Hoạt động xuất bản với việc xây dựng nền văn hóa việt nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

MỤC LỤC


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài.
Trong sự nghiệp đổi mới đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã
hội dân chủ, công bằng và văn minh, tiến bước vững chắc lên chủ nghĩa xã
hội, Đảng ta khẳng định: Phát triển kinh tế là trọng tâm, công tác xây dựng
Đảng là then chốt; xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc vừa là mục tiêu, vừa là động lực để thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển. Trong Cương lĩnh xây dựng đất nước, Đảng ta đã xác định,
xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là một trong sáu đặc
trưng cơ bản của chế độ xã hội mới mà chúng ta xây dựng. Một trong những
nhiệm vụ hàng đầu của việc xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc chính là xây dựng tư tưởng, đạo đức và lối sống mới, đáp ứng yêu cầu
của sự nghiệp đổi mới đất nước.
Cùng với quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN,
đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và mở rộng quan hệ quốc tế trong xu
thế toàn cầu hóa, lối sống của nhân dân nước ta đã có những biến đổi đáng kể.
Mức sống của nhân dân được cải thiện đã tạo điều kiện để phát triển các nhu
cầu sáng tạo và hưởng thụ văn hóa của cá nhân và cộng đồng. Những thành
tựu to lớn của sự nghiệp đổi mới đã củng cố lòng tin của nhân dân vào con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Hàng loạt các giá trị mới được hình thành, góp phần làm đa dạng và phong
phú lối sống của các tầng lớp nhân dân. Sự tác động của quá trình phát triển
kinh tế thị trường và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã làm cho các
cá nhân, các nhóm xã hội năng động, cởi mở và giàu khả năng thích nghi với
biến đổi của môi trường trong nước và quốc tế. Giao lưu quốc tế ngày càng
mở rộng cũng tạo điều kiện cho nhân dân tiếp thu các giá trị tốt đẹp trong lối
sống của các dân tộc khác để bổ sung cho mình. Những mặt hạn chế của lối

2

sống nông thôn đang từng bước được khắc phục để phù hợp với xã hội đang
trên đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Tuy vậy, vấn đề lối sống và xây dựng lối sống hiện nay cũng đang đặt
ra những thách thức mới, đặc biệt là vấn đề kế thừa và phát huy các giá trị văn
hóa truyền thống để xây dựng lối sống mới trong bối cảnh phát triển kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại
hóa và mở rộng giao lưu, hợp tác quốc tế. Hiện tượng suy thoái đạo đức, lối
sống đã và đang diễn ra phức tạp. Những biểu hiện của nó ngày càng rõ nét
hơn và đến mức không thể không quan tâm. Lối sống thực dụng, tham nhũng,
lãng phí có xu hướng gia tăng, gây nhức nhối đời sống xã hội. Hội nghị lần
thứ mười, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IX đã nhận định: Khuyết
điểm nổi bật là tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng đạo đức, lối sống
chưa được ngăn chặn, nhiều mặt còn diễn biến phức tạp và trầm trọng hơn,
công tác đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu chưa đạt yêu cầu,
trong khi đó, tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng, kỷ cương xã hội không
nghiêm đã làm suy giảm lòng tin của nhân dân, gây bức xúc trong đời sống xã
hội.
Một trong những phương tiện tác động hữu hiệu vào văn hóa, công cụ
đắc lực của Đảng đó là xuất bản. Xuất bản được biết đến là ngành khoa học
mới được xây dựng ở nước ta từ những năm 80 của thế kỷ XX. Đảng ta đã sử
dụng công cụ truyền thông này nhằm tác động vào nền văn hóa, làm thanh lọc
nền văn hóa nước nhà. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài: “ Hoạt động xuất bản
với việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”
là một đề tài vừa có ý nghĩa lý luận, vừa có ý nghĩa thực tiễn cấp bách. Qua
đó, có thể thấy được vai trò to lớn của hoạt động xuất bản với văn hóa.
2. Tình hình nghiên cứu.
Vấn đề văn hóa và việc xây dựng lối sống là vấn đề đã được nhiều tập
thể, nhiều nhà khoa học nước ta và nước ngoài quan tâm, nghiên cứu những

mức độ khác nhau. Song có lẽ, những tác phẩm chuyên sâu vào vấn đề xuất
3


bản đối với việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân
tộc là chưa nhiều. Nhưng có thể kể đến những công trình nghiên cứu sau:
• Nguyễn Khoa Điềm (chủ biên) cùng tập thể tác giả đã thực hiện đề
tài khoa học cấp nhà nước KHxã hội 04-02: “Xây dựng nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội,
2001. Xuất phát từ sự tiếp cận văn hóa, những yếu tố cấu thành của nó, những
tiền đề lý luận và thực tiễn hoạt động văn hóa hơn nửa thế kỷ qua, nhóm tác
giả đã khảo sát thực trạng văn hóa, đạo đức lối sống, đặc biệt là của thanh
niên, qua đó đề xuất một số giải pháp để xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
• Công trình của GS Trần Đình Hượu với “Đến hiện đại từ truyền
thống” do Chương trình khoa học - công nghệ cấp nhà nước KX-07 xuất bản.
• Quyển giáo trình “Lý luận nghiệp vụ xuất bản”, tập 1_Học viện Báo
Chí và Tuyên truyền, Khoa Xuất bản, PGS. TS. Trần Văn Hải (Chủ
biên)_NXB Văn hóa – Thông tin cũng có đề cập đến sự tác động của xuất bản
đối với nền văn hóa.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu.
3.1.Mục tiêu:
Đi vào thế kỷ toàn cầu hóa, cả nhân loại năm châu họp chợ trong một
“thế giới phẳng” ngày nay, bản sắc văn hoá của mỗi quốc gia, dân tộc là
chứng minh thư tâm lý của dân tộc ấy, bây giờ có dịp được soi chiếu dưới
nhiều toạ độ, sẽ được bổ sung bởi nhiều lớp phù sa văn hoá mới để phát triển
cao hơn, đáp ứng với những yêu cầu ngày càng cao của lịch sử.
Trên cơ sở nghiên cứu về thực trạng nền văn hóa Việt Nam hiện nay,
bài tiểu luận sẽ đi sâu vào phân tích sự tác động của xuất bản với văn hóa.
Qua đó, nhận thức được vai trò to lớn của hoạt động xuất bản và đưa ra được

những giải pháp nhằm xây dựng nền văn hóa Việt Nam lành mạnh, tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc.

4


3.2.Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để giải quyết vấn đề này, cần phải làm rõ những nhiệm vụ:
- Trình bày cơ sở lý luận, nhận thức chung.
- Thực trạng hoạt động xuất bản ở nước ta hiện nay.
- Những giải pháp nâng cao chất lượng xuất bản trong xây dựng nền
văn hóa dân tộc.
4. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp luận duy vật biện chứng, thế giới quan của chủ nghĩa
Mác – Lenin.
- Trong bài tiểu luận, em đã sử dụng tư liệu là bài giảng của giảng viên,
tài liệu tham khảo trong giáo trình, những báo cáo thực tế trong các kì đại hội
của Đảng…Ngoài ra, khi sử dụng những phương pháp như so sánh, phân tích
tài liệu, tập hợp, thống kê, tổng hợp…nhằm rút ra những kết luận làm cơ sở
cho việc đề xuất các giải pháp.
5. Bố cục đề tài.
Bài tiểu luận gồm 3 phần: phần mở đầu, phần nội dung, phần kết luận
và phần tài liệu tham khảo.

