Module Giáo dục thường xuyên 1- Giáo dục thường xuyên trong hệ thống giáo dục quốc dân - Thái Thị Xuân Đào

THÁI THỊ XUÂN ĐÀO

MODULE gdtx

1
Gi¸o dôc th−êng xuyªn
trong hÖ thèng gi¸o dôc
quèc d©n

|

7


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

—
—
—
—
—

8

|

Giáo d c th ng xuyên hay còn g i là giáo d c không chính quy
Vi t Nam là xu th phát tri n t t y u không ch các n c trên th gi i,
trong khu v c, mà c Vi t Nam tr c nhu c u h c t p su t i ngày
càng t ng, ngày càng a d ng c a m i ng i dân.
ng, Nhà n c và Qu c h i ã s m quan tâm phát tri n giáo d c th ng

xuyên (tr c ây là bình dân h c v , BTVH) và ã có nhi u ch tr ng,
chính sách phát tri n giáo d c th ng xuyên.
T 2000 n nay, c bi t sau n m 2005, giáo d c th ng xuyên ã c
Lu t Giáo d c n m 2005 kh ng nh là m t trong 2 b ph n c u thành
c a h th ng giáo d c qu c dân.
Module này s c p t i nh ng v n , n i dung ch y u sau ây:
Giáo d c th ng xuyên và m t s khái ni m có liên quan (giáo d c
không chính quy, giáo d c phi chính quy, giáo d c ng i l n, giáo d c
ngoài nhà tr ng, h c t p su t i, xã h i h c t p...).
i t ng, ch c n ng và nhi m v c a giáo d c th ng xuyên.
Quá trình phát tri n c a giáo d c th ng xuyên t 1945 tr l i ây.
V trí, vai trò c a giáo d c th ng xuyên trong h th ng giáo d c qu c dân.
Xu th và gi i pháp phát tri n giáo d c th ng xuyên trong nh ng th p k
u c a th k XXI.
ây là module có ý ngh a quan tr ng mà m i GV tham gia giáo d c th ng
xuyên c n ph i hi u tr c khi tìm hi u nh ng v n chuyên môn khác
c a giáo d c th ng xuyên.

MODULE GDTX 1


B. MỤC TIÊU
1. MỤC TIÊU CHUNG
Module này nh m giúp GV giáo d c th ng xuyên có c nh ng hi u
bi t c b n v giáo d c th ng xuyên, v v trí, vai trò, i t ng, ch c
n ng, nhi m v c a giáo d c th ng xuyên trong h th ng giáo d c qu c
dân, v l ch s phát tri n giáo d c th ng xuyên và c ng nh v các xu
th và gi i pháp phát tri n giáo d c th ng xuyên trong nh ng th p k
u c a th k XXI.
2. MỤC TIÊU CỤ THỂ

H c xong module này, ng i h c có th
2.1. VỀ KIẾN THỨC

— Phân bi t c s khác nhau gi a “giáo d c th ng xuyên” v i các khái
ni m có liên quan nh “giáo d c chính quy”, “giáo d c không chính quy”,
“giáo d c phi chính quy” và “giáo d c ng i l n”.
— Nêu lên c i t ng, ch c n ng và nhi m v c a giáo d c th ng xuyên.
— Trình bày c m t cách s l c s phát tri n c a giáo d c th ng
xuyên Vi t Nam t 1945 n nay.
— Nêu lên c v trí, vai trò c a giáo d c th ng xuyên trong h th ng
giáo d c qu c dân.
— Trình bày c các xu th và gi i pháp phát tri n giáo d c th ng xuyên
trong nh ng th p k u c a th k XXI.
2.2. VỀ KĨ NĂNG

— Bi t v n d ng, liên h th c t phát tri n giáo d c th ng xuyên hi n nay
c n c nói chung và a ph ng nói riêng.
2.3. VỀ THÁI ĐỘ

—

Tin t ng và yên tâm làm vi c h n trong l nh v c giáo d c th ng xuyên.

GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

9

C. NỘI DUNG
Hoạt động 1: Tìm hiểu sự khác nhau giữa “giáo dục thường xuyên”
với một số khái niệm có liên quan.
1. MỤC TIÊU

Sau ho t ng này, ng i h c có th phân bi t c s khác nhau gi a
“giáo d c th ng xuyên”v i các khái ni m có liên quan nh “giáo d c
chính quy”, “giáo d c không chính quy”, “giáo d c phi chính quy” và
“giáo d c ng i l n”.

2. THÔNG TIN CƠ BẢN

“Giáo d c th ng xuyên” (Continuing Education) và m t s khái ni m
khác nh giáo d c không chính quy, giáo d c ng i l n và giáo d c ngoài
nhà tr ng là nh ng khái ni m khác nhau. Tuy nhiên, chúng không ph i là
nh ng c p ph m trù khái ni m i l p nhau mà còn giao thoa v i nhau.
Vì v y, nhi u khi chúng còn c s d ng v i ngh a t ng ng.
— Giáo d c ng i l n(Adult Education) ch s giáo d c dành cho ng i l n,
là khái ni m i l p v i giáo d c tr em. Ng i l n có th h c theo nhi u
hình th c khác nhau (chính quy, không chính quy và phi chính quy).
Tuy nhiên, giáo d c ng i l n nhi u khi còn c hi u theo ngh a h p
ch là giáo d c không chính quy dành cho i t ng ng i l n thi t thòi,
có trình v n hoá h n ch .
— Giáo d c ngoài nhà tr ng(Out of school Education) ch s giáo d c c
ti n hành ngoài nhà tr ng, là khái ni m i l p v i giáo d c trong nhà
tr ng. Tr em ngày nay có th h c c trong nhà tr ng và ngoài nhà
tr ng và ng i l n c ng v y. Tuy nhiên, giáo d c trong nhà tr ng còn
c hi u theo ngh a h p ch dành cho tr em và Giáo d c ngoài nhà
tr ngch dành cho ng i l n và tr em th t h c.
— Giáo d c không chính quy(Non — formal Education) th ng c hi u là

b t c ho t ng giáo d c có t ch c, có h th ng nào c ti n hành
ngoài h th ng giáo d c chính quy nh m cung c p c h i h c t p khác
nhau cho các nhóm i t ng khác nhau. ây là khái ni m i l p v i
khái ni m “giáo d c chính quy” — là h th ng/b ph n giáo d c ã c
th ch , có c u trúc ch t ch , theo c p l p và c ti n hành trong

10

|

MODULE GDTX 1


các th ch (nhà tr ng), b i i ng GV c tr l ng, theo ch ng
trình chung, c nh và c c tr ng b i tính ng nh t, tính c ng r n,
v i nh ng c u trúc ngang và d c (tu i — l p, nh ng chu trình và c p b c)
và có tiêu chí nh p h c. Giáo d c không chính quy theo quan ni m c a
các n c không có c u trúc ch t ch , không theo c p l p, không d n t i
v n b ng, ch ng ch , c t ch c m i n i trong nhà tr ng và ngoài
nhà tr ng, các trung tâm giáo d c th ng xuyên, trung tâm h c t p
c ng ng, b i i ng GV ch y u là nh ng ng i tình nguy n viên,
không ph i là biên ch nhà n c và không có ch ng trình chung cho c
n c, cho m i i t ng, m i vùng mi n… Tuy nhiên, giáo d c th ng
xuyên Vi t Nam còn có m t phân h t ng ng v i giáo d c chính
quy ( ó là BTVH và t i ch c). Phân h này h c theo ch ng trình t ng
ng v i ch ng trình chính quy cùng c p d n t i v n b ng c p, ch ng
ch cùng c p và vì v y c ng theo ch ng trình chung, c nh và c
c tr ng b i tính ng nh t, tính c ng r n, v i nh ng c u trúc ngang
và d c (tu i — l p, nh ng chu trình và c p b c) và có tiêu chí nh p h c.
V i phân h này, giáo d c th ng xuyên có b ph n GV c tr l ng

