Module Giáo dục thường xuyên 35- Giáo dục vì sự phát triển bền vững trong giáo dục thường xuyên - Đỗ Thị Bích Loan

ĐỖ THỊ BÍCH LOAN

MODULE GDTX

35
Gi¸o dôc v× sù ph¸t triÓn
bÒn v÷ng trong
gi¸o dôc th−êng xuyªn

GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

7


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

Phát tri n b n v ng là m t v n toàn c u và có t m quan tr ng c bi t
i v i m i qu c gia. Nó là s phát tri n ch t ch , logic và k t h p hài
hoà gi a ba khía c nh c a phát tri n: t ng tr ng kinh t , phát tri n xã
h i và b o v môi tr ng
áp ng nhu c u c a th h hi n t i mà
không nh h ng t i các nhu c u c a các th h t ng lai. Phát tri n b n
v ng là m t xu h ng c p thi t và không th tránh kh i trong quá trình
ti n hoá c a xã h i loài ng i. Do ó, các qu c gia trên th gi i ã cam
k t xây d ng ch ng trình ngh s cho t ng th i kì phát tri n l ch s .
Th c hi n cam k t qu c t , ngày 17/8/2004, Chính ph Vi t Nam ã ban
hành “ nh h ng chi n l c phát tri n b n v ng Vi t Nam”. Chi n
l c này là khuôn kh bao g m các nh h ng r ng. ó là c s pháp lí
cho các b , ngành, a ph ng, t ch c, cá nhân có liên quan tuân

theo trong th i gian th c hi n và các ho t ng h p tác b o m phát
tri n b n v ng t i Vi t Nam trong th k XXI.
Quan i m phát tri n b n v ng ã c tái kh ng nh trong các v n
ki n c a i h i i bi u toàn qu c l n th IX c a ng C ng s n
Vi t Nam và trong Chi n l c phát tri n kinh t — xã h i 2001 — 2010 là:
“Phát tri n nhanh, hi u qu và b n v ng, t ng tr ng kinh t i ôi v i
th c hi n ti n b , công b ng xã h i và b o v môi tr ng” và “Phát tri n
kinh t — xã h i g n ch t v i b o v và c i thi n môi tr ng, b o m s
hài hoà gi a môi tr ng nhân t o v i môi tr ng thiên nhiên, gi gìn a
d ng sinh h c”. Chi n l c phát tri n kinh t — xã h i 2011 — 2020 ã ti p

t c kh ng nh phát tri n b n v ng là yêu c u xuyên su t c a
Chi n l c. Phát tri n b n v ng là c s phát tri n nhanh, phát tri n
nhanh t o ngu n l c cho phát tri n b n v ng. Phát tri n và nâng cao
ch t l ng ngu n nhân l c, nh t là ngu n nhân l c ch t l ng cao là y u
t quy t nh y m nh phát tri n và ng d ng khoa h c công ngh . Vì
v y, y m nh giáo d c vì s phát tri n b n v ng trong giáo d c th ng
xuyên là m t v n c p thi t ào t o ngu n nhân l c góp ph n phát
tri n b n v ng Vi t Nam.
8

|

MODULE GDTX 36


Module này c p n nh ng khái ni m c b n v phát tri n b n v ng,
giáo d c vì s phát tri n b n v ng, các l nh v c c b n c a phát tri n b n
v ng và m i quan h gi a phát tri n b n v ng v i giáo d c vì s phát
tri n b n v ng, phát tri n b n v ng v i phát tri n kinh t — xã h i. ng

th i, module này c ng làm rõ các n i dung c a giáo d c vì s phát tri n
b n v ng và các con ng (cách th c) th c hi n giáo d c vì s phát
tri n b n v ng trong giáo d c th ng xuyên.
B. MỤC TIÊU

Qua module GDTX 35, giáo viên giáo d c th ng xuyên có th :
I. KIẾN THỨC

— Phân tích c các khái ni m c b n v : phát tri n b n v ng, giáo d c vì
s phát tri n b n v ng.
— Trình bày c các l nh v c c b n c a phát tri n b n v ng.
— Nh n bi t c m i quan h gi a phát tri n b n v ng và giáo d c vì s
phát tri n b n v ng; phát tri n b n v ng và phát tri n kinh t — xã h i.
— Mô t
c các n i dung giáo d c vì s phát tri n b n v ng và các
con ng th c hi n giáo d c vì s phát tri n b n v ng giáo d c
th ng xuyên.

II. KĨ NĂNG

— Bi t v n d ng có hi u qu các n i dung giáo d c vì s phát tri n b n
v ng vào các ho t ng giáo d c các c s giáo d c th ng xuyên.
— Có m t s k n ng c b n, c n thi t thi t k các ho t ng giáo d c
theo nh h ng c a giáo d c vì s phát tri n b n v ng các c s giáo
d c th ng xuyên.

III. THÁI ĐỘ

Có nhi t huy t i v i công tác phát tri n giáo d c t i các c s giáo d c
th ng xuyên.

GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

9


C. NỘI DUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu lịch sử phát triển giáo dục vì sự phát triển
bền vững
1. NHIỆM VỤ

B n hãy tham kh o thông tin d i ây
tri n giáo d c vì s phát tri n b n v ng.

2. THÔNG TIN CƠ BẢN
— Khái ni m phát tri n b n v ng

li t kê các m c l ch s phát

c thông qua t i i h i ng Liên h p
qu c vào n m 1987. Song song v i nó, khái ni m giáo d c h tr phát
tri n b n v ng c ng b t u
c tìm hi u và nghiên c u. T n m 1987
n n m 1992, khái ni m phát tri n b n v ng ã d n d n c nh hình
và phát tri n. T i H i ngh v môi tr ng và phát tri n c a Liên h p qu c
Rio de Janeiro, nh ng ng i ng u các qu c gia, các t ch c phi
chính ph và t ch c oàn th nhân dân ã cùng nhau trao i v nh ng
thách th c t ra cho th k m i; ng th i xây d ng m t k ho ch hành

ng toàn c u ón u th p k này. K ho ch hành ng này c
bi t n nhi u h n v i tên g i Ch ng trình Ngh s 21 (Agenda 21) g m
40 ch ng ã xây d ng m t h th ng các nguyên t c toàn di n nh m h
tr cho chính ph các n c và các t ch c th c hi n ch ng trình và
chính sách phát tri n b n v ng. Nh ng ý t ng giáo d c vì s phát tri n
b n v ng ban u c th hi n trong Ch ng 36 c a Ch ng trình Ngh
s 21 này v i tên g i “T ng c ng giáo d c, ào t o và nh n th c c a
c ng ng”. Ch ng này ch ra vai trò c a giáo d c trong quá trình tìm
ki m m t cách th c phát tri n theo h ng tôn tr ng và b o v môi
tr ng t nhiên, chú tr ng t m quan tr ng c a công tác nh h ng và
nh h ng l i giáo d c nh m tôn vinh các giá tr và hành vi tôn tr ng
môi tr ng; ng th i v ch ra ng l i th c hi n công tác ó.

10

|

MODULE GDTX 36


— Sau H i ngh v môi tr ng và phát tri n c a Liên h p qu c, U ban Phát
tri n B n v ng ã ch nh T ch c Giáo d c, Khoa h c và V n hoá c a
Liên h p qu c (UNESCO) là c quan c trách vi c th c hi n Ch ng 36.
Theo ó, UNESCO ch u trách nhi m thúc y các ch ng trình c i cách
giáo d c và i u ph i ho t ng c a các i tác. UNESCO c ng có trách
nhi m cung c p h tr chuyên môn và k thu t cho các qu c gia thành
viên; xây d ng ch ng trình gi ng d y m u và tài li u ào t o; ng th i
ph bi n các chính sách; ch ng trình và kinh nghi m th c hi n giáo
d c phát tri n b n v ng ti n b .
— T i Di n àn Giáo d c th gi i c t ch c vào tháng 4/2000 Dakar,

Senegal, c ng ng th gi i m t l n n a kh ng nh l i t m nhìn c a
Tuyên b Th gi i v giáo d c cho m i ng i, ã c thông qua vào
n m 1990 Jomtien, Thái Lan; ng th i th hi n cam k t th c hi n t t
c các m c tiêu và m c ích c a giáo d c cho m i ng i cho m i công
dân và m i xã h i. Nh t quán v i Tuyên b Toàn c u v nhân quy n và
Tuyên b Th gi i v giáo d c cho m i ng i, Di n àn Giáo d c th gi i
ã kh ng nh giáo d c là m t quy n c b n c a con ng i và là chìa
khoá c a phát tri n b n v ng, hoà bình, n nh, t ng tr ng kinh t —
xã h i và xây d ng t n c.

