CẨM NANG LUYỆN THI ĐẠI HỌC NGỮ VĂN. - TẬP 2 NGHỊ LUẬN XÃ HỘI

807

hac sT LE XUAN SOAN (C
PHLTONG LI^N
in
TfLnJU

am

Ket-noi.com chia se mien phi

Tap

2: NGHILUAN XA HOI

*

B I E N S O A N T H E O C A U T R U C D E T H I M6I

NHAT CUA BO GD& DT

•

DANH C H O HOC SINH KHOI 12 ON TAP THI V A O CAC TRU6NG

DH-CD

DVL.013490

NHA XUAT BAN DAI HOC QUOC GIA HA NOI

O/^rsJhac sT LE XUAN SOAN (Chu bienT
Uv/^C^n
PHLTONG LieN

Ket-noi.com chia se mien phi

CAM NANG lUVCN THI DAI HO

N G 0 VAN
Tap

2: NGHI LUAN XA HOI

* BIEN SOAN THEO CAU TRUG DE THI M6| NHAT GUA BO GD& DT
•

DANH GHO HOG SINH KHOI 12
.Si

ODQ

6N TAP THI VAO GAG TRUdNG DH-GD


Phin thCr nh^t

Ket-noi.com chia se mien phi

Lot noi ddu

N H U N G
V A

V A N

C A C H

L A M

D E

C H U N G
B A I

V A N

V E

V A N

N G H I

N G H I

L U A N

X A

L U A N

H O I

C a c em hpc s i n h lop 12 t h a n men!
T r o n g n h u n g n a m gan day, B Q Giao Due va Dao tao l u o n thuc h i ^ n ra de t h i
D a i hQC va t h i tot n g h i ^ p m o n N g i i v a n theo h u o n g m o de d a n h gia d u g c nang
lire va p h a n loai t r i n h d p ciia hpc sinh. D i e u nay tao d i e u k i e n de n h i e u hpc
sinh CO kha nang v a n d u n g d u p e n h i i n g hieu biet t h y c te'vao bai viet ciia m i n h
cho sinh d p n g va hap dan n g u o i dpc. N h i e u bai viet dupe d a n h gia cao k h i no
the hipn dupe cai toi eiia n g u o i viet, quan d i e m nhan sinh q u a n ve cupe song
d o i t h u o n g , ve each n h i n nhan ciia g i o i tre t r o n g each u n g x u va the hien quan
niem song. Cach ra de nay g i i p phan giam t i n h trang

hpc h i ciia nhieu hpc

sinh h i ^ n nay.

I. NHUNG VAN ot CHUNG VE VAN NGHj LUAN

*

1. Khai niem van nghi luan
' N g h i l u a n la m p t the loai van h p c d a c b i ^ t , d i i n g l i le, p h a n doan, c h u n g ciide ban luan ve m p t v a n de nao do (chinh t r j , xa h p i , v a n hpc ngh§ thuat, triet
hpc, dao due). V a n de dupe neu ra n h u m p t cau h o i can giai dap, l a m sang to.
L u a n la ban ve d i i n g , sai, phai, trai, khang d m h dieu nay, bac bo dieu kia, de
n g u o i ta n h a n ra chan l i , d o n g t i n h v o i m i n h , chia se quan d i e m va n i e m t i n
ciia m i n h . Sue m a n h ciia v a n n g h i luan la 6 su sau sac ciia t u t u o n g , t i n h cam,
tinh maeh lac, chat che ciia suy n g h i va t r i n h bay, su t h u y e t phuc eiia lap luan.

Theo Sach giao khoa N g i i Van 11, tap 2 "N^hi luan la mot the loai van hoc Mc

Van d u n g cac thao tac n h u giai thich, phan tich, c h u n g m i n h , bac bo, so

biet, diing li le, phan doan, chieng cie deban luan vemot van denao do (chinh tri, x6

s a n h . . . " (Sach giao khoa N g i r Van 11, tap 2).

hoi, van hoc nghe thuat, triet hoc, dao due). Van dedugc neu ra nhu mot cau hoi can

2. De tai cua van nghi luan xa hoi

giai dap, lam sang to. Luan la ban vediing, sai, phdi, trdi, khdng dinh dieu nay, bac bb
dieu kia, denguai ta nhan ra chdn li, dong tinh v&i minh, chia se quan diem va niem
tin cm minh. Siec manh ciia van nghi luan la a su sdu sdc ciia tit tuong, tinh cam,
tinh much lac, chat che ciia suy nghi vd trinh bay, ste thuyet phuc ciia lap luan. Van
dung coc thao toe nhu giai thich, phan tich, chieng minh, bac bo, so sdnh...".
De g i i i p cac e m n a m v i i n g k i e u bai n g h i luan xa h p i va c6 k i n a n g l a m bai
v a n n g h i l u a n xa h p i t r o n g k i t h i tot nghiep T H P T va t h i t u y e n sinh D a i hpc,
Cao dang c h u n g toi bien soan cuo'n:
Cam nang luyen thi dai hoc Ngit van, tap 2: Nghi luan xa hoi
Tap sach g o m 2 p h a n :

,i,

N g h j l u a n xa h p i la n h i r n g bai v a n ban ve xa h p i , c h i n h t r i , d o i song. De tai
ciia d a n g bai n g h j l u a n xa h p i eiing het sue r p n g m a . N o g o m tat ea n h i i n g v a n
de ve t u t u o n g , dao l i , m p t lo'i song d ^ p , m p t h i f n t u p n g tich cue hoac tieu cue
t r o n g cupe song h a n g ngay, van de thien nhien m o i t r u o n g , v a n de h p i nhap,
toan cau hoa... NghTa la, ngoai n h i r n g tac p h a m nghj l u a n van hpc (lay tac
p h a m van hoc, nha van lam d o i t u p n g ) , tat ca cac dang v a n ban viet khac deu
CO kha nang d u p e xe'p vao dang nghj luan xa h p i , c h i n h t r j .

3. Cac dang cau hoi, de bai van nghi luan xa hoi
T r u o c tien, ehiing ta p h a i l a m quen v o i cac d ^ n g cau h o i . Day la m p t so' v i
d u cau h o i tieu bieu:

Phan thie nhd't: N h i i n g v a n de c h u n g ve van nghj l u a n va each l a m bai v 3 n
nghj l u a n xa h p i .
Phan thic hai: M o t so bai l a m t h a m khao ( N g h i luan ve m o t h i ^ n t u p n g d o i
song, ve m o t t u t u o n g , dao l i ) .

1. " N h u m p t t h i i a xit v 6 h i n h , thoi v6 trach n h i ^ m 6 m o i ea n h a n eo the an
m o n ea m p t xa h p i " . T u y kien tren, hay viet m p t bai van ngan (khoang 600 tir)
trinh bay suy n g h i ve tinh than trach n h i ? m va thoi v 6 trach n h i ^ m ciia eon
n g u o i t r o n g cupe song hien nay (de t h i D H k h o i C, n a m 2010)

H i v p n g d a y se la tai lieu bo ich cho cac e m hpc sinh l o p 12.
N h a n day c h i i n g t o i eung x i n d u p e cam o n cac nha n g h i e n c u u , q u i thay c6
giao v a cac e m hoc sinh da c6 n h i r n g bai viet d u p e six d y n g t r o n g t^p sach nay.

2. " D a o d u e gia la m p t can b ^ n h chet n g u o i l u o n nap sau bp m a t hao
n h o a n g " . T u y kien tren, hay viet m p t bai v a n ngan (khoang 600 tir) t r i n h bay
suy n g h i ve sir n g u y h a i ciia dao due gia d o i v o i cupe song con n g u o i (de t h i
D H , k h o i D , n a m 2010).

