TÀI LIỆU ÔN THI TUYỂN SINH LIÊN THÔNG ĐẠI HỌC MÔN CHUYÊN NGÀNH CN. XÉT NGHIỆM

TRONG DAI HQC TRA VINH
KHOA Y DUVC

TAI LIEU ON THI TUYEN SINH
MON CHUYEN NGANH
(VI SINH - 16( SINH - HUYET HOC- HOA SINH)

GV bien soon: TS.BS.P11,4M TRUNG HA
Vet Giong vien BO mon xet nghiem

Tra Vinh, ngay 27/01/2016
Ltru hanh ns5i hi)



Tnyteng Dal hQc Ira Vinh

KHOA Y DU'OC

TiNH TRANG PHE DUYtT TAI LIEU
Ten tai

TA]. LIEU ON THI TUYEN SINH MON CHU YEN NGANH
(VI SINH - KIT SINH - HUYET HQC- 1105A SINH)

Ngay 'loan chinh: 27/01/2016
Tac gia bien sop: TS.BS.Pham Trung Ha \id Giang vien B6 mon Xet
Dan vi ding tac: B6 mon Xet nghim khoa Y Duvc Truang Dii h9c Tra Vinh.

UoiL

Tra Vinh, ngcky c. thang
Tac gia

nam 201C

& ghi h9 ten)

N91c:‘ri, cC-fti` Kith Vci:\n,

PHE DUYtT CUA BO MON
Dong ST sir ding tai 1iu on thi tuy6n sinh mon: chuyen nganh xet nghim do
TS.BS.Pham Trung Ha \fa Giang vien B6 mon Xet nghim Nen sop de on thi
tuy6n sinh nganh Xet nghim y h9c (lien th6ng tir trung cap len cao clang va trung
cAp len dal h9c nganh Xet nghim y h9c).
Tra Vinh, ngay o. thang
nam 2016
TRUtiNG BO MON
Unr-PHE DUYtT CtJA KHOA
Tra Vinh, ngay ZL thang .9.1-nam 2016
TRVONG KHOA

TS.BS. Pham

-tteci44/jC4u,



Trideng Dai h9c Tra Vinh

TAI LIEU HIYONG DAN ON THI TUYEN SINH

MON: VI SINH - Ki"( SINH - HUYET HOC- HOA SINH
1.Di turn tuyen sinh:
- Hinh thirc: Lien thong tir trung cAp len cao dang va trung cAp len dti h9c.
- Nganh: Xet nghiem y h9c

Ma. nganh: D720332) C.W..0332_

- Chuyen nganh: (nu co).
2. Ni dung:
PhAn 1:Vi sinh
1.Dal cu.ong ve vi khuAn
2. Tv cau yang (Staphylococcus aureus)
3. Lien cu khuan (Streptococcus)
4. H9 vi khan duimg rut:
5. Salmonella
6. Shigella
7. Escherichia coli
8. Phay khan tã (Vibrio cholerae)
9. Di ctrong virus
10.Virus viem nao nhat ban (Japanese Encephalitis virus)
11.Virus bai liet (Polio virus)
PhAn 2: KS, sinh &ling
1.Dal cuong velc)% sinh hoc
2. Giun dfia (Ascaris lumbricoides)
3. Giun moc (Ancylostoma duodenale va Necator americanus)
4. San dai heo (Taenia solium)
5. San la gan nho 6 gan (Clonorchis sinensis)
6. Trichomonas vaginalis
7. Benh sCit ret
8. B'Oh vi nAm Candida

Khoa Y - Duvc

Trang 1/138


Trtrang Dgi hgc Tra Vinh

Phan 3: Huyet h9c
1.He th6ng nh6m mau ABO
2. Dong h6ng can
3. Dong bach eau hat
4. Dong tieu cau
5. Thieu mau nhugc sac vi thieu chat sat
6. Thieu mau tan mau
7. Leucemie cap
8. Sinh l (long cam mau
9. Ni dung an toan truyen mau
10.Tai bin truyen mau PhAn 4: Iloa sinh
1.Glucid
2. Lipid
3. Acid amin va protein
4. Acid nucleic
5. Hemoglobin
6. Nu& tieu
3. Tai 110 tham khao
3.1.Vi sinh:
- Nguyen Thanh Bao (2004) Virus h9c - Nha xuAt ban Y h9c
- Le Huy Chinh (2001) Vi sinh Y h9c - Nha xuat ban Y h9c
- Vi sinh vat Y hoc — Nha xuat ban Y hoc— Ha Ni 2004.

3.2. KS7 sinh trung:
- BO mOn Xet nghiem (1997) 1(7 sinh tning hoc - Tnreng Trung h9c k5 thu4t y
Trung trung III.
3.3. Huyet h9c:
- Sach, gido trinh chinh: Giao trinh Huyet h9c (dung cho di tugng KTV trung
h9c Xet nghiem). Trtrong Cao ding Ky thuat y t 1 - B6 Y t. NXB Y h9c. 2004.
3.4. Him sinh:
Khoa Y - Dago

Trang 2/138


Trzrong Dai hoc Tra Vinh

- Sach, gido trinh chinh: Gido trinh Hoa sinh, BO mon xet nghiem — Khoa Dieu
duang k thu4t y h9c --.DH Y Duqc TPHCM.

hanh nOi bO, 2002.

- Sach tham Ichao: Gido trinh Hoa sinh (dung cho (16i Wong KTV XN da.khoa).
Tn.thmg Trung h9c K5 thu4 Y te 2. NXB Y hoc, 2004.
Tra Vinh, ngay 25 thang 01 nam 2016
ICHOA Y — DOC