— T i H i ngh Th ng nh Johannesburg di n ra vào n m 2002, t m nhìn
v phát tri n b n v ng ã c m r ng. ó là:
t c b n v ng thì
ph i t c công b ng xã h i và u tranh ch ng ói nghèo và ây
c xem là nh ng nguyên t c c b n c a phát tri n. Các ph ng di n
phát tri n b n v ng liên quan n con ng i và xã h i bao g m: oàn
k t, bình ng, liên k t và h p tác. Nh ng nhân t này c ng có vai trò
quy t nh nh các ph ng pháp khoa h c trong b o v môi tr ng.
Bên c nh vi c kh ng nh l i nh ng m c tiêu giáo d c c a M c tiêu phát
tri n thiên niên k và Khuôn kh hành ng Dakar — Giáo d c cho m i
ng i, H i ngh Th ng nh này ã xu t v i i h i ng Liên h p
qu c “xem xét thông qua vi c tri n khai m t Th p k Giáo d c vì s phát
tri n b n v ng, b t u t n m 2005”. ây
c coi là m t cách th c
kh ng nh h c t p và giáo d c chính là ph ng pháp ti p c n nòng c t
c a phát tri n b n v ng.
— Ngày 20/12/2002, i h i ng Liên h p qu c ã nh t trí thông qua
Ngh quy t 57/254 v vi c tri n khai m t Th p k Giáo d c vì s phát tri n
b n v ng, b t u t ngày 1/1/2005. Ngh quy t này ã c Chính ph
Nh t B n và 46 qu c gia ng tài tr gi i thi u.

GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

11


i h i ng Liên h p qu c ch nh UNESCO là c quan ch u trách
nhi m tri n khai các ho t ng c a Th p k , ng th i xây d ng m t
K ho ch tri n khai toàn c u.
V i vai trò là c quan i u trong các ho t ng v giáo d c c a Liên
h p qu c, UNESCO óng vai trò nòng c t trong vi c xây d ng các tiêu
chu n v ch t l ng trong giáo d c phát tri n b n v ng. Vi c làm này òi
h i c n có s nh h ng l i các ch ng trình ho t ng c a UNESCO,
trong ó có nh ng thay i c n thi t thúc y phát tri n b n v ng.
Nâng cao ch t l ng giáo d c và nh h ng l i các m c tiêu nh m nêu
cao vai trò quan tr ng c a phát tri n b n v ng ph i là m t trong nh ng
u tiên hàng u c a UNESCO và toàn th gi i.
Hoạt động 2: Tìm hiểu khái niệm phát triển bền vững và các
lĩnh vực của phát triển bền vững
1. NHIỆM VỤ

B n hãy tham kh o thông tin d i ây :
— Nêu khái ni m v phát tri n b n v ng:

— Li t kê các l nh v c c b n c a phát tri n b n v ng.

— Nêu n i dung c b n c a các l nh v c phát tri n b n v ng.

12

|

MODULE GDTX 36


2. THÔNG TIN CƠ BẢN
2.1. Khái niệm phát triển bền vững

— Vào nh ng n m 70 c a th k XX, quan ni m phát tri n th ng thiên v
s giàu có và t ng s n ph m xã h i. Theo ó, ch tiêu GDP và GDP bình
quân theo u ng i th ng c coi là th c o quan tr ng c a s phát
tri n. Tuy nhiên, c ng trong giai o n này ã xu t hi n nh ng m i lo
ng i v môi tr ng; s suy gi m v tr l ng và ch t l ng c a các ngu n
tài nguyên thiên nhiên nh t, n c, r ng, bi n, v tình tr ng ô nhi m
và suy thoái môi tr ng... H i ngh th gi i v con ng i và môi tr ng
do Liên h p qu c t ch c vào tháng 6/1972 t i Stockholm (Thu i n)
ã ánh d u m t s thay i v nh n th c c a loài ng i i v i phát
tri n. H i ngh ã th ng nh t quan i m cho r ng có m i quan h qua l i
gi a cách s ng c a con ng i v i môi tr ng, gi a phát tri n kinh t v i
b o t n tài nguyên.
— N m 1980, “Chi n l c b o t n th gi i” do Ch ng trình Môi tr ng
c a Liên h p qu c (UNEP), Hi p h i B o t n Thiên nhiên th gi i
(IUCN) và Qu b o t n Thiên nhiên Th gi i (WWF) a ra ã c p n
thu t ng “phát tri n b n v ng”, tuy nhiên m i ch nh n m nh góc
b n v ng sinh thái, b o t n tài nguyên sinh v t.
— N m 1987, U ban Qu c t v Môi tr ng và Phát tri n (WCED) do Liên
h p qu c thành l p n m 1983 ã công b b n báo cáo “T ng lai chung
c a chúng ta” (hay còn g i là Báo cáo Brundtland), trong ó khái ni m
phát tri n b n v ng c nh ngh a: “Phát tri n b n v ng là s phát

tri n áp ng c nh ng nhu c u c a hi n t i mà không làm t n h i
n kh n ng c a các th h t ng lai áp ng nh ng nhu c u c a chính
h ”. M c tiêu cu i cùng c a phát tri n b n v ng là c i thi n ch t l ng
GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

13


cu c s ng c a t t c các thành viên trong m t c ng ng và th c ch t là
cho t t c công dân c a m t qu c gia và toàn th gi i, trong khi v n m
b o s toàn v n c a các h th ng h tr cho cu c s ng c a t t c m i
ng i và các sinh v t khác.
N m 1992, H i ngh Th ng nh Trái t v môi tr ng và phát tri n do
Liên h p qu c t ch c t i Rio de Janeiro (Brazin) ã thông qua Ch ng
trình Ngh s 21 (Agenda 21) v các gi i pháp phát tri n b n v ng chung
cho toàn th gi i trong th k XXI, trong ó nh n m nh quy n l i và trách
nhi m c a các qu c gia i v i v n môi tr ng và kh ng nh quan
i m phát tri n theo ph ng th c m b o k t h p hài hoà gi a t ng
tr ng kinh t , xoá ói gi m nghèo, công b ng xã h i, s d ng h p lí tài
nguyên thiên nhiên và b o v môi tr ng.
N m 2002, H i ngh Th ng nh th gi i v phát tri n b n v ng c t
ch c t i Johannesburg (Nam Phi) ã ánh d u m t m c quan tr ng c a
loài ng i trong n l c ti n t i m c tiêu phát tri n b n v ng toàn c u.
H i ngh ã tái kh ng nh nh ng nguyên t c c b n v phát tri n b n
v ng ã c thông qua t i H i ngh Rio 1992, ng th i kh ng nh cam
k t c a các n c i v i phát tri n b n v ng và trách nhi m chung xây
d ng ba tr c t c a phát tri n b n v ng. Ba khía c nh c a phát tri n b n
v ng là xã h i, môi tr ng và kinh t là ba tr c t liên quan l n nhau c a

phát tri n b n v ng. Phát tri n b n v ng òi h i có s l ng ghép hài hoà
các m c tiêu xã h i và môi tr ng v i các m c tiêu phát tri n kinh t .
H i ngh c ng th a nh n v n hoá là m t khía c nh quan tr ng vì nh ng
giá tr , s a d ng, ki n th c, ngôn ng , l ch s và th gi i g n li n v i
v n hoá có nh h ng m nh m t i cách th c c m nh n và quy t nh
các v n phát tri n b n v ng. V n hoá c ng tác ng và nh h ng n
cách th c th c hi n giáo d c phát tri n b n v ng.
T s th ng nh t nh n th c v phát tri n b n v ng nh trên, c ng ng
qu c t c ng ã i n th ng nh t v s phát tri n b n v ng là ph i m
b o phát tri n b n v ng v m t kinh t , v n hoá — xã h i và môi tr ng,
ng th i nh n m nh:
Mu n phát tri n b n v ng kinh t c n ph i u t có hi u qu và duy trì
c t c t ng tr ng kinh t cao, n nh trong m t th i gian dài.
Mu n phát tri n b n v ng v v n hoá — xã h i c n ph i g n t ng tr ng
kinh t v i ti n b , công b ng xã h i, b o v và phát tri n b n s c v n
hoá dân t c.