‫٭‬

‫٭‬
‫٭‬

Trong qua trình tìm hiểu đề tài này, em xin gửi lời cảm ơn chân thành

đến thầy PGS.TS Trần Văn Hải đã có những bài giảng và những ý tưởng để
em hoàn thành bài tiểu luận này.

5


NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN, NHẬN THỨC CHUNG VỀ VẤN ĐỀ.
1. Những khái niệm liên quan đến hoạt động xuất bản.
1.1. Khái niệm về sách.

Từ thời cổ đại cho đến ngày nay, phát minh vĩ đại nhất của con người
là phát minh ra sách. Như Gorky từng nói: “Việc phát minh ra sách là một kỳ
công trong những kỳ công vĩ đại phức tạp nhất của xã hội loài người”.
Những tri thức mà sách mang lại là vô giá, bởi nó lưu truyền những giá trị tốt
đẹp từ thế hệ này sang thế hệ khác. Quá trình sáng tạo ra sách trải qua rất giai
đoạn và cũng nhiều vất vả. Đầu tiên, để sáng tạo ra sách, con người tạo ra chữ
viết và sau đó là nguyên liệu để viết sách, để rồi tạo ra một sản phẩm tuyệt mĩ
như vậy. Trong suốt quá trình phát triển của lịch sử loài người, sách đã trải
qua các hình thức: sách đất sét (ở Lưỡng Hà khoảng 4 ngàn năm TCN), sách
vỏ cây Papirus (ở Ai Cập 3000 năm TCN), sách da thú (ở Châu Âu thời cổ),
sách thẻ tre trúc (ở Trung Quốc cổ đại), sách giấy và ngày nay còn có sách
điện tử_một kỹ thuật tiên tiến của sách.
Sách in công nghiệp xuất hiện là một bước ngoặt có ý nghĩa cách mạng
trong lịch sử sách. Ông tổ phát minh ra in công nghiệp là Guytenberg, người
Đức vào thế kỷ 15. Phát minh của ông ra đời nhiều cuốn sách được in với số
lượng lớn và chất lượng cao, tạo ra nguồn cung cấp sách cho toàn thế giới.
Trên thực tế, có rất nhiều định nghĩa khái niệm về sách. Vậy, từ người
xưa cho đến ngày nay, con người quan niệm về sách như thế nào và chúng ta
có thể hiểu khái niệm sách sao cho khoa học.

Khái niệm sách đã được biến đổi cùng với sự phát triển của văn hóa
văn minh. “Việc biến tài liệu viết thành sách in được coi là biểu tượng cho
các chuyển biến trí tuệ và xã hội, đánh dấu sự ra khỏi trung cổ và biến tài

6


liệu viết thành một công cụ vô song của truyền thông”_Philippe Breton:
“Bùng nổ truyền thông_Sự ra đời một ý thức hệ mới”.
Trong thời Phục Hưng thế kỷ XVI, sách được hiểu như sau: Sách là
những ký hiệu nào đó (chữ cái, con số, nốt nhạc), được thể hiện trên những
vật liệu bất kỳ (đá, đất nung, vỏ cây, da, giấy…) thực hiện đồng thời nhiều
chức năng (thông tin, nhận thức, giáo dục…) mà người ta tiếp thu được bằng
thị giác (trừ loại sách dành cho người mù) định nghĩa của ông E.Baren Baum.
Tổ chức UNESCO_Ủy ban khoa học, giáo dục Liên Hợp Quốc, năm
1964 đã cho ra đời định nghĩa về sách như sau: Sách là xuất bản phẩm không
định kỳ, có số trang ít nhất là 49 trang (không kể trang bìa mặt).
Theo từ điển tiếng Việt, Trung tâm từ điển_ngôn ngữ. H1992, Hoàng
Phê chủ biên, “Sách là tập hợp một số lượng nhất định những tờ giấy có chữ
in, đóng gộp lại thành quyển”. Định nghĩa này chỉ mô tả hình thức vật chất
của sách in hiện đại.
Ngày nay, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin đã cho ra
đời loại sách mới, đó là sách điện tử. Sách điện tử là một loại hình sách mới
của thời đại thông tin, là sách của thời đương đại và tương lai. Sách điện tử là
loại sách không được in trên giấy, mà được lưu giữ và nhân bản trên các vật
liệu mang tin, hoặc được truyền bá trên mạng thông tin quốc tế Internet (như
là đĩa mềm, CD-Rom, ebook, sách trên mạng Internet…). Sự ra đời của sách
điện tử cũng là bước phát triển của khái niệm sách, làm cho nội dung khái
niệm mở rộng thêm.
Như vậy, có thể tổng quát khái niệm sách ở hai phương diện nội dung

và hình thức.
Về nội dung, sách là một sản phẩm văn hóa vật chất và tinh thần của
nhân loại đã có từ thời cổ đại, gắn liền với sự phát minh ra chữ viết. Nội dung
của sách chứa đựng các giá trị văn hóa tinh thần (các tác phẩm sáng tác hoặc
tài liệu biên soạn) thuộc tất cả các hình thái ý thức xã hội và nghệ thuật khác

7


nhau (chữ viết, hình vẽ, kí hiệu âm thanh, số hóa…), của các dân tộc khác
nhau, nhằm để lưu giữ, tích lũy, hoặc truyền bá rộng rãi trong xã hội.
Về hình thức, sách là một “khái niệm mở” – hình thức sách còn thay
đổi, được cấu thành bởi các dạng vật liệu khác nhau, theo các phương thức
chế tác và nhân bản khác nhau, tùy thuộc vào môi trường sống và sự phát
triển của khoa học – công nghệ ở mỗi thời đại. Các hình thức và thể loại sách
luôn luôn vận động, biến đổi theo sự phát triển của lịch sử và của khoa học –
công nghệ.
“Sách_đó là di huấn về tinh thần của thế hệ này đối với thế hệ khác,
đó là lời khuyên của những người già sắp từ giã cõi đời đối với người trẻ mới
bước vào cuộc sống, đó là mệnh lệnh của người đứng gác sắp hết giờ truyền
lại cho người đến gác thay…
Sách lớn lên cùng với loài người, sách kết tinh tất cả những học thuyết
làm rung động khối óc, kết tinh mọi khát vọng làm rung động trái tim, sách
ghi lại cuộc sống sôi nổi của loài người, được mệnh danh là lịch sử toàn thế
giới. Những trang sách không phải chỉ là quá khứ; Sách còn là phương tiện
giúp chúng ta làm chủ hiện tại, nắm lấy tất cả mọi chân lý và sức mạnh được
tìm ra qua nhiều đau khổ, đôi khi nhuốm đầy mồ hôi hòa với máu. Sách còn
là cương lĩnh của tương lai”_A.I.Ghec xen. Câu nói của Ghec xen dường như
đã cho ta thấu hiểu được những giá trị vĩnh cửu, đặc sắc ẩn chứa trong sách.
1.2. Khái niệm về xuất bản.