TS.BS. Phoi Thellien

Khoa Y - Dtrov

BM. XET NGHItM Y WHOA

geta,d--6-tAl)car---

Trang 3/138


Tritang Defi hoc Triz Vinh

PhAn 1: Vi sinh
BAI 1: DAI CIXING VE VI ICHUAN
MUC. TIEU. HOC TAP
Sou, khi .hoc xong, ngtrai hoc phai co kha neing:
1.Trinh bay dinh nghTa vi ldman, vai tre vi khan va tam quang trong.ca nganh vi
khan hoc.
2. Neu dc diem phan b cUa vi khuan trong thien nhien va tren cci the nguai.
3. Trinh bay hinh thai cüa vi Ichuan, ve va cu tao cüa t bao vi khan.
NOI DUNG .
1. Dinknghla
Vi khan la nhang sinh vat don bao rdt nho ma m'at thuOrig khong .nhin t*.cluvc,
muOn quan.sat phai nhin qua kinh hien vi c6 dO phong dai hang tram Ian. .
Co mOt.loai vi khuan gay benh cho rigued, dOng vat va thuc vat nhung c6 nhieu loai vi
khan khac Ishong gay benh va nguoc lai c6 ich cho con ngued.
2. Vai tro cüa vi khuin:
- Trong thien nhien:
Vi khan tham gia tan hoan CO2 gift thang bang trai dat. Dam (N) la mOt nguyen t6
trong.yk cau.tao nen albumin. KhOng kbi c6 ti 3/4 1a khi nito, nhimg dOng vat va thuc
vat c6 dip luc t khong the trvc tip. sit dung chat dam do &roc ma chi c6 the sir dung
chat dam hoa hop. Chinh nh vi khan ma khi dam duoc bin thanh cac chat muOi vo co
mang dam. Thuc vat c6 the hap thu nhng chat nay tao nen nhiing h6a hop .chat him co
dm dam the thin vat, phan hoa r6i tao thanh albumin dOng vat. Khi thuc vat va dOng vat
chat di, vi khan lam tho'i rQa va cuOi ding tao thanh chat dam tty do trong khong khi.

Vay cac loai dOng vat va nguoi c6 the tim lay tithe an .de song va phat then chinh la nith
vi khan da tham gia va hoan thanh \Tong tan hoan ciia cac chat dam trong thien nhien.
- Tren co the con nguiyi:
Cac vi khan 6. duang rut binh thuOng tham gia vao viec cung cap chat dinh cluimg cho
con nguOi. mOt se; vi khuan gitip co the net' h6a xenlulose, so' khac co kha nang ofing hop
vitamin B 1,B 12, K cho co the. Mt sO c6 the tit ra nhimg chat c6 the ix che sir nhan len
ctia nhieu vi khan Ichac. nhu E.coli tit ra colixin.
Khoa Y- Dago

Trang 4/138


Trieenig Dgi hgc Tra Vinh

Ngoai nhung tac ding c6 lai, vi khuAn c6 the gay nen cac benh nhie'm khuAn truyen
nhfem nguy him lam ten hai den six 'khoe va tinh mpg con ngtreri.
- Ve kinh te:
Vi khuAn mang lg nhieu lçii ich kinh t ion. Ngtrei ta dã lçii ding nhang hog deng
chuy'en hóa cüa vi khuAn
da, lam

a dp.dpng trong ky nghe dieu cite khang sinh, ky nghe thuec

trong ky nghe san xuAt bia, luau, banh mi:; lam giAm, süa chua...Trong

Tieing nghi'ep, vi khuAn lam tang chat mau cUa dAt, lam Ai dAt gifip cay treng phat trien.
3. Vai tro cita nganh vi khuan hoc
3.1. Chan doan benh:
Tim vi sinh vat gay benh trong cac benh phAm nhu dm, mau, phan, dich,
dung huyet thanh cUa benh nhan d chAn doan.

3.2. Dv phong cfic benh truyen nham:
Nganh vi khuAn hoc dã chit deng nghien cfru san xuat ra cac log vacxin phong benh
truyen nhigm, g6p phAn clang k trong cong tac phong cac benh dich. Ngoai ra con de
xuAt cac bin phap ve sinh phong berth c6 hieu qua.
3.3. Dieu tri benh:
Nganh vi khuAn da dieu che ra cac khang dc t6

a dieu tri nhu khang dc t6 uen

van, bach hAu hoc san xuAt khang sinh nhu penixilin, streptomycin... de dieu tri cac
benh do vi khuAn.
4. Ch r ctia cfic vi khuan trong thien nhien
- Trong
,•
Thy theo dAt co nhieu hay it chAt hitu co ma vi khuAn nhieu hay it.tren mg dAt it vi
khuAn hon lOp dAt duoi. DAt canh tac c6 nhieu vi khuAn nhAt. Cang sau duai long dAt vi
khuAn cang giam. Cac vi khuAn gay benh thuong thAy nhu nha bao true khuAn uen van,
nha bao live khuAn than, tp cAu.
- Trong
Ntrac c6 vi khuAn do vi khuAn 0 trong dAt va khong khi rOi vAo. Ntroc 0 h ao, song
ngoi c6 nhieu vi khuAn han nu& bien. Cac vi khuAn gay benh thud:mg thAy la truc khuAn
thuang han, truc khuAn ly., true khuAn E.coli, phAy khuAn td, campylobacter, lien cu, tp

Khoa Y - throv

Trang 5/138.


Trizang

h9c Trc'x Vinh

- Trong khong khi:
Bui lam 6 nhie-rn khong khi. Nai m thap, ti c6 nhieu Vi khua.n
.' hon nui cao rao, thoang
khi, sang sna. Viing dong dan cu nhu thanh thi thi khong khi c6 nhieu vi khuan hon d6ng
, bang. Cang len cao trong khong khi cang it vi khuan hon. Vi khuan gay benh c6 trong
khong khi chU yeu do ngued benh hay ngued lanh bai tit theo throng ho hap nhu trgc
khan lao, bach cu, ho ga, ti cu ,ph cu...
- Tren co the nguoi:
+ Teen da: c6 nhieu loai vi khan, nhieu nhat la ti cu khong gay benh va ti cu gay
benh.
+ Trong mieng: mieng c6 ten 100 loai vi khan khac nhau nhu tki cu, lien cau, true
khan, xoan khuan hoc cac vi khuan khac theo thirc an vao mieng.
+ Tren duemg h6 hap: bat du tir them mac mai den hau va khi phe quan c6 nhang vi
khuan thuemg c6 trong khong khi nhu ti cau, lien cu, phe cau, haemophylus...
+ Tren du6ng tieu hoa: da day, rut non, dai trang du c6 nhimg vi khuan khac nhau cu
trn.
+ B6 phan sinh dijc, tit nieu: throng c6 Ai can, cac vi khuan gram (-) khong gay benh va
gay b'enh. 6 nu, vao thoi kinh nguyet pH am h'6 -Ira nen kiem va la dieu kin than lai
cho cac loai cu khuan phat trien.
+ Trong mau va cac phi" tang: binh thuong nhang nai nay khong c6 vi khuan cu
5. Hinh thai:
5.1. Kich think:
- Vi khuan c6 kich thuac rat nho nen do kich thuac cüa vi khan ngued ta thuang dung

dun vi do luemg la micromet (viet eat pm). Thy theo loai ma vi khan co kich thuac khac
•. ngan khac nhau.
nhau. Ngay nay ding m6t loai hay mOt chung cling c6 con to nho, dai
Kich thuac trung binh:

