Luận án tiến sĩ Chế độ Varna trong thư tịch cổ Ấn Độ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
------------------

TỐNG THỊ QUỲNH HƯƠNG

CHẾ ĐỘ VARNA
TRONG THƯ TỊCH CỔ ẤN ĐỘ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

HÀ NỘI - 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
------------------

TỐNG THỊ QUỲNH HƯƠNG

CHẾ ĐỘ VARNA
TRONG THƯ TỊCH CỔ ẤN ĐỘ
Chuyên ngành: Lịch sử Thế giới
Mã số: 62.22.03.11

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

Người hướng dẫn: PGS.TS Đinh Ngọc Bảo

HÀ NỘI - 2016

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 1
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................. 4
4. Nguồn tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứu .............................................. 5
5. Đóng góp của luận án .................................................................................. 6
6. Cấu trúc của luận án.................................................................................... 6
NỘI DUNG ....................................................................................................... 7
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ......................... 7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................................ 7
1.1.1. Những nghiên cứu về chế độ Varna .................................................. 7
1.1.2. Những nghiên cứu về thư tịch cổ Ấn Độ......................................... 18
1.2. Những vấn đề đã đƣợc giải quyết và vấn đề đặt ra cho luận án ........ 24
CHƢƠNG 2. KHÁI QUÁT VỀ THƢ TỊCH CỔ ẤN ĐỘ .......................... 26
2.1. Hoàn cảnh ra đời của các thƣ tịch cổ Ấn Độ ........................................ 26
2.2. Một số thƣ tịch cổ đƣợc sử dụng trong luận án ................................... 30
2.2.1. Luật Manu ......................................................................................... 31
2.2.2. Luật Narada (Nârada) ...................................................................... 33
2.2.3. Tác phẩm Arthashastra .................................................................... 34
2.2.4. Mahabharata và Bhagavad Gita ...................................................... 35
2.2.5. Ramayana .......................................................................................... 36
2.2.6. Các văn bản thư tịch cổ được sử dụng trong luận án .................... 37
2.3. Giá trị của các thƣ tịch cổ trong việc tìm hiểu chế độ Varna ............. 39
*Tiểu kết chƣơng 2 ......................................................................................... 46
CHƢƠNG 3. NGUỒN GỐC VÀ SỰ PHÂN BIỆT GIỮA CÁC VARNA
TRONG THƢ TỊCH CỔ ẤN ĐỘ ................................................................. 48
3.1. Nguồn gốc của chế độ Varna ................................................................. 48

3.2. Sự phân biệt giữa các Varna .................................................................. 54
3.2.1. Về chính trị và pháp luật .................................................................. 55
3.2.2. Về kinh tế ........................................................................................... 63
3.2.2.1. Về nghề nghiệp............................................................................ 63
3.2.2.2. Về sở hữu tài sản......................................................................... 70
3.2.2.3. Thừa kế tài sản ............................................................................ 75
3.2.2.4. Thuế khóa và nghĩa vụ lao dịch với nhà nước............................ 77
3.2.3. Về bổn phận tôn giáo ........................................................................ 80
3.2.4. Về hôn nhân gia đình ....................................................................... 85
3.2.4.1. Kết hôn ........................................................................................ 85
3.2.4.2. Ngoại tình, ly hôn và tái hôn ...................................................... 92
3.2.5. Về các phương diện khác ................................................................. 94
3.2.5.1. Về việc đặt tên, gọi tên ................................................................ 94
3.2.5.2. Về cách ăn, mặc, ở ...................................................................... 96
*Tiểu kết chƣơng 3 ....................................................................................... 100
CHƢƠNG 4. MỘT SỐ NHẬN XÉT VỀ CHẾ ĐỘ VARNA TRONG .... 103
THƢ TỊCH CỔ ẤN ĐỘ............................................................................... 103
4.1. Chế độ Varna trong thƣ tịch cổ là sự phản ánh thực trạng phân hóa xã
hội ở Ấn Độ cổ đại.......................................................................................... 103
4.2. Chế độ Varna trong thƣ tịch cổ thực chất là quan niệm của Hinđu
giáo về sự phân biệt và danh phận giữa các Varna .................................. 114
4.3. Chế độ Varna trong thƣ tịch cổ là hình thức văn bản hóa quan điểm
của giai cấp thống trị về trật tự xã hội ....................................................... 122
4.4. Chế độ Varna trong thƣ tịch cổ là một chế độ đẳng cấp hà khắc, đƣợc
thần thánh hóa và tồn tại bền vững, lâu dài .............................................. 124
4.4.1. Chế độ đẳng cấp hà khắc................................................................ 124
4.4.2. Chế độ đẳng cấp được thần thánh hóa .......................................... 128

4.4.3. Chế độ đẳng cấp tồn tại bền vững, lâu dài .................................... 130
4.5. Chế độ Varna trong thƣ tịch cổ có tác động nhiều mặt đối với xã hội Ấn Độ
cổ đại .............................................................................................................. 136
4.5.1. Đối với chính trị - xã hội ................................................................ 136
4.5.2. Đối với kinh tế ................................................................................. 142
*Tiểu kết chƣơng 4 ....................................................................................... 145
KẾT LUẬN ................................................................................................... 147
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN
QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Là một “tiểu lục địa” nằm ở miền Nam châu Á, Ấn Độ được biết đến không
chỉ bởi sự rộng lớn của lãnh thổ, sự phức tạp của cảnh quan, địa hình, khí hậu, chủng
tộc, mà còn lôi cuốn bởi sự cổ kính và đồ sộ của một nền văn minh đã tồn tại suốt
hàng ngàn năm lịch sử. Ấn Độ còn được coi là một trong những nền văn minh đi
tiên phong, mở đầu cho kỉ nguyên văn minh của nhân loại, đã để lại cho thế giới rất
nhiều thành tựu to lớn, ghi dấu ấn đậm nét của một dân tộc giàu trí tuệ và đầy bản
sắc. Bởi vậy, vị trí quan trọng của Ấn Độ trong dòng chảy lịch sử thế giới là điều đã
được khẳng định qua vô vàn trang sách nghiên cứu về vùng đất thần thánh này.
Hơn nữa, trong suốt chiều dài lịch sử của mình, nền văn hóa truyền thống Ấn
Độ không những được khắc ghi và bảo lưu lâu bền trong tư tưởng của cư dân Ấn Độ
mà nó còn có sức lan tỏa vô cùng rộng lớn, nhất là đối với các quốc gia trong khu
vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đến Đông
Nam Á khá toàn diện và sâu sắc, đã góp phần đẩy nhanh quá trình tan rã của xã hội
nguyên thủy nơi đây, đưa đến sự hình thành các xã hội có giai cấp và nhà nước, kéo

theo sự ra đời của các nền văn minh ở Đông Nam Á. Nhiều thành tố của văn hóa Ấn
Độ còn tiếp tục tồn tại trong suốt chiều dài lịch sử của các quốc gia Đông Nam Á.
Cho nên, tìm hiểu về Ấn Độ giúp chúng ta hiểu thêm về phương Đông và là cơ sở để
nắm bắt lịch sử Đông Nam Á.
Cội nguồn nảy sinh bản sắc văn hóa Ấn Độ chính là xã hội truyền thống Ấn
Độ. Đó là một xã hội thấm đượm màu sắc tâm linh, mang những nét điển hình của
một xã hội phương Đông, đồng thời có nhiều nét riêng biệt, mang đậm tinh thần Ấn
Độ. Một trong những nét riêng biệt đó là sự tồn tại của những chế độ đẳng cấp rất
đặc biệt xuất hiện từ thời cổ đại. Đó là những chế độ đẳng cấp đã tồn tại lâu dài và
chi phối quá trình phát triển của xã hội Ấn Độ trong suốt hàng ngàn năm lịch sử.
Trong đó, chế độ Varna là chế độ phân chia đẳng cấp xuất hiện đầu tiên ở Ấn Độ và
có ảnh hưởng mạnh mẽ đến xã hội Ấn Độ cổ đại. Có thể nói, Varna là “chiếc chìa
khóa” để mở ra bức tranh xã hội truyền thống Ấn Độ đầy phức tạp về chủng tộc, tôn
giáo. Do đó, muốn khám phá “thế giới Ấn Độ”, không thể không tìm hiểu về chế độ