Các Mác nói rằng: “Xuất bản là đòn bẩy của văn hóa”. Công tác xuất
bản được đánh giá vô cùng quan trọng trong tiến trình thúc đẩy sự phát triển
của văn hóa.
Trong lịch sử văn minh, ngành xuất bản ra đời là sản phẩm của nền
văn minh nhân loại đã phát triển đến một giai đoạn nhất định. Nó vừa là thành
quả, vừa là công cụ thiết yếu thúc đẩy sự phát triển của văn minh nhân loại,
có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của văn minh.

8


Khái niệm xuất bản với tư cách là khái niệm của khoa học xuất bản là
sự khái quát hóa một quá trình hoạt động vừa là hoạt động sáng tạo tinh thần,
vừa là hoạt động sáng tạo vật chất. Nội hàm xuất bản do 3 yếu tố tạo thành:
Thứ nhất, xuất bản là hoạt động gia công biên tập đối với các tác
phẩm, làm cho nó phù hợp với nhu cầu của độc giả. Có thể thấy, xuất bản
không phải là sáng tác, xuất bản còn mài dũa cho các sáng tác trở thành một
tác phẩm hoàn chỉnh, đến tay độc giả một cách hoàn hảo nhất. Hơn nữa, xuất
bản còn phải lựa chọn đề tài sao cho phù hợp với độc giả, phù hợp với nền
văn hóa nước nhà.
Công việc biên tập viên được coi là mang tính sáng tạo nhất. Một câu
danh ngôn của các nhà xuất bản thế kỷ XX nói rằng: “Trong một nhà xuất
bản không có lĩnh vực nào được thần thánh hóa như công việc biên tập viên.
Biên tập viên chính là con chim đầu đàn trong vườn thượng uyển vạch đường
bay trên chân trời xuất bản, đồng thời có cái nhìn bao quát và xuyên suốt.
Biên tập viên không chỉ là con chim trong vườn thượng uyển mà còn là con
chuột xám nhỏ bé trong văn phòng bé nhỏ của mình với những công việc
thầm lặng của mình”. Biên tập viên phải chọn lọc được tác phẩm văn hóa có
sẵn, thúc đẩy, tổ chức sự sáng tạo của tác giả để có nhiều tác phẩm tinh thần.

Thứ hai, xuất bản là hoạt động nhân bản hàng loạt tác phẩm đã được
gia công, làm cho nó có một hình thức vật phẩm xác định (vỏ vật chất) để
cung cấp cho độc giả sử dụng. Xuất bản truyền thông đến công chúng bằng
các ấn phẩm “trung gian”. Việc nhân bản các ấn phẩm sẽ tạo ra ra số lượng
lớn đến với công chúng, tác dụng truyền bá sẽ cao hơn. Trong thời kỳ hiện
đại, các ấn phẩm có thể được truyền qua mạng internet. Đó được coi là bước
phát triển mới vượt bậc của ngành xuất bản, thúc đẩy ngành xuất bản ngày
càng hiện đại hơn.
Thứ ba, xuất bản là hoạt động truyền bá rộng rãi các sản phẩm xuất
bản đã hoàn thành sau quá trình sản xuất, nhân bản. Hoạt động truyền bá các
ấn phẩm đượi coi như là hoạt động phát hành xuất bản phẩm. Quá trình phát
9


hành vừa là quá trình thực hiện giá trị xuất bản phẩm vừa là công việc tuyên
truyền, phổ biến văn hóa, tạo ra nhiều nhu cầu văn hóa mới, mở rộng thị
trường xuất bản. Phát hành xuất bản phẩm vừa tuân theo quy luật thị trường,
vừa có vai trò điều tiết thị trường, xây dựng thị trường văn hóa lành mạnh,
theo định hướng phát triển của xã hội.
Như vậy, xuất bản là một sản phẩm của văn minh nhân loại, là công
cụ để thúc đẩy văn minh nhân loại phát triển. Sự phát triển của hoạt động xuất
bản gắn liền với sự phát triển của truyền thông xã hội. Xuất bản là khâu trung
gian giữa tác giả và bạn đọc, là quá trình đồng bộ, hoàn chỉnh, liên tục của 3
khâu: biên tập, nhân bản, phát hành. Xuất bản thực hiện một lúc 3 mặt chức
năng: chức năng tri thức, chức năng mỹ thuật, chức năng thương mại. Do đó,
xuất bản là một tổ hợp hoạt động phức tạp vừa là sản xuất vật chất, sản xuất
tinh thần và hoạt động thương mại; là tổ hợp của những hoạt động mang tính
chất nghề nghiệp khác nhau.
1.3.Khái niệm xuất bản phẩm.
Theo cách hiểu thông thường, xuất bản phẩm là các tác phẩm sau khi

gia công biên tập, qua chế bản, nhân bản để phât hành tới công chúng.
Điều 4 Luật xuất bản 20004 đã định nghĩa xuất bản phẩm như sau:
“ Xuất bản phẩm là tác phẩm, tài liệu về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã
hội, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn học, nghệ thuật được
xuất bản bằng tiếng Việt, tiếng dân tộc thiểu số Việt Nam, tiếng nước ngoài
và còn được thể hiện bằng hình ảnh, âm thanh trên các vật liệu, phương tiện
kỹ thuật khác nhau.
Tài liệu theo quy định của luật này bao gồm tài liệu tuyên truyền, cổ
động, hướng dẫn học tập, thi hành chỉ thị, nghị quyết của Đảng và pháp luật
của nhà nước; hướng dẫn kỹ thuật sản xuất; phòng chống thiên tai, dịch bệnh;
kỷ yếu hội thảo”.

10


2. Khái niệm về văn hóa.
Bản thân khái niệm văn hóa là rât rộng. Có rất nhiều ý kiến khác nhau
về văn hóa.
Một câu danh ngôn nói rằng:
“Văn hóa là cái còn thiếu khi ta đã học tất cả.
Văn hóa là cái còn lại khi ta đã mất tất cả”.
Câu nói toát lên giá trị vĩnh hằng của văn hóa. Những giá trị của văn
hóa được đúc kết lại của thế hệ này, truyền sang thế hệ khác. Hơn nữa, văn
hóa còn luôn cải tiến, xóa bỏ những cái lạc hậu, học hỏi những cái mới để tự
làm mới mình. Có thể thấy văn hóa không tự mất đi mà nó còn sản sinh ra
những giá trị văn hóa tiến bộ mới.
Theo Từ điển bách khoa Việt Nam, tập 4 cho rằng: “Văn hóa là toàn bộ
những hoạt động sáng tạo và những giá trị của nhân dân một nước, một dân
tộc về sản xuất vật chất và tinh thần trong sự nghiệp dựng nước và giữ
nước…”.