+ Cu khan: throng kinh 0,8 — 1 pm
+ True khuan: dai tir 1 — 10.p.m
+ Xoan khuan: dai tit 10 -20 pm
5.2. Hinh the: vi khuan c6 nhimg hinh clang khac nhau va thuong phan bit g9i theo

hinh dáng. Nguoi ta thueng xep loai hinh the nhu sau:
Khoa Y - Dteac

Trang 6/138


Twang Di h9c Tra Vinh

a
- Cu khan: noi chung vi khan c6 hinh cu, nhung khi hai con dimg giap nhau thi
thuong khong tron du nira ma ch8 tier) giap thuong det lai nhu song cAu hinh .hat ca phe
hoc dAi-ra va nh9n mOt du gi6ng nhu ng9n lüa nhu phe cu khan . Nguoi ta g9i ten
cac loai cu khuAn theo each sp xep cUa chfing voi nhau nhu:
A
+ Song cu khuan:
2 con m6t ding


A
nhau, nhtr mang -nao
cu khan, lau cu, pheA cu.

+ Ti cu khuAn: nhieu con xep tv voi nhau nhu chum nho.
+ Lien au khan: nhieu con xep lien tip vâi nhau thanh tung
- Trvc khan: la nhimg vi khuAn c6 hinh thing, hinh que.

+ Tivc khuAn ngAn, c6 2 du tron nhu tivc khan thuang han, tivc khan E.coli.
+ Tivc khan hai dAu vuong nhtr trvc khan than.
+ Trvc khan c6 m6t hoc hai du phinh to nhu tivc khan bach cAu.
+ Trvc khan c6 the dirng rieng r timg con, c6 khi dirng hai con (song trvc khan ho4c
'cep thanh timg •chu-6i (lien five khuAn).
- PhAy khan: IA nhang vi khuAn hinh cong gi6ng nhu du phAy nhu' phAy khan tã, c6
khi 2 con dAu vOi nhau thanh hinh chit S.
- Xo'An khuAn: vi khan c6 hinh xoin nhu 16 xo. Co the, g4p:
+ Xoin khuAn uen thanh khtic cong khong du nhau nhu xoin khuAn s6t hi quy.
+ XoAn khan gieng hinh 16 xo gm cac yang xoin du nhau nhu xoan khuAn giang mai.
+ Xoan khuan gi6ng hinh 16 xo nhung hai &Au u6n cong nhu xoan khan Leptospira.
- Di hinh va thodi hinh:
+ Di hinh: mOt loai vi khuAn nao d6 khong nhAt thiet c6 c6 dinh mOt hinh the, no c6 the
thay di hinh the di)/ timg moi tnremg sinh sang. vi dv: ph au khan a trong dam la
song cAu hinh ng9n nn c6 vo b9c, nhtmg khi ô moi trueng nuoi cAy thi mat vo.
+ Thodi hinh: trong dieu kin dinh difang kern, vi khu'An CO hien tuvng thodi hinh. Vi dv:
n u nuoi cAy vi khan lau 6. met moi trueing, khi moi truerng da gAn het chit dinh duo'ng
thi hinh clang và sr bit mAu cüa vi khan c6 the thay d6i nhu to ra hoac be di, dai ra hay
ngan lai, hinh thing hay hinh cong, gram (+) thanh gram (-). Nu c6 dieu kin dinh
duO•ng trâ lai binh thuong hinh the vi khan lai tre'r ve nhu
5.3. Cu tat) ctia vi khuan.
*Cu true ciia te bao vi khan.
Khoa Y - Diego

Trang 7/138


Trithng Dgi h9c Trg Vinh

Duoi kinh hien vi din tr, eau true cüa vi khan gem cac b8 phan sau:

- Nhan: Nhan cüa te bao vi khuan la b8 may di truyen ban chat la DNA. Vi c6 nhimg axit
nay nen giai thich dugc tinh chat ua ki'em di vai nhang loai thuec nhuOm kiem. Nhung
trong nguyen sinh chat &la vi khan ding c6 nhieu RNA, nghia la cling ira kiem. Vi vay
khi nhuOm vi khan bang cac thuec nhu8m th8ng thuang thi khong the phan bit dugc
dau la nhan, dau la nguyen sinh chit ma phai dung phuang phap nhuOm rieng bit RNA
mai phat hien dugc nhan cüa vi khuan. Nhan la mOt chuei DNA, khong c6 mang nhan
song c6 cau tao re' rang, nhan co the c6 hinh cau, hinh que, hinh qua ta. Vi khan chi c6
mOt nhan, trir giai doan phat trien thy 2-4 nhan. Nhan gem 2 sgi DNA xoan kep vao
nhau tao thanh \Tong khep kin. Neu keo dai ra nhan c6 kich thuoc dai xap xi lmm.
- Nguyen sinh chat: nguyen sinh chat dm t bao vi khan thuong don gian han so vai cac
te bao khae. Nguyen sinh chat (fang nhat hoac c6 hat, d8i khi c6 hat vüi, khong c6 dong
chuyen Ong. Ve cu tao h6a h9c, nguai ta thay nhang hat la cac ribosom cu tao bed .
protein va RNA. Cac ribosom xep thanh timg dam ggi la polyribosome c6 chUc nang teng
hgp protein. Co nhang hat vüi la kho dü tri cacbon, phosphate va nang luemg (storage
granule).
- Mang nguyen tuang: bang nhang phucmg phap dac bit, nguai ta ilia)/ mang nguyen
tuang gem 3 lap: 1 lop sang a gifra 2 lap dvc. Lop sang dirge cu tao bai lipid, lop dije la
protein. Mang nguyen tuang chiem 20 % trgng lugng cüa t bao vi khan. Mang c6
nhiem vu tharn thau chgn 19c vi la nui chira men dc bit la men chuyen h6a, ho hap.
Mang la nong c8t cña khang nguyen than. Mang gi cho vi khan c6 hinh the nhat dinh
va gidp cho vi khan kh8ng bi ly giai do áp