TAC GIA


3. Hay viet mpt bai v3n n g ^ (khoang 600 tir) trinh bay suy nghi ve y kien
sau: " M p t nguoi da danh mat niem tin vao ban than thi chac chan se con danh
mat them nhieu t h u quy gia khac niia (de thi D H , khoi D, nam 2009)

4. Phai chang "cai chet khong phai la dieu mat mat Ion nhat trong cupc doi.

Cty TNHH MTV DWH Khang Vigt

chii dpng de xuat chinh kien ciia minh, c6 the diing hay chua dving, duoc so
dong chap nhan hay khong chap nhan, mien la no thuyet phyc dupe nguoi doc
bang nhiing l i le xac dang.
-

Sy mat mat Ion nhat la ban de cho tam hon tan lui ngay khi con song"

Dang cau hoi nghj luan xa hpi chi dupe cho toi da 3 diem, nen dung

lupng bai viet ciing khong nen qua dai. Trong yeu cau cu the, de thi c6 the ghi

(Norman Kusin). Hay giai thich va binh luan y kien tren.
5. Anh/ Chi hay binh luan ca t u sau day trong mpt ban nhac ciia Trinh
Cong Son: "Song tren doi can c6 mpt tam long/ De lam gi em bie't khong?".
6. Trong mpt Ian tra loi con gai the nao la hanh phuc, Mac noi: "Hanh phiic
la da'u tranh". Anh/chj hieu cau noi tren nhu the nao?
7. " M p i l i thuyet deu mau xam, chi cay doi la mai mai xanh t u o i " (Got).
Anh/chj hieu cau noi tren nhu the nao"?
8. Anh/chi hay trinh bay suy nghl ciia minh ve "b§nh v6 cam" trong xa hpi
hi^n nay.
9. Viet bai tham gia cupc van dpng tim giai phap bao dam an toan giao
thong hien nay.
10. Anh/chj hay trinh bay suy nghi ciia minh ve b^nh thanh tich - mpt can
b^nh gay tac hai khong nho do'i voi su phat trien cua xa hpi ta hi^n nay. Co the
so sanh lien h | voi truong va lap anh/ chj dang theo hpc.
'll."Sach mo rpng truoc mat toi nhirng chan trai m a i " (M. Gorki). Suy nghi

ciia anh/chj ve van de tren.
12. Nha van Nga Lev Tolstoi noi " L i tuong la ngpn den chi duong. Khong
CO l i tuong thi khang c6 phuong huong kien dinh, ma khong c6 phuong
huong thi khong c6 cupc sp'ng". Hay neu y kien cua anh/chj ve van de tren.
13. "Song la cho, dau chi nhan rieng m i n h " (To Huu). Dua vao cau tho
tren, hay viet mpt doan van ngan (khoang 600 tu) trinh bay suy nghi rieng
ciia anh/ chj.
Do day la loai cau hoi bat bupc trong chuong trinh thi, nhung lai khong c6

ro bai viet khong vupt qua 600 tu, nghia la vai kho giay thi dupe su dung
chinh thuc nhu h i f n nay, chi can khong qua 2 trang, viet ngan qua la kho hon
viet dai, thi sinh can phai chii y thai gian de khong bj phan tan t u tuong, tranh
anh huang den phan bai lam khac. De giiip hpc sinh lam quen vai dang de thi
nay, chiing toi xin dan duoi day mpt so cau hoi tieu bieu (mac dii vai dang de
thi nay, 6 truong, hpc sinh da dupe danh thoi gian va luyf n tap nhieu).
Nhiing cau hoi nghj luan xa hpi nhu da neu 6 tren, kha rpng mo. Chiing ta
khong the c6 each hpc nao tot hon la ren luy^n that nhieu ki nang dpc hieu van
ban, phai nam viing va lam chii duoc nhieu lo^i kien thiic, va phai bie't phat
huy tinh chii dpng trong suy nghi ciia minh.
Nam dUQfc dang de

Trong han che chuong trinh vai dang de nay, cac em phai nam dupe hai
dang chinh da dupe han che:
+ Mpt la loai bai nghj luan ve mpt t u tuong dao l i (chang han cau ca t u ciia
Trinh Cong Son, cau tra loi ciia Mac voi con gai, cau noi ciia Got ve vai tro
quan trpng ciia thuc tien so voi l i thuyet...).
+ Hai la loai bai nghj luan ve mpt hien tupng doi song (ve can benh v6
cam, b^nh thanh tich, ve thoi quen sinh boat hang ngay, ve thai dp thi cii thieu
trung thuc...).

4. Cau triic ciia bai nghi luan xa h6i

Mpt bai nghj luan xa hpi du dung lupng khong dai ciing van phai dam bao
cau triic ciia mpt bai lam van, nghia la van phai c6:

nhiing bai hpc s i n nhu nghj luan van hpc, de lam tot cau hoi nay, thi sinh can

Ma bai

phai nam viing cac van de sau:

Than bai

-

Phai bie't phat huy mpi loai kien thuc, trong nha truang cQng nhu trong

. !.

Kei bai

*

! >i' <•,
.

i-

•

•

cupc song de so sanh, phat trien, van dung vao bai viet sao cho phong phii, sau

-

Phan ma bai can phai neu dupe van de trpng tam ma de ra yeu cau.

sac, day dii, c6 due nhat.

-

Phan than bai, phai trien khai tiep cac lu|n diem da dupe neu ra a

-

•

Phai chii dpng, manh dan trpng khi viet bai, v i khong gio'ng vai nghj

luan van hpc, noi chung nguoi viet c6 the dya vao-bai hpc c6 san, hoac dupe
thay C O giao huang dan, bai nghj luan xa hpi hoan toan bupc nguoi viet phai

^

phan mpt.
-

Phan ke't bai, nguoi viet phai dua ra tong ke't ciia ca nhan minh ve van de

a neu, diing hay sai? Bai hpc nao dupe riit ra cho ca nhan nguoi viet?


Cam nong luygn thi BH Ng J Van, tqp 2: Nghj luqn Xa h$i - Le Xuon Soon

T o m Isii, Voi m g t bai nghj l u a n xa h p i , bo'eye c h u n g cua bai l a m nen Ian luo[
trien k h a i theo cac b u o c sau day:
Y 1 : N e u va giai thich y kien cau h o i de t h i .
Y 2: Ban l u a n m o r p n g ve y kien cau hoi de t h i .
Y 3: R i i t ra bai hpc nhan thuc va hanh d p n g cho ban t h a n va cho m p i n g u o i .

van hoa than t u a n g . . . Co the n o i day la d a n g c h u n g ma n h i e u n a m gan day Bp
Giao d y e da h u o n g den de hpc sinh tiep c^n t r o n g n h i i n g m u a t h i . De l a m
dupe dang bai nay dat ke't qua cao, no d o i hoi hpc sinh p h a i eo v o n hieu biet
nhat d i n h ve thuc te xa h p i , n h u vay, bai van vie't ra se chan that, c6 sue l o i
cuon thye te. C u the la:
-

Neu len hien tuang trong cudc song. Hien tuang nay c6 pho Men hay khong.

-

Phdn tich hien tuang trong doi song thuc te. Chi ra nguyen nhdn va hdu qua.

1. Can xac dinh dmrc dang- bai nghi luan phii hap

-

Ldy vi du cu the de chung minh.

D a n g de n g h i l u a n xa h p i dupe chia l a m 2 n h o m de c h i n h la n g h i l u a n ve

-

Lien he vai ban thdn ban.

m p t t u t u o n g dao l y va n g h j luan ve m o t h i ^ n t u p n g xa h p i . V i vay, t r u o c khi

-

Riit ra bdi hoc cho ban thdn va moi nguoi. Phe phdn va dua ra loi khuyen.

II. C A C H

LAM

BAI V A N

NGH!

L U A N XA

HOI

tien hanh lap d a n y c h u n g cho bai lam, hpc sinh can xac d i n h de bai thupc loai
nao de c6 d j n h h u o n g c h u n g cho bai vie't.
a) Nghi luqn ve mot tit tuong, dqo ly de cap t o i n h u n g van de lien q u a n toi
dao due l a m n g u o i , q u a n n i f m ve m p t l o i song, m p t y k i e n ban ve quan diem
song cua cae nha t u t u o n g l o i lac ( T u t u o n g uo'ng nude n h o n g u o n , an qua n h o
ke t r o n g cay, song d^p, nhan nghia trong dao l a m n g u o i . . . ) . Vi^e xac dinh de la

dieu k i ^ n quan t r p n g de g i i i p ban h i n h d u n g dupe toan bp h u o n g d i cua bai
vie't, tranh d u p e l o i sai l a m lac de t h u o n g mac p h a i cua n h i e u ban hpc sinh k h i
lam. Da'u hieu de nhan dang nhat cua loai de nay do la no t h u o n g la n h u n g
cau n o i true tiep de t r o n g ngoac kep ciia cac d a n h n h a n n o i tieng hay la m p t
cau tho, m p t y kien trich dan t r o n g tac p h a m van hpc... Cac ban can n h a n h y
nhan ra n h i i n g d i e m khac bi^t nay de c6 the xac d j n h d i i n g dang bai can l a m .
C u the la:
-

Trieoc hei hay cat nghia cac tie khoa, tie then chot theo y hieu cua ban. Giai

thich y nghia cua cau noi do.
-

Khang dinh cau noi do la dung, sai hay chua hoan toan dung. Phdn tich cau

noi, thuong dung loi le va Iqt Iqi van de.
-

Lay vi du, phan tich vi du de chung tninh y nghia cua cau noi (vi du vemot

ai do noi tieng, c6 nhung dong gop Ion).
-

Lien he voi ban than ban.