—

—

+
+

14

|

MODULE GDTX 36

+ Mu n phát tri n b n v ng v môi tr ng c n ph i khai thác các ngu n
tài nguyên thiên nhiên m t cách h p lí, s d ng ti t ki m, có hi u qu ,
b ov
c tính a d ng sinh h c.
Ba m t trên ây có m i quan h m t thi t v i nhau, t o i u ki n cho
nhau và tác ng l n nhau. Do ó, tu theo i u ki n c th và trong
t ng th i i m nh t nh có th u tiên m t này hay m t kia, nh ng ph i
k t h p ch t ch , h p lí gi a ba m t ó trong m i th i kì và trong su t
quá trình phát tri n theo yêu c u c a phát tri n b n v ng.
Lúc này thì khái ni m phát tri n b n v ng ã c hi u m t cách y ,
toàn di n, ó là: “Phát tri n b n v ng là quá trình phát tri n có s k t
h p ch t ch , h p lí, hài hoà gi a ba m t c a s phát tri n là phát tri n
kinh t , phát tri n xã h i và b o v môi tr ng nh m áp ng nhu c u
i s ng con ng i trong hi n t i mà không làm t n h i n kh n ng
áp ng nhu c u c a các th h t ng lai”.
2.2. Các lĩnh vực cơ bản của phát triển bền vững

— Trong khái ni m phát tri n b n v ng, không th tách r i c ba thành
t là xã h i, môi tr ng và kinh t , n sau chúng là v n hoá, c xem
nh là nhân t n i hàm c a ba thành t này. Tuyên b v phát tri n b n
v ng t i Johannesburg c a Liên h p qu c, kh ng nh các thành t này
là ba th chân ki ng c a phát tri n b n v ng, góp ph n t o nên hình
th c và n i dung cho giáo d c vì s phát tri n b n v ng.
KINH T
— Phát tri n nhanh nh ng
không làm ô nhi m môi
tr ng, n nh xã h i.
— Phát tri n kinh t cân i,
hài hoà v i t nhiên, xã h i.

— Phát tri n công ngh s ch.

PHÁT TRI N
B N V NG

MÔI TR NG
— S d ng ti t ki m và h p lí: r ng, n
— Ng n ng a ô nhi m, rác th i.
— B o t n a d ng sinh h c.

XÃ H I
— Hài hoà kinh t , v n hoá
xã h i.
— Dân ch , công b ng và
ti n b xã h i.

c,

t.

GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

15


— C s và n n t ng c a các m i liên h gi a ba thành t này v i phát tri n
b n v ng c xây d ng thông qua nhân t v n hoá. V n hoá là cách
s ng, là quan h , i x , ni m tin và hành ng. Nh ng nhân t này khác

nhau theo t ng hoàn c nh, l ch s và truy n th ng mà trong ó cu c
s ng c a con ng i b chi ph i. i u này ch ng t r ng th c ti n, c
tính và giá tr — nh ng ph n m m trong s phát tri n con ng i — óng
vai trò to l n trong vi c xác nh ph ng h ng c ng nh xây d ng các
cam k t hành ng th ng nh t v phát tri n b n v ng.
— Phát tri n b n v ng là m t công vi c ph c t p và có m i quan h v i m i
l nh v c c a cu c s ng. Trong quá trình l p k ho ch và tri n khai Th p
k Giáo d c vì s phát tri n b n v ng, i u quan tr ng c n ph i làm là
duy trì nh ng m i quan h này nh m giúp cho con ng i thông qua quá
trình h c t p s có nhi u c h i c ng d ng nh ng nguyên t c phát
tri n b n v ng vào cu c s ng c a h ; ng th i giúp h hi u c nh ng
tác ng mà hành vi và thái c a mình có th gây ra. Các l nh v c c
b n c a phát tri n b n v ng g m các n i dung c b n c c p d i
ây và m i quan h gi a nh ng n i dung này có nhi m v thông tin cho
chúng ta bi t nh ng ch i m chính c a ho t ng giáo d c và h c t p
vì s phát tri n b n v ng. R t nhi u v n ã c ch ra trong Ch ng
trình Ngh s 21 và trong K ho ch tri n khai Johannesburg vì chúng
chính là nh ng thách th c và m i lo ng i c n gi i quy t có th t
c s b n v ng. Ngoài ra, các n i dung này còn óng vai trò làm c s
xác nh i t ng tham gia và h ng l i trong quá trình tri n khai
Th p k .
* V xã h i: c hi u là các th ch xã h i và vai trò c a nó trong s thay
i và phát tri n c ng nh các h th ng dân ch và công b ng, t o c h i
cho m i ng i c bày t quan i m, l a ch n chính th , xây d ng s
ng thu n và gi i quy t b t ng. L nh v c xã h i g m các n i dung c
b n sau:
(1) Quy n con ng i: Tôn tr ng các quy n c a con ng i là m t nhân t t i
c n thi t cho phát tri n b n v ng. Ph ng pháp ti p c n này giúp thông
tin v các chính sách c xây d ng t t c các c p, t ó có th áp
d ng ph ng pháp ti p c n d a trên các quy n c a con ng i trong phát

tri n. Giáo d c phát tri n b n v ng ph i trang b cho con ng i ý th c
c quy n òi h i c s ng trong m t môi tr ng b n v ng.
(2) Hoà bình và an ninh: c s ng trong m t môi tr ng hoà bình và an
ninh là nhân t h t s c quan tr ng i v i s phát tri n c a con ng i.
16

|

MODULE GDTX 36


Tuy nhiên, các quá trình phát tri n b n v ng l i th ng b hu ho i b i
xung t và b t n. H u qu l i là nh ng au th ng mà con ng i
ph i gánh ch u, các h th ng y t ho t ng quá t i, nhà c a, tr ng h c
và có th là c c ng ng b phá hu làm cho nhi u ng i b m t nhà c a
và s l ng ng i i di t n ngày càng nhi u. Chính vì l ó, giáo d c phát
tri n b n v ng ph i tìm ki m và phát tri n các giá tr và k n ng xây d ng
hoà bình trong nh n th c c a nhân lo i nh ã kh c ghi trong
Hi n ch ng Liên h p qu c.
(3) Bình ng gi i: Bình ng gi i trong giáo d c là m t n i dung c a giáo
d c phát tri n b n v ng và c ng là m c tiêu u tiên trong s 6 m c tiêu
c a Khuôn kh Hành ng Dakar — Giáo d c cho m i ng i — d ki n t
c vào n m 2005. Các v n v gi i ph i c l ng ghép vào các quá
trình l p k ho ch giáo d c, t l p k ho ch phát tri n c s h t ng cho
n phát tri n tài li u và các quá trình gi ng d y. Trong khuôn kh giáo
d c phát tri n b n v ng, s tham gia y và bình ng c a ph n là
nhân t quan tr ng
m b o truy n t i các thông i p giáo d c phát
tri n b n v ng bình ng và phù h p, ng th i t o c h i t t nh t cho
vi c thay i hành vi vì s phát tri n b n v ng c a th h t ng lai.

