Phân tích văn bản trong lòng mẹ

Phân tích v ă
n bả
n: Trong lòng m ẹ
:
Nh ữ
ng ngày th ơ ấu (vi ế
t nă
m 1938, Nhà xu ấ
t bả
n Đ
ời nay in l ầ
n đ
ầu n ă
m 1940) là m ộ
t tác ph ẩ
m xu ấ
t sắ
c
củ
a nhà v ă
n Nguyên H ồ
ng. Đ
ó là m ộ
t tậ
p hồ
i ký ghi l ạ
i nh ữ
ng n ă
m tháng tu ổ
i th ơ r ấ
t ít ni ề

m vui nh ư
ng nhi ề
u
cay đ
ắn g c ủ
a tác gi ả
, th ể hi ệ
n mộ
t cách chân th ậ
t nh ữ
ng “rung đ
ộn g c ự
c để
i m củ
a mộ
t linh h ồ
n tr ẻ d ạ
i”.
(Th ạ
ch Lam)
Hồ
i kí Nh ữ
ng ngày th ơ ấu g ồ
m 9 ch ư
ơn g , Trong lòng m ẹ là ch ư
ơn g IV c ủ
a tác ph ẩ
m. Nhân v ậ
t chính c ủ
a

ch ư
ơn g sách này là bé H ồ
ng. Bé H ồ
ng đ
ư
ợc đ
ặt trong tình hu ố
ng h ế
t sứ
c tộ
i nghi ệ
p: bô" m ấ
t, m ẹđ
i bư
ớc
nữ
a b ị gia đì nh nhà ch ồ
ng ru ồ
ng r ẫ
y. Bé H ồ
ng ph ả
i sông nh ờ h ọ hàng và b ị h ắ
t hủ
i tàn nh ẫ
n. Em th ư
ơn g m ẹ
,
nh ớ m ẹ vô cùng mà ph ả
i xa m ẹ
, đ

ồn g th ời th ư
ờn g xuyên ph ả
i nghe nh ữ
ng l ờ
i nói x ấ
u v ềm ẹ
. Ta hi ể
u vì sao
em vô cùng sung s ư
ớn g khi m ẹ tr ở v ề
.
Trong ch ư
ơn g sách này, nhà v ă
n đ
ã tậ
p trung làm n ổ
i bậ
t tình c ả
m xót th ư
ơn g , yêu quý sâu s ắ
c củ
a bé
Hồ
ng đ
ối v ới ng ư
ời m ẹ nhân t ừ
, tầ
n tả
o mà cu ộ
c đ

ời đ
ầy b ấ
t hạ
nh. Tình c ả
m ấy tr ư
ớc h ế
t đ
ư
ợ c th ể hi ệ
n qua
tâm tr ạ
ng c ủ
a bé H ồ
ng khi n ổ
i chuy ệ
n v ới bà cô. Di ễ
n bi ế
n tâm tr ạ
ng c ủ
a bé H ồ
ng đ
ư
ợ c miêu t ả th ậ
t sinh
độn g . Lúc đầu bé H ồ
ng địn h nghe l ờ
i bà cô vào Thanh Hóa th ă
m mẹ
. Nh ư
ng khi nh ậ

n ra “ý ngh ĩa cay độc ”
trong gi ọ
ng nói và trên nét m ặ
t “khi c ư
ời r ấ
t kch”,
ị
đ
ầy gi ả d ố
i củ
a bà cô, bé H ồ
ng l ẳ
ng l ặ
ng “cúi đ
ầu không
đá p”. C ử ch ỉ “im l ặ
ng, cúi đầu xu ố
ng đất ” c ủ
a bé H ồ
ng l ạ
i được miêu t ả l ặ
p lạ
i mộ
t lầ
n nữ
a khi bà cô ti ế
p tụ
c
gi ụ
c giã em vào Thanh Hóa th ă

m mẹ
, vì m ẹ em d ạ
o này “phát tài l ắ
m”. Bà cô đ
ưa tin m ẹ bé H ồ
ng c ổ con khi
ch ư
a hế
t tang ch ồ
ng, l ạ
i nghèo túng kh ố
n kh ổ n ơ
i đ
ất khách quê ng ư
ời , th ấ
y ng ư
ời quen l ạ
i tránh m ặ
t đ
ể
lă
ng nh ụ
c bé H ồ
ng và gieo r ắ
c vào đ
ầu óc em s ự “hoài nghi”, “khinh mi ệ
t và ru ồ
ng r ẫ
y mẹ
”. Nh ữ

ng l ờ
i cay
độc c ủ
a bà cô nh ư nh ữ
ng con dao n ứ
a cứ
a vào tâm h ồ
n th ơ d ạ
i củ
a đứa tr ẻ
. Bé H ồ
ng t ừ ch ỗ nh ẫ
n nh ụ
c, “im
lặ
ng, cúi đ
ầu ” đ
ến lúc không sao nén n ổ
i nỗ
i đ
au đ
ớn t ủ
i nh ụ
c đ
ã bậ
t lên ti ế
ng kh ố
c, n ư
ớc m ắ
t. “ròng ròng r ớ