(GV c h u) và c t ch c t i các trung tâm giáo d c th ng xuyên.
— Giáo d c phi chính quy (Informal Education): Ch s giáo d c không có
m c ích, ng u nhiên ho c c ti n hành b i t ch c/c quan không
có ch c n ng chính là giáo d c nh các b , ban, ngành, oàn th , các
ph ng ti n thông tin i chúng (báo chí, truy n hình, truy n thanh…),
các thi t ch v n hoá (th vi n, b o tàng, nhà v n hoá, i m b u i n —
v n hoá xã, ình, chùa, nhà Rông…). Tuy nhiên giáo d c phi chính quy
ôi khi c s dung v i ngh a Giáo d c không chính quy. Hi n các nhà
khoa h c còn ang tranh cãi li u có “Informal Education” hay không hay
ch có “Informal Learning”. B i vì ã là giáo d c thì ph i có m c ích,
có k ho ch, có t ch c. M t s n c còn s d ng “Informal Education”
ch các ch ng trình giáo d c c a các ph ng ti n thông tin i
chúng (báo, ài, tivi, th vi n, b o tàng…).
— Giáo d c th ng xuyên (Continuing Education): c hi u là s giáo d c
ti p t c sau giáo d c ban u/sau giáo d c c b n (sau xoá mù ch hay
sau giáo d c ti u h c, giáo d c THCS tu theo giáo d c ph c p b t bu c
c a t ng n c) nh m áp ng nhu c u h c t p su t i c a m i ng i,
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

11


d i nhi u hình th c khác nhau (chính quy, không chính quy ho c phi
chính quy). Vì v y, “Continuing Education” là m t khái ni m r ng, bao g m
c giáo d c chính quy, giáo d c không chính quy và giáo d c phi chính quy.
Tuy nhiên, giáo d c th ng xuyên Vi t Nam còn c s d ng v i ngh a
t ng ng giáo d c không chính quy. Ngoài ra, giáo d c th ng xuyên
Vi t Nam hi n còn ang c hi u theo ngh a r ng h p khác nhau:

+ Theo ngh a r ng, giáo d c th ng xuyên bao g m t t c các ch ng trình
giáo d c cho các i t ng ngoài nhà tr ng, t xóa mù ch , sau xóa
mù ch , BTVH cho n cao ng, i h c t i ch c và các ch ng trình
giáo d c không c p l p, giáo d c chuyên nh m áp ng nhu c u h c
t p a d ng c a m i ng i dân c ng ng nh giáo d c k thu t, giáo
d c ngh nghi p, giáo d c pháp lu t, giáo d c môi tr ng, giáo d c dân
s , giáo d c i s ng gia ình, giáo d c s c kho , dinh d ng, giáo d c k
n ng s ng… Nh v y, giáo d c th ng xuyên theo ngh a r ng không ch
bao g m các ch ng trình giáo d c do B Giáo d c và ào t o tri n khai,
mà còn bao g m c các ch ng trình giáo d c, truy n thông c a t t c
các l c l ng trong xã h i, c a các ban, ngành, oàn th , d án, c a các
ph ng ti n thông tin i chúng…
— Theo ngh a h p, giáo d c th ng xuyên ch bao g m các ch ng trình
giáo d c do B Giáo d c và ào t o qu n lí, ch o, c th là V Giáo
d c Th ng xuyên và V Giáo d c i h c (xóa mù ch , sau xóa mù ch ,
b túc v n hoá, ngo i ng , tin h c, THCN, cao ng, i h c t i ch c và
các ch ng trình giáo d c không c p l p, giáo d c chuyên áp ng
nhu c u c a ng i h c c ng ng).
— H p h n n a, giáo d c th ng xuyên ch có nhi m v t ch c h c xóa
mù ch , sau xóa mù ch và BTVH cho tr em và ng i l n th t h c.
Tóm l i, giáo d c tr em và giáo d c ng i l n; giáo d c chính quy và giáo
d c không chính quy; giáo d c trong nhà tr ng và giáo d c ngoài nhà
tr ng là nh ng c p ph m trù ph n ánh 2 lo i hình/b ph n giáo d c c
phân chia theo các tiêu chí khác nhau và khác nhau v b n ch t c a h
th ng giáo d c. Còn giáo d c ng i l n, giáo d c không chính quy, giáo d c
ngoài nhà tr ng và giáo d c th ng xuyên là các khái ni m ch các khía
c nh khác nhau c a m t trong 2 b ph n c a h th ng giáo d c qu c
dân và nhi u khi c dùng v i ngh a t ng ng nh nhau.
12

|

MODULE GDTX 1


3. CÂU HỎI

— Giáo d c th ng xuyên, giáo d c không chính quy, giáo d c ng i l n,
giáo d c ngoài nhà tr ng khác nhau nh th nào?
— Giáo d c th ng xuyên/giáo d c không chính quy và giáo d c chính quy
khác nhau nh th nào v i t ng, ch c n ng, nhi m v , ch ng trình,
n i dung, i ng GV, c s v t ch t…?
— Hi n nay trong xã h i còn hi u quan ni m giáo d c th ng xuyên v i
ngh a r ng, h p nh th nào?

Hoạt động 2: Tìm hiểu đối tượng, chức năng, nhiệm vụ của giáo
dục thường xuyên.
1. MỤC TIÊU

Sau ho t ng này, ng i h c có th phân tích
nhi m v c a giáo d c th ng xuyên.

c b n ch t, ch c n ng,

2. THÔNG TIN CƠ BẢN

* V i t ng ng i h c c a giáo d c th ng xuyên:
Tr c ây giáo d c th ng xuyên ch y u ch t ch c xoá mù ch , BTVH
cho ng i l n và thanh niên th t h c: nh ng ng i ch a i h c bao gi
(còn mù ch ) hay nh ng ng i b h c ph thông d ch ng nay có nhu

c u h c l i. Ngày nay, i t ng ng i h c ngày càng c m r ng h n —
t t c m i ng i (m i tu i, m i trình ) có nhu c u h c t p th ng
xuyên, h c t p su t i.
i t ng c a giáo d c th ng xuyên hi n nay là t t c m i ng i không
h c nhà tr ng chính quy. So v i giáo d c chính quy, i t ng c a
giáo d c th ng xuyên ông h n, a d ng h n v tu i, v trình v n
hoá, v v n hi u bi t và kinh nghi m ã có, v ng c , nhu c u h c t p.
N u s ng i h c trong các nhà tr ng chính quy ( t t c các c p/trình
) kho ng 25 tri u ng i, thì s ng i h c ngoài nhà tr ng d i nhi u
hình th c, n i dung khác nhau (trên 50 tri u ng i) (Tham kh o s 1:
i t ng ng i h c c a giáo d c chính quy và giáo d c th ng xuyên).
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