(4) a d ng v n hoá và hi u bi t v giao thoa v n hoá: H c t p là c h i lí
t ng nh t th c hi n và làm sâu s c h n s hi u bi t và lòng tôn tr ng
i v i s a d ng. Ki n th c b n a là m t kho tàng v tính a d ng và
là m t ngu n h tr ch y u trong quá trình nh n th c v môi tr ng và
trong cách th c s d ng chúng sao cho có l i nh t cho th h hôm nay
và mai sau. a nh ng ki n th c này vào quá trình h c t p s làm t ng
m i liên h gi a nhà tr ng và c ng ng. Vi c s d ng ti ng a ph ng
trong giáo d c cùng v i nh ng th ti ng khác là m t nhân t quan tr ng
trong quá trình ánh giá và s d ng nh ng gì có th h c c tr c ti p t
cu c s ng h ng ngày và t c ng ng a ph ng.
(5) S c kho : Các v n liên quan n phát tri n, môi tr ng và s c kho
có m i liên h m t thi t v i nhau. S c kho y u s h n ch s phát tri n
kinh t và xã h i, gây ra m t chu kì b t l i d n n vi c s d ng m t cách
không b n v ng các ngu n tài nguyên và làm cho môi tr ng xu ng c p.
Nh ng ng i dân kho m nh và m t môi tr ng an toàn là nh ng i u
ki n tiên quy t c a phát tri n b n v ng. Môi tr ng h c ng b n thân
nó c ng ph i lành m nh và an toàn. Nhà tr ng không ch óng vai trò
là các trung tâm h c t p và giáo d c mà còn ph i ph i h p v i gia ình
GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

17


và c ng ng tích c c h tr cung c p các d ch v và các hình th c giáo
d c c n thi t v s c kho .
(6) HIV/AIDS: i d ch HIV/AIDS ngày m t phát tri n v i t c nhanh
châu Á, ang e do s phát tri n b n v ng và các quá trình giáo d c.
V n c p thi t hi n nay i v i Vi t Nam là thu th p và phân tích thông

tin v nh ng nh h ng ti m tàng c a HIV/AIDS i v i giáo d c và phát
tri n b n v ng. Giáo d c là m t trong nh ng hi v ng l n nh t thúc y
s thay i v hành vi và h p tác di t tr i d ch này.
(7) Th ch : t t c các c p t a ph ng, qu c gia và qu c t , phát tri n
b n v ng s
c thúc y m t cách t t nh t t i nh ng n i có c c u th
ch rõ ràng, minh b ch và óng góp to l n vào quá trình xây d ng chính
sách. M t c c u nh v y s t o c h i t t nh t cho giáo d c phát tri n
b n v ng c m hoa k t trái, xét trên khía c nh có s óng góp và
tham gia y c a m i ng i dân vào quá trình phát tri n các th c o
phát tri n b n v ng và các th ch t t. Vì l ó, giáo d c phát tri n b n
v ng s làm hình m u và làm n i dung c a th ch .
* V môi tr ng: Ph i nh n th c c t m quan tr ng c a các ngu n tài
nguyên thiên nhiên và s mong manh, y u t c a môi tr ng c ng nh
nh ng tác ng lên môi tr ng do các quy t nh và ho t ng c a con
ng i gây ra; ng th i ph i cam k t a nh ng m i lo ng i v môi
tr ng vào chính sách phát tri n kinh t , xã h i. Các n i dung v môi
tr ng cho s phát tri n b n v ng là:
(8) Ngu n tài nguyên thiên nhiên (n c, n ng l ng, nông nghi p và a
d ng sinh h c):
c xây d ng d a trên kinh nghi m giáo d c môi
tr ng h n 30 n m qua, giáo d c phát tri n b n v ng ph i ti p t c phát
huy t m quan tr ng c a nó trong vi c ón u m t ch ng trình phát
tri n b n v ng có quy mô l n. c bi t, xem xét chúng trong m i quan
h v i các v n kinh t , xã h i s giúp cho ng i h c có th áp d ng
nh ng ph ng pháp m i trong b o v các ngu n tài nguyên thiên nhiên
c a th gi i, nh ng th thi t y u cho s phát tri n và s ng còn c a
con ng i.
(9) Bi n i khí h u: Giáo d c phát tri n b n v ng ph i mang l i cho ng i
h c m t nh n th c v nhu c u c n ph i có s th ng nh t toàn c u và c n

ph i có nh ng bi n pháp m nh, nh m gi m thi u nh ng nguy h i i
v i b u khí quy n và ki m soát nh ng tác ng có h i c a hi n t ng
bi n i khí h u. Ngh nh th Kyoto c Liên h p qu c thông qua
vào n m 1992 ã nh n c s cam k t c a 160 qu c gia v gi m thi u
18

|

MODULE GDTX 36


l ng khí th i. Tuy nhiên, Ngh nh này v n ch a c thông qua b i
chính các qu c gia ph i ch u trách nhi m v 25% l ng khí cácbon th i
ra trên toàn c u. Giáo d c phát tri n b n v ng chính là m t ph ng ti n
ch y u xây d ng m t c ch v n ng toàn c u giúp cho các ho t
ng t c hi u qu .
(10) Phát tri n nông thôn: Th t h c, b h c, mù ch và b t bình ng gi i
trong giáo d c có t l r t cao t i các vùng nông thôn, c ng t ng t nh
t l ói nghèo. S m t cân i gi a thành th và nông thôn v u t cho
giáo d c, v ch t l ng d y và h c ang ngày m t l n và c n c i u
ch nh. Do ó, các ho t ng giáo d c ph i g n v i nh ng nhu c u c th
v k n ng và n ng l c n m b t các c h i kinh t , c i thi n sinh k và
nâng cao ch t l ng cu c s ng c a c ng ng dân c nông thôn.
M t cách ti p c n giáo d c a ngành v i s tham gia c a ng i dân
thu c m i l a tu i trong m i hình th c giáo d c chính quy và không
chính quy là c n thi t.
(11) ô th hoá b n v ng: Các thành ph ang i di n v i nh ng thay i
kinh t — xã h i mang tính toàn c u nh toàn c u hoá, làm t ng v th c a
các thành ph trong phát tri n b n v ng. Theo ó, m t th c t hi n
nhiên là các thành ph ph i i m t v i nh ng thách th c ti m tàng c a

phát tri n b n v ng nh ng ng th i c ng n m b t c nh ng c h i
y h a h n trong quá trình phát tri n kinh t — xã h i và c i thi n môi
tr ng a ph ng, qu c gia và qu c t .
(12) Phòng ch ng và gi m nh thiên tai: Phát tri n b n v ng b thách th c
nh ng n i mà c ng ng dân c ang ph i gánh ch u hay b e do b i
thiên tai. Các kinh nghi m và ch ng trình tr c ây cho th y nh ng tác
ng h t s c to l n và tích c c c a giáo d c i v i vi c gi m nh nguy
c th m ho , thiên tai. Ví d , giáo d c tr em bi t cách i phó trong
tr ng h p có l l t, các nhà lãnh o h c cách c nh báo k p th i cho
nhân dân và toàn th xã h i h c cách phòng trong tr ng h p có
thiên tai x y ra. Giáo d c và ki n th c mà giáo d c mang l i ã cung c p
cho xã h i nh ng chi n l c và ph ng pháp t c u và gi m thi u r i ro.
* V kinh t : C n nh y c m v i nh ng h n ch và ti m n ng phát tri n
kinh t c ng nh tác ng c a nó i v i xã h i và môi tr ng; cam k t
ánh giá m c tiêu dùng c a cá nhân và xã h i vì m i quan tâm n môi
tr ng và công b ng xã h i. N n kinh t phát tri n b n v ng g m các n i
dung c b n sau:
GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