t
xu ồ
ng hai bên mép r ồ
i chan hòa đ
ầm đ
ìa ở c ằ
m và ở c ổ
”. Và m ộ
t th ứ tình c ả
m ph ứ
c tạ
p, v ừ
a th ư
ơn g yêu,
vừ
a că
m tứ
c nẩ
y sinh trong tâm h ồ
n ngây th ơ c ủ
a bé H ồ
ng, khi ế
n em “c ư
ời dài trong ti ế
ng khóc”.
Bé H ồ
ng c ư
ời (c ư
ời ma
ỉ mai) vì hi ể

u th ấ
u nh ữ
ng r ắ
p tâm “tanh b ẩ
n” c ủ
a bà cô, vì khinh b ĩ thái đ
ộ rấ
t cay đ
ộc
củ
a bà: làm ra v ẻ thông c ả
m, nh ư
ng k ỳ th ự
c ch ỉ có ý gieo r ắ
c vào đ
ầu óc em nh ữ
ng hoài nghi “ đ
ể em khinh
mi ệ
t và ru ồ
ng r ẫ
y mẹ
”. Bé H ồ
ng khóc vì th ư
ơn g m ẹ b ị đ
ày đ
ọa , b ị l ă
ng nh ụ
c, b ị đ
ối x ử m ộ

t cách tàn nh ẫ
n, b ấ
t
công, vô nhân đ
ạo . Khóc vì th ư
ơn g m ẹ ch ỉ vì “s ợ hãi nh ữ
ng thành ki ế
n tàn ác” mà xa lìa hai con “ đ
ể sinh n ở
mộ
t cách gi ấ
u gi ế
m, tr ố
n tránh nh ư m ộ
t k ẻ gi ế
t ng ư
ời ” . Càng th ư
ơn g m ẹ
, bé H ồ
ng càng c ă
m ghét nh ữ
ng h ủ
tụ
c phong ki ế
n vô lý, tàn nh ẫ
n đ
ã đ
ày đ
ọa , trói bu ộ
c ng ư

ời ph ụ n ữ
.
Lòng c ă
m ghét cao đ
ộ, mãnh li ệ
t ấy đ
ã đ
ư
ợ c tác gi ả di ễ
n t ảb ằ
ng nh ữ
ng hình ả
n h c ụth ể
, cùng v ớ
i nhp
ị vă
n
gấ
p gáp, d ồ
n dậ
p: “Giá nh ữ
ng c ổ t ụ
c đ
ã đ
ày đ
ọa m ẹ tôi là m ộ
t vậ
t nh ư hòn đ
á hay c ụ
c th ủ

y tinh, đ
ầu m ẩ
u gỗ
,
tôi quy ế
t v ồ ngay l ấ
y mà c ắ
n, mà nhai, mà nghi ế
n cho k ỳ nát v ụ
n mớ
i thôi”.
Vậ
y là, dù có tinh ma, đ
ộc đ
ịa đ
ến đ
â u, bà cô bé H ồ
ng c ũ
ng không th ể chia r ẽđ
ư
ợ c tình c ả
m gi ữ
a em v ớ
i
ng ư
ời m ẹ
: “Nh ư
ng đ
ời nào tình th ư
ơn g yêu và l ồ

ng kính m ế
n m ẹ tôi l ạ
i b ị nh ữ
ng r ắ
p tâm tanh b ẩ
n xâm ph ạ
m
đến . ., M ặ
c dầ
u non m ộ
t nă
m ròng m ẹ tôi không g ử
i cho tôi l ấ
y mộ
t lá th ư
, nh ắ
n ng ười th ă
m tôi l ấ
y mộ
t lầ
n và
gử
i cho tôi l ấ
y mộ
t đ
ồn g quà”. Tâm đ
ịa x ấ
u xa c ủ
a bà cô ch ỉ làm kh ơ
i sâu thêm tình c ả

m th ư
ơn g yêu m ẹ c ủ
a
bé H ồ
ng và th ổ
i bùng lên trong em s ự c ă
m ghét sâu s ắ
c nh ữ
ng k ẻđ
ối x ử tàn nh ẫ
n vớ
i m ẹ em. Có th ể nói,
ch ư
ơn g Trong lòng m ẹ là l ờ
i kh ẳ
ng đ
ị n h chân thành đ
ầy c ả
m đ
ộn g s ự b ấ
t di ệ
t củ
a tình m ẫ
u tử
. Tình c ả
m
thiêng liêng muôn đ
ời ấy không m ộ
t th ế l ự
c nào có th ể tàn phá n ổ