tharn thau. Mang con tham gia chi dao sir

phan chia cila t6 bao vi khan.
- Mac the (meosome): la the phinh ra cüa mang nguyen tuang va ntii lien vai nhan cüa vi
khan. 6 vi khuan gram (+) thi mac the rat Oat tri'en. O vi khuan gram (-) thi mac the Chi
la m8t nep nhan dcm gian. Mac the c6 he theng permease giup cho viec dieu Ilea chat hal
ca vao trong t bao vi khuan.
- Vach: vach la mang ding bao boc xung quanh vi khan a ngodi mang nguyen tuang.

vi khan gram (+) vach c6 c'au tao don gian nhung day, a vi khan gram (-) vach ming
hon nhieu nhung c6 cu tao phirc tap.
Khoa Y - Dtecfc

Trang 8/138


Trwang f)gi h9c Tra Vinh

Nhiem vii cüa vach: vach dong vai tro co. b9c bao v vi khan giU cho hinh the khong
thay di, cheag 1a sr ly giai va thim thau. Vach c6 vai tro trong nhuem gram, fit cã vi
khuan gram (+) nu lam mat vach s thanh vi khan gram (-). Vach c6 the .tly tai sinh san,
hinh thanh vach ngang khi phan chia. Van chuyen ch9n 19c cho mang nguyen tuang.
Ng6ai ra, vach c6 vai trO trong mien dich nhu phtn 16n cao khang nguyen du a vach.
Vach tham gia gay benh: vach chda nei dec t6 nhu vi khan gram (-).
- Vo: met s6 vi khan c6 vo. Co loai vo day quan sat de dang bang kinh hien vi quang
hoc. Co loai vo rat mong nhu met s6 vi khuAn &rang met. Di voi vi khan, vo hinh nhu'
khong c6 nhiem vii truc tier) trong chirc nang sinh 13'7. VO c6 the mat di khong anh hying
den sir nhan len dm t bao nhtrng a cac vi khan gay benh thi vo lai la dieu kin dc bye,
no lam cho vi khan it nhay cam voi hien tugng thuc bao. V6 cling mang tinh khang
nguyen.
- Long : met s6 vi khan c6 long, long gifip vi khan di deng. Long xuat Oat tir hat co.
ban a nguyen sinh chat qua mang ra ngoai. V cu tao h6a hgc, long &rye c.0 tao .bai cac
protein ggi la Flagellin. Cac Flagellin mang tinh chat khang nguyen g9i la khang nguyen
H. Su phan b6 cüa long vi khan ding khac nhau tuy tirng loai. Co the c6 met hay chOm
long 6. met du hoac .6. 2 du hay xung quanh than. Trong cong tac nuoi cay vi khuan, xac
din.h long cling la met diem

a phan bit glib cac loai vi khan.

- Cac Pili:
+ Pili gi6i tinh( F): Ngoai long ra, qua kinh hi'en vi din dr con thy 6 vi khan gram (-)
c6 m'et sgi dai cirng xuat phat tir vach va tan ciing la met nut. Pili la ch"6" bam ea met se
phage bam vat lieu di truyen vao vi khu'An. Mi vi khan c6 tit. 1-4 Pili gioi tinh.
+ Pili chung: la met sgi ngAn va thing clang xuat tir vach. Mi vi khuan c6 tir 100-200 pili
chung. O mot sO vi khan nh& c6 pili ma c6 tinh chat gay benh: lam cho h6ng cu bj
ngtrng ket.
- Nha bao: a met s6 vi khan gram (+), trong dieu kien moi truong khong than lgi c6
kha nang sinh nha bao. Nha bao la met hinh thirc t6n tai dac bit cüa vi khan. Nha bao
xat hien trong nguyen sinh chit nen no mang cac thanh phn cüa nguyen sinh chit
nhtrng t le way chi chiem 30-40% trgng lugng t bao. O the nha bao, vi khan v'in gift
hoan toan kha nang gay b'enh va c6 sire ch6ng di rat cao voi dieu kin khong than lgi.
Khoa Y - Dixoc

Trang 9/138


Trithng Dqi h.pc Tra Vinh

Nha bdo c6 the hinh ton, hinh vuong, hinh bau dvc, co triet quan nen khong nhuOm dugc
bang cdc phuang phdp thong thueng. VI tri cüa nha bao ding khdc nhau tay vao loai vi
khudn, c6 the a glib than, a cu6i than hoc du vi khuan. VI tricña nha bao la mOt tinh
chat quan tr9ng trong viec ?Cep loai vi khuan. Trong dieu kin mOi throng thuan lgi nha
bao tra ve hinh the hog d9ng binh throng.
5.4. CAu to hoa hçc cüa vi khuin
cau tao te bao hóa hgc vi khudn cling tuang tr nhu nhang te bao khdc, no dugc
cu tao bad cac nguyen t C, H, 0, N, P, K, Mg, Na, S,

nguyen to' nay lam

ca sot d tao nen nhang men va vitamin phirc tap. Te bao vi khuan gem:
75-85% tr9ng lugng la nuac, rieng nha bao it han.
15-25% trgng lung la thanh phan chat ran, trong do chñ yeti la albumin, con 10 la
cac hp chat khac nhu &rang ma.
1-2% tr9ng lugng Id chat khoang.
Mang bao b9c cüa vi khuan gem nhieu hgp chat C, nfOt s vi khudn gay b'enh Co •
nhieu chat beo (lipit) dac bit la nhang vi khu'an khang axit.