2
đẳng cấp nói chung, chế độ Varna nói riêng, bởi nó là cốt lõi căn bản và là một trong
những đặc điểm nổi bật nhất của xã hội Ấn Độ.
Sự phân biệt đẳng cấp đã từng xuất hiện ở nhiều quốc gia trên thế giới nhưng
có lẽ không ở đâu sự bất bình đẳng giữa các đẳng cấp lại khắc nghiệt và dai dẳng như
ở Ấn Độ. Ở Ấn Độ, hệ thống đẳng cấp đã trải qua hàng nghìn năm, cho đến hiện nay
những tàn dư của nó vẫn còn khá sâu đậm ở nhiều địa phương Ấn Độ. C.Mác đã từng
viết trong những nghiên cứu của mình về một xã hội Ấn Độ bảo lưu gần như nguyên
vẹn kết cấu cũ khi người Anh đến đất nước này. Gần đây hơn, báo chí và truyền thông
Ấn Độ cũng đưa tin về những hệ lụy đau lòng của chế độ đẳng cấp tại Ấn Độ như:
một gia đình đã bắt ép con gái chết để bảo toàn danh dự do cô gái đó muốn kết hôn
với một chàng trai đẳng cấp thấp; những vụ hiếp dâm tăng lên nhanh chóng mà nạn
nhân chủ yếu là người thuộc đẳng cấp tận cùng trong xã hội v.v…Sự tồn tại đồng thời
của một Ấn Độ hiện đại với những trung tâm công nghệ hàng đầu thế giới và một nền

kinh tế phát triển nhanh ở châu Á bên cạnh một Ấn Độ truyền thống đậm nét trong
phong tục, tập quán, lễ nghi với chế độ đẳng cấp còn hiện hữu trong tư tưởng luôn
khiến những người yêu thích lịch sử tìm cách lý giải cho hiện tượng thú vị này.
Khi nghiên cứu về Ấn Độ cổ đại thì thư tịch cổ Ấn Độ được coi là một trong
những nguồn tư liệu quan trọng nhất. Bởi sự chi phối mạnh mẽ của tôn giáo đến đời
sống xã hội, văn hóa, phong tục tập quán... đã khiến cho các thư tịch cổ, đặc biệt là
thư tịch Hinđu giáo như kinh, kệ, văn học, thần thoại của tôn giáo này trở thành
nguồn thông tin chính phản ánh về xã hội Ấn Độ. Vì thế, chế độ Varna đã được đề
cập tới trong nhiều thư tịch cổ, trong đó có luật Manu, luật Narada, kinh Vêđa, kinh
Upanishad, sử thi Mahabharata, Ramayana, tác phẩm Arthashastra v.v...Mặc dù, thời
kì này cũng đã xuất hiện một số nguồn sử liệu khác như: ghi chép của những người
nước ngoài khi đến Ấn Độ; một số sắc lệnh của các vị vua...có nhắc đến chế độ
Varna nhưng thư tịch cổ nói chung, thư tịch Hinđu giáo nói riêng có ưu thế vượt trội
trong việc phản ánh về chế độ Varna vì sự đồ sộ, phong phú, đa dạng trong loại hình
tư liệu mà lại chi tiết, cụ thể trong nội dung về Varna. Hơn nữa, những thư tịch này
đã thấm đẫm trong tư tưởng của nhân dân Ấn Độ qua hàng thế kỉ, theo thời gian nó
không hề mất đi hay mai một như những tư liệu khác mà ngày càng được hoàn


3
thiện. Cho đến nay, hệ thống thư tịch Ấn Độ vẫn được bảo tồn gần như nguyên
vẹn với hàng nghìn văn bản khác nhau, những văn bản này đã được ra đời và
hoàn chỉnh trong suốt chiều dài của lịch sử Ấn Độ. Vì thế, những thư tịch cổ Ấn
Độ không chỉ là nguồn sử liệu quan trọng trong việc nghiên cứu lịch sử Ấn Độ
thời cổ trung đại nói chung mà nó còn có giá trị đặc biệt trong việc khảo cứu một
vấn đề rất phức tạp và tồn tại lâu dài như chế độ Varna nói riêng. Do đó, việc
nghiên cứu chế độ Varna trong các thư tịch cổ Ấn Độ sẽ có cái nhìn đầy đủ, toàn
diện, sâu sắc, từ đó có thể hiểu về một phần hiện thực xã hội đương thời.
Trong những công trình nghiên cứu về Ấn Độ ở Việt Nam, hầu hết đều
nhắc đến chế độ Varna hay chế độ đẳng cấp. Tuy nhiên, do những mục đích

nghiên cứu khác nhau nên vấn đề này mới chỉ dừng lại ở mức định nghĩa và giới
thiệu một cách khái quát, chiếm một phần nhỏ trong các cuốn thông sử hoặc sách
chuyên khảo về văn hóa, tôn giáo, triết học... Ấn Độ. Vì vậy, dù vấn đề chế độ
Varna đã trở nên quen thuộc trong các cuốn sách về Ấn Độ nhưng lại chưa có
một công trình chuyên khảo nào và cũng chưa được nghiên cứu chuyên sâu ở
Việt Nam. Đặc biệt, chế độ Varna trong các thư tịch cổ vẫn còn là một khoảng
trống trong cả những nghiên cứu trong và ngoài nước. Do đó, nghiên cứu vấn đề
chế độ Varna trong các thư tịch cổ Ấn Độ là một việc làm cần thiết.
Hơn nữa, việc tìm hiểu một vấn đề cơ bản và quan trọng như chế độ Varna
thông qua khảo cứu các thư tịch cổ của Ấn Độ sẽ là một hướng nghiên cứu cần
thiết trong bối cảnh nguồn tư liệu gốc dùng trong giảng dạy còn chưa được khai
thác nhiều. Nghiên cứu thành công vấn đề này sẽ góp phần cung cấp, bổ sung
thêm nguồn tư liệu chuyên sâu về Ấn Độ thời kì cổ trung đại. Thông qua việc
cung cấp thêm tài liệu, đề tài này sẽ góp một phần nhỏ vào việc đổi mới cũng như
nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu khoa học cho giảng viên, sinh viên
ngành Lịch sử.
Xuất phát từ những lí do trên, có thể thấy việc nghiên cứu về “Chế độ
Varna trong thư tịch cổ Ấn Độ” là một vấn đề cần thiết, có ý nghĩa khoa học và
thực tiễn. Bởi vậy, tôi đã lựa chọn đề tài này làm hướng nghiên cứu cho luận án
của mình.


4
2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu
- Chế độ Varna trong thư tịch cổ Ấn Độ.
2.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: đất nước Ấn Độ thời cổ đại bao gồm chủ yếu miền Bắc Ấn
và một phần miền Trung và Nam Ấn.
- Về thời gian: khoảng từ 1500 TCN đến thế kỉ IV CN, là khoảng thời gian

chủ yếu mà các thư tịch cổ Ấn Độ phản ánh về chế độ Varna. Vì thời gian phản ánh
của các thư tịch cổ về chế độ Varna nằm trọn trong thời cổ đại, vì thế, trong tên đề
tài là “Chế độ Varna trong thư tịch cổ Ấn Độ” tức là đã giới hạn trong thời cổ đại.
- Về nội dung: Chế độ Varna được phản ánh trong một số thư tịch cổ Ấn Độ
(Manu, Narada, Mahabharata, Bhagavad Gita, Ramayana, Arthashastra). Trong đó,
tập trung vào các vấn đề cơ bản là nguồn gốc của chế độ Varna, sự phân biệt giữa
các Varna trên những lĩnh vực cơ bản như kinh tế, chính trị, pháp luật, tôn giáo, hôn
nhân gia đình....
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Thông qua một số thư tịch cổ, luận án tìm hiểu và làm rõ những nội dung cụ
thể của chế độ Varna được phản ánh trong những văn bản đó. Từ đó, đánh giá về
chế độ Varna trong thư tịch cổ và tác động trên nhiều mặt của chế độ này đối với xã
hội Ấn Độ cổ đại. Qua những nội dung trên để hiểu về một phần hiện thực xã hội Ấn
Độ cổ đại.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Từ đối tượng, phạm vi và mục đích nghiên cứu, luận án xác định những
nhiệm vụ nghiên cứu như sau:
Thứ nhất, tìm hiểu về hệ thống thư tịch cổ Ấn Độ, đặc biệt là những thư tịch
được sử dụng trong luận án. Từ đó, bước đầu chỉ ra được những giá trị của thư tịch
cổ trong việc tìm hiểu về chế độ Varna nói riêng và xã hội Ấn Độ cổ đại nói chung.