13


Sơ đồ 1: Đối tượng người học của giáo dục chính quy
và giáo dục thường xuyên

I T NG GIÁO D C TH NG XUYÊN
TRÊN I H C
CAO NG, I H C
THPT

B túc THPT

THCS
Ti u h c

B túc THCS
B túc ti u h c

*

i t ng c a giáo d c th ng xuyên có th phân thành 3 nhóm i
t ng chính sau ây:
— Nhóm i t ng th nh t là nh ng ng i mù ch , nh ng ng i tái mù
ch , nh ng ng i ch a i h c bao gi . Nhóm i t ng này s gi m n u
giáo d c chính quy làm t t ph c p giáo d c úng tu i.
— Nhóm i t ng th hai là nh ng thanh niên, ng i l n, k c h c sinh
không có i u ki n h c chính quy ho c ph i b h c d ch ng, nay có
nhu c u h c l i nâng cao trình c a mình và có b ng c p.
— Nhóm i t ng th ba là nh ng ng i có nhu c u h c t p th ng xuyên,
h c t p su t i không ph i l y b ng c p, mà ch y u hoàn thi n
nhân cách; m r ng hi u bi t; nâng cao trình h c v n, chuyên môn,
nghi p v ; c i thi n ch t l ng cu c s ng; tìm vi c làm, t t o vi c làm
và thích nghi v i i s ng xã h i”. Nhóm i t ng này a d ng v
tu i, v trình v n hoá, v v n hi u bi t và kinh nghi m s ng, v nhu
c u và ng c h c t p. Nhóm i t ng này ngày càng ông tr c s
phát tri n nhanh chóng c a khoa h c k thu t và công ngh , tr c yêu
c u c a xu th toàn c u hoá và h i nh p, c a công nghi p hoá, hi n i
hoá g n v i phát tri n kinh t tri th c. H n n a, i t ng này c a giáo
14

|

MODULE GDTX 1

d c th ng xuyên không ch có nhu c u h c m t l n, h c trong m t
tu i nào ó, mà có nhu c u h c trong su t cu c i. (Tham kh o s 2:
Ba nhóm i t ng ch y u c a giáo d c th ng xuyên).
S

2: Ba nhóm

it

ng ch y u c a giáo d c th

ng xuyên

70,2%

28,8%
1.0%

*
—
—
—

—

H c viên b túc H c viên chuyên
H c viên xoá mù ch
V ch c n ng c a giáo d c th ng xuyên:
Giáo d c th ng xuyên có 4 ch c n ng ch y u. ó là ch c n ng thay

th , ti p n i, b sung và hoàn thi n.
V i ch c n ng “thay th ”, giáo d c th ng xuyên có ch c n ng cung c p
c h i h c h c th hai cho nh ng ng i th t h c, ch a i h c bao gi .
V i ch c n ng “ti p n i”, giáo d c th ng xuyên t o c h i cho nh ng
ng i b h c tr c ây c ti p t c h c
t trình THCS, THPT
hay i h c.
V i ch c n ng “b sung”, giáo d c th ng xuyên t o c h i h c t p
th ng xuyên, h c t p su t i giúp m i ng i c p nh t, b sung ki n
th c và k n ng s ng c n thi t s ng, làm vi c, t n t i và thích ng
tr c s thay i nhanh chóng c a khoa h c k thu t và công ngh và
cu c s ng.
V i ch c n ng “hoàn thi n”, giáo d c th ng xuyên t o c h i h c t p
th ng xuyên, h c t p su t i giúp nh ng ng i có nhu c u hoàn
thi n nhân cách, nâng cao ch t l ng cu c s ng ho c s d ng th i gian
nhàn r i m t cách có hi u qu .
Tuy nhiên, tr c yêu c u m i c a th i i, tr c nhu c u h c t p th ng
xuyên, h c t p su t i ngày càng a d ng c a m i ng i, giáo d c th ng
xuyên trong giai o n t i s ch y u th c hi n ch c n ng “b sung”,
“hoàn thi n”.
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

15


* V nhi m v , giáo d c th ng xuyên có 2 nhi m v ch y u sau:
— T o c h i h c t p th hai cho thanh niên và ng i l n th t h c (ch a c
i h c bao gi ho c ph i b h c d ch ng).

— T o c h i h c t p th ng xuyên, h c t p su t i cho m i ng i có nhu c u.
Cùng v i xu th h c t p su t i ngày càng t ng và s ng i th t h c
ngày càng gi m thì nhi m v ch y u c a giáo d c th ng xuyên trong
t ng lai s là t o c h i h c t p th ng xuyên, h c t p su t i cho m i
ng i có nhu c u.
V i ch c n ng và nhi m v trên, giáo d c th ng xuyên là h th ng giáo
d c a d ng, ph c t p v i t ng, v các lo i ch ng trình và v h
th ng v n b ng, ch ng ch . Tuy nhiên, h th ng giáo d c th ng xuyên
hi n nay có th chia thành 2 phân h /b ph n/m ng giáo d c khác nhau
v m c tiêu và b n ch t. ó là:
— Phân h giáo d c th ng xuyên không theo c p l p.
— Phân h giáo d c th ng xuyên theo c p l p.
S

3: H th ng giáo d c th

ng xuyên hi n nay

Giáo d c th ng xuyên
Phân h giáo d c th ng xuyên
theo c p l p

Phân h giáo d c th ng xuyên
không theo c p l p

Phân h giáo d c th ng xuyên không c p l p hay còn g i là phân h
giáo d c th ng xuyên không d n t i v n b ng c a h th ng giáo d c
qu c dân. Phân h giáo d c th ng xuyên này nh m t o “c h i g c t p
th ng xuyên, g c t p su t i”, áp ng nhu c u “c n gì h c n y” c a
m i ng i dân. Phân h này c a giáo d c th ng xuyên không c c u

theo c p h c và th ng c t ch c d i hình th c các bu i t p hu n,
16

|

MODULE GDTX 1


chuyên , câu l c b … Phân h giáo d c th ng xuyên này th c hi n
ch ng trình giáo d c áp ng yêu c u c a ng i h c; c p nh t ki n
th c, k n ng, chuy n giao công ngh và ch ng trình ào t o, b i d ng
và nâng cao trình chuyên môn, nghi p v . Phân h này không c p v n
b ng c a h th ng giáo d c qu c dân, mà ch c p ch ng ch giáo d c
th ng xuyên. H c viên sau khi h c h t ch ng trình trên, n u có
i u ki n theo quy nh c a B tr ng B Giáo d c và ào t o thì c d
ki m tra, n u t yêu c u thì c c p ch ng ch giáo d c th ng xuyên.
Phân h giáo d c th ng xuyên theo c p l p hay còn g i là phân h giáo
d c th ng xuyên l y v n b ng c a h th ng giáo d c qu c dân. Phân h
giáo d c th ng xuyên này nh m t o “c h i h c t p th hai” cho nh ng
ng i không có i u ki n h c chính quy ho c ph i b h c tr c ây
l y v n b ng c a h th ng giáo d c qu c dân. Phân h này c a giáo d c
th ng xuyên hi n nay c c u theo c p h c và c t ch c theo các
hình th c: v a làm v a h c; h c t xa ho c t h c có h ng d n.
C c u c p h c c a phân h giáo d c th ng xuyên theo c p l p bao g m:
— Xoá mù ch và giáo d c ti p t c sau khi bi t ch (b túc ti u h c).
— Giáo d c th ng xuyên c p THCS (B túc THCS).
— Giáo d c th ng xuyên c p THPT (B túc THPT).
Tóm l i, giáo d c th ng xuyên Vi t Nam v b n ch t là giáo d c không
chính quy có nhi m v “giúp m i ng i v a làm v a h c, h c liên t c,
h c su t i nh m hoàn thi n nhân cách, m r ng hi u bi t, nâng cao

trình h c v n, chuyên môn, nghi p v c i thi n ch t l ng cu c
s ng, tìm vi c làm, t t o vi c làm và thích nghi v i i s ng xã h i”.
(Lu t Giáo d c 2005, i u 44)
3. CÂU HỎI