19


(13) Gi m nghèo: ây là khái ni m t ng quát, h ng các cam k t qu c t t i
s phát tri n trong khuôn kh các m c tiêu phát tri n thiên niên k . Công
c c b n c a quá trình l p k ho ch c nh quan k ho ch và th c hi n
gi m nghèo chính là các v n b n chi n l c gi m nghèo. Xu t phát t
quan i m phát tri n b n v ng, gi m nghèo là m i quan tâm c b n c a
nhân t kinh t nh ng chúng ph i c hi u trong m i t ng quan v i

các nhân t khác ó là xã h i, môi tr ng và v n hoá. Hay nói cách khác
các m i quan tâm thu c ph ng di n kinh t , tuy là chìa khoá c a phát
tri n b n v ng nh ng l i là m t nhân t c u thành h n là m t m c tiêu
t ng quát.
(14) Tinh th n và trách nhi m t p th : Phát tri n quy n l c kinh t và nh ng
nh h ng v m t chính tr c a các t p oàn l n s hu ho i nh ng tác
ng và kh n ng óng góp và s phát tri n b n v ng. Các v n v
th ng m i a ph ng ang có nh ng nh h ng to l n i v i phát
tri n b n v ng và giáo d c phát tri n b n v ng ph i xây d ng nh n th c
c a các l c l ng tài chính và kinh t này, làm cho ng i h c có kh
n ng nâng cao trách nhi m công dân và t ng c ng các hình th c ho t
ng th ng m i m t cách có ý th c và trách nhi m. Hi p c Toàn c u —
m t công c qu c t do T ng Th kí Liên h p qu c ra ã cung c p
m t khung hành ng giúp thúc y quy n và trách nhi m t p th c a
công dân, mang các công ti l i g n h n v i các c quan Liên h p qu c,
các t ch c lao ng và toàn th xã h i nh m h tr th c hi n các
nguyên t c thu c các l nh v c nhân quy n, lao ng và môi tr ng.
(15) Kinh t th tr ng: N n kinh t th tr ng toàn c u hi n nay ã và ang
không góp ph n b o v môi tr ng và g n m t n a dân s trên toàn th
gi i không c h ng l i t n n kinh t này. M t thách th c c b n
hi n nay là làm th nào t o ra các h th ng th ch toàn c u sao cho
v a hi u qu v kinh t , v a b o v
c môi tr ng mà v n t c
m c tiêu bình ng. H n n a, c n ph i thúc y m t cu c cách m ng
công ngh nh m t ng c ng áng k tính hi u qu trong vi c s d ng
các ngu n n ng l ng, s d ng các ngu n n ng l ng có th ph c h i,
tái ch và gi m l ng ch t th i. B n thân giáo d c là m t ph n c a h
th ng kinh t s và ch u s tác ng c a các quy lu t cung và c u, c a
các h n m c thu và các l c l ng kinh t khác. Nó c ng có vai trò trong
m t môi tr ng có tính quy lu t c bi t. giáo d c phát tri n b n

v ng tìm th y ch ng c a nó trong các hàng hoá giáo d c, nh m áp
ng yêu c u c a các th l c th tr ng thì i u quan tr ng là ph i tác
ng n các quy lu t và ch c n ng ho t ng c a th tr ng.
20

|

MODULE GDTX 36


Hoạt động 3: Một số vấn đề về phát triển bền vững ở Việt Nam
1. NHIỆM VỤ

B n hãy tham kh o thông tin d i ây và trao i cùng ng nghi p
gi i quy t nh ng v n sau:
— Nêu ch tr ng c a ng và Nhà n c ta v phát tri n b n v ng.

— M t s h n ch c a v n phát tri n b n v ng Vi t Nam.

— Nêu m c tiêu phát tri n b n v ng Vi t Nam.

— Các l nh v c u tiên trong chính sách phát tri n b n v ng Vi t Nam
là gì?

GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

21

2. THÔNG TIN CƠ BẢN
2.1. Chủ trương phát triển bền vững của Đảng và Nhà nước

— Phát tri n b n v ng ã c Vi t Nam quan tâm t cu i nh ng n m 80
c a th k XX. Quan i m phát tri n b n v ng c a ng và Nhà n c ã
c th hi n rõ trong “K ho ch qu c gia v môi tr ng và phát tri n
b n v ng giai o n 1991 — 2000” và ã c th hi n xuyên su t trong
quá trình th c hi n “K ho ch qu c gia v môi tr ng và phát tri n b n
v ng giai o n 1991 — 2000”.
— Phát tri n b n v ng c ng ã c kh ng nh trong các v n ki n, ngh
quy t c a ng và Nhà n c v t ng c ng b o v môi tr ng trong giai
o n công nghi p hoá — hi n i hoá. Ch th 36/1998/CTTW c a B
Chính tr v t ng c ng công tác b o v môi tr ng, trong Ngh quy t
i h i IX và i h i X.
— Chi n l c phát tri n kinh t — xã h i giai o n 2001 — 2010 c a Vi t Nam
ã a ra quan i m phát tri n là “Phát tri n nhanh, hi u qu và b n
v ng, t ng tr ng kinh t i ôi v i th c hi n ti n b , công b ng xã h i
và b o v môi tr ng”; “Phát tri n kinh t — xã h i g n ch t v i b o v và
c i thi n môi tr ng, b o m s hài hoà gi a môi tr ng nhân t o v i
môi tr ng t nhiên, gi gìn a d ng sinh h c” và Chi n l c phát tri n
kinh t — xã h i giai o n 2001 — 2010 c ng ã ra m c tiêu t ng quát
c a phát tri n b n v ng “nh m t c m t cu c s ng y v v t
ch t, giàu có v tinh th n và v n hoá, bình ng và th ng nh t xã h i.
Phát tri n ph i c k t h p m t cách hài hoà, h p lí và ng b trên c
ba ph ng di n, ó là phát tri n kinh t , bình ng và b o v môi sinh”.
—
t
c m c tiêu phát tri n b n v ng ã c ra, Ngày
17/8/2004, Chính ph Vi t Nam ã ban hành “ nh h ng Chi n l c

phát tri n b n v ng Vi t Nam (còn g i là Ch ng trình Ngh s 21 c a
Vi t Nam). Ch ng trình Ngh s 21 c a Vi t Nam ã kh ng nh phát
tri n b n v ng là con ng t t y u c a Vi t Nam và ã phân tích th c
tr ng phát tri n b n v ng (nh ng thành t u và nh ng m t còn t n t i)
c a Vi t Nam qua 18 n m i m i (t 1986 — 2004), t ó ra nh ng
m c tiêu, quan i m, nguyên t c chính và ho t ng u tiên phát
tri n b n v ng Vi t Nam; ng th i nh n m nh t m quan tr ng c a
giáo d c. Tr ng tâm c a vi c hoàn thành chi n l c phát tri n b n v ng
là s c n thi t ph i giáo d c con ng i phát tri n b n v ng.
Ch ng trình Ngh s 21 kh ng nh: “Con ng i là trung tâm c a s
22

|

MODULE GDTX 36


phát tri n b n v ng. M t trong nh ng nhi m v c t lõi là c i cách giáo
d c và nâng cao nh n th c v phát tri n b n v ng c a các cá nhân, c ng
ng, các doanh nghi p, các t ch c và các c quan ban ngành các c p”.
2.2. Một số hạn chế của vấn đề phát triển bền vững thời gian qua

