vúái cấc Bưå
Thưng tin vâ Truìn thưng, Bưå Vùn
hoấ, Thïí thao vâ Du lõch, Bưå Giấo dc
vâ Àâo tẩo, Bưå Kïë hoẩch vâ Àêìu tû, Bưå
Nưåi v.

Tâi liïåu tham khẫo
1. Boist, M.H (1995). Information Space: A framework for
learning in organizations, institutions and culture. London.

2. Grieves.M. (1998). Information Policy in the Electronic Age. Browker,. 270p.
3. UNESCO’s general Information Programme: The
Characteristics, Activities and Accomplishment.- Informamation Development, 1988, Vol. 4, pp 208-238.
4. Gray, J. (1988). National information Policies: Problems and Progress. London.
5. Montviloff V (1990). National information Policies.
Hanbook on the formulation, approval, implementation and
operation of Information Policy. Paris, Unesco.
6. Moore N, (1993). Information Policy and strategic
development: a framework for the analysis of policy objectives.- Aslib Proceedings, 45, 280-285.
7. Phan Àònh Diïåu (1995). Chûúng trònh phất triïín
CNTT vâ viïåc phất triïín kinh tïë úã nûúác ta. Hưåi thẫo qëc
gia vïì kinh tïë thưng tin trong Chûúng trònh cưng nghïå
thưng tin. Hâ Nưåi,

8. Chó thõ sưë 58 CT/TW ngây 17/10/2000 ca Bưå Chđnh
trõ vïì “Àêíy mẩnh ûáng dng vâ phất triïín CNTT phc v sûå
nghiïåp CNH, HÀH àêët nûúác”.
9. Àïì ấn tin hổc hoấ quẫn l hânh chđnh nhâ nûúác giai
àoẩn 2001 - 2005 (Ban hânh kêm theo Quët àõnh sưë
112/2001/QÀ-TTg ngây 25/7/2002 ca Th tûúáng Chđnh ph).
10. Kedrovskii O.V. (1998). Ngìn lûåc thưng tin vâ
chđnh sấch thưng tin. TC Thưng tin KH&CN, Sưë 7 (tiïëng
Nga)
11. Nguỵn Hûäu Hng. (2001). Têåp bâi giẫng vïì Chiïën
lûúåc vâ Chđnh sấch Thưng tin. H.,
12. Nguỵn Hûäu Hng (2005). Thưng tin: Tûâ l lån túái
thûåc tiïỵn. H: Vùn hốa & thưng tin, 835 tr.
13. Nguỵn Hûäu Hng (1998). Mưåt sưë quan àiïím vïì
xêy dûång chđnh sấch qëc gia vïì thưng tin trong thúâi k
CNH, HÀH. K ëu Hưåi thẫo khoa hổc. H.

14. Phinko. O. Phất triïín khưng gian thưng tin nûúác
Nga. TC Ngìn lûåc thưng tin Nga, 1998, Sưë 3 (tiïëng Nga)

(Ngây Tôa soẩn nhêån àûúåc bâi: 15-10-2013; Ngây phẫn biïån
àấnh giấ: 18-11-2013; Ngây chêëp nhêån àùng: 18-12-2013).
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2014

13