5
Thứ hai, tìm hiểu chế độ Varna được phản ánh trong thư tịch cổ Ấn Độ về
nguồn gốc, sự phân biệt giữa các Varna trên một số lĩnh vực.
Thứ ba, rút ra những nhận xét về chế độ Varna trong thư tịch cổ Ấn Độ cũng
như vai trò của chế độ này đối với xã hội Ấn Độ thời cổ đại.
4. Nguồn tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Nguồn tài liệu

Trước hết là tư liệu gốc, đề tài chủ yếu sử dụng các bản dịch tiếng Anh và
bản dịch tóm tắt tiếng Việt của các thư tịch cổ Ấn Độ như bộ luật Manu, luật
Narada, sử thi Mahabharata, Bhagavadgita, sử thi Ramayana, tác phẩm Arthashastra.
Ngoài ra, luận án còn sử dụng thêm một số đoạn trích trong kinh Vêđa, Upanishad
và một số thư tịch cổ Ấn Độ khác.
Thứ hai, bên cạnh các bản dịch của tư liệu gốc, luận án còn tham khảo quan
điểm và nội dung các bài viết của C.Mác về Ấn Độ trong thời kì thống trị của thực dân
Anh, in trong “Mác – Ăng ghen toàn tập” (tập 9). Đề tài cũng sử dụng nhiều tác phẩm
chuyên khảo của các tác giả trong và ngoài nước; các giáo trình, tạp chí khoa học
chuyên ngành. Đồng thời, luận án sử dụng thêm một số tài liệu, sách báo từ nguồn
Internet đã qua chọn lọc.
Ngoài ra, trải nghiệm thực địa tại Ấn Độ vào tháng 2 năm 2014 đã giúp tác
giả có thêm một số kiến thức mới cho vấn đề nghiên cứu của mình.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu chuyên ngành và liên ngành trong
quá trình thực hiện đề tài. Trong đó, phương pháp lịch sử và phương pháp logic là hai
phương pháp chủ yếu được sử dụng để giải quyết những vấn đề cơ bản mà đề tài đặt ra.
Ngoài ra, luận án còn sử dụng các phương pháp bổ trợ khác như: phương pháp
phân tích, tổng hợp, khái quát, so sánh, thống kê văn bản, sơ đồ hóa, xác minh và phê
phán tư liệu....để đề tài có cách nhìn đa dạng, toàn diện và sâu sắc.


6
Bên cạnh đó, trong khi trình bày luận án, tác giả cũng sử dụng thêm hệ thống
tranh ảnh, bảng biểu minh họa...để luận án được sinh động và cụ thể hơn.
5. Đóng góp của luận án
Những kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần:
- Nghiên cứu về chế độ Varna trong thư tịch cổ một cách hệ thống, chi tiết, cụ
thể. Đây cũng sẽ là công trình chuyên biệt đầu tiên ở Việt Nam nghiên cứu về chế
độ Varna trong thư tịch cổ, bên cạnh những nghiên cứu khác về lịch sử, văn hóa,

triết học, văn học, tư tưởng…Ấn Độ đã có nhắc đến Varna.
- Thông qua tìm hiểu về chế độ Varna trong thư tịch cổ Ấn Độ, hiểu được
một phần những quan điểm của Hinđu giáo nói riêng, cũng như hiểu về xã hội Ấn
Độ nói chung. Từ đó, thấy được hệ quả của chế độ này đối với sự phát triển của xã
hội Ấn Độ.
- Hệ thống hóa, cung cấp thêm một phần tư liệu gốc trong giảng dạy lịch sử
Ấn Độ ở các trường đại học và phổ thông.
6. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được
chia làm 4 chương:
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Chương 2. Khái quát về thư tịch cổ Ấn Độ
Chương 3. Nguồn gốc và sự phân biệt giữa các Varna trong thư tịch cổ Ấn Độ
Chương 4. Một số nhận xét về chế độ Varna trong thư tịch cổ Ấn Độ


7
NỘI DUNG
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu về chế độ Varna
Chế độ Varna là một trong những đặc điểm cơ bản của xã hội Ấn Độ cổ đại,
do đó, đây là một vấn đề không thể tách rời của lịch sử Ấn Độ thời kì này. Vấn đề
này đã được nhiều học giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu ở những mức
độ khác nhau. Phần lớn nó được đề cập đến trong những công trình nghiên cứu về
lịch sử - xã hội hay văn hóa Ấn Độ nói chung. Bên cạnh đó, chế độ Varna còn được
nhắc đến trong nhiều công trình nghiên cứu khái quát hoặc chuyên sâu về chế độ
đẳng cấp ở Ấn Độ trong lịch sử. Do đó, có thể chia những nghiên cứu về chế độ
Varna ở Ấn Độ thành hai nhóm như sau:
1.1.1.1.Những nghiên cứu của các học giả nước ngoài

Trong thế kỉ XIX, cùng với quá trình chinh phục vùng đất của người Ấn Độ,
thì những nghiên cứu của các học giả nước ngoài về Ấn Độ cũng ngày càng nhiều.
Trong đó, những vấn đề xã hội Ấn Độ được quan tâm hơn cả và bước đầu xuất hiện
các cuốn sách nghiên cứu về chế độ đẳng cấp Ấn Độ như:
Cuốn “Indian Caste” (Đẳng cấp Ấn Độ) của tác giả John Wilson D.D, F.R.S.,
gồm 2 tập, 1897, là một bức tranh tổng quát về cách phân chia đẳng cấp trong xã hội
Ấn Độ cổ đại dưới cái nhìn của một học giả nước ngoài. Trong phần I của tác phẩm
với tiêu đề “Đẳng cấp là gì?” tác giả lý giải chế độ đẳng cấp qua 11 chương, đi từ
khái quát đến cụ thể. Trong đó đáng chú ý là chương I và chương III, tác giả lý giải
tên gọi các đẳng cấp trong hệ thống Varna và bốn đẳng cấp nguyên thủy trong xã hội
Ấn Độ cổ đại (còn gọi là bốn Varna đầu tiên). Chương V, tác giả đi sâu phân tích
quá trình phát triển của chế độ đẳng cấp từ những Varna ban đầu. Chương VI với tên
gọi “Đẳng cấp trong các sử thi”, tác giả đã khắc họa một số nét cơ bản của chế độ
đẳng cấp Varna được phản ánh qua hai tác phẩm sử thi Mahabharata và Ramayana.
Có thể xem đây là một trong những tác phẩm nghiên cứu khá đầy đủ về chế độ đẳng
cấp Ấn Độ nói chung với cách nhìn toàn diện từ lịch sử hình thành tới quá trình phát
triển và biến đổi của nó. Tuy nội dung tác phẩm mới dừng lại ở phần I, những nội
dung quan trọng của phần II vẫn còn dang dở nhưng đây là sẽ một nguồn tài liệu
tham khảo quan trọng cho nghiên cứu sinh trong quá trình thực hiện đề tài.


8
Cuốn “Hindu Castes and Sects” (Các đẳng cấp và giáo phái Hinđu) của tác
giả Jogendra Nath Bhattacharya, 1896, lại là một trong số ít những công trình nghiên
cứu chuyên sâu về chế độ đẳng cấp dưới góc nhìn đa chiều với nhiều quan điểm và
cách tiếp cận mới. Được cấu trúc thành hai phần chính là “Castes” (các đẳng cấp)
và “Sects” (các giáo phái tôn giáo). Trong đó, ở phần 1 (Hindu Castes – các đẳng
cấp Hinđu), được chia thành 15 chương. Chương 1 là cái nhìn tổng quan về vấn đề
đẳng cấp, tác phẩm đi sâu làm rõ nhiều vấn đề cơ bản của chế độ đẳng cấp như
nguồn gốc của hệ thống đẳng cấp Varna, tính tôn giáo và sự ràng buộc của chế độ