Qua nh ng n m ti n hành công cu c i m i, Vi t Nam ã t c
nh ng k t qu to l n trong phát tri n kinh t — xã h i và b o v môi
tr ng. Tuy nhiên, trong k ho ch phát tri n kinh t — xã h i c a t
n c, các ngành và a ph ng, tính b n v ng c a s phát tri n ch a
c quan tâm úng m c và v n còn m t s t n t i ch y u sau:
— V nh n th c: Quan i m phát tri n b n v ng ch a c th hi n m t
cách rõ r t và nh t quán qua h th ng chính sách và các công c i u ti t
c a Nhà n c. Các chính sách kinh t — xã h i còn thiên v t ng tr ng

nhanh kinh t và n nh xã h i mà ch a quan tâm y , úng m c
n tính b n v ng khi khai thác, s d ng tài nguyên thiên nhiên và b o
v môi tr ng. M t khác, chính sách b o v môi tr ng l i chú tr ng vi c
gi i quy t các s c môi tr ng, ph c h i suy thoái và c i thi n ch t
l ng môi tr ng mà ch a nh h ng phát tri n lâu dài nh m áp ng
nhu c u t ng lai c a xã h i. Quá trình l p k ho ch phát tri n kinh t —
xã h i và quá trình xây d ng chính sách b o v môi tr ng ch a c
ph i h p ch t ch , l ng ghép h p lí v i nhau. C ch qu n lí và giám sát
s phát tri n b n v ng ch a c thi t l p rõ ràng và có hi u l c. i u
ki n b o m phát tri n b n v ng còn h n ch , ch y u u t cho các
công trình mang l i l i ích tr c m t, còn ít u t cho tái t o các ngu n
tài nguyên thiên nhiên và b o v môi tr ng.
— V kinh t : Ngu n l c phát tri n còn th p nên nh ng yêu c u v phát
tri n b n v ng ch a i u ki n v t ch t th c hi n. u t
ct p
trung ch y u cho nh ng công trình mang l i ích tr c ti p, còn r t ít u
t cho tái t o các ngu n tài nguyên thiên nhiên và b o v môi tr ng. S
n hi n nay c a Vi t Nam so v i các n c ch a thu c lo i cao và ch a t i
gi i h n nguy hi m song nó ang t ng lên nhanh chóng và s có nguy c
e do tính b n v ng c a s phát tri n t ng lai nh t là khi v n vay ch a
c s d ng có hi u qu . M c ch bi n, ch tác nguyên v t li u
trong n n kinh t Vi t Nam còn r t th p và m c chi phí nguyên,
nhiên, v t li u cho m t n v giá thành còn cao; s n ph m tiêu dùng
trong c n c c ng nh xu t kh u ph n l n là s n ph m thô; s t ng
tr ng kinh t ch y u theo chi u r ng...
GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

23

— V xã h i: S c ép dân s ti p t c gia t ng. Tình tr ng thi u vi c làm ngày
m t b c xúc. T l h nghèo v n còn cao. Ch t l ng ngu n nhân l c còn
th p (c c u ngành ngh , k n ng, trình c a i ng lao ng ch a
áp ng c yêu c u c a n n kinh t th tr ng. Kho ng cách giàu
nghèo và phân t ng xã h i có xu h ng gia t ng nhanh chóng. Mô hình
tiêu dùng c a dân c ang di n bi n theo truy n th ng c a các qu c gia
phát tri n, tiêu t n nhi u nguyên v t li u, n ng l ng và th i ra nhi u
ch t th i và ch t c h i. M t s t n n xã h i nh nghi n hút, ma tuý,
m i dâm, tham nh ng ch a c ng n ch n có hi u qu , gây th t thoát,
t n kém ngu n c a c i, t o nguy c m t n nh xã h i và phá ho i s
cân i sinh thái. Các d ch b nh, c bi t là HIV/AIDS ngày càng nhi u...
— V s d ng tài nguyên thiên nhiên và b o v môi tr ng: Hi n t ng khai
thác b a bãi và s d ng ngu n tài nguyên thiên nhiên m t cách lãng phí,
gây nên suy thoái môi tr ng và m t cân b ng i v i h sinh thái ang
di n ra ph bi n. Rác th i c a m t s c s s n xu t, kinh doanh, d ch v
và rác th i y t c a m t s b nh vi n, c s khám ch a b nh ch a qua x
lí ã gây ô nhi m tr m tr ng. Quá trình ô th hoá t ng lên nhanh chóng
kéo theo s khai thác quá m c ngu n n c ng m, ô nhi m ngu n n c
m t, không khí và
ng ch t th i r n. c bi t, các khu v c giàu a
d ng sinh h c, r ng, môi tr ng bi n và ven bi n ch a c chú ý b o
v , ang b khai thác quá m c. Tuy các ho t ng b o v môi tr ng ã
có nh ng ti n b áng k nh ng m c ô nhi m, s suy thoái và suy
gi m ch t l ng môi tr ng ang ngày càng ti p t c gia t ng...
2.3. Mục tiêu phát triển bền vững ở Việt Nam trong giai đoạn tới

— M c tiêu t ng quát c a s phát tri n b n v ng là t c s y v
v t ch t, s giàu có v tinh th n và v n hoá, s bình ng c a các công

dân và s ng thu n c a xã h i, s hài hoà gi a con ng i và t nhiên;
phát tri n ph i k t h p ch t ch , h p lí và cân b ng c ba m t là phát
tri n kinh t , phát tri n xã h i và b o v môi tr ng.
— M c tiêu phát tri n b n v ng v kinh t là t c s t ng tr ng n
nh v i c c u kinh t h p lí, áp ng yêu c u nâng cao i s ng c a
nhân dân, tránh c s suy thoái ho c ình tr trong t ng lai, tránh
l i gánh n l n cho các th h mai sau.
— M c tiêu phát tri n b n v ng v xã h i là t c k t qu cao trong vi c
th c hi n ti n b v công b ng xã h i; m b o ch dinh d ng và
24

|

MODULE GDTX 36


ch t l ng ch m sóc s c kho nhân dân ngày càng c nâng cao; m i
ng i u có c h i c h c hành và có vi c làm; gi m tình tr ng ói
nghèo và h n ch kho ng cách giàu nghèo gi a các t ng l p và các nhóm
xã h i; h n ch s gia t ng c a các t n n xã h i; nâng cao m c công
b ng v quy n l i và ngh a v gi a các thành viên và gi a các th h
trong xã h i; duy trì và phát huy c tính a d ng và b n s c v n hoá
dân t c; không ng ng nâng cao trình v n minh v i s ng v t ch t và
tinh th n.
— M c tiêu c a phát tri n b n v ng v môi tr ng là khai thác h p lí, s
d ng ti t ki m và có hi u qu tài nguyên thiên nhiên; phòng ng a, ng n
ch n, x lí và ki m soát có hi u qu ô nhi m môi tr ng; b o v t t môi
tr ng s ng; b o v các v n qu c gia, khu b o t n thiên nhiên, khu d
tr sinh quy n và b o t n s a d ng sinh h c; kh c ph c suy thoái và
c i thi n ch t l ng môi tr ng.

2.4. Các lĩnh vực ưu tiên trong chính sách phát triển bền vững ở Việt Nam

—
+
+
+
+
+
—
+
+
+
+

nh h ng chi n l c phát tri n b n v ng Vi t Nam ã ra 19
l nh v c ho t ng c n u tiên trong nh h ng phát tri n b n v ng c a
Vi t Nam trong th i gian t i, ó là:
5 l nh v c u tiên phát tri n kinh t b n v ng:
Duy trì t ng tr ng kinh t nhanh và b n v ng.
Thay i mô hình s n xu t và tiêu dùng theo h ng thân thi n v i
môi tr ng.
Th c hi n quá trình “công nghi p hoá s ch”.
Phát tri n nông nghi p và nông thôn b n v ng.
Phát tri n b n v ng các vùng và a ph ng.
5 l nh v c xã h i c n u tiên nh m phát tri n b n v ng:
T p trung n l c xoá ói gi m nghèo, y m nh th c hi n ti n b và
công b ng xã h i.
Ti p t c gi m m c t ng dân s và t o thêm vi c làm cho ng i lao ng.
nh h ng ô th hoá và di dân nh m phát tri n b n v ng các ô th ,
phân b h p lí dân c và lao ng theo vùng.