—

i t ng ch y u c a giáo d c th ng xuyên hi n nay là ai? Hãy liên h
th c t các trung tâm giáo d c th ng xuyên a ph ng.
— Giáo d c th ng xuyên có nh ng ch c n ng, nhi m v gì? Trong t ng
lai, ch c n ng, nhi m v nào s là ch y u? T i sao?
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

17


Hoạt động 3: Tìm hiểu lịch sử phát triển của giáo dục thường
xuyên từ 1945 đến nay.
1. MỤC TIÊU

Sau ho t ng này, ng i h c có th trình bày tóm t t/s l c v l ch s
phát tri n giáo d c th ng xuyên t 1945 qua các th i kì bình dân h c v ,
b túc v n hoá, giáo d c th ng xuyên/giáo d c không chính quy.
2. THÔNG TIN CƠ BẢN

Quá trình phát tri n giáo d c th ng xuyên Vi t Nam có th chia thành
4 th i kì ch y u: Th i kì 1945 — 1960; th i kì 1960 — 1990; th i kì 1990 —
2000 và t 2000 n nay.

a) Th i kì bình dân h c v (1945 — 1960)

Th i kì này t p trung xoá mù, ch b i sau Cách m ng tháng Tám n m
1945, 95% ng bào còn mù ch . Ngoài ra, th i kì này còn có m t nhi m
v quan tr ng n a là nâng cao trình v n hoá cho i ng cán b c a
ng, chính quy n và oàn th các c p lúc b y gi và cán b tr và thành
niên u tú xu t thân t giai c p công nhân, nông dân.
i t ng u tiên c a bình dân h c v trong th i kì này là nh ng ng i
mù ch t 8 tu i tr lên và cán b c t cán c a ng, chính quy n và
oàn th t c p xã tr lên, cán b tr và thanh niên u tú xu t thân t
giai c p công nhân, nông dân.
Giáo d c th ng xuyên trong th i kì này có nhi m v :
— M các l p s c p bình dân (các l p xóa mù ch ) giúp ng i h c bi t
c, bi t vi t ch qu c ng ;
— M các l p d b bình dân giúp ng i h c c ng c k n ng c, vi t và
có hi u bi t v quy n l i, b n ph n c a mình và có ki n th c tham gia
vào công cu c xây d ng t n c.
— M các l p b túc bình dân nâng cao trình v n hoá cho i
ng cán b ch ch t c a ng, chính quy n, oàn th và cán b tr ,
thanh niên u tú.
18

|

MODULE GDTX 1


b) Th i kì b túc v n hoá (1960 — 1990)

Sau hai chi n d ch xoá mù ch l n th nh t (1945 — 1946) và l n th hai

(1956 — 1958), 93,4% dân s t 12 — 50 tu i ã bi t c, bi t vi t ch Qu c
ng . Giáo d c th ng xuyên b t u th c hi n m t nhi m v m i ó là
BTVH nh m nâng cao trình v n hoá cho i ng cán b , c bi t cán
b lãnh o.
Nh v y, giáo d c th ng xuyên trong th i kì này có 2 nhi m v ch y u:
— Ti p t c thanh toán n n mù ch cho toàn dân, c bi t th c hi n chi n
d ch xoá mù ch l n th ba (1976 — 1977) sau gi i phóng mi n Nam,
th ng nh t t n c.
— Nâng cao trình v n hoá cho cho cán b , công nhân, thanh niên và
nhân dân lao ng.
c)

—

—
+
+

+

it

ng

i t ng xoá mù ch : cán b và nhân dân lao ng, c cán b các
t nh phía Nam, cán b các t nh mi n núi.
i t ng c a BTVH t p trung vào ba nhóm i t ng u tiên là:
i t ng 1: Cán b ch ch t c a các xã, cán b lãnh o và cán b c a
các c quan, xí nghi p t cán s 3 tr lên.
i t ng 2: nông thôn t p trung thanh niên ngoài oàn t 15 — 30 và

c quan, xí nghi p, công tr ng, nông tr ng... u tiên công nhân
k thu t, ng viên, oàn viên, thanh niên, cán s 1 — 2, t tr ng s n xu t,
các nhân viên k thu t.
i t ng 3: nông thôn, u tiên xã viên và nhân dân lao ng t 31 n
40 tu i và c quan, xí nghi p, công tr ng, nông tr ng, lâm tr ng, u
tiên công nhân và các lo i lao ng n gi n.
Nh v y i t ng c a giáo d c th ng xuyên trong th i kì này ã c
m r ng h n th i kì tr c. Tuy nhiên m i ch t p trung vào nh ng ng i
có nhu c u xoá mù ch và h c b túc v n hoá.
Th i kì này, nhi u ch ng trình và sách giáo khoa BTVH ã c xây
d ng, biên so n cho phù h p v i các nhóm i t ng khác nhau, cho các
vùng miên khác nhau và cho các hình th c h c khác nhau. V n ào
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

19


t o, b i d ng i ng GV tham gia gi ng d y BTVH r t c quan tâm.
GV BTVH t i ch c có 3 lo i: GV chuyên trách, GV nghi p d và GV ph
thông. Thành công l n nh t trong th i kì này là xây d ng c i ng
chuyên trách BTVH do Nhà n c tr l ng (M i xã 1 chuyên trách. Trong
các xí nghi p, công tr ng, nông lâm tr ng, trong các i thanh niên
xung phong, trong quân ôi và c quan hành chính s nghi p s
cb
trí 1 chuyên trách BTVH ho c nhi u h n tu theo s l ng công nhân,
viên ch c). S l ng GV chuyên trách BTVH c p I, c p II và c p III có lúc
lên t i 7.200 ng i (n m 1968 — 1969). Trong quân i, s GV bán chuyên
trách có t i 10.000 ng i. b o m ch t l ng c a BTVH và xu t phát

t s khác bi t v i t ng, ch ng trình, n i dung và ph ng pháp d y
h c so v i ph thông, Chính ph ã ch tr ng thành l p các tr ng s
ph m BTVH trung ng và a ph ng. S l ng các tr ng s ph m
BTVH t ng lên nhanh chóng (t 1966 n 1970 t ng t 13 lên n 21
tr ng). Các tr ng s ph m BTVH ã ào t o c m t i ng GV
chuyên d y BTVH góp ph n nâng cao ch t l ng BTVH th i b y gi . Ch
th s 110/CP (ngày 13/7/1968) c a H i ng Chính ph ã ch th “T t
c các lo i GV BTVH u c Nhà n c ào t o, b i d ng v chính tr ,
v n hoá, nghi p v , c cung c p v tài li u và sách giáo khoa, khi i d
các l p ào t o, b i d ng c ài th ti n tàu xe và ti n n trong th i
gian h c t p”.
d) Giáo d c th