đẳng cấp Ấn Độ. Trong các chương 3, 4, 5, 6, tác giả dành nhiều trang nghiên cứu
về đẳng cấp Brahmans trên các phương diện như vị trí của đẳng cấp này trong xã hội
Ấn, ảnh hưởng và sự phân li của đẳng cấp trong lịch sử, Brahmans tại Bắc Ấn và
Nam Ấn với những điểm khác biệt, các chi nhánh nhỏ của đẳng cấp này. Chương 7,
8, 9, 10, 11 tác phẩm đề cập đến các Varna Kshatriya và Vaisya. Các chương còn lại
là sự đặc tả cụ thể về những đẳng cấp dưới đáy xã hội. Hơn nữa, đây là một trong số
ít những cuốn sách nghiên cứu cụ thể về sự phức tạp của đẳng cấp tại các địa
phương khác nhau của Ấn Độ, đồng thời còn đề cập đến hàng trăm, hàng nghìn đẳng
cấp nhỏ được hình thành trong lịch sử Ấn Độ ở nhiều thời kì khác nhau.
Bước sang thế kỉ XX, những nghiên cứu về đẳng cấp ở Ấn Độ cũng bùng nổ
mạnh mẽ với rất nhiều cuốn sách được xuất bản như những tác phẩm của
Dr.B.R.Ambedkar – một nhà văn hóa, nhà nghiên cứu, nhà cách mạng của Ấn Độ.
Trong đó, có thể kể đến cuốn “Caste in India: Their mechanism, genesis and
development” (Đẳng cấp ở Ấn Độ: cấu trúc, nguồn gốc và sự phát triển), 1916, đây
là một công trình khái lược về các đẳng cấp cũng như vai trò kinh tế, đặc điểm cơ
bản của những đẳng cấp này trong xã hội Ấn Độ xưa và nay. Tuy chỉ dừng lại ở mức
độ khái quát trong không đầy 40 trang sách nhưng tác giả đã trình bày được những
vấn đề cơ bản nhất về chế độ đẳng cấp, trong đó có chế độ Varna và cũng làm sâu
sắc hơn vấn đề này bởi những đánh giá và nhận định của cá nhân mình dưới quan
điểm của một nhà cách mạng.
Cuốn “Caste in India, the facts and the system” (Đẳng cấp ở Ấn Độ, những
yếu tố và hệ thống) do tác giả Emile Senart viết và Sir Edward Denison Ross biên
dịch, 1930, gồm 220 trang, khẳng định sự tồn tại của chế độ đẳng cấp trong đó có
Varna trong xã hội Ấn Độ là một thực tiễn lịch sử lâu đời, có hệ thống. Người viết
cũng chỉ ra rằng, chính sự tồn tại của chế độ này làm nên những nền văn hóa đặc


9
trưng đậm nét Ấn Độ. Qua đó, phân tích những đặc điểm về mặt lịch sử và xã hội
của nó.

Tác giả C. Hayavadana Rao trong cuốn “Indian Caste System: A Study” (Một
nghiên cứu về hệ thống đẳng cấp Ấn Độ), 1931 (R. Wadia giới thiệu), lại có cách nhìn
nhận về chế độ Varna khác với các tác giả trước đó. Được cấu trúc ngắn gọn trong 7
chương, tác phẩm chủ yếu khắc họa một cách tổng quan về chế độ đẳng cấp ở Ấn Độ
trong những thời kì đầu (thời kì Varna). Dành chương 1 để phân tích lịch sử nghiên
cứu vấn đề, tác giả cho thấy sự cần thiết phải có một nghiên cứu sâu sắc, đúng đắn về
các đẳng cấp nguyên bản (hay đẳng cấp gốc) giữa hàng chục cuốn sách viết về đẳng
cấp. Chính vì thế, trong các chương 2, 3, 4, 5, 6 tác giả dành nhiều công sức tìm hiểu
về các “Ogirins caste” (đẳng cấp gốc- là những Varna đầu tiên) với những đặc điểm
của nó. Cuối cùng, trong chương 7, tác phẩm đánh giá những ảnh hưởng của chế độ
đẳng cấp nói chung, Varna nói riêng tới xã hội và con người Ấn Độ.
Xuất hiện ngay sau công trình nghiên cứu của C.H.Rao là cuốn “Caste and
Race in India” (Đẳng cấp và chủng tộc ở Ấn Độ) của tác giả G.S Ghurye được xuất
bản năm 1932. Là giáo sư tại trường Đại học Bombay và là người sáng lập ra ngành
xã hội học tại Ấn Độ, Ghurye được đánh giá là một trong những nhà nghiên cứu xã
hội học vĩ đại với hàng ngàn trang sách về xã hội Ấn Độ, trong đó có cuốn sách này.
Phần lớn nội dung của tác phẩm này đề cập đến vấn đề đẳng cấp. Trong hai chương
đầu, tác giả đã giúp người đọc nhận diện những đặc điểm cơ bản nhất của hệ thống
đẳng cấp nói chung và bản chất của chúng, trong đó nhấn mạnh đến hệ thống Varna
là nền tảng căn bản của ý thức phân chia đẳng cấp Ấn Độ. Hai chương tiếp theo, tác
giả nghiên cứu khái niệm đẳng cấp qua bốn giai đoạn của lịch sử từ thời kì Vêđa –
sử thi tới khi người Anh thống trị ở Ấn Độ. Từ chương 5 đến chương 7, tác phẩm đề
cập đến mối liên hệ giữa đẳng cấp và chủng tộc với nhiều ràng buộc phức tạp.
Những chương cuối của cuốn sách thực sự gây ấn tượng với giới nghiên cứu phương
Tây bởi tác giả đã khắc họa một xã hội Ấn Độ những năm đầu thế kỉ XX vẫn vẹn
nguyên về tính đẳng cấp và đa dạng về chủng tộc trước sự biến đổi nhanh chóng của
thế giới.
Cuốn “Labour in Ancient India” (Người lao động ở Ấn Độ cổ đại) của tác
giả K.M Saran, 1957, lại là một nghiên cứu chuyên sâu về tầng lớp người lao động
trong xã hội Ấn Độ cổ đại. Trong tác phẩm này, trên cơ sở khái quát về cấu trúc xã

hội với sự phân chia Varna, tác giả đã đi sâu làm rõ nguồn gốc, địa vị cũng như vai


10
trò của những người lao động bình dân trong tất cả các ngành kinh tế như nông
nghiệp, thủ công nghiệp, kĩ thuật...của Ấn Độ thời cổ đại. Bên cạnh đó, tác giả còn
đề cập đến những quy định về quyền lợi của tầng lớp này trong một số điều của luật
Manu, luật Narada, tác phẩm Arthashastra và một số bộ luật địa phương khác..Đây
là một nguồn sử liệu giá trị để nghiên cứu về vị trí và vai trò kinh tế của đẳng cấp
bình dân trong xã hội cổ truyền Ấn Độ.
Bước sang thế kỉ XXI, chế độ Varna ở Ấn Độ càng được nghiên cứu sâu hơn.
Nhiều tác phẩm được xuất bản trong những năm đầu thế kỉ XXI là những nghiên cứu
khá cụ thể về chế độ này như: chế độ Varna ở các địa phương Ấn Độ, lịch sử hình
thành và phát triển của từng Varna, những thay đổi của chế độ Varna trong lịch sử và
ảnh hưởng của nó đối với lịch sử Ấn Độ hiện đại...Có thể kể đến một số cuốn như:
R.K Pruthi trong cuốn “Indian Caste System” (Hệ thống đẳng cấp Ấn Độ),
2004, đã trình bày những nghiên cứu của mình về hệ thống đẳng cấp ở Ấn Độ dưới
góc nhìn lịch sử và xã hội học. Tác phẩm được cấu trúc thành 12 chương. Trong đó,
nếu ở chương 1 là những khái quát về cơ sở và nền tảng của xã hội Ấn Độ thì ở
chương 2, tác giả đi vào lý giải sự thay đổi của khái niệm đẳng cấp trong lịch sử Ấn
Độ. Khi bàn về khái niệm Varna, tác giả cho rằng người Bồ Đào Nha khi đến Ấn Độ
đã gọi chế độ phân chia cư dân thành các nhóm khác nhau trong xã hội Ấn là
“Caste”. Từ “Caste” trong tiếng Bồ Đào Nha tương đương với “Jati” trong tiếng
Sanskrit. Từ “Caste” có ý nghĩa là “chủng tộc” (tương đương với “Race” trong tiếng
Anh), trong khi từ “Jati” trong tiếng Sanskrit không hẳn chỉ có nghĩa là chủng tộc vì
lúc này hệ thống đẳng cấp Ấn Độ đã biến đổi rồi. Nhưng khi người Bồ Đào Nha đến
Ấn Độ thì họ không sao quan niệm được cái hệ thống phức tạp đan xen giữa cả
Varna và Jati đó nên đã gọi tất cả những gì họ nhìn thấy là “Caste”. Theo đó, xã hội
Hinđu giáo được người Bồ Đào Nha gọi là “Varnashrama Dharma” (có nghĩa là
“Social duties based on colour- những bổn phận xã hội dựa trên màu sắc”). Hệ thống

Varna được xác định do sự phân cấp giảm dần của các cơ quan trên cơ thể thần
Brahma tương ứng mà mỗi Varna được tạo thành [109; tr.1-5]. Từ khái niệm đó,
chương 4 của tác phẩm đi sâu phân tích sự phân chia của đẳng cấp trong đó có chế
độ Varna; các chương tiếp theo là những nghiên cứu về chế độ đẳng cấp ở Nam Ấn.
Để kết lại cuốn sách của mình, tác giả dành nhiều suy nghĩ về một “di sản đẳng cấp”
của xã hội Ấn Độ ngày nay. Có thể nói, với cuốn sách này, người đọc không chỉ


