Cách mạng tháng mười Nga

ĐH SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA LỊCH SỬ
NGÀNH QUỐC TẾ

HỌC

TIỂU LUẬN CUỐI KÌ
Đề Tài:

Cách Mạng Tháng Mười Nga
●
●
●

Tiểu luận môn : Lịch Sử Quan Hệ Quốc Tế
SVTH : VŨ TẤN THÀNH. MSSV: K40.608.087
Lớp : Quốc Tế Học 2A

TP. HỒ CHÍ MINH THÁNG 12/2015

1


Mục Lục
Mục Lục……………………………………………………………………………… 2
I.
Bối cảnh lịch sử……………………………………………………………………..3
II.
Cách mạng tháng 10 Nga - Dấu mốc không thể quên………....................................6
1. Diễn biến và kết quả.........................................................................................................6
2. Ý nghĩa ………………………………............................................................16

III.
Cách mạng tháng 10 Nga và những ảnh hưởng đến quan hệ quốc tế…………....25
IV.
Tài liệu tham khảo……………………………………………………………………….31

2


I.

Bối cảnh lịch sử

Sau Cách mạng Tháng Hai, nước Nga xuất hiện tình trạng 2 chính quyền
song song tồn tại: chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và xô viết đại
biểu công nhân và binh lính. Sau khi nắm được chính quyền, chính phủ
lâm thời đã không giải quyết những vấn đề đã hứa trước đó như vấn đề
ruộng đất của nông dân, việc làm cho công nhân, tình trạng thiếu lương
thực và nhất là quyết theo đuổi chiến tranh đế quốc đến cùng.

Bolshevik (1920), tranh của Boris Kustodiev

3


Trong hoàn cảnh đó, lãnh tụ của đảng Bolshevik Vladimir Ilyich Lenin từ
Thụy Sĩ trở về nhà ga Phần Lan ngày 3 tháng 4 năm 1917 đã nhận được
sự ủng hộ rất lớn của nhân dân Petrograd.
Ngày 4 tháng 4 năm 1917, Lenin đọc một bài phát biểu quan trọng có nhan
đề "Những nhiệm vụ của giai cấp vô sản trong cuộc cách mạng hiện nay".
Bản báo cáo này đã đi vào lịch sử với tên gọi "Luận cương Tháng Tư" chỉ

ra con đường chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã
hội chủ nghĩa. Lenin chỉ rõ rằng cần chấm dứt tình trạng 2 chính quyền
song song tồn tại bằng cách chuyển giao chính quyền về tay các xô viết:
"Điều độc đáo trong thời sự nước Nga chính là bước quá độ từ giai đoạn
thứ nhất của cách mạng là giai đoạn đã đem lại chính quyền cho giai cấp
tư sản tiến lên giai đoạn thứ hai của cách mạng là giai đoạn phải đem lại
chính quyền cho giai cấp vô sản và cho những tầng lớp nghèo trong nông
dân". Về phương pháp đấu tranh, Lenin viết: "Vũ khí ở trong tay nhân dân,
không có sự cưỡng bức nào từ bên ngoài đối với nhân dân, đó là thực
chất của sự vật. Điều đó cho phép và bảo đảm sự phát triển và hòa bình
của cách mạng”. Tuy nhiên, Lenin cũng chỉ rõ phải sẵn sàng chuyển sang
khởi nghĩa vũ trang một khi hoàn cảnh thay đổi.

4


Petrograd, ngày 4/7/ 1917

Luận cương tháng 4-1917 của Lê-nin.

5


II. Cách mạng tháng 10 Nga Dấu mốc không thể quên
1.

Diễn biến

Để bày tỏ sự ủng hộ đảng Bolshevik, ngày Quốc tế Lao động 18 tháng 4 (1
tháng 5) năm 1917, công nhân Nga biểu tình đòi hoà bình, dân chủ. Trong

khi đó bộ trưởng ngoại giao của Chính phủ lâm thời gửi công hàm cho các
nước phe Hiệp ước cam kết theo đuổi chiến tranh đến cùng gây sự phẫn
nộ trong dân chúng. Dưới sự lãnh đạo của đảng Bolshevick, ngày 20 và 21
tháng 4, hàng chục vạn người dân Nga xuống đường biểu tình hòa bình,
giơ cao khẩu hiệu "Tất cả chính quyền về tay Xô Viết", "Hòa bình, ruộng
đất, bánh mỳ". Những cuộc biểu tình này làm cho chính phủ lâm thời
khủng hoảng. Ngày 2 tháng 5 (15 tháng 5) trước áp lực của quần chúng,
bộ trưởng ngoại giao và bộ trưởng chiến tranh phải từ chức. Ngày 5 tháng
5, Chính phủ lâm thời tiến hành cải tổ và thành lập chính phủ liên hiệp tăng
thêm số ghế cho các đảng thỏa thiệp.