Khoa Y - Duvc

Trang 10/138


Trithng Dai h9c Tra Vinh

Bhi 2: TV CAU
(Staphylococcus)
Tv cu la nhung vi khan gay benh duac ghi nhan sem nhat, vao du nhang nam
1880, Nam 1880, Louis Pasteur da phan dtrac tv cu. Nam 1881, Ogston da gay benh
thve nghiem. Ti eau phan b rOng rai trong tir nhien la mOt loai vi khan thuang k sinh
teen da l mill va dueyng ha' hap dm ngtrai.Trong do nhieu loai (species) la nhirng cau
cong sinh va mOt vai loai la nhang vi khan gay benh giâi han.
Gieing Staphylococcus it nhat 32 loai, trong do c6 3 loai c6 vai tro quan tr9ng
trong y h9c la:
- Staphylococcus .aureus (tv cu yang).
- Staphylococcus epidermidis( ti cu da).
- Staphylococcus saprophyticus.
TV CAU VANG (Staphylococcus AUREUS)
MVC TIEU HOC TAP
Sau khi h9c xong, ngtrai h9c phái c6 kha. nang:

1.Trinh bay cac dc diem vi khan h9c va kha nang gay benh cüa tv cau yang.
2. Neu cac phuang phap chap doan vi khan h9c tv cau yang.
NOI DUNG
1. Dc diem vi Milian hoc.
1.1 Hinh dang va kich thtrac:
Tv cu la nhang call khan, c6 duang kinh 0,8 -1,0 ttm va dimg thanh hinh chum nho. Co
th'e dung le te hoc thanh tUng deli hay thanh timg chai ngan, bat mau gram &rang. Ti
cu khong c6 long, khong nha bao, thuang khong c6 vo.
1.2 Nuiii chy:
-

eau yang thuOc loai d nuoi cay , Oak trien duac O nhiet dO 10 -45°C \fa nZing di

mu6i cao tali 10%. Thich hop duac a nhtIng dieu kin hieu \fa ky. khi.
- Teen moi trueyng thach thtramg thach MSA tv cu yang tao thanh khan lac S, &rang
kinh 1-2 mm, nhan. Sau 24 gia a 27°C, khan lac thuang c6 mau yang chanh.
- Teen moi truang thach mau, tu eau nhanh phat triev,,tao tan mau hoan toan.
- Teen moi truang canh thang: ti cu yang lam dvc mai truang,
Khoa Y - Dwor

a lau c6 the Fang On.
Trang 11/138


Trteong Dgi hgc

Tra

Vinh

1.3. Tinh chAt hoa sinh:
- Tu cu c6 h th8ng men phong phü. Nhang enzyme dtrgc &mg trong chAn doan:
Coagulase: c6 kha nang lam d8ng huyat ttrong nguiyi va Ong vat khi dã dtrgc cheng
Eng. Day la tieu chu'An quan trong nhat

a phan bit tv cu yang vai cac ti cu khac.

+ Catalase throng tinh: enzyme nay Vic tac gay phan giai H20 -> 02 + H20
+ Len men dtrang manitol, urease (+)
+ Desoxyribonuclease la enzyme phan giai AND
- Cu truc khang nguyen:
Dkra vao hien ttrgng ngung ket v6i huyet thanh the) mien dich: ngtroi ta chia thanh 18
typ huyet thanh cüa S.aureus, trong do 3 typ du (LILIII dm Cowan) phan ion la cac typ
gay benh a ngtrai.
Dva.vao phtrang phap min dich hoc, ngtrai ta dã phan tich dtrgc ti cAu c6 cac khang
nguyen:
Mt khang nguyen polysacarid A 6. vach gm c6 1 mucopeptit và mOt axit ribitol
teichoic.
M9t khang nguyen protein a ngoai vach, nhtrng c6 the tir vach ma ra.
Co a 100% tv cu yang va mang tinh d9c, khong c6 dc tinh thi khong c6 kha nang gay
benh.
Dinh typ bang phage: ngtrai ta da phan lap dtrgc rat nhieu phage cüa ti cAu. Co vai
chvc phage kha dac bit cho phep sep loai phAn ion cac chang vao mOt trong 4 nhom
phage chinh : LILIILIV. Cac vi khuAn tii cu thu8c nhom nao se' bi ly giai bOi m'9t phage
hoc nhieu phage trong nhom do.
1.4 Cac men va dc t.
* Cac enzyme:
- Men Coagulase: co tac dung lam &Ong huyet Wong ngoai va thô. NO la mOt protein ben
yang vOi nhiet d, tinh chat khang nguyen yeu, c6 the gay thanh huyet cvc trong firth
mach, yeu to'

to nen nhiem khuan huyet.

- Men Fibrinolysin: la mOt dc trung cho cac chimg gay benh 0 ng-u.ai. men nay c6 tac
ding lam tan sgi fibrin an den ,lam tan cvc mau &mg, tao nen sty rOi ch8 va hinh thanh
nhang vach tach mach nho, tao ra nhim khuan di can.
Khoa Y - DuTic

Trang 12/138


Truang Dgi hpc Tra Vinh

- Men Desoxyribonuclease: la men c6 the thily phan AND, c6 the gay ra cac tem thuang
6 chirc.
- Men Hyaluronidase: c6 tac dung pha hüy mo lien ket bed sir thily phan cUa axit
hyaluronic, lam vi khuAn lan tran vao mo d dang.
- Men Peniciliase: c6 tac dung pha hüy thu6c khang sinh Penicillin lam cho vi khuan
khang thuL.
*Cac dOc tt'):
- Dung huyet to (hemolysin) c6 3 loai chinh:
+ Dung huyet t a: gay tan hOng cu filo a nhiet dO 37°C . Dung huyet 6 nay cling gay
hoai rr da va gay chat. D6 la mOt ngoai dc 6, c6 tinh chat khang nguyen cao va c6 the
tra thanh giai dc 6.
+ Dung huyet 6 13: có tac dung. lam tan h'ong cu ciru 6. 4°C, it dc te) hcm dung huyet 6
U.
+ Dung huyet 6 5: ca tac dung len h6ng cAu ngtrai dä rfra va gay hoai tlr da.
- Leucocidin: la dc 6 duyet bach cu da nhan va dai thuc bao.
- DOc 6 ruOt.(Enterotoxin): gay nhfern dc 6 tit& an va viem ruOt cap, dc 6 nay rat ben
vai nhiet di va dich tieu h6a. Co nhieu loai dc t rut (>10 lo4i), trong da cac loai gay