11
được tiếp cận với nội dung sâu sắc về Varna nói riêng, chế độ đẳng cấp nói chung
mà còn được nhìn nhận vấn đề theo nhiều chiều khác nhau.
Cuốn “History of the Brahmans” (Lịch sử đẳng cấp Brahman) của tác giả Raj
Kumar, xuất bản năm 2006, là một nghiên cứu về đẳng cấp Brahman từ quá khứ tới
hiện tại. Trong tác phẩm này, tác giả đã trình bày nguồn gốc của đẳng cấp Brahman,
một số vấn đề về chế độ đẳng cấp và thực tiễn xã hội, đồng thời cũng khái quát lịch
sử của hai đẳng cấp Kshatriya và Vaisya. Đây là một trong số ít nghiên cứu về các
Varna riêng biệt.
Ekta Singh trong cuốn “Caste System in India – A Historical Perspective” (Hệ
thống đẳng cấp ở Ấn Độ - một quan điểm lịch sử), 2009, đã phân tích hệ thống đẳng
cấp Ấn Độ dưới quan điểm của một nhà sử học, qua 7 nội dung chính như: bối cảnh ra
đời chế độ đẳng cấp, đẳng cấp xác định địa vị xã hội, sự phát triển của chế độ đẳng
cấp, sự hủy hoại của chế độ đẳng cấp, chế độ đẳng cấp ở Ấn Độ hiện nay...Ngay trong
phần lời giới thiệu, tác giả đã chỉ ra người Bồ Đào Nha khi đến Ấn Độ gọi chế độ
phân chia địa vị xã hội của cư dân ở Ấn Độ là “Caste”- tương đương nghĩa là “giống”
hay “nòi”. Khái niệm này chỉ sự phân chia xã hội thành những nhóm tộc người khác
nhau có tính chất cha truyền con nối dựa trên địa vị cao hay thấp. Sự phân biệt này do
nguồn gốc hay dòng giống của con người quyết định [125; tr.11]. Ekta Singh cũng
cho rằng, đẳng cấp là Jati, trong xã hội Ấn Độ có hàng ngàn Jati, những Jati khác nhau
này đều thuộc về và phù hợp với bốn Varna cơ bản là Brahman, Kshatriya, Vaishya,
Shudra [125; tr.20]. Theo đó thì Varna là những đẳng cấp cơ bản, ban đầu và bao gồm

Jati. Tác phẩm của Ekta Singh cũng cho người đọc một cách nhìn đa chiều về chế độ
đẳng cấp ở Ấn Độ qua những đánh giá về tác động trên nhiều mặt của chế độ này đối
với lịch sử Ấn Độ.
Tác giả R. V. Russell trong cuốn “The Tribes and Castes of the Central
Provinces of India” (Các chủng tộc và đẳng cấp ở các tỉnh miền Trung Ấn Độ), 4
tập, 2010, đã nghiên cứu vấn đề chủng tộc và đẳng cấp tại những địa phương khác
nhau ở vùng Trung Ấn. Mỗi tập là một điểm nhấn về tính địa phương, tính vùng
miền của chế độ đẳng cấp. Tác phẩm này chủ yếu đi sâu làm rõ sự tương đồng và
khác biệt của hệ thống đẳng cấp từ Varna cho đến khi nó phân chia hay hòa hợp
thành một hệ thống phức tạp, đa dạng như hiện nay. Đây là một công trình đồ sộ với
gần 1000 trang và được coi là một trong những nghiên cứu không thể bỏ qua về
đẳng cấp thời hiện đại.


12
Trong số những tác phẩm nghiên cứu về chế độ đẳng cấp ở các địa phương
Ấn Độ còn có cuốn “The Caste system of Northern India” (Hệ thống đẳng cấp ở
miền Bắc Ấn Độ), tái bản năm 2010, của tác giả E.A.H Blunt. Cuốn sách được cấu
trúc thành 16 chương, đi sâu phân tích về chế độ đẳng cấp ở miền Bắc Ấn từ xa xưa
đến hiện nay. Trong đó, có nhiều chương đề cập trực tiếp đến chế độ Varna như:
chương I, tác giả đã khái quát những nét cơ bản nhất về bản chất của chế độ đẳng
cấp như khái niệm, những tính chất, chế độ nội hôn, nguồn gốc hình thành; chương
II, đề cập đến sự phát triển của chế độ đẳng cấp, tác giả đã khắc họa quá trình biến
đổi từ những đẳng cấp đầu tiên đến một hệ thống đẳng cấp phức tạp trong suốt tiến
trình lịch sử Ấn Độ qua nhiều triều đại; chương XVI là những tổng kết và đánh giá
của tác giả về chế độ đẳng cấp trong quá khứ, hiện tại (thời điểm tác giả viết cuốn
sách là những năm đầu thế kỉ XX) và tương lai. Tác giả E.A.H Blunt vốn là một
nhân viên của Văn phòng dịch vụ dân sự Ấn Độ, phụ trách điều tra dân số. Do đó,
những ghi chép của ông được đánh giá là “đã cung cấp một bản điều tra đầy đủ và
liên kết đẳng cấp như một hệ thống”.

Bên cạnh những nghiên cứu chuyên sâu, đề cập trực tiếp đến chế độ Varna
còn có rất nhiều công trình nghiên cứu chung về lịch sử, văn hóa, triết học, xã hội
học…Ấn Độ cũng đề cập tới vấn đề này như:
Richard Garbe trong cuốn “Philosophy of ancient India” (Triết học Ấn Độ cổ
đại), 1897, đã trình bày những nghiên cứu sâu sắc của mình về triết học Ấn Độ cổ đại.
Cuốn sách được cấu trúc thành ba phần. Trong đó, phần đầu là những nét khái quát về
lịch sử triết học Ấn Độ và phần cuối là những phân tích về triết học Hinđu giáo. Chế
độ Varna được nhắc đến như là một bộ phận không thể tách rời với Hinđu giáo.
Xuất bản lần đầu năm 1906, cuốn “Hindu Manners, customs and ceremonies”
(Những phong tục, tập quán, lễ nghi của Hinđu giáo) của nhà nghiên cứu người
Pháp Abbe J A. Dubois được coi là một tác phẩm chuyên sâu về Hinđu giáo. Tác
phẩm được chia thành ba phần lớn, trong đó tác giả dành toàn bộ phần một để khái
quát về xã hội Ấn Độ và chế độ đẳng cấp. Trong phần này, Dubois dành nhiều trang
phân tích sự phân chia đẳng cấp trong lịch sử và hiện tại (thời điểm cuối thế kỉ
XIX), những hệ quả tích cực và tiêu cực của sự phân chia đẳng cấp, nguồn gốc chế
độ đẳng cấp thời cổ xưa, đẳng cấp Brahman và Sudra, những lễ nghi liên quan đến
Brahman...Khi đề cập đến khái niệm “chế độ đẳng cấp”, ông cho rằng “chế độ đẳng
cấp” - tương đương là từ “Caste” (trong tiếng Anh) có nguồn gốc từ tiếng Bồ Đào Nha


13
là từ “Casta”, nó được sử dụng ở châu Âu để gọi những bộ tộc hay giai cấp khác nhau
trong xã hội Ấn Độ. Từ này trong tiếng Sanskrit là Varna (có nghĩa là “màu sắc”), dựa
trên sự khác biệt về màu da giữa những người Bàlamôn Aryan và những người bản địa,
sự phân biệt đẳng cấp bắt nguồn từ đó. Varna phân chia cư dân Ấn Độ thành bốn đẳng
cấp chính. Đầu tiên là Brahmana hay Brahmin, đẳng cấp thứ hai là Kshatriya hay Rajah,
thứ ba là Vaisya hay những chủ đất và thương nhân, thứ tư là Sudra hay nông dân và
đầy tớ. Mỗi đẳng cấp này lại được phân chia thành nhiều tiểu cấp khác nhau [73; tr.15].
Công trình nghiên cứu của Dubois được đánh giá cao còn bởi những thống kê và mô
tả cụ thể của ông về hàng trăm đẳng cấp trong xã hội Ấn Độ lúc bấy giờ, đây là kết