6


Alexander Kerensky
Ngày 18 tháng 6 (1 tháng 7), đảng Menshevik và xã hội cách mạng đã âm
mưu tổ chức một cuộc biểu tình quân chúng để biểu dương lực lượng
nhưng đảng Bolshevik đã tham gia cuộc biểu tình này và biến nó thành
cuộc biểu tình ủng hộ đường lối đảng Bolshevick với các khẩu hiệu: "Đả
đảo chiến tranh", "Tất cả chính quyền về tay các xô viết". Ngoài mặt trận,
cuộc tấn công của quân Nga theo lệnh của chính phủ lâm thời vào liên
quân Đức, Áo-Hung thất bại nặng nề với 60.000 binh lính Nga bị bắt và
giết. Tin thất bại gây sự căm phẫn và bất bình rất lớn trong nhân dân Nga.
Ngày 3 tháng 7, hơn 500.000 nhân dân Petrograd xuống đường biểu tình
đòi chuyển giao chính quyền về tay xô viết nhưng Chính phủ lâm thời đã từ
chối và ra lệnh cho binh lính bắn vào đoàn biểu tình. Sau đó, Chính phủ
lâm thời tiến hành đàn áp và bắt các đảng viên Bolshevik. Các nhà in phá
7

hủy và báo bị cấm xuất bản. Chính phủ ra lệnh truy nã Lenin để đưa ra tòa,
các đơn vị cách mạng bị tước khí giới hoặc bị đẩy ra mặt trận. Từ đó, trong
tháng 7, tình trạng hai chính quyền song song tồn tại kết thúc với thắng lợi
thuộc về giai cấp tư sản.
Trước tình hình đó, từ ngày 26 tháng 7 đến 3 tháng 8, đảng Bolshevik đã
họp đại hội VI để đánh giá tình hình và vạch ra sách lược đấu tranh. Đại
hội chỉ rõ phải chuẩn bị chuyển sang khởi nghĩa vũ trang để giành chính
quyền. Đại hội cũng chủ trương tạm thời rút bỏ khẩu hiệu "Tất cả chính
quyền về tay xô viết" còn Lenin rút về hoạt động bí mật. Về phái chính phủ
lâm thời, chính phủ liên hiệp đưa Alexander Kerensky, lãnh tụ đảng
Menshevik lên làm thủ tướng mặt khác âm mưu thiết lập chế độ độc tài
quân sự bằng cách đưa Kornilov Affair, một viên tướng cũ của chế độ Nga
hoàng, làm bạo loạn giành lấy chính quyền.
Ngày 25 tháng 8, Kornilov tuyên bố thiết quân luật ở Petrograd, giải tán
chính phủ Kerensky và lập chính phủ do mình cầm đầu. Trong hoàn cảnh
đó, Lenin phát động quần chúng đánh tan cuộc nổi loạn đồng thời vạch
mặt chính phủ Kerensky do đó sau khi cuộc nổi loạn bị dặp tắt, uy tín của
đảng Bolshevik tiếp tục dâng cao. Nhân dân dần dần thay thế các đại biểu
đảng Menshevik và xã hội cách mạng bằng các đại biểu Bolshevik trong
các xô viết. Ngày 31 tháng 8, xô viết Petrograd và sau đó ngày 5 tháng 9,
xô viết Moskva đã thông qua các nghị quyết của đảng Bolshevik và chuẩn
bị khởi nghĩa vũ trang giành lại chính quyền.
Sang tháng 10, làn sóng cách mạng lan tràn khắp nước Nga. Ngày 7 tháng
10, V. I. Lenin từ Phần Lan bí mật trở về nước trực tiếp lãnh đạo cuộc hành
8


động. Ngày 10 tháng 10, ban chấp hành trung ương họp quyết định khởi
nghĩa vũ trang. Tại hội nghị này ban chấp hành trung ương đã bầu ra bộ
chính trị do Lenin đứng đầu để lãnh đạo cuộc tạo phản. Tuy nhiên, một số

ủy viên không tán thành kế hoạch khởi nghĩa nên ngày 18 tháng 10 họ đã
đăng ý kiến của mình trên tờ báo Đời sống mới do đó chính phủ lâm thời
biết được kế hoạch tạo phản nên đã chuẩn bị đề phòng. Do đó Lenin đã
quyết định tạo phản sớm 1 ngày tức là ngày 24 tháng 10 làm cho đối thủ
bất ngờ.