Ông Mayo, nguyên Tổng giám đốc UNESCO đưa ra khái niệm như
sau: “Văn hóa bao gồm tất cả những gì làm cho dân tộc này khác với dân tộc
khác từ những sản phẩm tinh vi hiện đại nhất cho đến những tín ngưỡng,
phong tục, tập quán, lối sống và lao động”. Khái niệm này vừa khái quát vừa
mang tính đặc thù.
Hồ Chí Minh cũng đưa ra quan niệm của mình về văn hóa như sau: “Vì
lẽ sinh tồn cũng như mục đích cuộc sống, loài người mới sáng tạo ra và phát
minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học,
nghệ thuật, những công cụ chon sinh hoạt hang ngày về mặc, ăn, ở và các
phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn
hóa”. Hồ Chí Minh còn quan niệm “văn hóa vừa là mục tiêu, vừa là động lực
cho sự phát triển xã hội”. Người coi văn hóa cũng như là một mặt trận, và các
cán bộ văn hóa cũng chính là chiến sĩ trên mặt trận ấy. Trong công cuộc xây
dựng nền văn hóa mới, Hồ Chí Minh cho rằng xây dựng nền văn hóa mới
11


phải đi đôi với xây dựng con người mới – con người chủ nghĩa xã hội. Hồ Chí
Minh quan niệm: “Văn hóa là tất cả những gì không phải thiên nhiên, nghĩa
là tất cả những gì do con người, ở trong con người và liên quan trực tiếp đến
con người”. Người dạy: “Vì lợi ích 10 năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm
trồng người”, “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội trước hết cần có những con
người xã hội chủ nghĩa”.
Như vậy, văn hóa là toàn bộ những giá trị do con người sáng tạo ra
trong quá trình hoạt động thực tiễn trên cả hai lĩnh vực sản xuất vật chất và
sản xuất tinh thần. Văn hóa của mỗi quốc gia, dân tộc được coi như là “tấm
thẻ căn cước” của chính bản thân con người trong cộng đồng.
Nhắc đến văn hóa ta không thể không tìm hiểu về hoạt động văn hóa.
Hoạt động văn hóa là khái niệm theo nghĩa hẹp của văn hóa, đó là một lĩnh
vực hoạt động của con người. Lĩnh vực văn hóa là những hoạt động đặc thù

của con người thể hiện ý thức muốn làm đẹp thêm cuộc sống của mình dưới
nhiều hình thức phong phú, đa dạng, ngày càng giàu chất sáng tạo, để biến cái
ý thức làm đẹp đó thành hiện thực cuộc sống. Hoạt động văn hóa chính là việc
sáng tạo ra các giá trị văn hóa, hay cũng chính là việc truyền bá các giá trị,
các sản phẩm văn hóa trong đời sống xã hội. Ngoài ra, đó còn là việc bảo tồn
các giá trị văn hóa dân tộc, giao lưu văn hóa nhân loại, trao truyền văn hóa
cho các thế hệ sau. Tổ chức đời sống văn hóa công cộng để tiêu dùng văn hóa,
biến các giá trị văn hóa tinh thần thành hiện thực cuộc sống.
Tóm lại, hoạt động văn hóa chính là quá trình hoạt động sáng tạo đặc
biệt của con người nhằm sản xuất, phổ biến và tiêu dùng các giá trị, các sản
phẩm văn hóa. Đó là quá trình sản xuất, tái sản xuất mở rộng các giá trị văn
hóa, đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần ngày càng tăng, xây dựng nền văn hóa
đa dạng của các dân tộc và nhân loại.
Phát triển văn hóa là một tất yếu khách quan của sự vận động của lĩnh
vực văn hóa nhằm đem tới sự biến đổi giá trị và hệ giá trị nhằm vươn tới cái
đẹp hơn cho cuộc sống của con người.
12


3. Ảnh hưởng của đời sống văn hóa đến hoạt động xuất bản.
Bản chất của công tác xuất bản là hoạt động truyền bá văn hóa. Công
tác xuất bản truyền bá nhứng giá trị văn hóa trong các xuất bản phẩm, làm
cho đời sống văn hóa xã hội được nâng cao .Các hoạt động sáng tạo văn hóa,
các hoạt động khác nhau của đời sống văn hóa đều có ảnh hưởng trực tiếp đến
hoạt động xuất bản.
Sản phẩm lao động của các nhà tri thức không thể đi đến được với bạn
đọc, không thể đi vào thực tiễn khi không có công tác xuất bản. Song, hoạt
động sáng tác của các nhà văn nghệ sĩ, các nhà khoa học chính là nguồn đề
tài, là những vật liệu cho sự phát triển của văn hóa. Các giá trị văn hóa được
các nhà văn đúc kết lại, tạo thành các tác phẩm, “đứa con tinh thần của mình”.

Các hoạt động văn hóa trong xã hội, như là quảng cáo, hội chợ sách…
đã phát triển nhu cầu tinh thần của con người, tạo ra nhu cầu truyền thông qua
sách báo, văn hóa đọc của con người tăng lên. Như vậy, tạo ra một thị trường
rộng mở cho công tác xuất bản phát triển.
Chất lượng giáo dục cao làm cho trình độ dân trí cũng được cải thiện
rõ rệt, nhu cầu đọc sách của con người cũng phát triển. Các công trình nghiên
cứu khoa học phát triển, các ngành văn hóa khác cũng tiến bộ lên sẽ thúc đẩy
xuất bản phát triển. Khi các công nghệ khoa học được áp dụng vào thực tiễn,
công nghệ của ngành xuất bản cũng được cải thiện làm cho năng suất và chất
lượng những ấn phẩm xuất bản tăng cao.
Tóm lại, hoạt động văn hóa chính là môi trường cho xuất bản sinh sôi
và phát triển. Các lĩnh vực của văn hóa đều có tác động đến công tác xuất
bản. Đời sống văn hóa tinh thần và vật chất của con người là nguồn tài liệu vô
giá cho công tác xuất bản khai thác và phát triển.
4. Xuất bản là một bộ phận thiết yếu của đời sống văn hóa, thúc đẩy phát
triển các hoạt động văn hóa khác.
Xuất bản là một hoạt động văn hóa: lựa chọn, gia công, truyền bá các
sản phẩm văn hóa. Nó là bộ phận thiết yếu của đời sống văn hóa. Bởi lẽ, trong
13


tổng thể các hoạt động văn hóa, công tác xuất bản có khả năng thực hiện có
hiệu quả hầu hết các nhiệm vụ cơ bản của hoạt động văn hóa.
Sáng tạo các giá trị văn hóa là công việc của các tác giả nghiên cứu,
sáng tác thuộc tất cả các hình thái ý thức xã hội khác nhau. Công tác xuất bản
chính là “bà đỡ” cho các tác phẩm ấy. Thông qua biên tập, công tác xuất bản
trực tiếp góp phần hoàn thiện, nâng cao chất lượng các tác phẩm văn hóa
được xuất bản. Xuất bản thâu tóm thành tựu đã có, trao đổi phân biệt giữa các
tác giả, từ đó thúc đẩy những giá trị văn hóa mới.
Khi một tác phẩm được xuất bản, đã định hình, cố định được sáng tác

đó và được phổ biến rộng rãi trong quần chúng. Lúc này, tài sản của tác giả
được đánh giá, tên tuổi được nhiều người biết đến. Như vậy sẽ kích thích sự
sáng tạo của các tác giả.
Công tác xuất bản còn là công cụ truyền bá, phân phối, bảo tồn các giá
trị văn hóa có hiệu quả cao. Sách là công cụ tích lũy văn hóa dân tộc, gìn giữ
những giá trị truyền thống. Những giá trị văn hóa truyền thống như lòng yêu
nước, chung thủy, cần cù…được giao lưu, tiếp biến với các giá trị văn hóa ở
trong nước và trên thế giới. Truyền bá, phổ biến văn hóa và hội nhập quốc tế
trong thời kỳ bùng nổ thông tin có nguy cơ mất bản sắc dân tộc. Do đó, công
tác xuất bản phải có vai trò thanh lọc các giá trị văn hóa, giữ gìn bản sắc dân
tộc, “hòa nhập nhưng không hòa tan”.
Sách và hoạt động xuất bản còn có vị trí đáng kể trong việc tổ chức đời
sống văn hóa cộng đồng. Sách góp phần làm cho cuộc sống tinh thần xã hội
thêm vui tươi, lành mạnh, giàu ý nghĩa. Qua các cuộc thi sách, triển lãm sách,
hội chợ sách…đời sống văn hóa xã hội được phong phú, tốt đẹp hơn. Sách và
các hoạt động xuất bản, truyền bá sách đã trở thành tiêu chí quan trọng để
đánh giá trình độ phát triển văn hóa, văn minh của mỗi quốc gia, dân tộc.
“Sách là những bậc thang tiến bộ của xã hội”_Gorky.