Nâng cao ch t l ng giáo d c nâng cao dân trí và trình ngh
nghi p, phù h p v i yêu c u c a s phát tri n t n c.
GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

25


+ Phát tri n v s l ng và nâng cao ch t l ng c a d ch v ch m sóc s c
kho , c i thi n các i u ki n lao ng và v sinh môi tr ng.
— 9 l nh v c u tiên nh m phát tri n tài nguyên thiên nhiên v môi tr ng
b n v ng:
+ Ch ng tình tr ng thoái hoá t, s d ng hi u qu và b n v ng
tài nguyên t.
+ B o v môi tr ng n c và s d ng b n v ng tài nguyên n c.
+ Khai thác h p lí và s d ng ti t ki m, b n v ng tài nguyên khoáng s n.
+ B o v môi tr ng bi n, h i o và phát tri n tài nguyên bi n.
+ B o v và phát tri n r ng.
+ Gi m ô nhi m không khí các ô th và khu công nghi p.
+ Qu n lí ch t th i r n và ch t th i nguy h i.
+ B o t n a d ng sinh h c.
+ Th c hi n các bi n pháp làm gi m nh bi n i khí h u và h n ch
nh ng nh h ng có h i c a bi n i khí h u, phòng và ch ng thiên tai.
Hoạt động 4: Tìm hiểu mục đích và tầm nhìn của giáo dục vì sự
phát triển bền vững
1. NHIỆM VỤ

B n hãy tham kh o thông tin d i ây và trao i cùng ng nghi p
gi i quy t nh ng v n sau:

— Nêu m c ích c a giáo d c vì s phát tri n b n v ng:

— Nêu t m nhìn c a giáo d c vì s phát tri n b n v ng trên th gi i:

26

|

MODULE GDTX 36


2. THÔNG TIN CƠ BẢN
2.1. Mục đích của giáo dục vì sự phát triển bền vững

— M c ích c a giáo d c vì phát tri n b n v ng là nh m thay i hành vi
t o nên xã h i b n v ng cho t t c m i ng i trên c s k t n i kinh t ,
xã h i, môi tr ng, v n hoá thông qua s tác ng t i m i m t c a i
s ng xã h i v i m c tiêu tích h p các giá tr phát tri n b n v ng vào
trong t t c các l nh v c h c t p. T m nhìn c a giáo d c vì phát tri n b n
v ng là m t th gi i mà ó t t c m i ng i u có c h i c h ng
l i t giáo d c, h c t p các giá tr , hành vi và cách s ng ti n t i m t
t ng lai b n v ng. S chuy n bi n này th hi n các m c tiêu:
+ Nâng cao vai trò trung tâm c a giáo d c và h c t p trong b i c nh chung
c a phát tri n b n v ng.
+ Xây d ng m ng l i và các liên k t, trao i gi a các bên tham gia trong
giáo d c vì phát tri n b n v ng.
+ Nâng cao ch t l ng gi ng d y và h c t p trong giáo d c vì phát tri n
b n v ng.
+ Phát tri n chi n l c c ng c ti m n ng giáo d c vì phát tri n b n v ng
t t c các c p.

— Giáo d c vì phát tri n b n v ng th hi n ý ngh a và m c tiêu c a phát
tri n b n v ng v i ba l nh v c c b n:
+ Xã h i: S hi u bi t v th ch xã h i và vai trò c a nó trong quá trình
thay i và phát tri n, t o ra xã h i dân ch t o c h i cho m i ng i
bi u l quan i m, l a ch n cán b , hi p th ng và nh ng s khác nhau
v gi i pháp.
+ Môi tr ng: Nh n th c v tài nguyên và tính d t n th ng c a môi
tr ng thiên nhiên c ng nh nh ng tác ng c a nó lên các ho t ng
và các quá trình ra quy t nh c a con ng i, v i s cam k t a các m i
quan tâm môi tr ng vào trong quá trình phát tri n kinh t — xã h i.
GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

27


+ Kinh t : Hi u bi t v s tác ng c a phát tri n kinh t lên môi tr ng và
xã h i, c ng nh nh ng v n v xã h i tiêu th , s thích cá nhân liên
quan n nh ng v n môi tr ng.
— Giáo d c vì phát tri n b n v ng th hi n m i quan tâm c a giáo d c ch t
l ng cao, bao g m:
+ Liên ngành, liên môn: nh ng nguyên lí và ki n th c v phát tri n b n
v ng c th hi n trong ch ng trình, sách giáo khoa c a các môn h c
v t nhiên, xã h i và ngh thu t ch không hình thành m t môn h c
riêng v phát tri n b n v ng.
+ Th hi n giá tr : chia s các giá tr và nguyên lí phát tri n b n v ng.
+ T duy sáng t o và gi i quy t tình hu ng có v n : t o ni m tin tr c
nh ng khó kh n và thách th c c a phát tri n b n v ng.
+ Quy t nh có s tham gia: ng i h c c tham gia trong quá trình ra

quy t nh và h
c h c nh th nào.
+ a d ng ph ng pháp: ngôn t , ngh thu t, k ch, tranh lu n, trao i
kinh nghi m... các ph ng pháp s ph m khác nhau cho mô hình hoá
các quá trình.
+ Kh n ng áp d ng: h c t p kinh nghi m c tích h p trong cu c s ng
h ng ngày, trong cu c s ng c a m i con ng i, m i ho t ng ngh nghi p;
+ Thích h p v i a ph ng: áp ng nh ng v n
a ph ng c ng nh
toàn c u, s d ng nh ng ngôn ng mà ng i h th ng xuyên s d ng.
Giáo d c vì phát tri n b n v ng c p n t t c các l nh v c nhân v n,
áp d ng và t o nên m t di n m o m i cho th gi i ang thay i: quy n
con ng i, hoà bình và an ninh nhân lo i, công b ng gi i, a d ng v n
hoá và s hi u bi t các n n v n hoá khác nhau, s c kho , HIV/AIDS, lãnh
o, tài nguyên thiên nhiên, bi n i khí h u, phát tri n nông thôn, ô
th hoá b n v ng, phòng ng a và h n ch th m ho , gi m ói nghèo,
nâng cao trách nhi m và kinh t th tr ng.
2.2. Vấn đề giáo dục vì sự phát triển bền vững trên thế giới

— Giáo d c vì s phát tri n b n v ng l n u tiên c a ra trong ch ng
36 c a Ch ng trình Ngh s 21 t i H i ngh Trái t n m 1992. Ch ng
này ã xác nh 4 m i nh n c a giáo d c phát tri n b n v ng, ó là: thúc
y và c i ti n giáo d c c b n; nh h ng l i ch ng trình giáo d c
hi n th i ón u phát tri n b n v ng; phát tri n nh n th c và hi u
bi t c a c ng ng v b n v ng; ào t o. C th là:
28

|

MODULE GDTX 36

+ Thúc y và c i ti n giáo d c c b n v n còn là m t v n khó kh n i
v i nhi u ng i, c bi t là các em gái và ng i l n th t h c. N u ch n
gi n là t ng c ng kh n ng bi t c, vi t và làm tính nh hi n nay
nhi u n c ang th c hi n thì không th t o ra m t xã h i có s b n
v ng c b n. Thay vào ó, giáo d c c b n ph i t p trung vào vi c truy n
t ki n th c, k n ng, giá tr và các l nh v c khác nh m khuy n khích và
h tr công dân có c m t cu c s ng b n v ng.
+ nh h ng l i ch ng trình giáo d c hi n th i t t c các c p, b c h c
ón u phát tri n b n v ng: Th c hi n c i cách giáo d c t m m
non n i h c òi h i ph i d a trên nhi u nguyên t c, k n ng, ph ng
di n ho t ng và các giá tr liên quan n tính b n v ng c a m t trong
ba chân ki ng: xã h i, môi tr ng và kinh t . ây là m t vi c làm quan
tr ng i v i xã h i hi n nay và mai sau.
+ Phát tri n nh n th c và hi u bi t c a c ng ng v b n v ng:
t
c nh ng ti n b h ng t i m t xã h i b n v ng h n, òi h i m i
ng i dân ph i nh n th c c các m c tiêu c a m t xã h i b n v ng và
ph i có ki n th c và k n ng góp ph n vào quá trình th c hi n nh ng
m c tiêu ó. Nâng cao nh n th c v quy n công dân và tiêu dùng h p lí
có th giúp c ng ng và chính quy n th c hi n c nh ng bi n pháp
b n v ng nh m phát tri n h n và h ng t i m t xã h i b n v ng h n
( i u này ã c xây d ng thành m c tiêu r t rõ trong Ch ng trình
Ngh s 21 c a Vi t Nam).
+ ào t o: T t c các ban ngành u có th óng góp vào s b n v ng a
ph ng, vùng và qu c gia. Vi c xây d ng nh ng ch ng trình ào t o
chuyên môn ph i làm sao
m b o t t c các l c l ng lao ng trong
xã h i u có ki n th c và k n ng c n thi t th c hi n công vi c c a