Lenin cải trang

9


Ngày 24 tháng 10 (6-11), Lenin viết cho ban chấp hành Trung ương Đảng:
"...vô luận bằng cách nào cũng không được để chính quyền nằm trong tay
Kerensky".
Chiều ngày 24 tháng 10, Lenin cải trang đến điện Smolny để lãnh đạo cuộc
khởi nghĩa. Tại điện Smolny trên các cửa sổ đều có đốt lửa, phía ngoài là
xe thiết giáp, trạm gác bố trí tại cửa ra vào. Binh sĩ vũ trang đi lại tấp nập.
Tin Lenin trực tiếp lãnh đạo cuộc khởi nghĩa nhanh chóng được báo tới
khắp các trung đoàn và nhà máy. Trong khi đó, Chính phủ lâm thời đưa
các đội canh gác đến đóng chung quanh những cơ quan quan trọng nhất
bao gồm các học sinh sĩ quan, tiểu đoàn kị binh xung kích, tiểu đoàn lính
phụ nữ và các đơn vị Cozak tập trung tại Cung điện Mùa Đông. Sáng
ngày25 tháng 10, với danh nghĩa bộ chỉ huy tối cao, Kerensky đến bộ tổng
tham mưu ra lệnh cho các trung đoàn Cozak sông Đông số 1, 4, 14 đến
tiếp ứng nhưng các đơn vị này lấy lí do là kị binh của họ không có bộ binh
mang súng máy yểm trợ nên không thi hành mệnh lệnh. Các đơn vị ở
Petrograd cũng từ chối tiếp viện. Kerensky nghe tin liền báo tin cho Chính
phủ lâm thời biết lực lượng còn rất ít sau đó viện lí do đến gặp các đơn vị
đã lợi dụng xe của đại sứ quán Hoa Kỳ trốn khỏi thành phố. Tất cả các sĩ
quan cao cấp cũng bỏ về nhà riêng chỉ còn các bộ trưởng ở lại Cung điện

Mùa Đông.
Chiều 24 tháng 10, cuộc khởi nghĩa bắt đầu. Theo kế hoạch, các đơn vị
cận vệ đỏ tập trung lực lượng đánh chiếm các khu vực đầu mối, trụ sở các
bộ, tổng đài điện thoại, nhà ga, các cầu bắc qua sông Neva. Ngay trong
đêm 24 tháng 10, quân khởi nghĩa đã chiếm được toàn bộ Petrograd, bao

10


vây Cung điện Mùa Đông mà hầu như không tổn thất. Kế hoạch tấn công
Cung điện Mùa Đông được ấn định vào rạng sáng ngày 25 tháng 10. Đến
7 giờ sáng, đợt tấn công thứ nhất bắt đầu. Các vòng đai dần khép lại
nhưng các cuộc tấn công quá chậm và phải dùng xe hơi chuyển mệnh
lệnh. 3 giờ chiều, đại bác được chĩa thẳng vào Cung điện Mùa Đông. Các
chiến sĩ Cận vệ đỏ đứng sau những chướng ngại vật hoặc làm nhiệm vụ
tuần tiễu chờ lệnh phát hỏa. Các đội tuần tra quan sát theo dõi mọi hoạt
động của bọn phản cách mạng. Đến 6 giờ chiều, cung điện bị vây chặt,
binh sĩ và thủy thủ tiến sát đến cung điện và chiếm lấy tất cả những góc
đường và các mái nhà ở bến tàu cạnh bộ Hải quân và cung điện. Các sĩ
quan dựng chướng ngại vật chặn cổng ra vào Cung điện Mùa Đông, nã
súng trường và súng máy vào các mục tiêu di động.

Chiến hạm Rạng Đông

11


6 giờ chiều, đảng Bolshevik gửi tối hậu thư cho Bộ tham mưu quân sự
Petrograd buộc đầu hàng nếu không sẽ cho chiến hạm Rạng Đôngtấn
công. Một tối hậu thư khác được gửi đến cho Chính phủ lâm thời buộc

phải dọn sạch chướng ngại vật và đầu hàng vô điều kiện. Theo điều kiện
đã quy định, sau 20 phút không nhận được câu trả lời sẽ cho chiến hạm
Rạng Đông tấn công. 9 giờ 45 phút, chiến hạm Rạng Đông nổ loạt súng
lệnh báo hiệu tấn công. Hàng người bảo vệ cung điện rối loạn và lợi dụng
điều đó, thủy thủ, chiến sĩ Cận vệ đỏ và binh sĩ cách mạng tràn vào cung
điện. Cuộc chiến diễn ra tới 2 giờ 45 phút sáng thì kết thúc. Toàn bộ chính
phủ lâm thời bị bắt (trừ Kerensky).
Ngay trong đêm 7 tháng 11 năm 1917 (25 tháng 10 theo lịch Nga cũ), Đại
hội Xô Viết toàn Nga lần thứ hai tuyên bố khai mạc tại điện Smoniyl và
tuyên bố thành lập chính quyền Xô Viết do Lenin đứng đầu.