14


Công tác xuất bản là công cụ đấu tranh trực tiếp chống lại các tư tưởng
phản động, những tư tưởng sai trái với chuẩn mực xã hội, ngăn chặn âm mưu
“diễn biến hòa bình”, sự xâm lược và đồng hóa văn hóa từ bên ngoài.
Như vậy, xuất bản là một bộ phận quan trọng trong hoạt động văn hóa
xã hội, là nhân tố không thể thiếu trong đời sống văn hóa. Với những tác động
đó, công tác xuất bản có thể góp phần điều chỉnh xã hội, đẩy mạnh xây dựng
nền văn hóa dân tộc tiên tiến, đậm đà bản sắc, định hướng các giá trị văn hóa
tinh thần theo hướng “chân, thiện, mĩ”. Trình độ văn hóa chung của xã hội, sự

phát triển của văn học, nghệ thuật và khoa học có ảnh hưởng đến sự phát triển
của xuất bản. Đồng thời, hoạt động xuất bản cũng tác động mạnh mẽ đến các
hoạt động văn hóa khác. Cũng như mọi hoạt động văn hóa khác, mục tiêu cao
cả của công tác xuất bản là hướng tới hoàn thiện con người, đưa con người
vươn tới cái “chân, thiện, mĩ”, tạo nền tảng tinh thần và động lực cho sự phát
triển xã hội.
II. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở NƯỚC TA HIỆN
NAY.
1. Hoạt động sáng tạo những tác phẩm mới, thúc đẩy các tác phẩm mới
phát triển.
Hoạt động sáng tạo văn học, nghệ thuật phong phú hơn về nội dung và
đề tài, đa dạng hơn về hình thức, thể loại và phong cách biểu hiện. Một số tác
phẩm mới có giá trị tư tưởng và nghệ thuật được quần chúng hoan nghênh.
Nhiều hình thức văn hoá truyền thống được khôi phục. Các phương tiện thông
tin đại chúng, nhất là phát thanh truyền hình ngày càng phát triển, làm phong
phú những hình thức và phương tiện đưa văn hoá, văn nghệ đến với đông đảo
nhân dân. Một số hoạt động văn hoá được tổ chức trên quy mô cả nước, thu
hút hàng triệu lượt người tham gia. Giao lưu văn hoá với nước ngoài từng
bước được mở rộng.
Đội ngũ văn nghệ sĩ và cán bộ văn hoá gồm nhiều lớp kế tiếp nhau, trải
qua thử thách, ngày càng phát triển và trưởng thành. Trước khó khăn của đất
15


nước và những biến động quốc tế phức tạp trong mấy năm gần đây, đại bộ
phận vẫn tin tưởng, gắn bó với Đảng và sự nghiệp cách mạng của dân tộc, giữ
vững phẩm chất, đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển văn hoá, văn
nghệ.
Trên tinh thần xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc, nền văn hóa do dân, vì dân, cần phải xúc tiến sự đa dạng hóa trong sáng

tạo nghệ thuật, tạo mọi điều kiện thuận lợi để cho chủ thể sáng tạo văn hóa có
khả năng phát huy tối đa tiềm năng sáng tạo của mình. Đảng ta luôn tôn trọng
trí thức, văn nghệ sĩ, tôn trọng lao động, sáng tạo của các chủ thể sáng tạo văn
hóa. Do vậy, hoạt động sáng tạo các giá trị văn hóa mới diễn ra sôi nổi, tạo
luồng gió mới phát triển cho ngành xuất bản nước ta.
Trước hết phải nói rằng, với một năm có nhiều sự kiện trọng đại như
năm 2011, ngành xuất bản có những điều kiện thuận lợi để phát triển. Song
bên cạnh đó là không ít khó khăn do biến động kinh tế thế giới, là lạm phát,
giá cả trong nước tăng cao. Nhìn lại toàn bộ hoạt động của ngành năm qua, có
thể thấy nỗ lực vượt khó của các nhà làm sách ở những con số theo chiều
hướng gia tăng: toàn ngành xuất bản được 27.542 cuốn sách với 293,723 triệu
bản, tăng 7% về cuốn và 6% về bản so với năm 2010; xuất bản nhất thời cả
nước đạt 3.061 cuốn với 13,548 triệu bản, tăng 7% về số cuốn, 15% về bản.
Tuy nhiên, năm 2011, các nhà xuất bản (NXB) đăng ký kế hoạch xuất bản
58.065 cuốn, được xác nhận 55.988 cuốn, thực hiện 19.888 cuốn, chỉ đạt 36%
so với đăng ký... Một số NXB đăng ký kế hoạch xuất bản nhiều nhưng kết
quả thực hiện thấp, như NXB Thanh Niên (4,4%), Ðại học Công nghiệp TP
Hồ Chí Minh (7,4%), Ðồng Nai (9,3%), Ðại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh
(9%), Lao động (10%), Văn học (10%), Nông nghiệp (13%)...
Trong số 64 nhà xuất bản đang hoạt động, năm 2011, chỉ có 32 nhà
xuất bản có lợi nhuận trên 100 triệu đồng, 6 nhà xuất bản đạt lợi nhuận trên 1
tỷ đồng, số còn lại hoạt động kém hiệu quả, thậm chí làm ăn thua lỗ, phải nợ
nộp thuế.
16


Cũng trong năm 2011, về văn hóa phẩm, toàn ngành đã xuất bản được
hơn 26 triệu bản (giảm 19% so với năm 2010). Về đăng ký kế hoạch xuất bản,
toàn bộ các nhà xuất bản đăng ký kế hoạch xuất bản và được xác nhận gần
56.000 cuốn, thực tế chỉ thực hiện được gần 20.000 cuốn, bằng 36% so với số