-

Riit ra bai hoc cho ban than va moi nguoi. Phe phdn nhung nguoi di ngugc

Iqi voi chan ly cua tu tuang dqo due do.
b) Do'i v o i dang de nghi luqn ve mot hien tuang xd hoi, ban ciJng k h o n g can

'•'

2. Bai vie't phai dam bao diing bo cue
D i i bai v a n thupc bat c u dang de nao t r o n g hai loai tren day t h i no v a n phai
d a m bao day d u ' bo cue 3 p h a n la Ma bdi (Dat van de), Thdn bdi (Giai quyel vdh
de) va Kel bdi (Ket thuc van de).
Vi^e d u y t r i bo cue nay se g i i i p cac e m d a m bao d u p e ve mat h i n h thuc cho
bai vie't ciia m i n h . T r o n g t r u o n g h o p k h i het g i o lam bai ma v a n ehua giai
quye't x o n g phan than bai t h i cung nen nhanh chong chuyen sang l a m p h a n ke't
bai de tranh t i n h trang thie'u ve bo cue bai vie't ciia m i n h .
Phan M o bai: can t r i n h bay dupe van de dat ra t r o n g bai l a m (npi d u n g de
bai) de n g u o i dpe c6 the biet dupe bai l a m ciia ban de cap t o i n p i d u n g chinh
nao, tranh t i n h t r a n g m o bai dai n h u n g k h o n g d i i n g ehii de hay l a m lac de.
Can CO phan dan dat nhat d i n h de d i vao bai m p t each t u nhien, t r a n h go bo,
g u p n g ep gay cam giac k h o chju cho n g u o i dpe. Theo d a n h gia chung, m o bai
sang tao, t u nhien t h u o n g dupe danh gia cao va gay an t u p n g d a u tien d o i v o i
n g u o i cha'm bai.
Phan T h a n bai: d u p e xem n h u phan l a m chinh, phan x u o n g so'ng ciia ca bai
vie't b o i no l a m n h i e m v u giai quye't n h i i n g van de c h i n h ciia de bai dat ra.
Phan nay t h u o n g tra l o i cho cae cau h o i : V a n de do nghia la gi? V a n de la d i i n g
hay sai, tgi sao? T r o n g thuc teeupc song, no dien ra p h o bien n h u the nao? Can
l a m gi de phat h u y n h i i n g mat tot va han che n h i i n g tieu cue (neu la m a t xa'u)
do t r o n g xa h p i h i ^ n nay? Ban can lam g i va lam n h u the nao de gop phan hi^n
thuc hoa no vao t r o n g thuc te? Day la n h u n g yeu cau co ban t r o n g vi^c vie't
m p t than bai ciia bai dang N g h j luan xa h p i .

qua lo lang, d a n g de nay kha p h o bien va no cung dupe de cap t o i nhieu t r o n g

D o i v o i dang v a n N g h j luan ve m p t h i ^ n t u p n g xa h p i , b^in can eo n h u n g v i

cupc song hang ngay n h u : g i a n Ian trong t h i c u ciia hpc sinh h i ^ n nay, van de

d y thuc te^ lien h$ thuc tien va c6 so' l i ^ u e h i i n g m i n h (neu can) de bai viet
t h e m sinh d p n g h o n .


v.iy m n n mTTWTTn luiung Tun

mfT-

Phan Ket bai: tuy ngan nhung no c6 vai tro v6 ciing quan trpng v i no khep
Igi van de ma ca bai vie't bai dang de cap tdi va mo rpng ra nhving y kien ca
nhan n h ^ lam nguoi dpc c6 nhQ'ng lien tuong ro hon ve ca bai vie't cua ban.
3. Cdn c6 nhung nhan xet, danh gia cua ban than va m&rgng van de
Tuy dieu nay khong dupe nhieu em chu y toi nhung no lai la tieu chi quan
trpng de thay c6 xem xet ve hieu biet cua ban doi voi thuc te cupc song. Nhung
phan nay d i n g khong nen qua dai dong v i no ciing c6 the khien ban lam sai de,
lac huong ma can vie't ng^n gpn, sue 'tich, de hieu. De lam tot phan nay, each
tot nhat la cac em nen tham khao nhieu sach, bao, tap chi hay cac phuong ti^n

Dap an so lupc
1. Giai thich y kien
- Ke CO hpi la nguoi Ipi dyng thoi co de muu cau Ipi ich truoc mat, bat ke
vi$c lam diing hay sai; nguoi chan chinh la nguoi luon biet song diing voi thuc
chat va phu hpp voi nhiing gia tri xa hpi; thanh tich la nhiing ket qua dupe
danh gia to't; thanh tuu la nhiing thanh qua co y nghia Ion, thuong chi dat
dupe sau mpt thai ki phan da'u lau dai.

- Ve npi dung, day la y kien chi ra su dpi lap ve 161 song va each hanh xii
trong cong vi^c giiia loai nguoi co hpi va chan chinh.
2. Ban luan vey kien

truyen thong va thuc te'cupc song de de lay v i du nhat (Ch5ng han ve van de
tai nan giao thong hay chuy^n song thu ciia giai tre hi^n nay...). Cac em c6 the

* Ke CO hpi thi non nong tao ra thanh tich

trich dan tho hoac cac y kien danh gia c6 co so de lam bai vie't cua minh sinh

-

a;

Do thoi vy Ipi, bat chap diing sai nen trong cong v i f c, ke co hpi khong

cau ket qua tot, ma chi cau dupe danh gia tot. Ke nao cang vu Ipi thi lai cang

dpng hon.
Dieu quan trpng la cac em nen lam nhieu de de luyfn kha nang vie't mach lac,
chirUi xac va nang cao vi?c nhan dang de va lap dan y cho minh. Sau khi vie't can
kiem tra lai ca bai lam de tranh nhiing sai sot khong dang c6 gay mat diem.
4. Can CO mot phuongphap
-

r;

hoc tap tich cue

non nong co dupe thanh tich. Bai the, loai nguoi nay thuang chi tao ra nhiing
thanh tich gia.
-

Ve thuc cha't, each hanh x i i ay la loi song gia doi khien cho that gia bat

phan, lam bang hoai eac gia trj ve dao diic; loi song co hpi nay da khien b^nh
thanh tich Ian tran nhu hien nay.

Truoc het ban hay tao cho minh thoi quen phan tich van de m6i ngay.

'^ •

* Nguoi chan chinh thi kien nhan lap nen thanh tuu

Truoc bat ki sy vifc, hay mpt cau noi ciia ai do hay luon co gang de phan

-

H '

Coi trpng chat lupng that, ket qua that la diic tinh ciia nguoi chan chinh.

tich y nghIa, ham y bang kha nang cua ban than ban. Dong thoi vi?c cap

Boi the'lpai nguoi nay thuang kien nhan trong mpi cong vi§c de tao nen nhiing

nhat thong tin mpt each thuong xuyen la khong the thie'u, hay chii y theo

ket qua thuc su, nhiing thanh qua co y nghia Ian. Doi voi hp chi co nhiing thanh

doi chuong trinh thoi su. Chuyen muc ki nang song moi ngay, hay luon de

qua thuc su moi tao nen gia tri thuc ciia eon nguoi, dix co khi phai tra gia dat.

trong tam kiem soat.
-

Co gang nha va hieu y nghia ciia cac cau noi, hay mpt cham ngon

song nao do. Dpc sach tham khao se giiip khoi gpi nhiing sang tao cua ban,

-

nhiing pham chat cao quy; giiip tao nen nhiing thanh qua thuc, nhiing gia tri
dich thuc cho minh va cong dong, gop phan thiie day xa hpi tie'n len.
3. Bai hoc venhan thuc va hanh dong

dong thoi tich liiy dupe each hanh van va phuong phap lam bai.
-

Hpc d i doi voi hanh. Hay t u minh dat biit vie't va phan tich, sau do

dpc lai va doi chie'u voi dap an. Dieu nay se giiip cac em nhd rat lau va hieu
sau sac van de han.
MOT

SO V I

DU

De giiip cac em ca the de dang giai quyet cac bai lam cu the ciia minh,

-

V i dv 1: Irinh bay suy nghi vey kien: Ke ca hoi tht non nong tao ra thanh tich,
nguoi Chan chinh thi kien nhan tao nen thanh tuu (de thi D H , khoi C, 2012).