ng xuyên trong th i kì 1990 — 2000

Cu i nh ng n m 80 c a th k XX, BTVH có nguy c tan rã. S ng i có
nhu c u h c BTVH gi m i m t cách áng k . Hàng lo t các tr ng
BTVH b gi i th ho c b sáp nh p. có th t n t i, BTVH c n ph i i u
ch nh k p th i. Giáo d c th ng xuyên không ch làm BTVH n a mà c n
m r ng i t ng, ch c n ng, nhi m v c a mình cho phù h p v i nhu
c u h c t p ã i thay. Vì v y, ngày 15/9/1989, B tr ng B Giáo d c
ã có Ch th s 17/CT v ph ng h ng i u ch nh BTVH trong giai
o n 1989 — 1995. Các tr ng BTVH n ch c n ng c n chuy n thành
các trung tâm giáo d c th ng xuyên a ch c n ng.
Ngh quy t Trung ng ng 4, khoá VII (1993) ã ch tr ng “C n ph i
th c hi n m t n n giáo d c th ng xuyên cho m i ng i, xác nh h c
20

|

MODULE GDTX 1


t p su t i là quy n l i và trách nhi m c a m i công dân. i v i giáo
d c b túc, ào t o và b i d ng t i ch c khuy n khích phát tri n các
lo i hình giáo d c th ng xuyên; m r ng d y và h c ngo i ng …”.
Ngh nh 90/CP ngày 4/11/1993 ã kh ng nh giáo d c th ng xuyên
là m t trong 5 phân h c a h th ng giáo d c qu c dân bao g m:
giáo d c m m non, giáo d c ph thông, giáo d c chuyên nghi p, giáo d c
i h c và giáo d c th ng xuyên và ch th “Giáo d c th ng xuyên
c th c hi n b ng nhi u hình th c (không t p trung, không chính quy,
t i ch c, b túc, t h c, t xa...) nh m t o i u ki n thu n l i cho m i
công dân m i trình có th h c t p th ng xuyên, phù h p v i hoàn
c nh c th c a t ng ng i, áp ng nh ng yêu c u phát tri n kinh t và
xã h i, khoa h c và công ngh , v n h c và ngh thu t”.
i t ng c a giáo d c th ng xuyên trong th i kì này ã a d ng h n,
không ch ng i mù ch , không ch nh ng ng i có nhu c u h c b
túc v n hoá, mà m i ng i, m i trình có nhu c u m r ng, c p nh t
ki n th c, k n ng c n thi t cho cu c s ng và s n xu t c a h và áp ng
yêu c u phát tri n kinh t — xã h i. Trong th i kì này, s h c viên xoá mù
ch và sau xoá mù ch có xu th gi m vào nh ng n m cu i, s h c viên
c a b túc THCS, b túc THPT t ng nh , trong khi ó s h c viên h c các
l p chuyên , h c ngo i ng tin h c và h c t xa b t u t ng m nh.
Nhi m v c a giáo d c th ng xuyên trong th i kì này ã m r ng h n
tr c, không ch xoá mù ch , b túc v n hoá, mà còn mà phát tri n
m nh m hình th c h c t p sau xoá mù ch , hình th c theo chuyên
nh m áp ng nhu c u h c t p ngày càng a d ng c a m i ng i dân.
Th i kì này v n ti p t c xoá mù ch cho ng i trong tu i t 15 — 35
i v i vùng thu n l i và trong tu i t 15 — 25 i v i vùng khó kh n.
ây c ng v n là m t nhi m v quan tr ng c a th i kì này

tm c
tiêu xoá mù ch và ph c p giáo d c ti u h c vào n m 2000. Vì v y,
Chính ph ã quy t nh thành U ban Qu c gia Ch ng n n mù ch ,
bao g m i di n c a 12 b , ban ngành, oàn th (B Giáo d c và ào t o;
B Tài chính; B Lao ng — Th ng binh và Xã h i; B V n hoá và Thông tin;
B Ngo i giao; B K ho ch và u t ; U ban Qu c gia Dân s và
K ho ch hoá gia ình; U ban B o v và Ch m sóc Tr em Vi t Nam;
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

21


H i Liên hi p Ph n ; oàn Thanh niên C ng s n H Chí Minh; H i Nông
dân Vi t Nam và T ng Liên oàn Lao ng Vi t Nam).
Ngoài ra, giáo d c th ng xuyên trong th i kì này ã chuy n h ng sang
vi c t ch c hình th c h c t p chuyên không theo c p l p nh m áp
ng nhu c u h c t p a d ng c a m i ng i dân (nhu c u c p nh t hoá
ki n th c, k n ng, nhu c u h c ngh , nhu c u o t o l i, nhu c u chu n
hoá cán b , nhu c u tin h c, ngo i ng …).
H th ng m ng l i các c s giáo d c c a giáo d c th ng xuyên trong
th i kì này a d ng h n, m r ng h n tr c, không ch có các tr ng
BTVH n ch c n ng, mà xu t hi n các tr ng BTVH a ch c n ng, c
bi t s ra i hàng lo t các trung tâm giáo d c th ng xuyên, các trung
tâm ngo i ng , tin h c, d y ngh ... S l ng các trung tâm giáo d c
th ng xuyên phát tri n m nh m trong th i kì này. N m h c 1992 — 1993
m i có 30 trung tâm nh ng ch sau 1 n m s trung tâm giáo d c th ng
xuyên ã lên t i 160. N m h c 1997 — 1998 c n c ã có 235 trung tâm
giáo d c th ng xuyên c p huy n và 56 trung tâm giáo d c th ng

xuyên c p t nh. n n m 2000 ã có 400 trung tâm giáo d c th ng
xuyên c p huy n. Ch c n ng, nhi m v c a các trung tâm giáo d c
th ng xuyên luôn c m r ng, i u ch nh k p th i cho phù h p v i
nhu c u c a xã h i, c a ng i h c ã thay i. Vì v y, trong th i kì này,
quy ch v t ch c và ho t ng c a trung tâm giáo d c th ng xuyên ã
c 3 l n s a i (11/1992; 5/1997 và 9/2000). Các trung tâm giáo d c
th ng xuyên c p qu n/huy n ã áp ng k p th i nhu c u h c t p a
d ng c a ng i dân trên a bàn qu n/huy n. Tuy nhiên, do t trung
tâm huy n, các trung tâm giáo d c th ng xuyên huy n không th áp
ng nhu c u h c t p ngày càng t ng, ngày càng a d ng c a m i ng i dân
các xã. Nhi u ng i dân các xã, c bi t mi n núi không th t i h c
trung tâm giáo d c th ng xuyên c. Vì v y, cu i th i kì này (vào
n m 1998), mô hình trung tâm h c t p c ng ng c p xã/ph ng ã
c nghiên c u, th nghi m.
e) Giáo d c th

ng xuyên t n m 2000

n nay

B c sang th k XXI, giáo d c th ng xuyên Vi t Nam ã phát tri n
m nh m c v s l ng và ch t l ng. Giáo d c th ng xuyên Vi t nam
ngày càng hoà nh p h n v i giáo d c th ng xuyên các n c trong