đăng ký. Về thực hiện lưu chiểu, nhiều nhà xuất bản thực hiện nghiêm túc và
tiến bộ hơn trong việc nộp lưu chiểu (tăng 7% so với năm 2010) nhưng hiện
tượng chưa nộp lưu chiểu mà đã phát hành hoặc để dồn sách vào một thời
điểm mới nộp lưu chiểu vẫn chưa được khắc phục triệt để. Về liên kết xuất
bản, tỷ lệ xuất bản phẩm liên kết năm 2011 của các nhà xuất bản bình quân
chiếm 70%... Nhìn chung, các chỉ tiêu kinh tế trong năm 2011 của các nhà
xuất bản đạt thấp hơn so với năm 2010 nhưng các nhà xuất bản cũng đã có
nhiều nỗ lực để vượt qua khó khăn.
Về nội dung xuất bản phẩm, nhiều NXB xuất bản sách, tủ sách và tài
liệu phục vụ các ngày kỷ niệm trọng đại của đất nước, phục vụ nhiệm vụ
chính trị với hai sự kiện lớn là Ðại hội lần thứ XI của Ðảng, bầu cử Quốc hội
và Hội đồng nhân dân các cấp, với nhiều tác phẩm có giá trị như: Ðại tướng
Võ Nguyên Giáp - Danh tướng thế kỷ XX (NXB Quân đội nhân dân); Những
con đường huyền thoại (NXB Chính trị - Hành chính); Anh hùng Việt Nam
thời kỳ đổi mới (NXB Thông tin và Truyền thông); Văn kiện Ðại hội Ðảng
thời kỳ đổi mới và hội nhập (NXB Chính trị Quốc gia); Văn kiện Ðại hội
Ðảng lần thứ XI (tiếng Anh - Pháp - Nga, NXB Thế giới)... Một trong các
nhiệm vụ chính trị quan trọng có tính thời sự, cấp bách được các NXB chú
trọng là sách, tài liệu viết về chủ quyền biên giới và biển đảo Tổ quốc, đưa ra
những cơ sở mang tính pháp lý, góp phần khẳng định vị trí, lãnh thổ Việt
Nam. Bên cạnh đó là mảng sách với chủ đề Học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh, và kỷ niệm 100 năm Ngày Bác Hồ đi tìm đường cứu
nước. Trong lĩnh vực văn hóa, văn học, sách dành cho thiếu nhi, nhất là
truyện tranh Việt Nam được xuất bản nhiều hơn, thu hẹp khoảng cách "khủng
hoảng thừa" sách nước ngoài và "khủng hoảng thiếu" sách trong nước. Nhiều
17


bộ sách được cải tiến cả nội dung và hình thức, có giá trị nhân văn hấp dẫn
các em như cuốn Bến Nhà Rồng có thể bạn chưa biết, bộ truyện tranh Bi Bo

và Kim Quy, Nổ và tung (NXB Kim Ðồng); Bộ sách ảnh Việt Nam đẹp nhất
có tên Bác Hồ, Anh hùng Lĩnh Nam (NXB Trẻ)... Bên cạnh đó, mảng sách
của các tác giả trẻ trong và ngoài nước (chủ yếu Trung Quốc) tập hợp từ các
blog cá nhân được xuất bản nhiều, phản ánh những tâm tư tình cảm của lớp
trẻ trong đời sống hiện đại được đông đảo bạn trẻ đón nhận. Một loại hình
xuất bản mới bên cạnh sách in truyền thống là sách điện tử cũng được một số
NXB bắt đầu thực hiện. Nhìn chung, các xuất bản phẩm xuất bản nhằm tôn
vinh những thành quả của đất nước đã đạt được, dưới sự lãnh đạo của Đảng
Cộng sản Việt Nam, tôn vinh những đóng góp to lớn của nhiều thế hệ người
Việt Nam trong quá trình chiến đấu, bảo vệ chủ quyền và xây dựng đất nước
phát triển…
Trong suốt quá trình phát triển, quan điểm xuyên suốt và nhất quán của
Đảng ta luôn coi báo chí và xuất bản là hai bộ phận quan trọng trên mặt trận
tư tưởng-văn hóa. Nếu như báo chí là công cụ đắc lực để tuyên truyền, vận
động nhân dân tham gia các phong trào cách mạng, cổ vũ, biểu dương những
tấm gương tốt, đấu tranh với những cái xấu, cái ác và là vũ khí sắc bén tấn
công kẻ thù nhờ tính thời sự, sức mạnh lan tỏa thì xuất bản, với đặc thù của
mình, có vai trò quan trọng trong xây dựng nền tảng tinh thần và nền tảng tri
thức của xã hội, làm nên những giá trị lâu dài và bền vững. Chỉ thị 42-CT/TW
về Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản đã khẳng định rất rõ
quan điểm này.
Trên phương diện quản lý nhà nước, Luật Xuất bản đã xác định rõ 4
loại hành vi bị cấm trong trong hoạt động xuất bản gồm: tuyên truyền chống
lại Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; phá hoại khối đại đoàn
kết toàn dân tộc; tuyên truyền, kích động chiến tranh xâm lược, gây hận thù
giữa các dân tộc và nhân dân các nước; kích động bạo lực; truyền bá tư tưởng
phản động, lối sống dâm ô, đồi trụy, hành vi tội ác, tệ nạn xã hội, mê tín dị
18

đoan, phá hoại thuần phong mỹ tục; tiết lộ bí mật của Đảng, Nhà nước, bí mật
quân sự, an ninh, kinh tế, đối ngoại, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác
do pháp luật quy định; xuyên tạc sự thật lịch sử; phủ nhận thành tựu cách
mạng; xúc phạm dân tộc, vĩ nhân, anh hùng dân tộc; vu khống, xúc phạm uy
tín của cơ quan, tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân.
Cùng với các quy định chung này, còn có một số quyết định khác có
tính quy phạm điều chỉnh việc nói, viết về nhân vật, sự kiện lịch sử, tôn
giáo...; đưa ra nhận định, đánh giá chính thức của Đảng và Nhà nước về một
số nội dung thuộc phạm vi phức tạp, nhạy cảm.
Thực hiện những quy định mà Đảng và Nhà nước ban hành, các nhà
xuất bản cũng như các tác giả đã có những đóng góp của mình vào công cuộc
xây dựng nền văn hóa chung.
Trong giai đoạn đổi mới này, những tác phẩm ra đời đã mang lại cho
đời sống văn hóa xã hội nhiều màu sắc hơn. Mảng đề tài về chiến tranh được
phác họa dưới cái nhìn khác nhau của mỗi nhà văn. Những sáng tác rất được
chú ý như: “Nhật ký Đặng Thùy Trâm”, “Nhật ký Lê Anh Xuân”, “Mãi mãi
tuổi hai mươi” của Nguyễn Văn Thạc, ,“Người sót lại của rừng cười” của
Nguyễn Thị Hảo, “Tướng về hưu”…Tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” của
Bảo Ninh đã đạt giải sách hay 2011 Nikkei – Châu Á.
Tác phẩm giành cho thiếu nhi hay những tác phẩm mang nhiều triết lý
của nhà văn cũng được phát triển. Tác phẩm ‘Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ”,
“Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” của Nguyễn Nhật Ánh đã lôi cuốn độc giả
với cách viêt giản dị, chân thật, gần gũi với tuổi thơ của bao người.
Truyện dài "Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ" của nhà văn Nguyễn Ngọc
Thuần (giải A cuộc thi sáng tác văn học thiếu nhi năm 2002 do NXB Trẻ và
Hội Nhà văn Tp HCM tổ chức, giải Peter Pan 2008 của Ủy ban quốc tế về
sách dành cho thiếu nhi tại Thụy Ðiển)
Nguyễn Ngọc Tư đã có những sáng tác độc đáo như: “Gáy người thì
lạnh”, “Cánh đồng bất tận”…Tác phẩm “Cánh đồng bất tận” đã gây tiếng
19