mình theo cách th c b n v ng nh ã c xác nh là m t nhân t tích
c c c a giáo d c phát tri n b n v ng.
Nh v y, ch ng 36 c a Ch ng trình Ngh s 21 ã nh n m nh vai trò
c a giáo d c trong vi c nh h ng l i xã h i h ng t i s b n v ng và
vi c th c hi n Ch ng trình Ngh s 21 ã t n n móng cho s ti n b
trong nhi u l nh v c, bao g m giáo d c phát tri n b n v ng.
— Ngày 20/12/2002, i h i ng Liên h p qu c ã thông qua Ngh quy t
57/254 v Th p k Giáo d c vì phát tri n b n v ng (2005 — 2014) và ã ch
nh UNESCO là c quan u m i ch u trách nhi m tri n khai các ho t
GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

29


ng trong khuôn kh th p k này. Ngày 01/3/2005, t i New York, Liên
h p qu c ã chính th c phát ng Th p k Giáo d c vì phát tri n b n
v ng (2005 — 2014). M c ích chung c a th p k là thúc y giáo d c v i
vai trò là n n t ng cho m t xã h i b n v ng h n là l ng ghép n i dung
c a phát tri n b n v ng vào h th ng giáo d c t t c các c p nh m
khuy n khích s thay i trong cách ng x có m t t ng lai b n v ng
cho t t c m i ng i. Nh ng m c tiêu c th c a th p k này là:
T ng c ng và nâng cao vai trò trung tâm c a h c t p và giáo d c trong
vi c th c hi n m c tiêu phát tri n b n v ng.
Thúc y các m i liên k t, h p tác và trao i gi a các bên tham gia
trong giáo d c vì phát tri n b n v ng.
T o c h i và môi tr ng thu n l i xây d ng t m nhìn và thúc y s
phát tri n b n v ng thông qua t t c các ph ng th c h c t p và nh n
th c c ng ng.

Nâng cao ch t l ng gi ng d y và h c t p trong giáo d c vì phát tri n
b n v ng.
Xây d ng chi n l c hành ng t t c các c p nh m m c ích t ng
c ng n ng l c th c hi n giáo d c vì phát tri n b n v ng.
Giáo d c phát tri n b n v ng g m 3 n i dung c b n v i các ch i m
ho t ng chính, ó là:
N i dung v v n hoá — xã h i: tôn tr ng các quy n c a con ng i; xây
d ng và duy trì hoà bình và an ninh; t ng c ng s c kho ; phòng ch ng
HIV/AIDS; xây d ng th ch rõ ràng, minh b ch.
N i dung v môi tr ng: b o v các ngu n tài nguyên thiên nhiên (n c,
n ng l ng, nông nghi p và a d ng sinh h c); ki m soát nh ng tác
ng có h i c a hi n t ng thay i khí h u; phát tri n nông thôn b n
v ng; ô th hoá b n v ng; phòng ch ng và gi m nh thiên tai.
N i dung v kinh t : gi m nghèo; nâng cao tinh th n và trách nhi m t p
th trong các ho t ng kinh t , th ng m i; phát tri n kinh t i ôi v i
b o v môi tr ng và m b o công b ng xã h i.
Tuyên b Bonn, a ra t i H i ngh c a UNESCO, n m 2009 v giáo d c
phát tri n b n v ng nh sau: Giáo d c vì s phát tri n b n v ng là ra
m t h ng i m i v giáo d c và h c t p cho t t c m i ng i. Nó c
d a trên nh ng giá tr , nguyên t c và th c ti n c n thi t áp ng hi u
qu nh ng thách th c hi n t i và t ng lai.

+
+
+
+
+
+
+
+

—

30

|

MODULE GDTX 36


+

+

+

+

H i ngh này c ng cho th y m t cái nhìn y , toàn di n v giáo d c vì
s phát tri n b n v ng trong th k XXI nh sau:
Giáo d c vì s phát tri n b n v ng giúp các xã h i gi i quy t nh ng u
tiên và các v n khác nhau nh : n c, n ng l ng, bi n i khí h u,
gi m thi u nguy c và thiên tai, m t a d ng sinh h c, kh ng ho ng
l ng th c, nguy c s c kho , thi t thòi xã h i và không an toàn.
Giáo d c vì s phát tri n b n v ng r t quan tr ng v i s phát tri n t duy
kinh t m i. Giáo d c vì s phát tri n b n v ng góp ph n xây d ng các xã
h i v ng m nh, lành m nh và b n v ng thông qua m t cách th c ti p
c n h th ng và tích h p. Nó mang s phù h p, ch t l ng, ý ngh a và
m c ích n các h th ng giáo d c và ào t o. Bao g m c giáo d c
chính quy, giáo d c không chính quy và giáo d c phi chính quy và t t c
các l nh v c c a xã h i trong m t quy trình h c t p su t i.

Giáo d c vì s phát tri n b n v ng c d a trên các giá tr công b ng,
bình ng, khoan dung, quy n h n và trách nhi m; thúc y bình ng
gi i, c k t xã h i và gi m nghèo, ng th i nh n m nh s quan tâm, s
liêm chính và trung th c nh
c quy nh trong Hi n ch ng Trái t.
Giáo d c vì s phát tri n b n v ng c d a trên n n t ng c a nh ng h
tr s ng b n v ng, dân ch và s an sinh c a con ng i. B o v và ph c
h i môi tr ng, b o t n và s d ng b n v ng tài nguyên, s d ng các
ph ng th c s n xu t, tiêu dùng b n v ng và xây d ng các xã h i công
b ng, hoà bình c ng là nguyên t c quan tr ng làm n n t ng cho giáo d c
phát tri n b n v ng.
Giáo d c vì s phát tri n b n v ng nh n m nh các cách th c ti p c n
sáng t o và phê bình, t duy dài h n, sáng t o và trao quy n x lí
nh ng b t n và gi i quy t nh ng v n ph c t p. Giáo d c vì s phát
tri n b n v ng nêu b t s ph thu c l n nhau gi a môi tr ng, kinh t ,
xã h i và a d ng v n hoá t a ph ng n toàn c u, xem xét l i quá
kh , hi n t i và t ng lai.
Giáo d c vì s phát tri n b n v ng k t n i v i các nhu c u khác nhau và
các i u ki n s ng c th c a m i ng i, giáo d c vì s phát tri n b n
v ng cung c p các k n ng tìm ra gi i pháp, úc k t nh ng kinh
nghi m và ki n th c n sâu trong các v n hoá a ph ng c ng nh
nh ng ý t ng công ngh m i.
Nh v y, giáo d c vì s phát tri n b n v ng là ra m t h ng i m i v
giáo d c và h c t p cho t t c m i ng i. Nó c d a trên nh ng giá tr ,
nguyên t c và th c ti n c n thi t áp ng hi u qu nh ng thách th c
GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

31