22

|

MODULE GDTX 1

khu v c. Vai trò quan tr ng c a giáo d c th ng xuyên ngày càng c
th a nh n, nh t là trong vi c t o c h i h c t p th ng xuyên, h c t p
su t i cho m i ng i trong th k XXI, trong vi c nâng cao dân trí,
ào t o ngu n nhân l c và th c hi n công b ng trong xã h i, c bi t
trong vi c th c hi n m c tiêu “Giáo d c cho m i ng i” và xây d ng
“Xã h i h c t p”.
T 2000 n nay, quan ni m v giáo d c th ng xuyên c m r ng h n.
Giáo d c th ng xuyên b t u chuy n h ng m nh sang t o c h i h c
t p th ng xuyên, h c t p su t i cho m i ng i, nh t là t khi m ng
l i trung tâm h c t p c ng ng ra i. Giáo d c th ng xuyên không
ch quan tâm t i ng i th t h c, nh ng ng i có nhu c u h c ch ,
h c v n hoá, nh ng ng i có nhu c u v b ng c p, mà t t c m i ng i
có nhu c u h c t p khác nhau.
H th ng m ng l i các c s c a giáo d c th ng xuyên, c bi t các
trung tâm h c t p c ng ng ã phát tri n nhanh chóng và r ng kh p
trong c n c. Quy mô h c viên theo h c các ch ng trình c a giáo d c
th ng xuyên c ng t ng lên nhanh chóng, nh t là s ng i c tham
gia h c chuyên
các trung tâm h c t p c ng ng. S h c viên h c t
xa, h c viên ngo i ng , tin h c c ng t ng áng k trong 10 n m qua.
Ch ng trình, n i dung giáo d c th ng xuyên ngày càng a d ng,
không ch có ch ng trình xoá mù ch , ch ng trình b túc v n hoá,
ch ng trình l y v n b ng, ch ng ch , mà ch y u các ch ng trình
giáo d c áp ng nhu c u c p nh t ki n th c, k n ng s ng c n thi t
s ng, làm vi c và thích ng trong xã h i luôn i thay nhanh chóng,
cùng chung s ng trong xu th toàn c u hoá và h i nh p kinh t th
gi i; không ch có các ch ng trình c a ngành giáo d c, mà còn có nhi u
ch ng trình giáo d c, tuyên truy n c a các ban, ngành oàn th ,
ch ng trình, d án, c a các xí nghi p, doanh nghi p... Các l p h c ngh ,

h c vi tính, ngo i ng , ki m toán, k toán, ch ng khoán, h c m thu t,
âm nh c, ch p nh, h c n i tr , trang trí, các l p t p hu n chuy n giao
khoa h c k thu t s n xu t, các l p chuyên v môi tr ng, v dinh
d ng, v ch m sóc s c kho , pháp lu t, v phòng ch ng t n n xã h i...
c m ra ngày càng nhi u, càng th ng xuyên h n nhi u a ph ng.
Khu v c giáo d c không c p l p phong phú, a d ng, nhi u v t o nên s
s ng ng c a giáo d c th ng xuyên.
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

23


Hình th c giáo d c th ng xuyên ngày càng a d ng. Hình th c “M t
giáp m t” có xu th gi m. Thay vào ó, ngày càng nhi u hình th c h c t
xa, t h c có h ng d n thông qua tài li u in n, a VCD, DVD, ph n
m m máy tính, thông qua m ng internet, thông qua ch ng trình phát
thanh c a ài, tivi...
Các ban, ngành, oàn th , các t ch c, c quan, xí nghi p liên doanh,
các tr ng i h c, vi n nghiên c u, các t ch c qu c t ... ngày càng ý
th c h n, ngày càng quan tâm h n và dành kinh phí cho vi c ào t o,
b i d ng i ng cán b /h i viên/ng i dân c s ho c ch ng
m l p, m tr ng ào t o, b i d ng. Các b , ban, ngành, các t ch c,
c quan, xí nghi p... không ch h tr cho ngành giáo d c v nhân l c,
v t l c, tài l c; không ch tham gia v n ng ng i h c và duy trì l p h c
nh tr c n a, mà cùng làm giáo d c th ng xuyên, cùng v i ngành
Giáo d c có trách nhi m và ch ng t o các c h i h c t p khác nhau.
ây chính là m t c tr ng quan tr ng c a xã h i h c t p trong t ng lai.
Các ph ng ti n thông tin i chúng, các thi t ch v n hoá khác nh tivi,

ài, nhà v n hoá, th vi n, b o tàng, tri n lãm, h i ch ... ngày càng quan
tâm t i vi c t ch c các ho t ng tuyên truy n, giáo d c nh m giúp
ng i dân m mang hi u bi t, nâng cao dân trí. Công ngh thông tin
ngày càng c ng d ng r ng rãi trong giáo d c th ng xuyên, c bi t
trong giáo d c t xa, trong t h c có h ng d n...
Tóm l i, trong nh ng n m qua, giáo d c th ng xuyên Vi t Nam ã phát
tri n m nh m c v s l ng và ch t l ng. Giáo d c th ng xuyên ã
luôn t i u ch nh, luôn m r ng i t ng, ch c n ng, nhi m v c a
mình k p th i áp ng nhu c u c a xã h i, c a ng i dân. Nh ng th i
i m khó kh n, kh ng kho ng c a giáo d c th ng xuyên chính là do
ch a k p i u ch nh k p th i.
Trong nh ng n m qua, v trí, vai trò ngày càng quan tr ng c a giáo d c
th ng xuyên trong vi c nâng cao dân trí, ào t o ngu n nhân l c cho
t n c, trong vi c t o c h i h c t p th ng xuyên, h c t p su t i
cho m i ng i ã c kh ng nh tr c s phát tri n ngày càng nhanh
chóng và m nh m c a khoa h c k thu t và công ngh , trong vi c nâng
cao ch t l ng ngu n nhân l c áp ng yêu c u c a n n kinh t tri th c,
c a xu th toàn c u hoá và h i nh p kinh t th gi i, c a s nghi p công
24

|

MODULE GDTX 1


nghi p hoá, hi n i hoá t n c. M c tiêu giáo d c cho m i ng i vào
n m 2015 và m c tiêu xây d ng xã h i h c t p s không th th c hi n
c n u không phát tri n giáo d c th ng xuyên. Vì v y, giáo d c
th ng xuyên ngày càng c kh ng nh, th a nh n và ngày càng có c
s pháp lí phát tri n.

Trong nh ng n m qua, quan ni m v giáo d c th ng xuyên ngày càng
c m r ng h n.
— Giáo d c th ng xuyên tr c ây ch có nhi m v xoá mù ch cho nh ng
ng i mù ch ho c BTVH cho nh ng ng i th t h c, ho c giáo d c
không chính quy ch dành cho m t s nhóm i t ng u tiên.
— Giáo d c th ng xuyên không ch có nhi m v t o “c h i h c t p
th hai” cho nh ng ng i th t h c, nh ng ng i thi t thòi v giáo d c,
mà giáo d c th ng xuyên còn có nhi m v ngày càng quan tr ng h n là
t o “c h i h c t p th ng xuyên, h c t p su t i” cho t t c m i ng i
có nhu c u, m i tu i, m i trình v n hoá... Vì v y, giáo d c th ng
xuyên không ch có ch c n ng ti p n i, thay th , mà ch c n ng b sung,
hoàn thi n ngày càng quan tr ng h n.
— Giáo d c th ng xuyên không ch t p trung vào các ch ng trình giáo
d c theo c p l p, ch ng trình l y v n b ng ch ng ch , mà còn ch
y u t p trung vào các ch ng trình giáo d c áp ng nhu c u, ch ng
trình giáo d c không theo c p l p, không c n b ng c p ch ng ch ,
ch ng trình giáo d c giúp ng i dân có ki n th c, n ng l c th c s
có th thích ng trong xã h i luôn thay i nhanh chóng, có th t n t i
trong xu th h i nh p, c nh tranh.
S a d ng hoá ch ng trình, n i dung giáo d c th ng xuyên là t t y u
áp ng nhu c u h c t p ngày càng a d ng c a m i ng i dân.
t o i u ki n cho m i ng i ng i có th h c th ng xuyên, h c su t i,
hình th c t ch c giáo d c không chính quy ngày càng a d ng là t t y u
b t c ai khi có nhu c u, i u ki n có th ch n cho mình m t hình
th c h c phù h p.
C s m ng l i c s giáo d c c a giáo d c th ng xuyên ngày càng
phát tri n và m r ng quy mô xu ng t n c s (xã/ph ng/th tr n, th m
chí thôn/xóm) là t t y u. M t khác, ch c n ng c a các c s giáo d c c a
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