vang lớn trong nền văn hóa đọc của công chúng. Tác phẩm lột tả cảnh đời éo
le, khổ cực của người nông dân vùng sông nước, đặc biệt là số phận của
những người phụ nữ.
Và còn hàng loạt tác phẩm xuất sắc khác cũng lôi cuốn bạn đọc.
Phát triển văn hóa phải gắn liền với kế thừa một cách sáng tạo. Đó là
nguyên lý đúng đắn của phát triển văn hóa trong bất cứ thời đại nào. Công
việc đó đòi hỏi bản lĩnh, tư duy chính trị nhạy cảm, sắc bén và trên tất cả, là
cái “tâm” của người làm công tác văn hóa nói chung và những người làm
công tác xuất bản nói riêng, mang món ăn tinh thần giá trị đến độc giả với tất
cả trách nhiệm một công dân đối với xã hội, của một người làm văn hóa đối
với nhân dân lao động.
2. Công cuộc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống.
Bảo tồn văn hóa không phải là hoạt động cản trở sự phát triển văn hóa,
mà trong một chừng mực nào đó còn là cơ sở cho sự phát triển văn hóa theo
đúng hướng. Bản thân quá trình phát triển văn hóa có sự đào thải yếu tố văn
hóa lỗi thời, lạc hậu, không phù hợp với hiện thực khách quan. Sẽ là sai lầm
khi coi bảo tồn văn hóa triệt tiêu sự phát triển văn hóa và ngược lại phát triển
văn hóa sẽ triệt tiêu bảo tồn văn hóa. Bảo tồn và phát triển văn hóa có thể
được coi là thúc đẩy nhau; bảo tồn văn hóa giữ vai trò là cơ sở góp phần thúc
đẩy phát triển văn hóa. Bên cạnh đó, thông qua phát triển văn hóa, con người
nhận thức và thực hiện hoạt động bảo tồn văn hóa nhằm thể hiện bản sắc
riêng của mình. Cũng bởi tầm quan trọng của việc bảo tồn văn hóa mà trong
quá trình phát triển chứa đựng sự đánh giá, xác lập vị thế của yếu tố văn hóa
mới dựa trên nền tảng giá trị đã được bảo tồn.
Lịch sử tồn tại và phát triển của dân tộc Việt Nam luôn luôn gắn liền
với quá trình bảo tồn và phát triển văn hóa truyền thống dân tộc. Trong lịch sử
bảo tồn và phát triển văn hóa truyền thống dân tộc, Việt Nam luôn luôn thể
hiện bản lĩnh vững vàng trước sự du nhập của những trào lưu văn hóa ngoại

lai.
20


Hiện nay, xu thế mở cửa, giao lưu, hội nhập văn hóa ngày càng trở nên
sâu rộng, bản lĩnh văn hóa Việt Nam đang phái đối mặt trực tiếp với những
thách thức lớn, liên quan đến sự sống còn của dân tộc. Trong việc xử lý mối
quan hệ giữa bảo tồn và phát triển hệ giá trị văn hóa truyền thống dân tộc với
tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập
quốc tế có ý nghĩa to lớn.
Công cuộc bảo tồn các giá trị văn hóa dân tộc đã được các nhà văn hóa
chú trọng, và hàng loạt các tác phẩm đã được ra đời, đến với độc giả. Những
tác phẩm khắc họa chân dung các anh hùng dân tộc, các giá trị văn hóa truyền
thống của dân tộc.
Các tác phẩm về cuộc vận động “Học tập và làm việc theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh”, “40 năm thực hiện di chúc Bác Hồ”, sách kỷ niệm
ngày lễ lớn…được chú trọng phát triển.
Công trình “Thăng Long ngàn năm văn hiến” của nhà xuất bản Hà
Nội với gần 100 cuốn nghiên cứu.
Đặc biệt, những cuốn “Hồ Chí Minh” toàn tập không chỉ được bảo tồn
trên sách giấy mà giờ đã được sản xuất bằng sách điện tử, nhằm lưu giữ lâu
dài những giá trị về tư tưởng của Bác.
Quyển sách "Võ Nguyên Giáp - Hào khí trăm năm" của tác giả Trần
Thái Bình (NXB Trẻ).
"Đại Việt sử ký toàn thư" do Công ty Văn hóa Đông A và Nhà xuất bản
Khoa học xã hội liên kết thực hiện. Năm 2011, quyển sách đã chính thức
được giải Vàng sách đẹp do Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức ngày
25/12/2011. Quyển sách trở nên hoàn hảo hơn, được mệnh danh là “sách xưa
chưa bao giờ cũ” với người Việt Nam.
Những giá trị nhân văn, lòng yêu nước hay đề tài về con người vẫn

được các nghệ sĩ, các nhà văn chú trọng khai thác.
Những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc ngày càng cần phải
được lưu giữ và bảo tồn. Đây có thể được coi là những minh chứng cho một
21


nền văn hóa Việt Nam đa sắc màu dân tộc nhưng vẫn thống nhất trong cùng
một giá trị, tạo nên một nền văn hóa đậm đà bản sắc. Bảo tồn những giá trị
truyền thống, lưu giữ cho những thế hệ sau hiểu rõ về nền văn hóa của dân tộc
mình, tạo nên lòng yêu nước để họ có thế chung tay xây dựng đất nước giàu
đẹp hơn.
3. Giao lưu văn hóa trong nước, tiếp biến với các giá trị văn hóa trên thế
giới.
Công tác xuất bản cũng rất chú trọng đến việc giao lưu văn hóa với các
địa phương trong nước. Các cuộc triển lãm sách được mở rộng cả về quy mô
và chất lượng. Tại đây, bạn đọc được thưởng thức những tác phẩm đặc sắc
không chỉ ở trong nước mà còn có sự góp mặt của các tác phẩm nước ngoài.
Triển lãm - Hội chợ sách quốc tế Việt Nam lần thứ III năm 2010, với
chủ đề "1000 năm Thăng Long - Hà Nội" đã khai mạc tại trung tâm triển
lãm Giảng Võ. Đây được coi là triển lãm sách lớn của nước ta. Cuộc triển lãm
đã giới thiệu về bạn đọc nhiều tác phẩm, đặc biệt là những tác phẩm về 1000
năm Thăng Long – Hà Nội.
Hướng tới ngày Sách và Bản quyền thế giới 23/4, Thư viện Quốc gia
Việt Nam phối kết hợp với một số cơ quan, Ban ngành Trung ương, Hà Nội và
một số thư viện tỉnh, thành phố tổ chức Ngày hội đọc sách năm 2012 với chủ
đề: “Sách - Tri thức: Khởi nguồn thành công”. Với những đổi mới về
nội dung, hình thức hoạt động, Ngày hội đọc sách năm 2012 tiếp tục khẳng
định những giá trị to lớn của việc đọc sách, tôn vinh tác giả, tác phẩm, ngành
xuất bản, in, phát hành và thư viện Việt Nam, nhằm nâng cao nhận thức của
cộng đồng về vai trò quan trọng của việc đọc sách, thực thi và bảo hộ quyền tác

giả, vai trò của thư viện – môi trường đọc và học tập suốt đời của công chúng
trong và ngoài nước.
Một trong những sự kiện đặc biệt là hoạt động triển lãm giới thiệu
những tác phẩm đạt giải thưởng "sách hay, sách đẹp" từ năm 2005 đến năm