ngO dc throng g4p la dc 6 A, B, C.
- Dc 6 gay s6c: cAn loai bo nhat la khi khi pha cite dung dich tiem truyen.
1.5. Sr khang khang sinh:
Sir khang .khang sinh cüa ti cu yang la mOt dac diem rat dang ltru 3'7. Da se.' tu cu
khang penicillin G. Mt se) con lai khang methicillin. Hien nay mOt s6 rat it tu cu con de
khang dugc vói Cephalosporin cac the he. Khang sinh dtrgc dung trong truang hgp nay la
vancomycin.
1.6. Kha 'Rang gay 14nh:
- Tu cu yang thuang k3 sinh

h9ng va a da. Vi khuAn nay gay benh cho ngtrai bi

suy giant d khang ho:ac Chung c6 nhieu yeti 6 dc lye. Tv cu yang la vi khan gay benh
thuemg gp nhat va c6 kha nang gay nhieu loai b'enh khac nhau.
+ Cac benh ngoai da: ten m4.4 da c6 nhtrng vet xay xat, tu cAu xu6ng cac t chirc dual da
gay cac berth miring nh9t, vien da, dAu dinh, dinh rau...
Khoa Y - Dirov

Trang 13/138


Trtrong Dgi h9c. Tra Vinh

+ Nhiem khuan huyet do tki cu: thuong xay ra a nhung nguoi c6 sue d khang yeu hoac
tre em. Thueng rn.a.c sau cac nhim khuan dja phuemg. Benh thuong hang, c6 the gay eh&
ngueri hoac tre thanh man tinh gay nen viem xuang, viem khop, viem phi, viem co....
+ Nhiem dc thirc an va viem rut cap tinh: benh xay ra nhanh , tram trong vai cac bieu
hien benh nhan non mira, tieu chay, khong set; thei gian phue hi benh nhanh.
2. ChAn doin vi khuAn hoc
2.1. LAy mu 14nh pham:

Thy tirng truong hop benh 13', ma ta c6 the ray benh pha'm nhu: mu, mau, dem, dich
nao tüy. Truong hgp nge dc thuc pham 1y mu cac thire an con thirc dirge km lio4c con
chira.
2.2. NhuOm Gram:
True tip xem hinh thai vi khuan. Khong c6 gia tri trong chuAn doan benh vi trong ea
thetit cau c6 a nhieu be phan trong ca the ma binh thuemg no khong gay benh. Mat khac
tren da cling c6 rat nhieu tu eau khong gay benh ma hinh the va tinh chat bat mau cling
tuang tu tu gay benh.
2.3. Nuiii cAy:
Thuemg nuoi cay tren mei truong MSA c6 7,5% NaC1 (mei twang nay cac vi khuan
khac bi ngan ch4n, tu eau c6 the MQC dugc sau do dinh danh. Nhuem gram, lam phan img
catase(+), coagulase(+).
2.4. Tim khang the trong huyet thaph:
it c6 gia tri tir met se b'enh tu eau man tinh a cac t6 chirc xuang. Trong tru.o.ng hop
nay tim cac khang dung huyet t6, khang leucocidin va khang coagulase
3. Dir phong va dieu tri
3.1. Do. phong:
Tu cu la vi khu'an tim thy klAp moi nai trong tu nhien. N6 cling la nguyen ithan
chinh thuong gay nhie'm trung benh vin.
- D de phong cha yeu la gia. ve sinh chung, bao dam vo khan trong cac thao tac ngoai
khoa, san khoa. Trong benh vin phai CO cac bin phap cheng nhie"ni khu'an
- Ve cá nhan: qua'n do phai kho sach, v'e sinh rang mieng cling het sire quan trong.
Phai dieu tri triet d cac ten thuang, co khi ta thanh noi xuAt phat cira nhigin tang huyet.
Khoa Y - Duvc

Trang 14/138


Truffng Dgi hgc Tra Vinh

Nhang ngtr6i bi num 16 6 chan tay khong cho lam ditch vu an u6ng vá tip )(de vai thuc
pham.
3.2. Dieu tri:
- ChU yeu dung .khang sinh nhung tu cau rat

a a khang 10 khang sinh. Dc bit la:

penicillin G, ngay nay có tOi 90% ti cu khang 10, nen t6t nhat la lam khang sinh
tru6c khi sir dung khang sinh.
- Di vOi nhimg tnrarng hop v6t thucmg kink mun nh9t áp xe chtra v6mU thi cAn phai
Mao mu dan ltru va ding khang sinh.

Khoa Y - Dwoc

Trang 15/138


Truang Dgi hgc Tra Vinh

BA! 3: LIEN CAU KHUAN
(Steptococcus)
MIX TIEU HOC TAP
Sau khi hoc xong, nguai hoc phai co khth nang:
1.Trinh bay dugc cac dc dim vi khan hoc va khá nang gay Nnh dm lien cau.
2. Neu cac phuang phap chin doan vi khuan hoc lien call:
NO! DUNG
1. Dc diem vi khuin h9c.
1.1. Hinh ding va kich thirefc:
La Lodi vi khuan hinh cau c6 kiOu sap x6p thanh chai, uOn kink dai ngan khac
nhau, bat may gram (+) , tuy nhien nhang lira gia c6 thO bat mau gram (-). Kich thirac

0,6-0,8m. Doi khi c6 vo, khong Co long, khong di d8ng, khOng sinh nha bao
1.2. Nuoi cAy
- Lien cau la nhang vi khan hie'u ki khi tüy tin. M8i twang nuoi cay can nhiOu chat
dinh &fang nhu mau, huy'et thanh, nuerc bang. Lien cu phat trie'n thuan lgi trong m8i
truing c6 oxy va c6 5% CO2.
- Nhie;t dO thich hop 37°C , tuy nhien mOt sO lien cu Co th'e phat tri6n dugc ô nhi4 dO tir
10-40 °C nhir lien cau duemg rut.
Tren moi trueng thach mau B.A (Blood agar)

a xem tinh chat tan huy6t cüa chimg.