12


Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ hai đêm 25-10-1917

Các sắc lệnh đầu tiên của chính quyền Xô Viết đã được thông qua là Sắc
lệnh hòa bình và Sắc lệnh ruộng đất. Chính quyền Xô Viết còn thực hiện
các biện pháp thủ tiêu các tàn tích của chế độ cũ như xóa bỏ sự phân biệt
đẳng cấp, những đặc quyền của giáo hội, nam nữ bình đẳng. Đối với các
dân tộc, chính phủ Xô Viết công bố bản Tuyên ngôn về quyền các dân tộc
ở Nga khẳng định quyền bình đẳng của các dân tộc và cho phép các dân
tộc có quyền tự quyết như công nhận nền độc lập của Ba Lan, Phần Lan.
Các cơ quan trung ương và Xô Viết các địa phương được thành lập.
Tháng 12 năm 1917, Hội đồng kinh tế quốc dân tối cao được thành lập
nhằm xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. Ngày 3 tháng 3 năm 1918,
nước Nga Xô Viết kí Hòa ước Brest-Litovsk với các nước phe Liên minh
Trung tâm chính thức rút khỏi Chiến tranh thế giới thứ nhất.
Ngay sau khi cách mạng vừa thắng lợi, ngày 2-11-1917 (theo lịch Nga cũ),
Chính phủ Xô viết đã tuyên bố bản Tuyên ngôn về quyền của các dân tộc

nước Nga. Tuyên bố khẳng định những nguyên tắc căn bản của Chính
quyền Xô viết đối với các vấn đề dân tộc là:

●

Bình đẳng và chủ quyền của các dân tộc
Quyền của các dân tộc nước Nga được tự quyết một cách tự do.
Xóa bỏ tất cả các đặc quyền và hạn chế về dân tộc và tôn giáo –

●

dân tộc.
Các dân tộc thiểu số và các nhóm dân chúng sống trên lãnh thổ

●
●

Nga được phát triển tự do.

13


Lenin tại điện Smonui, 25/12/1917

Ngày 10-1-1918, Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ III đã khai mạc. Đại hội
quyết định hợp nhất các Xô viết đại biểu nông dân với Xô viết đại biểu
công nhân và binh lính, thông qua bản "Tuyên ngôn về quyền lợi của nhân
dân lao động và bị bóc lột". Tuyên ngôn đã trở thành cơ sở cho bản Hiến
pháp đầu tiên của nước Nga Xô viết, được thông qua vào tháng 7-1918.
Đại hội đã thông qua quyết định lịch sử cải tổ nước Cộng hòa Xô viết Nga

thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga, trên cơ sở liên
minh tự nguyện giữa các dân tộc ở nước Nga.

14


Theo sư ủy nhiệm của Trung ương Đảng, tháng 4-1918, Lênin viết tác
phẩm "Những nhiệm vụ trước mắt của Chính quyền Xô viết". Trong tác
phẩm này, Lênin kêu gọi cần "tổ chức thật chặt chẽ sự kiểm soát và kiểm
soát của toàn dân đối với sản xuất và phân phối sản phẩm", củng cố kỉ luật
lao động, lôi kéo các chuyên gia tư sản, sử dụng những thành tựu mới
nhất của khoa học và kĩ thuật. Từ mùa xuân năm 1918, Sắc luật ruộng đất
bắt đầu được thực hiện, nông dân Nga đã nhận được (không phải trả tiền)
hơn 150 triệu héc ta ruộng đất từ giai cấp địa chủ, tư sản, nhà thờ và
hoàng gia Nga hoàng cũ.
Trong khi nước Nga đang xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa thì các phần
tử bạch vệ với sự giúp sức của 14 nước đế quốc đã ra sức lật đổ chính
quyền Xô Viết. Trước tình hình đó, nước Nga Xô Viết đã áp dụng chính
sách cộng sản thời chiến, xây dựng Hồng quân công nông. Cuộc nội chiến
Nga đã diễn ra từ đầu năm 1918 đến tháng 11 năm 1920 khi Hồng quân đã
đánh tan ngoại xâm và nội phản. Cuộc nội chiến kết thúc với thắng lợi
thuộc về chính quyền Xô Viết, nước Nga Xô Viết được giữ vững.

2.

Ý nghĩa lịch sử của cách mạng Tháng

mười Nga 1917
Cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga năm 1917 đã đạt tới
đỉnh cao bằng việc giành chính quyền về tay nhân dân. Đây là một sự kiện

lịch sử vĩ đại của loài người và nó mang cả ý nghĩa trong nước và quốc tế.
Cuộc cách mạng tháng 10 Nga lịch sử
15


Đối với nước Nga

- Cách mạng đã đập tan ách thống trị của giai cấp phong kiến và tư bản
Nga, thiết lập nhà nước Xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới trên phạm
vi diện tích bằng 1/6 diện tích thế giới. Cách mạng đã đưa nhân dân Nga
từ thân phận nô lệ lên cuộc sống làm chủ đồng thời mở ra kỉ nguyên mới
trong lịch sử nước Nga – kỉ nguyên độc lập tự do và đi lên xây dựng chủ
nghĩa xã hội.
Đối với thế giới

- Đập tan chủ nghĩa đế quốc ở khâu yếu nhất là đế quốc Nga từ đó phân
chia thế giới thành hai chế độ đối lập nhau là Chủ nghĩa tư bản và Chủ
nghĩa xã hội.
- Mở ra con đường Cách mạng vô sản cho giai cấp công nhân ở các nước
tư bản và nhân dân các nước thuộc địa và phụ thuộc. Cách mạng tháng
Mười như một tấm gương chói lọi, nó thức tỉnh và cổ vũ các dân tộc bị áp
bức đứng lên tự giải phóng “Giống như mặt trời chói lọi, cách mạng tháng
Mười chiếu sáng khắp năm châu, thức tỉnh hàng triệu hàng triệu người bị
áp bức đứng lên tự giải phóng.