22


2011; sách quí, sách cổ; sách trên những chất liệu đặc biệt và sách có kích
thước to nhất, nhỏ nhất.
Triển lãm đã giới thiệu tới mọi người dân về sự đa dạng, phong phú cũng
như quý, hiếm của sách Việt Nam. Các loại tài liệu từ cổ đến kim, tài liệu lạ, độc
bản, các sách hay đạt giải... đều đã được lựa chọn, trưng bày, giới thiệu tại Triển
lãm " Sách hay, Sách đẹp, Sách quí".
Giao lưu với nhà văn Masatsugu Ono về tác phẩm mới “Tiếng hát
người cá”.
Nhà xuất bản Trẻ phối hợp với Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản
tại Việt Nam – Japan Foundation và trường Đại học Hoa Sen đã tổ chức buổi
trò chuyện văn học với Masatsugu Ono, một trong những nhà văn thế hệ mới
của Nhật Bản, về tập truyện “Tiếng hát người cá” đã từng đoạt nhiều giải
thưởng, đã được dịch ra tiếng Việt và được Nhà xuất bản Trẻ xuất bản vào
2/2012.
Nước ta đã tham gia các hội triển lãm sách trên thế giới như ở Trung
Quốc, Nga, Đức, Mĩ…
Việc mua bản quyền và phát hành những tác phẩm văn hóa của thế giới
cũng được phát triển. Những năm qua, gây ra một làn sóng đọc sách cho độc
giả với những cuốn sách như “Biên niên ký chim vặn dây cót”, “Rừng Na
Uy”, “Thế giới phẳng”…
Hoạt động giao lưu đọc sách “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” của nước ta
với nước bạn Lào đã được diễn ra vào 5/2011. Đây là một sự kiện quan trọng

trong đời sống văn hóa giữa hai nước, giúp bạn đọc Lào hiểu hơn về chủ
nghĩa anh hùng cách mạng của Việt Nam mà liệt sỹ Đặng Thùy Trâm là một
con người tiêu biểu. Hoạt động giao lưu thắt chặt tình đoàn kết giữa hai nước
Việt – Lào.
Giao lưu văn hóa là hoạt động thiết thực và có ý nghĩa, nhất là trong xu
thế hội nhập hiện nay. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện
nay, Việt Nam chủ động giao lưu văn hóa và phát huy những lợi thế so sánh
23


của mình, giới thiệu với thế giới những tiềm năng, thành tựu văn hóa, những
hình ảnh về đất nước, về con người Việt Nam, đồng thời vừa là điều kiện để
Việt Nam có thể tiếp nhận tinh hoa văn hóa nhận loại làm phong phú , đa
dạng và hoàn thiện hơn nền văn hóa Việt Nam.
Mở cửa giao lưu văn hóa, hợp tác với bên ngoài sẽ đón nhận, chọn lọc,
tiếp thu nhiều cái tốt, cái tích cực, nhưng cũng phải đối mặt với không ít cái
xấu, cái tiêu cực. Tuy nhiên, không vì lo sợ cái xấu, cái tiêu cực để rồi chúng
ta đóng cửa, sống biệt lập. Cách làm như vậy không những kìm hãm sự phát
triển mà còn không khẳng định được bản sắc dân tộc, không phát huy được
sức mạnh nội sinh, không loại bỏ được yếu tố mang tính lạc hậu, bảo thủ.
Do đó, trong quá trình giao lưu, ta cần tránh những luồng văn hóa
không phù hợp với các giá trị truyền thống của dân tộc, những “hạt sạn” trong
văn hóa. Vừa giao lưu học hỏi những giá trị tiến bộ, vừa lưu giữ và bảo tồn
các giá trị truyền thống là một trong những nguyên tắc cần thiết để nước ta
xây dựng thành công “nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc”.
III. GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG XUẤT BẢN TRONG
CÔNG CUỘC XÂY DỰNG NỀN VĂN HÓA VIỆT NAM TIÊN TIẾN,
ĐẬM ĐÀ BẢN SẮC DÂN TỘC.
1. Một số hạn chế còn tồn tại trong công tác xuất bản.

Hoạt động xuất bản những năm qua vẫn còn hiện tượng đi chệch định
hướng chính trị, xa rời tôn chỉ, mục đích, còn để lọt một số cuốn sách có
những nội dung sai sót, sai lệch về tư tưởng, chính trị, định hướng thẩm mỹ,
lối sống, ảnh hưởng không tốt đến tư tưởng, tình cảm, đạo đức của bạn đọc,
nhất là giới trẻ.
Trên phương diện nội dung, xuất hiện những tác phẩm có nội dung sai
trái, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, chống lại Đảng.
Quá lạm dụng tiểu thuyết tình cảm, tình dục, bạo lực, tiểu thuyết nước
ngoài…kích thích lối sống gấp, thực dụng gây tác động đến tư tưởng, văn hóa
24


của giới trẻ. Ví dụ như tác phẩm “Chàng trai trong truyện tranh”_NXB
Thanh Hóa, cuốn “Sợi xích”…
Các bài phóng sự xã hội, điều tra về các vụ án lớn hoặc những mặt trái
của xã hội một cách dày đặc cùng với cách rút tít giật gân câu khách đã gây
sự phản cảm, làm cho người đọc có cái nhìn bi quan về cuộc sống.
Trên phương diện hình thức, tồn tại những tác phẩm không có thẩm
mỹ, hoặc là rút tít giật gân không đúng với chủ đề nội dung.
Ví dụ như tác phẩm “Cọng rêu dưới đáy ao”_NXB Hội Nhà Văn Việt
Nam.
“Đường rừng”, “Gái điếm”_NXB Văn Học.
Vấn đề vi phạm bản quyền cũng trở nên phổ biến. Ngày 26/10/2004
Việt Nam đã tham gia công ước Berne về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Song,
về việc thực hiện công ước ở nước ta chưa được tốt. Vi phạm bản quyền
không chỉ sách trong nước mà cả sách nước ngoài.
Như quyển sách “Rừng Na Uy”_tác giả Mura Kami (Nhật) vừa được
công ty Nhã Nam mua bản quyền và ấn hành thì đã lập tức có mặt trên trang
web e-book.com.
Tương tự như “Chạy án” của Nguyễn Như Phong cũng đã bị phát tán

trên trang web thuvien-ebook.
Việc in lậu và phát tán sách lậu vẫn là vấn đề nhức nhối và khó khắc
phục nhất trong hoạt động xuất bản. Hàng loạt các ấn phẩm trong và ngoài
nước được in lậu và phát tán trong thị trường sách nước ta, đặc biệt là các tác
phẩm về tình yêu, tình cảm, truyện ma…
Do quá coi trọng hiệu quả kinh tế, một số nhà xuất bản đã xuất bản
sách xa rời tôn chỉ, mục đích như sách về tử vi, bói toán, mê tín dị đoan…
Việc quản lý vẫn chưa sát với thực tiễn, làm cho hoạt động xuất bản
còn có những tác phẩm có ảnh hưởng xấu. Công tác kiểm tra, rà soát các tác
phẩm của cơ quan có thẩm quyền chưa thật tốt nên đã để lọt những tác phẩm
mang những yếu tố trái với giá trị đời sống văn hóa xã hội.
25