quả của hơn 30 năm ông sinh sống và làm việc tại Ấn Độ.
Antônôva K.A– Bônga Lêvin G.M – Kôtôpxki G.G - Nguyễn Việt (dịch)
(1983) trong cuốn “Lịch sử Ấn Độ”, tài liệu viết tay, đã khái quát những nét cơ bản
nhất của lịch sử Ấn Độ, trong đó có nhắc đến chế độ Varna như một đặc điểm của
Ấn Độ thời cổ đại.
Trong cuốn “A History of India” (Lịch sử Ấn Độ), tập 1, 1984, tác giả
Romila Thapar đã phân tích các giai đoạn phát triển của lịch sử Ấn Độ từ thời kì văn
minh sông Ấn đến năm 1526. Trong đó, tác giả đã dành chương 2 để đề cập đến quá
trình xâm nhập của người Aryan vào Ấn Độ, nền kinh tế, chính trị và những thành
tựu văn hóa tiêu biểu của họ, chế độ nô lệ, chế độ Varna với những nét đặc trưng
riêng biệt.
Jawaharlal Nehru trong cuốn “Phát hiện Ấn Độ” (bản dịch), 3 tập, 1990, đã
trình bày những “phát hiện” của mình về Ấn Độ quá khứ và hiện tại trong sự đan
xen với những nhận định và đánh giá của cá nhân. Chế độ đẳng cấp Varna cũng như
kinh văn triết học, tôn giáo Ấn Độ được tác giả nhắc đến trong tập 1 của tác phẩm.
Tác giả cũng lý giải những nguyên nhân tồn tại và một số đặc trưng cơ bản của chế
độ này. Một số tác phẩm như Mahabharata, Ramayana, Vêđa, Upanishad, Bhagavad
Gita...cũng được tác giả đề cập đến với những nét cơ bản nhất, đây cũng là cơ sở
quan trọng để hiểu về đẳng cấp và xã hội Ấn Độ.
Trong cuốn “Indian society – Institutions and change” (Xã hội Ấn Độ - Khởi
nguồn và biến đổi), 1997, tác giả Rajendra K.Sharma đã đề cập đến những vấn đề cơ
bản nhất của xã hội Ấn Độ từ truyền thống đến hiện đại. Trong nội dung thứ hai của
cuốn sách là “The Hinđu Varna system” (hệ thống Varna Hinđu), tác giả đã trình
bày các ý nghĩa khác nhau của từ Varna, tầm quan trọng của chế độ Varna trong đời


14
sống của người Ấn Độ, nghĩa vụ và sự phụ thuộc lần nhau của các Varna, những
đánh giá về chế độ này. Bên cạnh đó, cuốn sách của K.Sharma còn phân tích nhiều
đặc trưng cơ bản của một xã hội Hinđu giáo như: các giai đoạn cuộc đời của tín đồ

Hinđu, vấn đề đẳng cấp giữa người Hinđu và người Hồi giáo, hôn nhân Hinđu, địa
vị của người phụ nữ Hinđu, gia đình Hinđu v.v…
Romila Thapar trong một cuốn sách khác là “The Penguin history of early
India from the origins to AD 1300” (Lịch sử Ấn Độ từ nguồn gốc đến năm 1300),
2002, đã cung cấp cho người đọc nhiều kiến thức quý giá và thú vị về lịch sử Ấn Độ
cổ đại ở nhiều khía cạnh. Dựa trên sự ghi chép của Kautilya, Megastenes, ông đã
phân tích sự chi phối của điều kiện tự nhiên, khí hậu đến đời sống nông nghiệp cũng
như đánh giá cao sự phát triển của thương mại. Về mặt chính trị - xã hội, tác phẩm
đã đề cập đến sự xuất hiện của chế độ đẳng cấp, sự ra đời của những nhà nước và
vương quốc sơ khai ở lưu vực sông Hằng cũng như những thiết chế chính trị và tổ
chức bộ máy của những nhà nước này.
Trong tác phẩm “A History of India” (Lịch sử Ấn Độ), 2004, hai tác giả
Hermann Kulke và Dietmar Rothermund đã khái quát các giai đoạn phát triển của
lịch sử Ấn Độ từ thời kì đầu tiên cho đến thời hiện đại. Trong khi phân tích chương
1, các tác giả cũng nhấn mạnh đến sự khác biệt giữa người bản địa và người Aryan
xâm nhập bằng một hệ thống đẳng cấp Varna với những những quy định chặt chẽ và
đầy khắc nghiệt.
Trong những nghiên cứu về lịch sử Ấn Độ thời cổ trung đại còn có cuốn
“India: The ancient past from 7000 BC to AD 1200” (Ấn Độ cổ đại: từ 7000 TCN đến
1200) của Burjor Avari, 2007. Tác phẩm này là một nghiên cứu tổng quan về lịch sử
Ấn Độ từ khi những con người đầu tiên xuất hiện ở đây đến năm 1200. Được cấu trúc
thành 11 chương, cuốn sách khái quát một cách toàn diện lịch sử Ấn Độ theo các giai
đoạn khác nhau. Ngay trong phần giới thiệu về tác phẩm, tác giả đã khẳng định tầm
quan trọng của việc nghiên cứu lịch sử Ấn Độ từ khi người Anh đặt chân đến đất Ấn
và cho đến nay những nghiên cứu về lịch sử đất nước này tại Anh đã trở nên rất phổ
biến. Do đó, tác phẩm của ông sẽ đóng góp thêm những nghiên cứu về một thời kì mà
ông có thể gói gọn trong 6 chữ là “Ấn Độ”, “Cổ đại” và “Hinđu”. Cuốn sách của
Burjor Avari không chỉ phân tích bức tranh lịch sử Ấn Độ đầy biến động mà còn cung
cấp cho người đọc những quan điểm mới về phân kì lịch sử Ấn Độ, về nền tảng Hinđu
giáo, Dharma của con người, thế giới Vêđa, việc thực hành Varna...

15
Một công trình khác về lịch sử Ấn Độ là “A brief history of India” (Lược sử
Ấn Độ) của Judith E.Walsh, 2006, đã trình bày tổng quan lịch sử Ấn Độ từ thời tiền
sử cho đến hiện nay. Ngay trong lời giới thiệu của cuốn sách, tác giả đã nhắc đến
những đặc điểm riêng biệt của Ấn Độ, đó là chế độ đẳng cấp, sự đa dạng của tôn
giáo và con người Ấn Độ. Trong chương đầu tiên, khi nói đến sự xâm nhập và cai trị
của người Aryan trên đất Ấn, tác giả cũng khẳng định sự tồn tại của một hệ thống
đẳng cấp rất phức tạp của đất nước này.
Heinrich Zimmer trong cuốn “Triết học Ấn Độ một cách tiếp cận mới”, 2006
(Lưu Văn Hy dịch), đã phân tích một cách chi tiết các phương diện khác nhau của
triết học Ấn Độ. Trong một mục của phần II, tác giả đã đề cập đến triết học về bổn
phận, trong đó một trong những vấn đề cốt lõi của triết học về bổn phận là thực hành
quy định đẳng cấp và bốn giai đoạn của cuộc sống. Ở đó, tác giả đã khẳng định đẳng
cấp được xem là sự hình thành một bộ phận bẩm sinh của tính cách con người Ấn
Độ. “Pháp” hay kỷ cương đạo đức thiêng liêng làm cho cấu trúc xã hội được đan
quyện vào nhau và được duy trì.
Trong cuốn “Lịch sử văn minh Ấn Độ”, 2006, Will Durant đã đề cập nhiều
vấn đề về dân tộc Ấn Aryan và xã hội Ấn Aryan. Tác giả đã đi sâu phân tích đời
sống kinh tế, các đẳng cấp, quan hệ hôn nhân và vị trí của người phụ nữ trong xã hội
Ấn Độ cổ đại.
Hai học giả người Mỹ là Sushil Mittal & Gene Thursby (chủ biên) trong cuốn
“The Hindu World” (Thế giới Hinđu), xuất bản năm 2007, đã trình bày những đặc trưng
cơ bản của Hinđu giáo trong 7 phần lớn. Trong phần V, khi phân tích về “Hành động xã
hội và cấu trúc xã hội”, hai tác giả đã đề cập đến Varna và Jati với sự giống và khác
nhau giữa hai cấu trúc xã hội này. Theo đó, các tác giả đã đưa ra cách hiểu về Varna rất
rộng. Họ cho rằng Varna có nghĩa là “light” (ánh sáng) hay “Colour” (màu sắc) theo
ngôn ngữ của Vêđa, nó được sử dụng trong giai đoạn muộn của thời kì Vêđa. Khái
niệm này đến sau một trong bốn thuộc tính của vũ trụ, là thần linh, động vật, cây cối và

những thứ khác. Còn Jati là khái niệm có sau Varna, là khái niệm có hàm nghĩa rộng
hơn, có nghĩa là “dòng dõi” hay “giống”, vừa là khái niệm sinh học vừa là khái niệm
cộng đồng xã hội – bao gồm cả chủng tộc, thị tộc, tôn giáo, ngôn ngữ, dân tộc, giới,
nghề nghiệp và Varna. “Caste” là thuật ngữ chung chỉ cả Varna và Jati, “Caste” nghĩa là
“đẳng cấp” [99; tr.357]. Cuốn sách này là một công trình nghiên cứu công phu và sâu