'

'

Can nhan thiie ro day la hai kieu nguoi doi lap nhau ve nhan each: mpt

loai nguoi tieu cue tha'p hen can phe phan, mpt mau nguoi tich cue cao ca can
tran trpng.
-

Can npi theo 16'i song ciia nhiing nguoi chan chinh, luon coi trpng nhiing

ket qua that va kien nhan phan da'u de lap nen nhiing thanh t i m ; dpng thai len
an 161 song co hpi, non nong chay theo thanh tich gia.

chiing toi xin dan ra duai day 3 vi du cu the: mpt dap an so lupc, mpt dap an
chi tiet va mpt bai vie't hoan chinh.

Ve thuc chat, each hanh xii ay thupe ve Ip'i song chan thuc, bieu hien ciia

( ,

V i du 2: "Cai chet khong phai la dieu mat mat Ian nhat trong cugc dai. Su mat
mat lorn nhat la ban decho tam hon tan lui ngay khi con song" (Norman Kusin). Hay
Viet

mot doan van ngan (khoang 600 tit) trmh bay nhung suy nght cua anh/chi vecdu

t: noi tren.


Cty TWHH M T Y D W H Khong Yigf

Dap an chi tiet
1. Dqt van de
- Cupc song voi moi con nguoi la dieu quan trong nhat. A i tren doi nay lai
khong yeu cupc song. Do la dieu khong the phii nhan. Vi the^ ciing khong the
phu nhan, cai chet la noi bat hanh Ion nhat voi moi con nguoi. Tir xua toi nay,
con nguoi luon tim hieu va tim moi each che ngu cai chet de gianh su song.
- Noi "cai chet khong phai la dieu mat mat Ion nhat trong cupc doi. Sy
mat mat Ion nhat la ban de cho tam hon tan lui ngay khi con song" nhu
Norman Kusin ciang khong he sai. Cupc song va cai chet la hai thai cue doi lap
nhau du- dpi. Boi the cang yeu cupc song, con nguoi lai cang sp hai truoc cai
chet. Nhung, c6 mpt noi sp Ion lao hon cai chet, do la khi con song, nguoi ta de
cho "tam hon minh tan l y i " .
2. Gidi thick cdu noi cua Kusin
- "Cai chet khong phai la mat mat Ion nhat": De lam sau sac chan l i nay,
truoc hen can phai khang dinh gia trj cupc song ciia con nguoi, kh3ng dinh cai
chet voi moi con nguoi qua nhien la su mat mat Ion nhat. Chet la chain dut su
song, chain dut su ton tai hiiu hinh cua con nguai. Khi chet, nguoi ta se phai
roi xa vinh vien tat ca nhirng gi yeu thuong, gan bo, khong con dupe tan
huong niem hanh phiic, nhirng thii vui, lao dpng, cong hien va sang tao. "Moi

con nguoi chi dupe song mpt Ian...", mpt nha van Nga da tung noi nhu the. Va
nhu the; ciing c6 nghia, mpt con nguoi binh thuong, khong the khong coi cai
chet la su mat mat Ion nhat. Vay nhung, theo Norma Kusin, c6 mpt noi mat
mat con Ion hon, do la khi nguoi ta "de cho tam hon tan l y i khi con song". Tai
sao lai the?
- "Dieu dang sp nhat la de tam hon tan lui ngay khi con song": Cupc song
ciia con nguoi ton tai 6 hai dang the chat va tinh than. Mpt cupc song c6 y
nghia phai la su hai hoa giira hai trang thai tren. Mpt cupc song tinh than day
du diing nghia la phai dupe thoa man day dii ve mat tam hon. Nghia la phai
CO khat vpng lao dpng va sang tao; phai biet rung dpng truoc cupc doi, biet yeu
va biet ghet, yeu cai dep va ghet nhiing cai xau xa; khong de tam hon chai san,
v6 cam truoc mpi noi buon vui cua cupc doi.
3. Ban luan ma rgng vecdu noi cua Kusin
- Tai sao cai chet khong phai la mat mat Ion nhat? - Cupc song voi con
nguoi that la quy gia. Nhung khong ai c6 the vTnh vien trong cupc doi nay. Do
la quy luat. Tuy nhien, cai chet voi moi con nguoi khong c6 nghia la ket thiic,
la da'u cham he't. Boi le, c6 nhifng cai chet van de lai "muon van tinh than yeu";
chet nhung lai "gieo mam su song", de lai cho muon doi sau su nguong mp,
kinh yeu. Chi V6 Thj Sau ra di khi tuoi doi con rat tre, nhung ten tuoi, tam hon.

ve d?p cua chj v i n mai song trong long nhan dan. Mpt cai chet nhu the dau
phai la mat mat Ion nhat?
- Su tan lui trong tam hon khi con song moi la dang sp: Su song khong
don gian chi la an uong, hit tho, huong thy, tan huong ve mat vat chat. Co
nhiing nguoi song trong cupc doi chi coi trpng dieu nay. R6 rang, hp khong
chet ve mat the chat. The nhung, tam hon ciia hp trong rong; hp v6 cam, dung
dimg truoc mpi noi buon vui ciia cupc doi; chi biet "yeu" ban than minh,
khong udc mo va khat vpng... Mpt cupc song nhu the chinh la "cai chet" ve
mat tam hon. Cai chet nay tham chi con dang sp hon, khung khiep hon "cai
che't the chat". Do la l i do khien Truong Ba xin dupe "chet" khi De Thich van

cho ong song, nhung la song trong v6 bpe the xac ciia mpt nguoi khae, khong
phki la minh.
4. Lien he voi ban than trong cupc song hien nay
Trong cupc song hi^n nay, khi ma nhu cau vat chat khong con la dieu qua
kho khan, moi con nguoi deu c6 the de dang thoa man nhu cau vat chat ciia
minh. Xa hpi cang hien dai, tien nghi, con nguoi lai cang de eo nguy eo sa vao
loi song huong thy, v6 cam, lanh lung, mat phuong huong. Song tich eye, lac
quan, chan hoa, yeu thuong va chia se chinh la each tot nhat de con nguoi
khong roi vao tinh trang "tam hon tan l y i "
V i du 3: "Trong thu gui thay hieu truong cua con trai minh, Tong thong Mi
A.Lin Con viei: "xin thay hay day cho chdu biet chap nhan thi rot con vinh du hon
gian Ian khi thi cu". lu y kien tren, hay viet mot bdi van ngan (khong qua 600 tit)
trinh bay suy nghi cua minh ve diec tinh trung thuc trong khi thi va trong cuoc
song, (de thi D H , khoi C, nam 2009).
Bai lam hoan chinh cua mgt hpc sinh trong ki thi D H nam 2009
(bai dat diem cao)
1. Ma bdi: Mpt trong nhung net d?p trong pham chat cua con nguoi tir xua
den nay van luon dupe de cao, do la due tinh trung thuc. D i i 6 bat cu hoan canh
nao, trong khi thi ciing nhu trong cupc song, su trung thuc, khong gian doi luon
la mpt trong nhiing yeu to' tien quyet de lam nen pham chat cua mpt con nguoi,
cOng nhu de danh gia chinh xap con nguoi do. Trong van hpc dan gian tir ngan
xua, khong may ai con xa la voi nhung cau ngan ngii de cao su trung thuc nhu:
"Cay ngay khong sp chet dung", "khon ngoan chang Ip that tha"... Vay nen se
khong CO gi dang ngac nhien khi mpt nguoi bo^ Tong thong A. Lin-con, trong
thu gin thay hieu truong ciia con trai minh, da viet: "Xin thay hay day cho chau
biet chap nhan thi rot con vinh d u hon gian Ian khi t h i . . . "
2. Than bdi: Xem ra cau noi tren day cua vi Tong thong that qua ro rang. Tuy
nhien de hieu mpt each chinh xac va khong sai l$ch ve van de nay, khong phai