+ Tan huy6t a: khuan lac dugc bao boc trong mOt vong dm hOng cau con nguyen yen
nhung mau xanh, ngoai yang tan mau nay c6 yang tan mau trong suOt (tan huy6t khong
hoan toan).
+ Tan huy'et 13: xung quanh khuan lac c6 yang tan huye't trong suOt (tan huy6t hoan toan).
+ Tan huyet 7: xung quanh khan lac kh8ng c6 sir thay di nao, hOng cu trong thach van
gitt mau hOng nhat (khong c6 sir tan huy'et),
- Trong m6i truong long: lien cu d tao thanh nhang chai dai khong bi gay, d'a"lang
xung day moi truemg nuoi cay. Do d6 sau 24 gie. moi triremg tra nen trong va c6 lang
can. D6 la mOt tinh chit quan tong d phan bit gitta lien cau voi ti cau tren moi tnremg
canh thang.
- Tren moi truemg dac: vi khan Oat trie'n thanh nhang khan lac nho, ton, 16i, bong,
Khoa Y - Dirav

Trang 16/138


Trtrang Dgi hgc Tra Vinh

mau hoi xam. NhuOm gram cac chu8i vi khuan ngan hon.

1.3. Kha nfing de kiting:
Chung s&ig rOng rai ngoai tu nhien, hay 1c)'7 sinh tren da, tai, muZSi hyng.
Vi khuan bi tieu diet a nhiet di 50°C trong 30-60 phut, 6. nhiet dO 62°C diet dirge
hail hat cac vi khuan sau 30 phut. Cac hoa chat va thuOc sat khuan thong thugng du c6
kha Wang tieu diet dugc vi khuan.
1,4. Tinh chat hoa
Tinh chat h6a sinh cüa lien au it dugc dung trong xet nghiem thong thirOng. Chi co
mOt nhom lien eau co the Oa vao tinh chat sinh vat hoa h9c d xac dinh. DO la lien eau
direyng rut. Chung khang lai nhi'eu khang sinh. Lien call khong c6 men catalase, chUng
co kha nang phat trien trong moi trtrong c6 mat 40% va mu& 6,5% hoac ethylhydrocupren, day la tinh chat quan tryng d phan bit v6i ti cu.
1.5. Cu to khang nguyen va phan nh6m.
Khang nguyen polysid hay chat 'C' la khang nguyen nhom do Lancefied Oat hien
nam 1928, la thanh phan tir than vi khan. Dua vao do

a sAp xep logi huyet thanh hoc

cila lien eau. Nhfing lien au khac nhau c6 eau tao chat C khac nhau va dirge chia thanh
cac nhom A,B,C,...,R. Cac lien eau nhom A thuloc loai tan mau p va lien -cAu nhom D
tan mau y c6 kha nang gay benh cho ngugi. Cac nhom khac gay benh cho sue vat (B,C)
ho;dc khOng gay benh.
- Khang nguyen protein M cüa lien eau trong ding nh6m A ding khac nhau. Protein nay
cho phop dinh typ dirge mOt se; lien eau nh6m A. Nh6m A co 12 typ, trong do typ 12 la
quan tr9ng nhat.
- Cac mucopeptit: chat nay giU cho vach cia t6 bao cung rAn, dng thoi mang tinh dc
cüa vi khuAn.
- Khang nguyen vo axit hyaluronic thy a vo lien call nhom A.
1.6 Cac men va di)c to.
* Dung huy6t t6:
- Streptolysin 0: dOc te• nay mang tinh chat dia ngoai dOc te); lam tan huyet, khong bn
\Rad oxy va co tinh khang nguyen manh nen kich thich co the sinh khang the antiStreptolysin 0 (ASLO). Vic xac dinh khang the nay trong mau benh nhan rat c6 gia tri

Khoa Y - Daqc

Trang 17/138


Truang Dgi hgc Tra Vinh

chin doan.
- Streptolysin S: gay tan huyet , ben vari oxy \fa khong c6 tinh chit khang nguyen.
- Streptokinase: co tac dung lam tan sai tuyat, thuemg do cac lien cu nhom A,C,G sinh
ra. Streptokinase la mOt khang nguyen kich thich ca the sinh khang the antistreptokinase
(ASK). Phan dng tim ASK c6 gia tri trong chan doan benh thip khop.
- Streptodonase: co tac dung lam mu d4c, lam vi khan de' lan trail, hog deng khi c6 mlat
ciia ion Mg. cc') 4 loai Streptodonase (A,B,C,D). Cac men nay c6 tinh khang nguyen khac
nhau va kich thich ca the hinh thanh khang the dc hieu.
- Hyaluronidase: men nay c6 tac dung phan huy axit hyaluronic cUa t chirc, lam tan me)
lien ket giñp vi khan lan tran vao mo d dang. Men nay ding c6 tinh khang nguyen kich
thich hinh thanh khang the.
- Diphospho-pyridin-nucleotidase: men nay c6 O. lien cu nhom A,C, G. Co tinh dc vâi
t'e bao bach ciu va gay eh& bach ciu.
- Proteinase:co tac dung lam phan hily protein.
- Erythrogenictoxin: dc to' gay nen cac nOt do ngoai da.
1.7. 1Cha nang gay bnh :
CO rit nhieu loai lien cu gay benh cho ngithi. Nguoi ta phan chia Streptococcus
tan mau thanh cac nhom: A,B, C den nharn U, thuang Op gay benh nhieu nhit là nhorn
A tan huyet, chung gay benh bAng nOi va ngoai dc tO.
Benh do lien cu nhom A dm Lancefield: nh6m nay gay b'enh truyen nhiem nhieu nhât O.
+ Nhiem khuan ngoai da: Eczema, nhiem khan tre em, nhiem khan vet thucmg.
+ Cac benh nhiem khan khu tiui thiir Oat: gay viem mang trong tim ác tinh, nhiem khan
huyet sau khi nhiem khuin tir cung.

+ Benh tinh htmg nhiet: benh nay thuang Op O. chau au, cac bieu hien lam sang clang chU
nhit la 6. tha‘n

tim.