- Cách mạng tháng Mười đã mở đầu sự gắn bó chặt chẽ giữa phong trào
cách mạng vô sản ở các nước tư bản và phong trào giải phóng dân tộc ở
các nước thuộc địa, phụ thuộc thành một mặt trận chung chống chủ nghĩa
đế quốc. Bởi vậy từ sau Cách mạng tháng Mười, phong trào cách mạng ở
mỗi nước trong đó có Việt Nam đều là một bộ phận khăng khít của phong

trào cách mạng thế giới.
16


- Cách mạng tháng Mười đánh dấu sự thắng lợi của chủ nghĩa Mác Lê-nin
đồng thời nó mở đường cho chủ nghĩa Mác Lê-nin thâm nhập vào tất các
quốc gia, dân tộc khác nhau trên thế giới nhất là các nước thuộc địa và
phụ thuộc.
- Cung cấp những bài học kinh nghiệm vô cùng quý báu cho phong trào
Cách mạng thế giới.
- Cách mạng tháng Mười và Chiến tranh thế giới thứ nhất đã kết thúc thời
kì Lịch sử thế giới cận đại và mở ra thời kì phát triển mới trong lịch sử loài
người: Lịch sử thế giới hiện đại – giai đoạn quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên
chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới.
Đối với Việt Nam

Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 đã đi vào lịch sử nhân loại như là
một sự kiện vĩ đại có tiếng vang và tầm ảnh hưởng sâu rộng, làm rung
chuyển, đảo lộn trật tự thế giới. Kết quả của cuộc cách mạng ấy là hình
thái kinh tế - xã hội mới, hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa được
xác lập. Về giá trị và ý nghĩa thời đại của Cách mạng Tháng Mười, Hồ Chí
Minh, lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Việt Nam, đã khẳng định: “Giống như
mặt trời chói lọi, Cách mạng Tháng Mười chiếu sáng khắp năm châu, thức
tỉnh hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên trái đất. Trong lịch sử loài
người chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa như
thế”[1].
Cuộc cách mạng 10 ngày đã làm rung chuyển cả thế giới, phá vỡ mắt xích
yếu nhất trong sợi dây chuyền của chủ nghĩa đế quốc, đánh dấu bước
ngoặt lịch sử vô cùng quan trọng. Đây cũng là lần đầu tiên liên minh công
17

nhân - nông dân - binh lính, dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân, đã
đồng loạt đứng lên lật đổ chế độ Nga hoàng, lập ra nhà nước Nga Xôviết Nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới.
Khác với mọi cuộc cách mạng xã hội đã diễn ra trong lịch sử, Cách mạng
Tháng Mười Nga là cuộc cách mạng xã hội đầu tiên thực hiện được mục
tiêu: giải phóng nhân dân lao động khỏi áp bức, bóc lột, bất công, nâng họ
lên địa vị làm chủ chế độ xã hội mới, thực hiện được khát vọng giải phóng
con người, giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội và
tiến tới giải phóng toàn nhân loại.
Có thể khẳng định rằng, thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga không
chỉ là động lực mạnh mẽ cổ vũ các dân tộc thuộc địa đứng lên đấu tranh
chống lại ách áp bức, bóc lột của giai cấp phong kiến, tư sản, tự cứu lấy
mình và giải phóng mình mà còn là xung lực mạnh mẽ, thúc đẩy phong
trào giải phóng dân tộc, cũng như phong trào cộng sản và công nhân quốc
tế phát triển; nhờ đó, giai cấp vô sản vững tin bước lên vũ đài chính trị với
tư cách là giai cấp trung tâm của thời đại, “hạt nhân” của phong trào cách
mạng thế giới, đưa thời kỳ “bão táp cách mạng” từ châu Âu lan tỏa nhanh
và mạnh sang châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh, làm cho giai cấp
thống trị run sợ, buộc phải lùi bước, xuống thang và thay đổi chính sách.
Thực tế, Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại đã chứng minh vai trò to lớn,
quyết định của Đảng Cộng sản Nga dưới sự lãnh đạo thiên tài của V.I.
Lênin – Người đã vận dụng linh hoạt và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác
vào điều kiện cụ thể của nước Nga, biến CNXH từ lý tưởng, niềm tin, học
thuyết lý luận thành hiện thực. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga
đã chứng minh một cách sinh động nhất tính chất triệt để, sâu sắc và toàn
18