' Cam nang luy^n thi SH Ng5 Van, t g p 7 : H g T i j l u g n X o T i p r n j l C u a n Soon

luc nao cung d l . Su trung thuc trong thi cu that da qua ro rang, nhung su
trung thyc trong cupc song U^u c6 phai liic nao cung phai tuan thii tuy^t doi.
Hay noi khac, trong cuoc song su trung thuc lieu c6 phai luc nao ciang tot?
Chiing ta hay d i sau tim hieu van de nay.
Truoc het, chung ta can phai hieu su trung thuc nghia la gi? Han trong
chiing ta khong ai lai khong biet rang, trung thuc la khong gian doi, la ngay
thang, la loi noi di doi voi vi^c lam... Xet t u goc dp ngir nghia, trung thuc la
mpt t u goc Han dugc cau thanh boi hai thanh to': trung va thuc (trung la ngay
thang, thyc la that tha). CQng c6 the giai thich "trung" la mpt da mpt long, dii
hoan canh nao cung khong thay doi (kien trung) va "thuc" la le phai, la cai ton
tai that, chan li. Noi torn lai ca hai yeu to'nay deu khang dinh de cao cai d^p,
cai thien luong cua con nguoi trong cupc song. Mpt con nguoi trung thuc la
mpt nguoi luon noi that voi long minh, khong doi tra, khong thay hinh doi
dang dii cupc song c6 kho khan den bao nhieu...
Su trung thuc ciia con nguoi ciang gio'ng nhu nhung thuc the ton tai ciia
thien nhien, nhu gio mua va mat troi, du em a hay d i i dan, no van muon doi
dien ra nhu the. Tuong t y nhu vay, su gian Ian trong thi cu va rpng hon la
trong cupc song con nguoi van thuong dien ra 6 do hoac day khie'n con nguoi
khong the khong luu tam. Ciing mpt xua't phat diem nhu nhau, nhung c6
nhirng nguoi kien tri di tirng buoc cham rai, kho nhpc vupt qua nhirng chong
gai, thu thach de dat toi thanh cong, vay nhung trong cupc chay dua voi mpt
ke gian doi, hp van la nguoi thua cupc. Tai sao su gian Ian la dieu xa'u xa ai ai
ciang biet ma no van c6 co hpi ton tai trong mpi xa hpi va ngay trong ca xa hpi
ta hien nay? Co le boi, trong xa hpi ciia bat cu thoi k i nao, da't nuoc nao ciang
van ton tai nhung ke luoi nhac, ngu dot... nhung lai luon doi hoi mpt cupc
song hon nguoi. Cau chuyen L i Thong cuop cong Thach Sanh trong kho tang
truyen dan gian nuoc ta phai chang van luon la mpt bai hpc nong hoi. No la
mpt tam guong de tat ca mpi nguoi phai biet t u ran minh va phai luon neu cao

canh giac. Boi le, du co gian doi, xao tra bao nhieu, L i Thong cuoi ciing roi
ciang bi trung phat. Nguoi co cong, Thach Sanh, cuoi ciing van cu dupe tri an.
Do la l i do khie'n toi luon co niem tin rang, du trong cupc song van con su gian
doi, nhung "thanh cong" cua viec lam gian doi nhu the, se khong co co so ton
tai lau dai. Boi nhu danh ngon co cau "Nhung gi khong phai cua minh thi roi
no ciang se nhanh chong ra d i " , anh hao quang co dupe nho vao nhung vi|c
lam gian doi, som mupn roi cung se tat. Boi anh hao quang ay khong dupe dot
len bang chinh npi luc trai tim cua minh...
Tro lai loi "cau x i n " ciia Tong thong M I A. Lin-con vdi thay hieu trudng cho
diia con trai ciia minh, ban than toi la mpt hpc sinh dang d i thi, toi thay v6
cung tham thia. La nguoi dung dau mpt dat nuoc, han Lin-con khong kho

Ichan gi de trai "tain tham hoa" cho dua con trai ciia minh, khong phai chi
nhio-ng nam con hpc trong truong, ma ca khi da truong thanh trong cupc song.
Tham chi ngay ca khi ong khong trxfc tie'p yeu cau dieu do, 6 mpt noi, su trung
thyc khong dupe dat 6 tieu chi hang dau, nhio-ng ke thie'u trung thuc duoi
quyen ong ciing co the san sang lam dieu do. ChSng phai v i hp quan tam den
ong, ma do la quan tam den chinh hp. Mpt nguoi biet nhin xa trong rpng, biet
vi cai dai the ma quen di Ipi ich ciia rieng minh, toi nghi rang khong ai lai
khong dong cam voi vj Tong thong Lin-con. Them niia, biet dau, v| Tong
thong dang kinh ay con suy nghl sau xa hon, su va'p nga trong mpt k i thi r\h6,
se ngang chan con trai ong trong suo't ca cupc doi. Trong cupc doi con nguoi
con CO biet bao ki thi, ma khong chi co nhiang ki thi cong khai, co ban giam
khao, phai canh tranh voi nhieu nguoi, ma con co ca nhiang k i thi cua chi rieng
mpt nguoi, ki thi voi chinh ban than minh, k i thi cua long trung thyc. Theo toi
hieu, su trung thuc luon nen la bai hpc dau tien cho tat ca mpi nguoi ngay ca
khi chua buoc chan den truong. Boi le, suy cho cung, so voi ca mpt cupc doi
dai, thi con nguoi ta trai qua thi cu voi diing nghia ciia no chi trong mpt thoi
gian ngan. Vi the, bai hpc ve sy trung thyc van cii phai luon dupe "n^m long"
trong suot ca cupc doi. Trung thuc trong cupc song la trung thuc trong cong

vi^c, trong quan h? voi tat ca mpi nguoi xung quanh va vdi ca chinh ban than
minh. Toi cung nghl, doi khi ta ciing nen hieu, su trung thuc trong cupc song,
giia dupe no that kho ISm thay. Vi the^ khong nen van dung no mpt each may
moc. Nha van Anh O. Henri trong truyen ngan Chie'c la cuoi ciing ke cau
chuyen mpt hoa si vi muo'n ciiu mang song mpt dua be tpi nghi^p lam benh
nang da buoc phai ve chie'c la xanh tren tuong, de danh lira chie'c la van con
tuoi. Nguoi n g h l sT kia da noi doi diia be, nhung lai "trung thuc" voi luong
tam ciia minh, thi ro rang hanh dong cao d?p cua ong la dang dupe ca ngpi.
Ciing nhu the^ mpt nguoi bac sT hay nguoi than ciia mpt benh nhan dang mang
trong minh can b|nh nan y, trung thyc voi b^nh nhan hay noi do'i anh ta, nen
lya chpn giai phap nao. Toi nghi rang, chac ai cung se ty tim cho minh cau tra
loi do. Va do chinh la dieu kho khan trong vi^c v^n dung sy trung thyc ciia
mpi xa hpi, chu khong phai rieng 6 nuoc MI, hay 6 nuoc ta.
3. Kel bai: Noi tom lai, trung thyc trong thi cu cung nhu trong cupc song la
mpt due tinh can dupe de cao va y thiic ro trong moi ngudi chiing ta trong xa
hpi hi§n nay. Mpt xa hpi muo'n tot dep thi ban than m6i ngudi phai la mpt ca
the dep. De xoa bo hoan toan "benh thanh tich", nhiing gian doi trong thi cir,
trong cong \c hang ngay, trong cupc song, rat can sy dau tranh cua so dong
ngudi, ciia tap the ciang nhu y thiic t u giac ciia moi ca nhan. Sy that se luon la
sy that cho dii no van luon la mpt lieu thuo'c dang vdi tat ca mpi ngudi, ke ca v i
Tong thong M i A. Lin-con.