16
sắc về Hinđu giáo, trong đó, Varna được nói tới vừa là cấu trúc xã hội cũng vừa là bổn
phận và hành động tôn giáo gắn liền với tín đồ Hinđu.
Xuất bản năm 2008, cuốn “Tư tưởng Ấn Độ theo dòng lịch sử” của nhà nghiên
cứu người Đức Albert Schweitzer - do Kiến Văn, Tuyết Minh dịch, đã phân tích và nêu
lên sự khác biệt giữa triết học Ấn Độ và tư tưởng phương Tây để người đọc nắm bắt dễ
dàng những điều uyên bác trong kho tàng tư tưởng Ấn Độ suốt theo dòng lịch sử từ khi
kinh Vêđa ra đời cho đến ngày nay. Trong đó, để minh họa cho những triết lý đậm chất
Ấn Độ, tác giả dành một chương để nói về thế giới quan Bà La Môn trong bộ luật Manu
và những biểu hiện của nó qua mối quan hệ giữa các đẳng cấp trong xã hội. Trong đó,
Albert Schweitzer đã trình bày quan điểm của mình về sự phân chia các Varna: “Bốn
đẳng cấp chính được phân chia rành rẽ: người Bàlamôn, tầng lớp chiến binh, thợ thủ
công và nông dân, cuối cùng là nô lệ. Bên cạnh những tầng lớp này còn có những
tầng lớp pha trộn khác nữa (là những người thuộc các tầng lớp bị xã hội đào thải).
Thấp hơn tất cả là tầng lớp Candalas: người có dòng dõi bên mẹ là hậu duệ của
người Bàlamôn và bên cha thuộc tầng lớp nô lệ. Pariah là tên của tầng lớp bị xã hội
ruồng bỏ ở Nam Ấn. Thành viên thuộc ba tầng lớp trên cùng là người Aryan, còn
những người thuộc các tầng lớp khác là hậu duệ của cộng đồng thổ dân” [47; tr.34].
Nhìn chung, có thể nhận thấy trong những nghiên cứu chuyên sâu về chế độ
đẳng cấp của các học giả nước ngoài thì chế độ Varna thường được phân tích dưới góc
độ là giai đoạn đầu tiên trong sự tồn tại và biến đổi của chế độ đẳng cấp Ấn Độ, những
đặc điểm cũng như ảnh hưởng của nó tới xã hội Ấn Độ trong lịch sử. Còn trong những
nghiên cứu tổng quát về lịch sử, văn hóa, xã hội, triết học, tôn giáo...thì nội dung về

Varna chiếm dung lượng nhỏ hơn nhưng cũng được đề cập như một đặc điểm không
tách rời với những vấn đề lớn đó.
Các học giả phương Tây và Ấn Độ cũng đưa ra nhiều cách hiểu khác nhau về
khái niệm Varna. Tuy nhiên, hầu hết các quan điểm đều cho rằng Varna là khái niệm
chỉ “màu da” hay “màu sắc”, chế độ Varna phân chia cư dân Ấn Độ thành các nhóm
người khác nhau dựa trên sự khác biệt về màu da và chủng tộc. Varna mang tính cha
truyền con nối, một người không thể tự lựa chọn Varna cho mình mà phụ thuộc vào
dòng dõi của người đó. Các học giả phương Tây cũng chỉ ra rằng sự khác biệt về màu
da đó đến từ hai chủng tộc lớn là người Aryan và những người bản địa, Varna còn là
khái niệm để chỉ chế độ phân chia đẳng cấp. Có người đồng nhất Varna với Caste (đẳng
cấp), có người cho rằng Caste bao hàm Varna nhưng đều thống nhất ở quan điểm rằng


17
Varna là khái niệm đầu tiên để chỉ sự phân biệt các tầng lớp dân cư Ấn Độ mà theo đó
xã hội Ấn Độ được chia thành nhiều đẳng cấp, trong đó có bốn đẳng cấp lớn.
1.1.1.2. Những nghiên cứu của các học giả Việt Nam
Ở Việt Nam, trong khi những nghiên cứu về lịch sử Ấn Độ cổ trung đại chưa
nhiều, thì vấn đề chế độ Varna cũng như các thư tịch cổ của Ấn Độ cũng chưa có
một công trình nghiên cứu riêng biệt hay chuyên sâu nào. Những vấn đề này mới chỉ
được nói đến rải rác trong những nghiên cứu về lịch sử thế giới nói chung, lịch sử
Ấn Độ nói riêng. Có thể kể đến một số tác phẩm như:
Tác giả Nguyễn Thừa Hỷ trong hai cuốn “Ấn Độ qua các thời đại” và “Tìm
hiểu văn hóa Ấn Độ”, cùng xuất bản năm 1986, đã khắc họa một đất nước Ấn Độ đa
dạng trong thống nhất từ thiên nhiên, xã hội đến con người với một nền văn hóa
truyền thống nhiều màu sắc. Trên cơ sở phân tích những nét lớn về lịch sử và xã hội
Ấn Độ, trong đó có đề cập khái quát đến chế độ Varna, tác giả đi sâu tìm hiểu các
thành tựu văn hóa Ấn Độ trên các mặt tôn giáo và triết học, thần thoại, văn học và
nghệ thuật truyền thống qua các thời đại của lịch sử Ấn Độ.
Trong số những người giữ vai trò tiên phong trong việc đưa văn hóa Ấn Độ

đến với người Việt, phải kể đến nhà nghiên cứu Cao Huy Đỉnh, qua các công trình
nghiên cứu như: “Văn hóa Ấn Độ” (1993) và “Tìm hiểu thần thoại Ấn Độ” (2003),
đã làm nổi bật một nền văn hóa Ấn Độ với truyền thống lâu đời, nhiều thành tựu rực
rỡ, những đặc trưng riêng biệt, bản sắc đậm nét… Một trong những bản sắc đậm nét
nhất được ông nhắc đến là chế độ đẳng cấp Varna. Do đây là những công trình
nghiên cứu văn hóa nên nội dung về chế độ Varna chỉ dừng ở mức giới thiệu những
nét cơ bản, khái quát.
Cuốn “Lịch sử Ấn Độ” của các tác giả Vũ Dương Ninh, Phan Văn Ban,
Nguyễn Công Khanh, Đinh Trung Kiên, 1995, là công trình khoa học của nhiều tác
giả tập trung nghiên cứu về lịch sử Ấn Độ cổ- trung- hiện đại và mối quan hệ Việt
Nam- Ấn Độ, trong đó có đề cập đến những luật lệ cổ đại Ấn Độ và chế độ phân
chia đẳng cấp Varna với những nét cơ bản nhất.
Cuốn “Văn học Ấn Độ” của tác giả Lưu Đức Trung, 2006, là một công trình
nghiên cứu về văn học Ấn Độ. Được chia thành bốn phần, tác giả cũng đã dành phần
một cho những đặc điểm của đất nước Ấn Độ, trong đó có đề cập những nét khái
quát về chế độ đẳng cấp Varna. Trong phần hai, tác giả còn cung cấp cho người đọc


18
những khái niệm cơ bản về hệ thống thư tịch của người Ấn Độ, những nội dung cơ
bản của thần thoại, sử thi và truyện cổ dân gian Ấn Độ.
Trên cơ sở phân tích nhiều nguồn thư tịch cổ, các tác giả của cuốn “Lịch sử
thế giới cổ đại” do Lương Ninh chủ biên, 2001, đã phân tích khá sâu sắc tình hình
kinh tế chính trị và quan hệ đẳng cấp ở Ấn Độ sau khi người Aryan làm chủ hầu hết
bán đảo này.
Trong cuốn “Lịch sử tư tưởng triết học Ấn Độ cổ đại”, 2010, tác giả Doãn
Chính đã từng bước lý giải những tiền đề cũng như quá trình hình thành và phát
triển của triết học, tôn giáo Ấn Độ cổ đại. Trong đó, tác giả lần lượt lí giải các vấn
đề đặt ra là quá trình hình thành của chế độ nô lệ và chế độ đẳng cấp ở Ấn Độ cổ
đại, những đặc trưng cơ bản của nó cũng như ảnh hưởng của những chế độ này đến