diện của cách mạng XHCN so với bất kỳ cuộc cách mạng xã hội nào trước

đó trong lịch sử nhân loại.
Từ Cách mạng Tháng Mười, lịch sử cách mạng Nga đã ghi thêm những
trang mới: xóa bỏ hoàn toàn ách áp bức bóc lột của CNTB cùng với những
tàn tích của chế độ chuyên chế Nga hoàng. Lần đầu tiên trong lịch sử
nước Nga, chính quyền Xôviết – chính quyền của công nông và những
người lao động – ngay từ những ngày đầu thành lập đã tuyên bố những
sắc lệnh nổi tiếng: Sắc lệnh về hòa bình và Sắc lệnh về ruộng đất; đồng
thời đã công bố hàng loạt chính sách ưu việt: ngày làm 8 giờ, giáo dục
không mất tiền, bảo hiểm xã hội, tự do tín ngưỡng, nam nữ bình đẳng,
tách nhà thờ khỏi nhà trường, xóa bỏ ngay các hiệp ước mà Nga hoàng đã
ký kết với các nước…
Cách mạng Tháng Mười không chỉ đánh dấu sự ra đời của nhà nước vô
sản đầu tiên trên thế giới mà còn đặt nền móng cho một chế độ phù hợp
với lợi ích căn bản của con người. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười
đã khai phá con đường đi lên CNXH, con đường dẫn đến khả năng sáng
tạo to lớn và triệt để nhằm giải phóng đông đảo quần chúng bị áp bức bóc
lột. Cách mạng Tháng Mười chứng minh sức mạnh sáng tạo của con
người, của giai cấp vô sản và nhân dân lao động trong cuộc đấu tranh tự
giải phóng và mở đầu sự nghiệp kiến tạo xã hội mới chưa từng có trong
lịch sử. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười đã mở ra những trang mới
trong lịch sử thế giới, ghi những thành tựu to lớn của công cuộc xây dựng
CNXH ở Liên Xô, từ một nước Nga tiểu nông, lạc hậu, chỉ trong thời gian
ngắn đã trở thành một cường quốc trên các lĩnh vực kinh tế, khoa học – kỹ
thuật và quốc phòng.
19


Dưới tác động ảnh hưởng to lớn của Cách mạng Tháng Mười và chế độ
XHCN ở Liên Xô, sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai, CNXH đã trở thành
một hệ thống trên thế giới. Phong trào giải phóng dân tộc, phong trào đấu

tranh cho tiến bộ hoà bình, được Cách mạng Tháng Mười thức tỉnh, cổ vũ,
đã trở thành những làn sóng to lớn trong thế kỷ XX. Thành công của Cách
mạng Tháng Mười Nga đã ảnh hưởng to lớn đối với sự phát triển của cách
mạng thế giới, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Đầu năm 1919,
Quốc tế thứ ba được thành lập, đánh dấu sự thắng lợi của chủ nghĩa Mác Lênin đối với khuynh hướng cơ hội hữu khuynh và chủ nghĩa sô-vanh của
Quốc tế thứ hai.
Cách mạng Tháng Mười đã có ảnh hưởng lớn đối với Nguyễn Ái Quốc.
Tháng 7-1920, Người đã đọc được Sơ thảo lần thứ nhất những Luận
cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của Lênin. Luận cương đã
vạch ra đường lối cơ bản cho phong trào cách mạng ở các nước thuộc địa
và phụ thuộc, giải đáp cho Người về con đường giành độc lập dân tộc và
tự do cho đồng bào Việt Nam mà Người đang tìm kiếm bấy lâu nay. Luận
cương Lênin như luồng ánh sáng mới đầy hy vọng và tin tưởng về một
tương lai tươi sáng cho các dân tộc bị áp bức. Người viết: “Luận cương
của Lênin làm cho tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ, tin tưởng biết bao!
Tôi vui mừng đến phát khóc lên. Ngồi một mình trong buồng mà tôi nói to
lên như đang nói trước quần chúng đông đảo: "Hỡi đồng bào bị đọa đày
đau khổ! Đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng
chúng ta!". Qua đó, Người hoàn toàn tin theo Lênin, đi theo con đường
cách mạng mà Lênin đã lựa chọn. Người đã có những nhận xét rất sâu
sắc, toàn diện về cách mạng Tháng Mười Nga: “Trong thế giới bây giờ chỉ
20


có cách mệnh Nga là đã thành công, và thành công đến nơi, nghĩa là dân
chúng được hưởng cái hạnh phúc tự do, bình đẳng thật, không phải tự do
và bình đẳng giả dối như đế quốc chủ nghĩa Pháp khoe khoang bên An
Nam. Cách mệnh Nga đã đuổi được vua, tư bản, địa chủ rồi, lại ra sức cho
công, nông các nước và dân bị áp bức các thuộc địa làm cách mệnh để
đập đổ tất cả đế quốc chủ nghĩa và tư bản trong thế giới.”[3]