P h i n thCr hai

^dis6l:

MOT SO BAI LAM THAM KHAO

Ve truyen thong ton su trong dao

Ton su trong dao khong chi con la van de dao due ma con la mpt truyen
thong van hoa v6 cung tot dep ciia nhan dan ta. Do cung la ye'u to'quan trpng
lam nen nen tang dao due ciia xa hoi van minh.
Nhan dan ta tung c6 nhung cau noi v6 cimg gian di ma chiia dung nhCrng y
nghla rat sau sac ve van de Dao va Thay. Nhung cau noi ay vua ton vinh nguai
Thay, vua nhac nho con nguoi phai biet song cho phaj dao lam ngudi. Thay la
ngudi vach duong chi lo'i cho moi nguoi "Khong thay do'may lam nen". Vi the
vi tri ciia ngudi thay du(?c dat ngang hang voi vj tri cua cha me, "Cong cha,
nghia me, on thay". Chiing ta van luon t u nhac minh: "Muon con hay chu thi
yeu lay thay".
Nguoi lam thay trong bat cu xa hoi nao luon duoc xa hoi ton trong "nhat t u
vi su, ban t u v i su". Boi vay, "ton su trong dao" khong con la mot van de quan
niem song hay quan niem ve each cu xu ma da tro thanh mpt pham tru dao
due. Thai xua Platon, Aristole, Khong Tu... tu nguoi thay da tro thanh nhveng
bac thanh trong long hoc tro. Ngay nay, nguoi thay tuy khong eo v i tri tuy^t doi
nhu the song thay van la nguoi duoc xa hoi ton trgng va "nghe day hoe la nghe
cao quy nhat trong nhCrng nghe cao quy'. Du 6 phuong Dong hay phucmg Tay,
dii moi quan he thay tro eo binh dang den dau, gan giii den dau thi ranh gioi
thay tro, vi tri dang kinh ciia nguoi thay van khong he bi mai mpt.
Tren thuc te, van de "ton su trong dao" ngay nay da c6 nhieu dieu dang

Ton su trong dao la mpt truyen thong van hoa v6 ciing to't d^p cua loai
nguai. Ne'u tre em la to gia'y trang thi nguai cam cay biit viet len nhiing to giay
trang ay nhiing trang thang hang, ro net, ro chu nhat chinh la thay eo giao. Ton
trpng nhiing nguai giu vai tro truyen dat t r i thue nhan loai cho the h^ sau la
bieu hien cua tinh yeu tri thue, ciia long ham hpe hoi, ciia y chi va khat vpng
vuon len eupc song tot d?p han. Vi the "ton su" khong chi la van de ton trpng,
kinh yeu nguai lam nghe day hpe ma con la bieu hien ciia tinh yeu tri thue,
bieu hien ciia van minh, tien bp. "Dao" ciing khong chi dirng lai 6 dao lam tro,

d nhiing hinh thiic, thai dp ling x i i voi nguoi thay ma eon la ea van de dao due
xa hpi. Do la dao lam nguoi, la dao hpe o doi. Trpng dao la coi trpng su hieu
biet, coi trpng tinh than ham hpe hoi, de cao truyen thong ham hpe.
{(> >
Ton su trpng dao la mpt truyen thong dao due v6 ciing tot d^p eiia dan toe
ta. Dirng truoc nhiing hien tuong dang suy nghi hien nay ve van de dao dire
hpe duong, ehiing ta can phai c6 nhiing hoat dpng can thiet de nhac nha moi
ngudi nhin lai thai dp va each irng xu ciia minh doi voi nhirng ngudi lam thay
trong xa hpi nay. Ton su trpng dao can phai duoc quan tam han niia.
De xa hpi ngay cang van minh, con ngudi ngay cang phai ehii y den chuyen
hoc hanli, tiep thu tri thiic. Vi the; vai tro ciia ngudi thay trong xa hpi hien dai
da thay doi, tir ngudi truyen dat tri thiic da chuyen thanh ngudi dan dat hpe
sinh tim ra con duong den vai tri thiic. Vai tro eiia ngudi thay it nhieu thay doi
nhung vj tri eiia ngudi thay thi khong he suy giam. Thay van la thay va ngay
cang quan trpng han. V i vay, dii xa hpi c6 di den dau, xa hpi ay van eo nhiing
ngudi muon hpe va van c6 nhirng ngudi thuc hien nhi^m vu day bao ngudi di
sau. Trong cupe song ngay nay, khi ma van de hpe hanh ngay cang phiic tap
va su xudng cap ve dao due xa hpi dang khien nhieu ngudi c6 luong tam trach
nhifm phai quan tam suy nghTa thi van de "ton su trpng dao" cang phai tiep
tve dupe ke thira va phat buy han nira.

phai ban. Cae thay c6 giao du phai dung truoc bao nhieu kho khan cua cupe
song van dang ngay dem lo lang, nghien ngam de truyen thu cho hoc sinh
nhung tri thue quy gia nhat. Con hoe sinh, ben canh nhiing hoc sinh cham chi
ngoan ngoan, thuc hien diing dao lam tro, kinh yeu va ton trong thay c6 giao,
da CO khong it ban chot quen di dao nghia thay tro. Nhiing hoc sinh ay da v6
tinh hoac eo y \ ' i pham dao lam tro, lam dau long cae thay eo giao. Da c6
nhii'ng cau chuyen dau long ma ehiing ta khong muon nhac den nhu hi^n
tupng hpc tro xiie pham thay c6 giao, v6 le voi nhiing nguoi dang ngay dem
day bao minh nhung dieu hay le phai, truyen dat eho minh nhiing tinh hoa tri

thue nhan loai. Xa hpi da, dang va se tiep tue len an nhirng hoc sinh do.

^di s62:

Suy nghi ve truyen thong ton su trong dao ngay nay
<6di Idm

Dan toe V i | t Nam von c6 truyen thong hieu hpe va coi trpng ngudi thay. Ca
dao, tue ngii Viet Nam c6 nhieu cau nhac nhd con ngudi ve thai dp Ton su
trpng dao: "an voc, hpe hay", "Khong thay do may lam nen", "Muon sang thi
bac cau kieu - Muon con hay ehii thi yeu lay thay"... Ngay nay, dat trong boi
canh cua xa hpi hifn dai, truyen thong ay can dupe nhin nhan, danh gia mpt
each thau dao.


T o n su t r g n g dao la t u tvrong bat n g u o n t u N h o giao, N h o giao dac b i ^ t de
cao s u HQC va v a i tro ciia n g u o i thay. N g u o i thay d a i di^n cho n h u n g g i ton
k i n h nhat; dao thay tro la m p t t r o n g n h u n g r u a n g m o i dao d u e quan t r p n g
nha't cua xa h p i p h o n g kien (quan, su, phvi)... ong cha ta da tiep t h u t u t u o n g
nay theo t i n h than " t h i e t thuc, l i n h hoat, d u n g hoa"; luge b o t cac n g h i le m a n g
t i n h h i n h thuc khat khe, r u o m ra, chii t r p n g den n p i d u n g nhan ban ciia thai dp
coi t r p n g t r i thuc va mo'i quan he thay tro. Ton s u t r p n g dao da t r a thanh m p t
t r u y e n t h o n g v a n hoa, dao due q u y gia.ciia n g u o i V i ^ t . N h o coi t r p n g vi^c hpe,
ton k i n h n g u o i thay, nhan dan ta da gop phan tao d y n g nen v a n hien cua dat
nuoc. T h a i d a i nao cung c6 nhieu tarn g u o n g hieu hoc, nhieu n g u o i thay m a u
m u e va n h u n g eau ehuyen cam d p n g ve t i n h nghia thay tro. Co n h i i n g n g u o i
thay da xa k h u a t

la tai nang, nhan each van toa sang cho bao nhieu the'he m a i

sau. Co n h u n g hpe tro do dat, lam quan to n h u n g k h i t r o ve t h a m thay cii n o i
lang que heo lanh v a n le phep, k h i e m n h u o n g n h u n g u o i tro ngay xua...
N g a y nay, t r u y e n t h o n g ton s u trpng dao van dupe tiep n o i , phat h u y . N h a
nuoc, xa h p i l u o n c6 s u quan tam den giao due va d o i song vat chat, t i n h than
cua n g u o i thay. Giao due d u p e coi la quo'c sach: tang ngan saeh giao duc; tang
l u o n g giao v i e n va tich cue t u bo, xay d u n g he thong t r u o n g l o p . Cac gia d i n h
ciang l u o n chii t r p n g den vi^c hpe hanh ciia con em m i n h . K h o n g k h i dan ehii
g i i i p mo'i quan he thay - tro gan g u i , ehan hoa h o n , tao dieu kien de thay g i i i p
tro phat h u y v a i tro chii d p n g t r o n g hoc tap. 6 cap hpe nao, tieng noi ciia thay
giao, CO giao van c6 tac d p n g v 6 ciing Ion den s u h i n h thanh, phat trien nhan
each ciia m o i con n g u o i . N h i e u k h i , hpe tro c6 the t a m su, chia se v o i thay, eo
nhieu dieu k h o n g n o i d u p e v o i cha

va n g u o i than. Phu h u y n h hpe sinh t i n

cay g u i gam cpn e m cho nha t r u o n g va thay c6...
Ben canh do, v a n con nhieu hien t u p n g tieu eye dang tac d p n g k h o n g tot