25


Giáo d c th ng xuyên ngày càng m r ng, ph c v nhi u lo i i t ng
c ng là t t y u m i có th áp ng nhu c u h c t p ngày càng a d ng c a
m i ng i dân c ng ng. Th c t phát tri n giáo d c th ng xuyên
trong h n 65 n m qua còn cho th y xu th a d ng hoá các lo i hình c
s giáo d c th ng xuyên (công l p, bán công, dân l p). Các c s giáo
d c th ng xuyên không ch do ngành Giáo d c qu n lí, mà còn do các
b ngành, các c quan, xí nghi p, các t ch c, c s s n xu t, d ch v ,
kinh doanh thu c các thành ph n kinh t khác nhau thành l p và qu n lí.
Các c s giáo d c th ng xuyên không ch do Nhà n c thành l p,
mà còn do Nhà n c và nhân dân cùng thành l p nh mô hình trung tâm
h c t p c ng ng và ti n t i do c ng ng qu n lí.
V n xây d ng và phát tri n i ng GV ngày càng c quan tâm.
Các tài li u t p hu n, b i d ng GV giáo d c th ng xuyên ngày càng
nhi u h n, vi c t p hu n GV giáo d c th ng xuyên ngày càng c
quan tâm, c t ch c có h th ng h n, th ng xuyên h n và c
nhi u ban ngành, oàn th , ch ng trình, d án, c ng nh các t ch c
qu c t quan tâm h n. Th c t nh ng n m qua c ng cho th y i ng
GV có vai trò c c kì quan tr ng i v i ch t l ng giáo d c th ng xuyên
nói riêng và i v i s phát tri n c a ngành h c nói chung. Vi c xây d ng
và ào t o GV m t cách chính quy trong các tr ng s ph m cho giáo
d c th ng xuyên v i t cách là m t h th ng/m t b ph n giáo d c
quan tr ng trong h th ng giáo d c qu c dân là xu th t t y u.
Trong nh ng n m qua cho th y s tham gia c a xã h i, c a các ban,
ngành, oàn th , các t ch c chính tr — xã h i... i v i giáo d c th ng
xuyên là ph ng th c t n t i và phát tri n c a giáo d c th ng xuyên,

là xu th t t y u a d ng hoá các lo i ch ng trình, n i dung và hình
th c h c, là xu th t t y u m r ng m ng l i c s giáo d c th ng
xuyên ngày càng g n dân h n, là xu th t t y u huy ng ngu n l c
(nhân l c, v t l c và tài l c) cho gáo d c th ng xuyên, nh t là khi n c
ta còn nghèo.
Nhu c u v b ng c p, ch ng ch s có xu th gi m, thay vào ó là nhu c u
h c nh ng ki n th c, k n ng s ng thi t th c cho cu c s ng và s n xu t
hi n t i.
26

|

MODULE GDTX 1


—
—

—

—

—

Th c t phát tri n giáo d c th ng xuyên n c ta trong nh ng n m
g n ây ã cho th y vi c h c t p c a ng i dân ã ch ng h n, th c
d ng h n. Các ph ng ti n s d ng cho vi c t h c ho c h c t xa ngày
càng a d ng, thu n ti n h n và r h n, d tìm ki m h n.
Tóm l i, giáo d c th ng xuyên là b ph n giáo d c nh y c m, g n ch t
v i nh ng i thay v kinh t — xã h i, v i nhu c u c a ng i h c. S ti n

tri n trong quan ni m v giáo d c th ng xuyên, vi c luôn i u ch nh,
m r ng ch c n ng nhi m v c a giáo d c th ng xuyên t Cách m ng
tháng Tám n nay là xu th t t y u nh m k p th i áp ng nhu c u luôn
thay i c a xã h i và ng i dân và d n hoà nh p v i quan ni m c a các
n c trên th gi i và trong khu v c. Nh ng bài h c kinh nghi m trong
th i gian qua cho th y:
Mu n t o c h i h c t p th c s cho ng i dân thì c c h i ó ph i
a d ng; ph i s n có; ng i dân ph i c thông tin, t v n; ph i thu n
ti n và c bi t ph i d dàng v th t c nh p h c, theo h c.
Mu n áp ng nhu c u và i u ki n h c t p h t s c a d ng c a m i
ng i dân, ch ng trình, n i dung h c t p, hình th c t ch c c a giáo
d c th ng xuyên ph i a d ng, linh ho t, m m d o; ph i do t t c các
ban ngành, oàn th , các ch ng trình d án, các t ch c, xí nghi p,
doanh nghi p cùng quan tâm cung ng.
Mu n t o c h i h c t p th t s cho m i ng i, trong su t cu c i, nh t
là ng i dân c ng ng, nh ng vùng xa xôi, h o lánh, các c h i ó
ph i thu n l i, ph i g n nhà. Vì v y, vi c m r ng quy mô m ng l i các
c s giáo d c th ng xuyên t i g n dân, t i c s xã/ph ng/th tr n,
th m chí t i thôn/b n/xóm là t t y u.
Mu n t o i u ki n d dàng cho m i ng i v a h c, v a làm ho c t
h c, các th t c, quy trình nh p h c c ng nh quy trình theo h c ph i
d dàng, linh ho t, m m d o (không liên t c, không gi i h n th i gian,
không t p trung, không theo niên ch ...) nh ng ph i b o m ch t l ng,
hi u qu .
Mu n huy ng ngu n l c cho giáo d c th ng xuyên, Nhà n c, ngành
giáo d c, Trung ng không th “ c quy n”, không th “ôm m” mà
c n thi t ph i y m nh công tác xã h i hoá, phát huy s tham gia, làm
ch c a c ng ng, phân c p qu n lí xu ng t n c s .
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

27


— Mu n t n t i và phát tri n b n v ng, ngoài vi c quan tâm t i s l ng,
giáo d c th ng xuyên b t u ph i quan tâm t i v n ch t l ng, c
bi t ch t l ng c a các ch ng trình giáo d c l y v n b ng, ch ng ch
c a h th ng giáo d c qu c dân.
3. CÂU HỎI

—

i t ng, ch c n ng, nhi m v c a giáo d c th ng xuyên thay i nh
th nào qua các th i kì? Liên h v i th c t a ph ng.
— T nghiên c u l ch s phát tri n giáo d c th ng xuyên t 1945 tr l i
ây, nh ng bài h c kinh nghi m nào có th rút ra có th phát tri n
ngành h c, c ng nh t o c h i h c t p thu n l i nh t cho ng i h c?