Những bài học mà Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp
thu từ Cách mạng Tháng Mười Nga, đã được vận dụng một cách sáng tạo
vào điều kiện cụ thể của Việt Nam. Hồ Chí Minh và Đảng khẳng định cuộc
đấu tranh giải phóng dân tộc phải đi theo con đường cách mạng vô sản mà
“không có con đường nào khác”, song phải sáng tạo. Cách mạng Việt Nam
đã liên tiếp giành được nhiều thắng lợi, trong đó có những chiến công
mang ý nghĩa lịch sử và tầm vóc thời đại như Cách mạng Tháng Tám năm
1945, với việc thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đó là
thắng lợi của các cuộc kháng chiến chống xâm lược oanh liệt để giải
phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc, đánh thắng chủ nghĩa thực dân cũ và mới,
hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thực hiện thống nhất Tổ
quốc, đưa cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Đó là thắng lợi của sự nghiệp
đổi mới và nâng cao vị thế của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.
Một sự thật lịch sử không thể phủ nhận được là Cách mạng Tháng Mười
đã trở thành một sự kiện bước ngoặt của sự phát triển xã hội loài người,
mở ra một con đường đúng đắn cho sự nghiệp giải phóng nhân dân lao
động khỏi ách áp bức, bóc lột, xây dựng một thế giới mới công bằng, dân
chủ, văn minh và tiến bộ. Đó là việc biến ý tưởng tốt đẹp của CNXH không
tưởng thành hiện thực, khi nó không thể thực hiện được vì không chủ
21


trương xóa bỏ chế độ TBCN. Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 đã
hiện thực hóa những quan điểm tư tưởng của CNXH khoa học, là một
bước tiến lớn trong sự phát triển tư tưởng của loài người nên đã thực sự
thu hút, hấp dẫn hàng triệu người đi theo ánh sáng tư tưởng của cuộc
cách mạng và tham gia đấu tranh trực tiếp hoặc gián tiếp cho độc lập, tự
do của dân tộc mình.
Kiên định theo con đường và phát huy bài học sáng tạo của Cách mạng
Tháng Mười Nga, từ cuối thế kỷ XX đến nay, các lực lượng cộng sản và

dân chủ thế giới tích cực đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức và cải cách
chính sách phát triển trên mọi lĩnh vực. Những nguyên lý và các giá trị của
chủ nghĩa Mác - Lênin được nhận thức đúng đắn hơn; những kinh nghiệm
thành công và những hạn chế, vấp váp của chủ nghĩa xã hội được xác
định một cách chân thực hơn; xu thế vận động của thế giới hiện đại được
lĩnh hội kịp thời, khách quan hơn.
Gần một thế kỷ đã qua kể từ khi cuộc Cách mạng XHCN Tháng Mười Nga
thắng lợi (7-11-1917), nhân loại đã chứng kiến biết bao biến cố thăng trầm,
phức tạp. Nhưng Cách mạng Tháng Mười vẫn là một trong những sự kiện
trọng đại nhất của lịch sử thế giới hiện đại. Cách mạng Tháng Mười đã
chứng tỏ rằng, bất cứ một chế độ nào đi ngược lại lợi ích chân chính của
nhân dân, của dân tộc, cản trở tiến bộ xã hội thì tất yếu sẽ bị đào thải, bị
thay thế bởi một chế độ xã hội khác tốt đẹp hơn. Tiếp tục cuộc đấu tranh
xoá bỏ mọi sự lạc hậu, lỗi thời, áp bức bất công cũng chính là sự tiếp tục
sự nghiệp cao cả của Cách mạng Tháng Mười.
Do đó, lý tưởng và con đường Cách mạng Tháng Mười vẫn tiếp tục toả
sáng, soi rọi cuộc đấu tranh tự giải phóng của giai cấp công nhân và nhân
22


dân lao động, tiếp thêm nguồn sinh lực cho phong trào XHCN hiện nay trên
thế giới kiên định vượt qua những khó khăn, thử thách, không ngừng đổi
mới, sáng tạo cả về lý luận và hoạt động thực tiễn nhằm vươn tới mục tiêu
cao cả của mình.
Ngày nay, mặc dù CNXH hiện thực vẫn đang đứng trước nhiều khó khăn
thử thách lớn, nhưng con đường được mở ra từ Cách mạng Tháng Mười
Nga năm 1917 với giá trị và ý nghĩa trọng đại của nó vẫn là một xu thế vận
động tất yếu của lịch sử nhân loại