i.
Cu ố
i ch ư
ơn g h ồi ki, tác gi ảđ
ã di ễ
n t ả th ậ
t c ụ th ể và sinh đ
ộn g tâm tr ạ
ng c ủ
a bé H ồ
ng khi g ặ
p mẹ
. Mộ
t bu ổ
i
chi ề
u tan h ọ
c, bé H ồ
ng “ch ợt thoáng th ấ
y mộ
t bóng ng ư
ời trên xe kéo gi ố
ng m ẹ
” và em “li ề
n đ
u ổi theo, g ọ
i
rố
i rít”. Nh ư
ng n ế

u ng ư
ời trên xe l ạ
i là ng ư
ời khác thì cái l ầ
m đ
ó thành ra m ộ
t trò c ư
ời t ứ
c bụ
ng cho l ũb ạ
n.
“Cái l ầ
m đó không nh ữ
ng làm cho tôi th ẹ
n mà c ồ
n tủ
i cự
c nữ
a, khác gì cái ả
o ả
nh c ủ
a mộ
t dòng n ư
ớc trong
su ố
t ch ả
y dư
ới bóng râm đ
ã hi ệ
n ra tr ư

ớc con m ắ
t gầ
n rạ
n nứ
t củ
a ng ư
ời b ộ hành ngã g ụ
c gi ữ
a sa m ạ
c”.
Th ủ pháp so sánh ví von này đ
ã di ễ
n t ảđ
ư
ợ c mộ
t cách c ụ th ể s ự khao khát tình m ẹ con th ậ
t là mãnh li ệ
t nh ư
ng ư
ời b ộ hành ở gi ữ
a sa m ạ
c khát n ư
ớc đ
ến cháy b ỏ
ng. N ỗ
i vui s ư
ớn g c ủ
a bé H ồ
ng khi g ặ
p m ẹ còn đ

ư
ợc
nhà v ă
n th ể hi ệ
n qua nh ữ
ng c ử ch,ỉ hành đ
ộn g . Vì cu ố
ng cu ồ
ng đ
u ổi theo xe, bé H ồ
ng “th ở h ồ
ng h ộ
c, trán
đẫm m ồ hôi” và “ríu c ả chân l ạ
i” khi trèo lên xe. Và đến khi được bàn tay d ịu hi ề
n củ
a m ẹ xoa đầu thì bé
Hồ
ng “òa lên khóc r ồ
i c ứ th ế n ứ
c nở
”. Đ
ó là ti ế
ng khóc đ
ầy h ạ
nh phúc.
Để di ễ
n t ả nh ữ
ng rung c ả
m sâu xa và ni ề

m hạ
nh phúc l ớ
n lao c ủ
a bé H ồ
ng khi được ng ồ
i trong lòng m ẹ
, tác
gi ảđã miêu t ả r ấ
t c ụ th ể nh ữ
ng c ả
m giác c ủ
a em khi ng ồ
i trên đ
ệm xe, đ
ù i áp vào đ
ùi m ẹ
, “đ
ầu ng ả vào cánh


tay m ẹ
”. Em còn c ả
m nh ậ
n đượ
c c ả mùi qu ầ
n áo quen thu ộ
c củ
a m ẹ và “nh ữ
ng h ơ
i th ở ở khuôn mi ệ

ng xinh
xắ
n nhai tr ầ
u ph ả ra (…) th ơm tho l ạ th ườ
n g ”. V ừ
a tr ự
c ti ế
p miêu t ả nh ữ
ng c ả
m giác c ụth ể c ủ
a bé H ồ
ng, tác
gi ả v ừ
a di ễ
n t ả nh ữ
ng ý ngh ĩ c ủ
a em bình lu ậ
n v ề ni ề
m hạ
nh phúc tuy ệ
t vờ
i củ
a mình: “Ph ả
i bé l ạ
i và l ă
n vào
lòng m ộ
t ng ườ
i mẹ
, để bàn tay ng ườ

i m ẹ vu ố
t ve t ừ trán xu ố
ng c ằ
m, và gãi rôm ở sông l ư
ng cho, m ớ
i th ấ
y
ng ườ
i m ẹ có m ộ
t s ự êm d ịu vô cùng”.
Trong nh ữ
ng giây phút say s ư
a và “r ạ
o rự
c” ấy, bé H ồ
ng không còn ngh ĩ gì, nh ớ gì khác n ữ
a k ể c ả nh ữ
ng âu
y ếm m ẹ con v ới nhau và nh ữ
ng l ời cay độ
c củ
a bà cô tr ướ
c đ
ó. T ấ
t c ả tâm trí c ủ
a em đề
u dồ
n cho s ự t ậ
n
h ưở

n g tình m ẹ
. Đố
i v ới em, ni ề
m sung s ướ
n g và h ạ
nh phúc nh ấ
t trên đờ
i là đượ
c số
ng trong lòng m ẹ
.