quá trình phát sinh và phát triển của triết học, tôn giáo Ấn Độ cổ đại.
Trong một số nghiên cứu khác của các học giả Việt Nam như: “Ấn Độ hôm
qua và hôm nay” của Đinh Trung Kiên; “Ấn Độ xưa và nay” của nhóm tác giả Cao
Xuân Phổ - Trần Thị Lý (chủ biên); “Lịch sử văn hóa thế giới cổ- trung đại” của
các tác giả Lương Ninh, Nguyễn Gia Phu, Đinh Ngọc Bảo, Dương Duy Bằng; “Lịch
sử thế giới cổ đại” của tác giả Chiêm Tế đều giới thiệu những nội dung cơ bản nhất
của chế độ Varna và khẳng định sự tồn tại của chế độ này là một trong những đặc
điểm nổi bật của xã hội Ấn Độ cổ đại.
Như vậy, trong những công trình của các học giả Việt Nam, vấn đề chế độ
Varna đã được đề cập rải rác trong các cuốn thông sử hoặc những nghiên cứu tổng
quát về lịch sử hay văn hóa, văn học, triết học...Ấn Độ.
1.1.2. Những nghiên cứu về thư tịch cổ Ấn Độ
Để tìm hiểu về chế độ Varna trong các thư tịch cổ ở Ấn Độ cổ đại thì cũng
không thể bỏ qua những nghiên cứu về nguồn tài liệu quý giá này. Từ lâu việc
nghiên cứu các thư tịch cổ của Ấn Độ như bộ luật Manu, Mahabharata, Ramayana,
Vêđa, Upanishad…đã thu hút sự quan tâm của nhiều học giả trong nước và quốc tế
với rất nhiều công trình nghiên cứu về các tác phẩm này.
1.1.2.1. Những nghiên cứu của các học giả nước ngoài
Nguyên bản các thư tịch cổ Ấn Độ đều là tư liệu bằng ngôn ngữ bản địa Ấn
Độ, do đó, việc tiếp cận và hiểu được những văn bản này là việc không hề đơn giản.
Những người mở đầu cho việc dịch thuật các thư tịch cổ Ấn Độ sang một ngôn ngữ
khác chính là các dịch giả và nhà nghiên cứu châu Âu. Những bản dịch của họ cũng


19
đồng thời là những công trình nghiên cứu công phu và đầy tâm huyết vì việc dịch thư
tịch cổ Ấn Độ đòi hỏi không chỉ vốn ngôn ngữ uyên bác mà còn cả sự am hiểu sâu sắc
về nội dung thư tịch. Vì thế, trong hầu hết các bản dịch thư tịch cổ thì việc bình chú,
giải thích hay hướng dẫn tra cứu đôi khi còn nhiều hơn nội dung của văn bản gốc. Sau
này, khi tiếng Anh trở thành ngôn ngữ phổ biến ở Ấn Độ thì các bản dịch và công

trình nghiên cứu về thư tịch cổ Ấn Độ xuất hiện ngày càng nhiều hơn do sự tham gia
dịch và nghiên cứu của chính các học giả người Ấn. Trong phạm vi nghiên cứu của
luận án, có thể kể đến một số nghiên cứu như sau:
Một trong số những thư tịch cổ của Ấn Độ được quan tâm nghiên cứu và dịch
thuật nhiều nhất là bộ luật Manu. Bộ luật này là một trong những công trình bằng
tiếng Sanskrit đầu tiên được dịch ra mọi thứ tiếng châu Âu và được nghiên cứu trong
một thời gian dài. Bản dịch sớm nhất của bộ luật này được xuất bản tại Canlcutta
năm 1794, của William Jones, ông là một trong những nhà sáng lập ra khoa Ấn Độ
học hiện đại. Bản dịch ra tiếng Anh của Jones sau đó được dịch ra tiếng Đức và
được J. Chr. Huttner xuất bản ở Weimar năm 1797.
Tiếp theo đó là sự xuất hiện của nhiều bản dịch bằng tiếng Anh, Pháp, Đức,
Bồ Đào Nha và Nga trong khoảng từ thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX. Trong đó, bản
dịch được coi là đồ sộ nhất vào thế kỉ XIX là của F.Max Muller in trong tuyển tập
“The Scared Books of the East” (Những quyển sách huyền bí của phương Đông)
xuất bản ở Oxford năm 1886. Tuy nhiên, một trong những bản dịch được đánh giá
hoàn hảo nhất thế kỉ XIX bằng tiếng Anh là “The law of Manu” (Luật Manu) của
G.Buhler xuất bản lần đầu ở Oxford năm 1886.
Việc nghiên cứu và dịch luật Manu sang các thứ tiếng khác nhau ngày càng
được đẩy mạnh hơn trong thế kỉ XX với việc có thêm nhiều bản dịch mới đầy đủ
hơn, chi tiết hơn ngoài những bản dịch cũ được tái bản. Trong các bản dịch mới, các
tác giả có thêm sự chú giải, lời đánh giá về nội dung của bộ luật, quá trình dịch và
tìm hiểu bộ luật Manu.
Năm 1991, cuốn “The Laws of Manu” (luật Manu) của hai tác giả Wendu
Doniger và Brian. K. Smith được xuất bản ở Basu Mudran, Kolkata. Trong cuốn
này, ngoài việc cung cấp 12 chương của luật Manu với 2895 câu dịch thì tác giả còn
trình bày lịch sử quá trình dịch Manu sang các ngôn ngữ châu Âu, tầm quan trọng
của bộ luật đối với những nhà nghiên cứu, các ý kiến đánh giá khác nhau về bộ luật
và một số ảnh hưởng về mặt chính trị của bộ luật đối với Ấn Độ cổ. Trong bản dịch

20
này, các tác giả cũng lần đầu tiên chia văn bản thành nhiều đoạn văn. Bộ luật Manu
đã được soạn thảo theo hình thức đoạn thơ Sloka gồm có hai dòng chữ không có vần
nhưng nhịp nhàng với nhau.
Năm 2006, Patrick Ollive công bố bản dịch luật Manu bằng tiếng Anh trong
“Manu’s Code of Law – A critical edition and translation of the Manava
Dharmasastra” (Bộ luật Manu – một bản dịch và khảo luận của Manava
Dharmasastra) tại Oxford University Press. P. Ollive đã giải thích về cấu trúc, nguồn
gốc cũng như nền tảng xã hội, chính trị của các luận thuyết trong Manu, bàn luận
nhiều vấn đề liên quan đến những mâu thuẫn trong Manu, về tính tôn giáo trong cấu
trúc bộ luật chứ không chỉ là những truyền thuyết về cái tên Manu.
Trong cuốn Ancient Indian Law: Eternal Values in Manu Smriti (Luật pháp
Ấn Độ cổ đại: những giá trị tiêu biểu của luật Manu), xuất bản năm 2010, tác giả
Justice K. Ramaswamy đã trích dịch nhiều đoạn trong bộ luật Manu bằng tiếng
Sanskrit và phiên âm từng chữ sang tiếng Anh, có chú thích và giải nghĩa cụ thể.
Trên cơ sở đó, tác giả phân tích những giá trị của bộ luật trên nhiều khía cạnh khác
nhau như lịch sử, chính trị, xã hội, văn hóa cũng như ảnh hưởng của bộ luật tới đời
sống xã hội Ấn Độ.
Bên cạnh bộ luật Manu, thì luật Narada cũng được quan tâm nghiên cứu qua
thời gian dài. Narada được biết đến đầu tiên khi xuất hiện trong những lời chú thích
của bộ luật Manu. Julius Jolly là người có công lao to lớn trong việc đưa bộ luật này
đến với châu Âu và thế giới. Bộ luật này được in trong cuốn sách “The Minor Law
Books” (Những cuốn sách luật nhỏ), nằm trong bộ sách “The Scared Books of the
East” (Những cuốn sách huyền bí phương Đông), tập 33, xuất bản năm 1889. Trong
đó, ông đã dịch toàn bộ Narada sang tiếng Anh với đầy đủ chú thích cùng lời giới
thiệu về tác phẩm này. Công phu nhất trong bản dịch của J.Jolly là phần chú thích, ở
nhiều chỗ phần chú thích còn nhiều hơn phần nội dung. Bản thân bộ luật này được
chú giải trong rất nhiều thư tịch khác nên khi dịch Narada, tác giả đã lấy lại rất nhiều
điều đã trích từ các tác phẩm đó. Cho đến nay, đây vẫn là bản dịch đầy đủ và hoàn
chỉnh nhất của Narada.

Một trong những cuốn sách vô giá khác của người Ấn Độ là Arthashastra của
Kautilya. Tác phẩm này lần đầu tiên đã được dịch giả R.Shamasastry dịch từ nguyên
bản sang tiếng Anh và xuất bản tại Bangalore, Goverment Press, năm 1915. Từ đó
đến nay, đã có nhiều bản dịch khác về tác phẩm này, song đây vẫn được coi là bản