III. Cách mạng tháng 10 Nga và những ảnh

hưởng đến quan hệ quốc tế
Ngay sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười, Nhà nước Xô-viết đã
thực hiện những nguyên tắc mới trong quan hệ giữa các dân tộc và các
quốc gia. Hành động đầu tiên của chính quyền Xô-viết là thông qua Sắc
luật về hòa bình của V. I. Lê-nin (đăng trên báo Sự thật, số 171, ngày 2810-1917).
Trong Sắc luật về hòa bình, V. I. Lê-nin không chỉ lên án những hành động
xâm chiếm của các nước đế quốc, mà còn kịch liệt phê phán sự cưỡng
bức dân tộc, coi đó cũng như “một cuộc xâm chiếm và một hành vi bạo
lực”. Tiếp tục tiến hành chiến tranh để phân chia quyền lợi của giai cấp tư
sản, theo V. I. Lê-nin, đó là “một tội ác lớn nhất đối với nhân loại”. Trong
Sắc luật về hòa bình, V. I. Lê-nin kêu gọi tất cả các nước tham gia chiến
tranh tiến hành ngay những cuộc đàm phán về một hòa ước dân chủ và
công bằng, không có thôn tính (không xâm chiếm đất đai, không cưỡng ép
23


sáp nhập các dân tộc khác). V. I. Lê-nin khẳng định: “Chính phủ Nga rất
sẵn sàng tiến hành ngay không chút chậm trễ tất cả các bước quyết định,
cho đến khi các hội nghị đại biểu toàn quyền do nhân dân tất cả các nước
và các dân tộc cử ra phê chuẩn cuối cùng tất cả các điều kiện của hòa ước
đó”.
Sắc luật về hòa bình nói lên bản chất của chủ nghĩa xã hội là yêu chuộng
hòa bình, đối lập với bản chất của chủ nghĩa đế quốc là chiến tranh, xâm
lược. Sắc luật về hòa bình đã nêu những nguyên tắc của một kiểu quan hệ
quốc tế mới, được đề ra không phải trên cơ sở các dân tộc lớn áp bức các
dân tộc nhỏ, yếu, mà là trên nền hòa bình của tất cả các dân tộc và sự
bình đẳng của các quốc gia, dân tộc. Chính sách ngoại giao của chính
quyền Xô-viết cũng được trình bày rõ trong văn kiện ấy. Với niềm tin vào
sức mạnh chính nghĩa của hòa bình và dân chủ, V. I. Lê-nin kết luận:
“Phong trào công nhân sẽ giành được phần thắng và sẽ vạch ra con

đường đi tới hòa bình và chủ nghĩa xã hội”.
Không chỉ dừng lại ở Sắc luật có tính chất văn bản pháp lý, chính quyền
Xô-viết đã kiên trì phấn đấu trong thực tiễn để đạt tới mục tiêu hòa bình, kể
cả việc phải ký hòa ước, trong đó nước Nga Xô-viết phải chấp nhận những
thiệt thòi về đất đai, kinh tế như Hòa ước Brét Li-tốp đầu năm 1918. Thực
tế cho thấy, việc công bố Sắc luật về hòa bình và toàn bộ nỗ lực của Nhà
nước Xô-viết đã đưa nước Nga ra khỏi cuộc chiến tranh đế quốc. Lập lại
nền hòa bình, nước Nga có điều kiện thuận lợi để củng cố chính quyền
nhân dân, ổn định kinh tế - xã hội, tập trung lực lượng đập tan sự phản
kháng của bọn phản cách mạng. Chiến thắng trong cuộc nội chiến ác liệt
24


bốn năm, chính quyền Xô-viết được củng cố. Nhân dân lao động Nga và
nhân dân các dân tộc thuộc Nga một lần nữa thoát khỏi thảm họa chiến
tranh, thoát khỏi nguy cơ trở lại ách bóc lột của địa chủ, tư sản phản động.
Về sau, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa đã giương cao, giữ vững
ngọn cờ hòa bình ấy.
Với thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười và sự ra đời của Nhà nước Xôviết mà từ ngày 30-12-1922 là Liên Xô, cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa xã
hội và chủ nghĩa tư bản, giữa cách mạng và phản cách mạng bước sang
một giai đoạn mới, quyết liệt hơn. Chủ nghĩa tư bản buộc phải điều chỉnh,
không thể “làm mưa làm gió” như trước được nữa. Sự phát triển mạnh mẽ
của phong trào cách mạng vô sản mở đầu bằng Cách mạng Tháng Mười
và phong trào giải phóng dân tộc đã thu hẹp “hậu phương” của chủ nghĩa
đế quốc, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc sụp đổ từng mảng lớn.
Các dân tộc từng bị thực dân nô dịch nay “hiên ngang bước lên vũ đài
quốc tế”, trở thành lực lượng đưa thế giới phát triển theo xu hướng hòa
bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.
Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, do chủ nghĩa phát-xít gây ra. Nhiều
quốc gia trên các châu lục bị cuốn vào cuộc chiến tàn khốc. Để bảo vệ Tổ

quốc xã hội chủ nghĩa, cứu nhân dân thế giới khỏi họa diệt chủng, giương
cao ngọn cờ hòa bình của Cách mạng Tháng Mười, Liên Xô đã hy sinh
nhiều người, nhiều của, đóng góp lớn nhất trong lực lượng Đồng minh để
làm nên chiến thắng chung của thế giới. “Việc đánh bại chủ nghĩa phát-xít
Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật đã mở ra những khả năng mới cho cuộc

25