Hoạt động 4: Tìm hiểu vị trí và vai trò của giáo dục thường
xuyên trong hệ thống giáo dục quốc dân.
1. MỤC TIÊU

Sau ho t ng này, ng i h c có th nêu lên c v trí, vai trò c a giáo
d c th ng xuyên trong h th ng giáo d c qu c dân.
2. THÔNG TIN CƠ BẢN

Giáo d c th ng xuyên có i t ng, có m c tiêu riêng, có ch ng trình,
n i dung và ph ng pháp d y h c c thù, có i ng cán b , GV và có
h th ng m ng l i c s giáo d c riêng... Kinh nghi m c a các n c cho

th y m c dù giáo d c th ng xuyên không th tách r i, không ph i là
m t cái gì ó hoàn toàn khác bi t so v i giáo d c chính quy, nh ng giáo
d c th ng xuyên có “ c thù riêng”, có i t ng riêng. M i s áp t
v n i dung, t ch c, v ph ng pháp d y h c, không ph i xu t phát
t chính i t ng ch y u c a giáo d c th ng xuyên là ng i l n u
th t b i. Vì v y, trong th i gian t i giáo d c th ng xuyên ph i c phát
tri n v i t cách là m t h th ng nh kinh nghi m các n c và n c
ta tr c ây.
Vi t Nam, ngay t n m 1945, S c l nh s 17 c a Chính ph ã quy t
nh “ t ra bình dân h c v trong toàn cõi Vi t Nam” ch m lo vi c
h c c a dân chúng bên c nh h th ng giáo d c nhà tr ng cho tr em.
28

|

MODULE GDTX 1


T ó n nay, giáo d c th ng xuyên ã kh ng nh c v trí, vai trò
c a mình i v i vi c nâng cao dân trí, ào t o ngu n nhân l c và th c
hi n công b ng trong xã h i, c bi t trong vi c t o c h i h c t p
th ng xuyên, h c t p su t i cho m i ng i góp ph n th c hi n m c
tiêu “Giáo d c cho m i ng i” và xây d ng “Xã h i h c t p”.
V i s nh n th c ngày càng sâu s c h n, ngày càng y h n, úng h n
v v trí, vai trò c a giáo d c th ng xuyên, Lu t Giáo d c s a i 2005
l n u tiên ã kh ng nh giáo d c th ng xuyên là m t trong hai b
ph n c u thành c a h th ng giáo d c qu c dân. ây có th nói là c s
pháp lí h t s c quan tr ng i v i phát tri n giáo d c th ng xuyên
trong nh ng th p k u c a th k XXI v i t cách là h th ng. C c u h
th ng giáo d c g m “hai b ph n c u thành” l n u tiên ã kh ng nh

úng n v trí và vai trò c a giáo d c th ng xuyên trong h th ng giáo
d c qu c dân. C c u h th ng giáo d c g m “hai b ph n c u thành”
(Tham kh o s
4: Giáo d c th ng xuyên trong h th ng giáo d c
qu c dân) là h th ng giáo d c quán tri t hai nguyên t c c b n nh t c a
n n giáo d c hi n i th gi i. ó là “Giáo d c cho m i ng i” và “Giáo
d c su t i”. Vi c hoàn thi n c c u h th ng giáo d c g m “2 b ph n
c u thành” th hi n s i m i t duy v giáo d c, th hi n s ti p c n,
s h i nh p v i xu th th gi i và khu v c. C c u h th ng giáo d c g m
“n m b ph n c u thành” theo Ngh quy t 14 v c i cách giáo d c (1979)
và Ngh nh 90/CP (11/1993) và c bi t, c c u h th ng giáo d c g m
“b n b ph n c u thành” (trong ó giáo d c không chính quy ch
c
coi là ph ng th c giáo d c) theo Lu t Giáo d c 1998 là h th ng giáo
d c “khép kín”, ch có giáo d c trong nhà tr ng, ch dành cho m t b
ph n dân c (kho ng 24 tri u ng i), ch y u th h tr và ch h c trong
m t th i gian nh t nh. H th ng giáo d c này không ph i là h th ng
giáo d c “m ” dành cho t t c m i ng i; không ph i là h th ng giáo
d c h ng t i áp ng nhu c u h c t p th ng xuyên, h c t p su t i;
không phù h p v i xu th th i i.

GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

29


S

4: Giáo d c th

ng xuyên trong h th ng giáo d c qu c dân

Giáo d c th ng xuyên

Sau i h c
(Th c s ,
ti n s )
i h c Cao ng
Giáo d c th ng xuyên
(4 — 6 n m) (3 n m)
THPT
Chuyên
B túc Giáo d c th ng xuyên
nghi p/ ngh THPT
(4 n m)
THCS
(4 n m)
Tiểu học

(5 n m)

B túc THCS

Giáo d c
th ng xuyên

B túc Sau xoá
ti u h c mù ch

Xoá mù ch

M m non
V trí, vai trò c a giáo d c th ng xuyên còn c kh ng nh trong
nhi u v n b n, ngh quy t, ch tr ng c a ng và Nhà n c trong th i kì
này (Ngh quy t i h i IX, X, XI Chi n l c giáo d c 2001 — 2010; K ho ch
hành ng qu c gia v giáo d c cho m i ng i (2003 — 2015); Lu t Giáo
d c s a i 2005; án Xây d ng xã h i h c t p 2005 — 2010; án Giáo
d c t xa 2005 — 2010...). Quy t nh 112 c a Th t ng Chính ph

(5/2005) v vi c phê duy t án “Xây d ng xã h i h c t p” ngày 18/5/2005
ã kh ng nh “Giáo d c th ng xuyên là m t b ph n có ch c n ng
quan tr ng, làm ti n
xây d ng xã h i h c t p” và ch tr ng
“Xây d ng c n c tr thành m t xã h i h c t p d a trên n n t ng phát
tri n ng th i, g n k t, liên thông c hai b ph n c u thành: giáo d c
chính quy và giáo d c th ng xuyên c a h th ng giáo d c qu c dân”.
30

|

MODULE GDTX 1


3. CÂU HỎI

— Vì sao giáo d c th ng xuyên c n c coi là m t trong hai b ph n c u
thành c a h thông giáo d c qu c dân?
— H th ng giáo d c qu c dân hai thành ph n có u i m gì so v i h
th ng giáo d c b n thành ph n ho c n m thành ph n tr c ây?

— T i sao giáo d c th ng xuyên là b ph n giáo d c có vai trò quan tr ng
trong vi c nâng cao dân trí, ào t o ngu n nhân l c và th c hi n công
b ng trong xã h i, c bi t trong vi c t o c h i h c t p th ng xuyên,
h c t p su t i cho m i ng i góp ph n th c hi n m c tiêu “Giáo d c
cho m i ng i” và xây d ng “Xã h i h c t p”.

Hoạt động 5: Tìm hiểu xu thế phát triển giáo dục thường xuyên
trong những thập kỉ đầu của thế kỉ XXI.
1. MỤC TIÊU

Sau ho t ng này, ng i h c có th nêu lên
tri n giáo d c th ng xuyên trong nh ng th p k

c nh ng xu th phát
u c a th k XXI.

2. THÔNG TIN CƠ BẢN

Giáo d c nói chung và giáo d c th ng xuyên Vi t Nam ã, ang ch u s
tác ng m nh m c a b i c nh chung c a th i i — th i i c c
tr ng b i s phát tri n nhanh chóng và m nh m c a khoa h c k thu t
và công ngh , th i i c a xu th toàn c u hoá, c a n n kinh t tri th c.
Ngoài ra, s phát tri n giáo d c th ng xuyên Vi t Nam trong giai o n
t i không th n m ngoài xu th phát tri n giáo d c th ng xuyên c a các
n c và n c ta tr c ây.
Xu t phát t b i c nh th i i, t xu th phát tri n giáo d c th ng
xuyên các n c và n c ta trong th i gian tr c ây, giáo d c th ng
xuyên Vi t Nam trong nh ng th p k u c a th k XXI s phát tri n theo
các xu h ng sau:
— Giáo d c th ng xuyên s phát tri n v i quan ni m ngày càng r ng h n.

(Xu th m r ng quan ni m v giáo d c th ng xuyên).
GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN

|

31