+ Benh do lien cu nh6m D cüa Lancefield: thuemg nhom nay gay nen nhiem khuin
duang tit nieu va gay nen hi chUng ia chay. Binh thuang vi khan 147 sinh a &rang rut
vã gay benh khi g4p dieu kin than
2. Chan doan vi khuan h9c.
Khoa Y - Diecc

Trang 18/138


Triterng Di hcoc Tra Vinh

2.1. Trtyc tiep:
*LAy b'enh phAm: tuy timg th6 besnh ma l'Ay b6nh phAm cho thich hgp nhu: ph6t hgng,
lAy mau, lAy mu hoac dich tit ch da ch6c lâ. Di voi máu, phai lAy tinh mach nhi6u
lAn, t6t nhAt la lAy lüc b'enh nhan dang s6t. Dieu quan trgng la dimg d b6nh phAm ngoai
nhi"6m.
*Nhu6m gram: xem hinh th6 vi khuAn, c6 truang hgp vi khan bAt mau gram (-) vi vi
khan gia.

•

*Nuoi cAy va phan
- Di vori chAt dich mu:
+ CAy vao moi truang thach mau, 37°C . Theo di hinh thanh khuAn lac va xem tinh
chAt tan mau. Nhu6m soi lai soi hinh th6, nu c6 au .khan x6p thanh tirng chu6i thi xac

dinh tinh chAt sinh vat hoa h9c va phan bit voi ph6 cAu bang phan ung Optochin va
Neufeld:
+ Thir nghi6m Optochin: Dan au vi khuAn tren moi truang thach mau dia, d cho kith
mat thach r6i (14 khoanh giAy c6 pg etyl hydrocuprein, de'ü Am 37°C/24 gib.. Neu c6
yang vo khan >= 15mm la ph6 cAu va <15mm la lien cAu.
+ Hi6n tugng Neufeld: LAy 1-2ml canh khan a cAy trong canh thang nuoc bang cho vao
6ng nghiem nho. Cho them vao 0,1m1 mat nho hay mat chuOt lang, lac au r6i dem xem
k6t qua sau 10 phüt. Canh khuAn tra nen trong, soi kinh hi6n vi khong thAy vi khuAn nita
la ph6 au, con lien cAu vAn s6ng binh thuang.
- DM voi mau va nu& nao tny:
+ CAy b6nh phAm vao-binh canh thang glucose, atü Am 37°C va theo dOi hAng ngay.
Nu thAy moi truang trong su6t va day c6 lAng can thi nhu6m soi. 1\16u la lien au thi c6
the' xem la nguyen nhan gay b'enh va xac dinh tip cac tinh chAt sinh vat h6a hgc. Vic
theo doi phai thgc hien trong 15 ngay, nu vi khan kh6ng mgc mai dugc coi la am tinh.
2.2 . Gian tip
Tim khang th6 A.S.L.0 trong huy6t thanh b.6nh nhan. Hi6u gia khang th6 ASLO
nguai binh thuang c6 th6 <200 don vi, tuy nhien khi c6 hi6u gia khang the' <200 don
vi ma b6nh nhan vAn mAc. b6nh do lien cAu vi khong phai truang hgp nao sr hinh thanh
khang th6 A.S.L.0 cling manh.
Khoa Y - Dteqc

Trang 19/138


Trtrowg Dgi hgc

Tra Vinh

3. Dv phong và dieu tri.
3.1. Dv phong

Hien nay chtra có vacxin diy phong dac hie'u, ma viec d‘r phong 1in eau chil yeti la
ve sinh cá nhan va mei truong.
- Neu phat hien va dieu tri kip thei cho nlang trtrong hop bi benh dtreng he hip, ngoai
da do lien eau, de tranh nhang bin chirng nguy him nhtr viem khOp, viem than cap,
viem mang trong tim \fa van tim.
- Nlang trixong hop phau thuat dung he 1-4, throng tit nieu,- tieu
khang sinh

nen thing

a phong ngira sau m, nham tranh sly nhi6m khuAn vao mau.

3.2. Dieu tri
Lien eau nhay cam vi nhieu loai khang sinh•nar Penicilin, Streptomycin,
Kanamycin. Tet nit& khi dieu tri nen thir de nhay cam khang sinh cüa lien cu bang
khang sinh 6.

Khoa Y - Duvc

Trang 20/138


Trteenig Dgi hpc Tra Vinh

BAI 4:110 VI KHUAN DUbNG RUOT
MIX TIEU HQC TAP
Sau khi hoc xong, ngueri hoc phai có kha Wing:
1.Neu dtrac cac dec diem vi sinh h9c cüa cac vi khan &rang rut.
2. MO tá duple cac noi truang nuoi cay vi khan throng rut.
3. Xac dinh tinh chat gay benh cüa cac giOng, loai thu'Oc hp vi khuan throng rut.

NOI DUNG
1..D1nh nghia •
H9 vi khan duang rut (Enterobacteriaceae) bao gm cac tnyc khan gram (-),
Hieu khi hoec icy khi tit), tin; khong c6 men oxydase; len men &rang glucose c6 kem
theo sinh hoi hoc khong; khir fritrat thanh nitrit; c6 the di dOng hoc khong, nhtmg nu
di dOng thi c6 nhieu long 0 xung quanh than; kitting sinh nha bao.
2. Hinh
Tat ca cac vi khuan h9 nay du la true khan gram (-). Kich dm& trung binh 2-4 x
Mt s loai hinh the khong n dinh, c6 th'e xuat hien dang sçii. Nhang vi

. khuan di &Ong c6 nhieu long a xung quanh.te bao. Cac thanh vien cüa 119 vi khan duang
rut khong bao giO sinh nha bao. Mt s c6 vo, di the quang sat &roc bang kinh hien vi
quang hoc thong thuang.
3. Tinh chat nutli ciy.
Cac thanh vien cüa h9 vi khuan &rang rut c6 ITIQC dtraC ten cac rued truang nuoi cay
thong thuang.
- Trong moi truang long, c6 the Fang On hay lam dvc moi trtrang, c6 the phat trien thanh
van tren b'e met, nhung c6 the vira lam dvc vüa lang
- Tren moi truang dee c6 3 clang khan lac:
+ Dang S: khuan lac troll, bO du, nhan bong.
+ Dang R: met khan lac kilo, xit xi. Thong thuang khi nuoi cay gift chimg.
+ Dang M: hinh thac Oat trien nay thuang Op 0 nhang vi khan c6 kha nang hinh thanh
vo. Khuan lac nhay, kich rim& lon hon khan lac S va cac khuan lac c6 khuynh huang
boa vao nhau.
4. Tinh chat sinh v4t hoa hcoc
Khoa Y - Dteac

Trang 21/138