T r u o n g P T T H D a n lap L u o n g The V i n h , k h i chiic m u n g cac hoc tro t h i do dai
hpe da CO may 161 "cam tac" dang de suy ngam: "Cac em vao dai hpe, thay v u i
. D u y ehiit ban khoan, thoang ngam n g u i - ft em m o n g m u o n vao s u p h a m - A i
se thay thay liie may m u o i ? " . . . M a t khac, su quan t a m ciia n h i e u p h y h u y n h va
hpe sinh con m a n g t i n h thuc d u n g cGng lam gfam nhiet t a m ciia k h o n g i t thay,
CO. K h o n g h i e m hpe t r o cham chi den tham, tang qua thay, c6 t r o n g ngay le
n h u n g lai chenh m a n g , l u o i bieng t r o n g gio hpe. Co n h u n g hpe t r o ra t r u o n g ,
k h i thanh dat k h o n g he n h o den n g u o i thay da tan t u y day do m i n h . Co le, hp
k h o n g biet rSng, chi m p t 161 tham hoi qua dien thoai ciing khien thay, c6 hanh
phiie va yeu nghe h o n . T h a m chf, c6 ca n h u n g hien t u p n g p h u h u y n h hoac hpe
sinh xiie p h a m nang ne den than the va nhan p h a m ciia thay, eo giao... D 6 la
n h i i n g bieu hien hoan toan xa la d o i v o i nep song, nep v a n hoa t r u y e n thong

ciia n g u 6 i Viet N a m .
Nhi>ng bien d o i phvic tap ciia d 6 i song t r o n g xa hpi hien dai ngay cang d o i
hoi m o i c h i i n g ta gop phan g i u g i n , phat h u y t r u y e n t h o n g t o n su t r p n g dao
eua dan tpe va bo sung cho t r u y e n thcYng nay nhii-ng n p i d u n g m o i . Ve phia
nha n u o c va xa h p i . Toi n g h i can eo su quan tam h o n nira de nang cao m i i e
song cho giao vien, dac biet la cac thay, eo giang day 6 v i i n g sau, v i i n g xa. Can
phai CO nhCrng chfnh sach u u tien - k h o n g chi k h i hpe ma ca sau k h i ra t r u 6 n g
de t h u h i i t nhan tai cho cac t r u 6 n g su p h a m . Phai c6 cac the he thay gioi t h i
m o i CO tro gioi; m o i tao da cho " s u hpe" 6 V i ^ t N a m hpi nhap cung the g i o i . Ve
phia gia d i n h , cac bac p h u h u y n h can chii y h o n den viec giao due con em
m i n h thai dp thuc sir ton trpng d o i v o i cac thay giao, c6 giao. M o i hpe sinh
cung can biet the hien tinh cam v o i thay, c6 m p t each chan thanh, d i i n g dan.
Theo toi, t i n h cam do k h o n g the " g o i g h e m " t r o n g m p t bo hoa, m p t chiec
p h o n g bi hay t i i i qua nhan ngay le, tet. Trai lai, no phai dupe the hien t r u o c het

den t r u y e n t h o n g t o n s u t r p n g dao ciia dan tpe. Tien l u o n g n h a n d u p e ehua d i i

o su n g h i e m t i i c t r o n g hpe tap, ren luyen, t u d u o n g ciia n g u 6 i t r o ; 6 thai dp

d a m bao cho n g u o i thay m o t m i i c song t r u n g b i n h . T h u c trang nay khien

quy t r p n g t i n h nghla thay tro. Boi v i , d o i v o l n g u o i thay, n i e m v u i Ion nhat van

k h o n g ft cac thay, c6 phai lam them de k i e m song - v u a m a t d i t h o i gian, sue

la dupe t r u y e n t h u t r i thuc; dupe n h i n thay cac liia hpe tro t r u o n g thanh n h u

lue le ra phai d a n h cho viee giang day, vira l a m suy g i a m h i n h anh n g u o i thay.

n g u o i l a m v u o n d u p e thay cay coi xanh t u o i , d o m hoa ket trai. Yeu k i n h thay,

Day do, c u n g c6 nhi>ng giao vien k h o n g d u n g vung t r u o c " c o n bao t h i t r u o n g "

CO Cling k h o n g chi la biet v a n g 16i ma con phai la say me v o i m o n hpe, khao

da l a m g i a m sut s u t r a n t r p n g ciia xa Upi d o i v o i n g u o i thay... D o n g t h a i m i i c

khat hieu b i e W a n o i theo chf h u o n g , nhan each ciia thayjk

l u o n g thuc te d u p e tao nen su so sanh v o i cac nganh, nghe khac. k h i e n hpe
sinh g i p i c6 t a m If ngai lam nghe day hoc. Chang han, m p t sinh v i e n tPt nghi^p
T r u o n g D a i hpe N g o a i t h u o n g eo the de dang t i m vi^e l a m v o i m u c l u o n g k h o i
d i e m t u ba den n a m t r i ^ u d o n g m p t thang; t r o n g k h i m p t sinh v i e n T r u o n g D a i
hpe Su p h a m ra t r u o n g chi c6 the nhan h o n m p t t r i ^ u d o n g m p t thang. M a eo
h p i t i m vi?c l a m lai k h o khan rat nhieu... Thay V a n N h u C u o n g , H i ^ u t r u o n g

N h i i n g n a m gan day, ben canh nhii-ng thanh t u u , nganh Giao due ciia dat
nuoc c h i i n g ta ciing k h o n g ft hien t u p n g tieu cue. Co n h i i n g thay, eo d u n g tren
buc giang ma k h o n g d a n h cho su nghiep t r o n g n g u 6 i t i n h yeu v a trach n h i e m .
Co nhieu hpe tr6 da k h o n g t i m thay o thay giao, c6 giao eiia m i n h cho d u a tinh
than. Ban than t o i ciing c6 liic huonjcho, Jhalt v p n g v i sy^thieu cong bang, thieu
^ n h i ^ t t i n h ciia m p t vai thay, c6 nppy:,$;t^

iji j | ^ j | | ^ ' j ^ | l ^ - f l j i j f ; ^ f | i'. N h i n lai


con duong hoc tap cua minh, toi cam nhan ro han bao gio het cong cm day d('
ciia thay, c6. Cac thay giao, c6 giao da lang le vugt len bao kho khan ve vni
chat, thi^t thoi ve tinh than de m i f t mai ben trang giao an, say sua ben ta'rr
bang den, tim nguon h ^ h phiic t u nhiing doi mat va guong mat hpc tro.,

Trong lap hpc nao toi ciing thay nhung thay, c6 dugc hpc tro yeu quy, kinh
trpng. Cac thay, c6 da cho chiing toi khong chi tri thuc ma ca niem tin va(
nhOng dieu to't d?p, cao quy, ben vung cua cupc doi. Trong lap 12 ciia toi, C(
deh 6 ban dang k i thi vao cac truong su pham. Moi nguai xuat phat t u nhiint
li do rieng, nhung tat ca giong nhau 6 mpt diem: deu mang trong trai tim minii
hinh anh ciia nhirng thay, c6 ma hp yeu quy, nguang mg. Cac ban ay muon
dugc tro thanh nguai n h u the^ muon tiep noi con duong ciia thay, c6...
N h u vay, d i i 6 thai dai nao, ton su trong dao van la mot truyen thong quv
gia can dugc g i u gin, tiep noi. Dao thay tro c6 the ton tai 6 nhiing trang thai
khac nhau nhung mai mai van la tinh cam d?p de, thieng lieng, khong th{
thieu trong hanh trang tinh than ciia moi con nguai.
(Nguyen Hai Linh, Truong THPT Le Quy Don, Ha Ngi).
^dis63:

Suy nghi ve long dung cam
^di Idm

\y thang truoc, dai bao dua tin ve mot anh thanh nien tay khong san bal
cudp 6 Thanh pho Ho Chi Minh ma khong can gia nhap mot to chuc cong an
hay dan phong nao, ciing khong phai de lay thu lao hay an hu$. H^ng nga)
chiing ta nghe biet dugc c6 nhirng ban tre nhay xuong song ciiu nguoi sSp chet
duo), CO nhung tinh nguy^n vien khong quan ngai gian kho nguy hiem den vocac benh nhan trai phong, vao cac b^nh vi^n truyen nhiem hoac den vdi don^
bao dan tgc mien niii can su giiip da.... Va chiing ta ggi hg la nhung ngudi cc
long dung cam.
Vay'the nao la long dung cam? Tai sao t u xua den nay con ngudi ludn dt
cao va keu ggi long dung cam? Toi hieu ve long dung cam chi'nh tir nhCrng sis
vi^c nhdibe ma toi chiing kieh trong cugc song hSng ngay vdi nhiing ngudi
than yeu riha't.
Von la nigt c6 be nhiit nhat yeu duoi, khong it Ian toi tung dau kho vi tinh
each "Irdi sinh" nay ciia minh. Cdn nhd, hoi be toi sg nhieu thii lam, nao so

chugt, sg gian, sg doi, sg nhen, sg den ca may con td vd hay bay vao gdc nha
toi xay td... Den bay gid toi van cdn rat sg ma, sg toi. Anh trai toi hay cudi gieu
toi la do nhat nhu cay ngay, do thd de, do mi't udt... Cdn m? toi thi cudi khich
1?: "Con phai dung cam len chii"! Dan dan, Idn len toi ngay c^ng nhan thay

neu thieu can dam, con ngudi ta se rat kho song. M? toi chinh la tain guong
dau tien cho toi soi de thay long diing cam ciia con ngudi. Mac du m? toi
khong phai trai qua chien tranh. Me khong phai la cd giao lien, cd thanh nien
xung phong m d dudng cho chj ciiu thuong bang minh qua mua bom bao dan
gdp phan lam nen cugc song hda binh hdm nay. M? chi la mgt ngudi phu n i i
nong dan binh thudng, sdm tdi mi?t mai cong vi^c gia dinh, ddng ang. M? Igi
rugng sau khi mua lu tran ve miia gat, nude ngap ngang lung, bat chap nhung
con vat ma tdi thudng kinh hai nhu dia, vat, ran, ret, m? co siic day thuyen liia
tdi nha. M? khong khde IMm ma van co day them vai thuyen liia niia giiip bac
hang xdm gia yeu neo dan du m? da ret run cam cap. Cd Ian giua dem mua
Idn, nghe tieng ngudi keu ciiu ngoai muong, m^ khong quan ngai sain chdp,
lao ra khai ciia. M? bao: "Thay ngudi can giiip, sue minh co giiip dugc ma
khong giiip la "phai t d i " . Va tdi nghi me chinh la ngudi diing cam nhat. Cd
giao tdi thudng khuyen nhirng ban trot mac Idi hay diing cam nh^n Idi. Mgt
ban nam thugc loai "ca bi?t" trong Idp tdi, mgt Ian viet bay len tudng, nhung
cd giao lai tudng thii pham la ban khac va sap sua dua hinh thiic ki luat cho
b?n do. Ban "ca biet" cd the im lang nhung cudi ciing da dam noi ra su that,
nhan loi cua minh. Ca lop tdi bat dau nhin ban "ca bi^t" bang con mat khac,
"khong ca bi^t" niia. Mgt anh thanh nien tay khdng bat song bgn cudp giat
ngoai phd, lay lai do dac ma khdng sg chiing tra thii. Mgt cau be dam nhay
xud'ng song ciiu ngudi sap chet dudi... trong cugc song hang ngay, chiing ta cd
the dugc chiing kien nhieu hanh ddng sang ngdi Idng dung cam nhu the. Ldng
diing cam cang bgc 16 rd han khi con ngudi bi day vao nhiing hoan canh dac
biet bat thudng. Do la tam guang quen minh hi sinh cho cugc chien tranh
gianh ddc lap dan tgc, t u do dan tgc ciia cac the he anh hiing dat Vift, tir Tran

Binh Trgng cho den Nguyen Trung True, Le Van Tam, Nguyen Van Troi, Tran
Van On, N g u y i n Thai Binh... Do cdn la nhirng con ngudi s i n sang xa than v i
cong l i , luang tri va nghf thuat di#n anh the gidi da tai hi^n lai trong hinh
tugng thanh tra Ka-ta-nhi-a mgt minh chd'ng lai ma-phi-a bat chap cai chet
dem ngay rinh rgp. Tir nhd den Idn, tat ca nhirng con ngudi va hanh dgng do
chinh la hif n than ciia ldng diing cam.
N h u vay, cd the hieu ldng dung cam la dam song manh me, khdng sg kho
khan gian kho, khdng sg chet, dam hi sinh vi muc dich ciia minh, dugc khdng?
Cd the noi nhirng ngudi linh danh thue cho quan ddi M i dem than lam bia do
dan hdng xam Ian dat nude khac la cd ldng dGng cam dugc khdng? Hay nhirng
ke danh bom t u sat phuc vu cho mgt vai td ehiie khiing b d tren the gidi ciing
the hien ldng dung cam? Phai chang nhdm phi cdng cam tir lai may bay dam
sap tda thap ddi d N i u - Ode ngay 11 thang 9 nam 2001 la nhirng ngudi dung


cam nhat the gioi? Toi k h o n g cho rang khai niem long d u n g cam m o r o n g den

^ich, anh khong lam duoc gi ca. Anh ciing khong lam dugc cai gi vT dai neu nhu

vay. A n h t r a i toi cung la mgt chang trai day nam tinh, rat d u n g cam, k h i d i dau

dich tam

muc

thuang".

CO anh d i cung la toi hoan toan yen tam. Co m o t Ian, n h o m ban cung l o p ciia

Cau n o i ciia o n g de cap den t i n h "myc d i c h " ciia m o i cong vi?c, m o i boat

anh thach d o nhau ve l o n g d u n g cam, thtr xem ai d u n g cam nhat. D i e u ki^n

dong ciia con n g u o i . Con n g u o i phai c6 muc dich song. M u c d i c h song tot d?p

cua cupc t h i d u n g cam la b o i qua song H o n g vao liic sang s d m t i n h m o chua ro

la n g u o n d g n g vien con n g u o i phan dau de dat d u g c ket qua tot d?p h o n , song

m a t n g u o i . Bon n g u o i " d a m " thi trong do c6 ca anh trai toi da suyt mat m?ng
neu k h o n g m a y m a n d u g c m o t bac thuyen chai cuu k i p . C h i sot lai m o t n g u o i
"hen n h a t " k h o n g d a m tham d u t h i k h o n g gay nen phien ha. Ban c6 cho rang
bon n g u o i thanh nien do d i i n g cam khong? Theo toi, nen goi ho la bon " l i e u
than ngoc n g h e c h " t h i d i i n g hon. Toi k h o n g c6 long d i i n g cam t r o n g n h i r n g
hanh d p n g v 6 nghia If n h u vay. L o n g d u n g cam k h o n g chi c6 nghTa la k h o n g
so kho, k h o n g so chet ma no con gan v o i muc dich tot d?p, y nghIa cao ca. Long
d u n g cam to't dep k h i nho c6 no, con n g u o i c6 d i i y chi v u o n len v u o t m o i gian
kho, thir thach de khang d i n h pham gia, nang luc cua ban than. L o n g d u n g cam
cao ca k h i nho c6 no, con n g u o i d a m quen m i n h v i viec nghia, d a m h i sinh tinh
mang v i su song con cua dat nude, cua n g u o i than cung n h u d o n g bao, dong
doi. N h u the^ long d i i n g cam luon gan lien v o i y thiirc ve nhan each, p h a m gia
lam n g u o i . L o n g d u n g cam con d i lien v o i tinh yeu t h u o n g , due v i tha, k h i ay, no
thuc su cam hoa con n g u o i . Long d i i n g cam xa la v o i su yeu hen, bac nhugc,
khong d a m d o i mat v o i thir thach cung n h u nhirng thoi h u tat xau.
Cuoc song l u o n day n h i i n g bat trhc, thir thach. M o i khoanh khac song la
m o i khoanh khSc v u o t len noi so hai, s u yeu d u o i cua chinh m i n h . Va m o i k h i
phai doi mat v o i n h i i n g s u that k h o n g m o n g m u o n , toi lai t u n h u v o i chinh
m i n h : Can d a m len! V i can d a m la coi n g u o n ciia cai d^p!

hiixi ich h o n t r o n g xa h o i . N h a n xet tren cua D i d o r o hoan toan c h i n h xac. N o se

h u o n g m g i suy n g h l , hanh dong, tap t r u n g y chi, nghj luc ciia con n g u o i de dat
dugc yeu cau da dat ra.
" M u c d i c h " la k i m chi nam cua con n g u o i cho nen con n g u o i k h o n g the
song, lam v i f c ma k h o n g c6 "muc d i c h " nao ca.
Con n g u o i c6 t r i tu? soi sang nen t h u o n g dat ra yeu cau cu the truoc m o i
vi?c l a m hay con ggi la muc tieu hanh d o n g va t r i t u ^ chi pho'i m g i suy nght.
Loai n g u o i t h u o n g d i i n g l i t r i de phan biet d i i n g sai, nen hay k h o n g nen k h i
hanh d o n g . H a n h d o n g thieu muc dich t h u o n g k h o n g c6 h i ^ u qua. T r u o c k h i
lam m o t viec gi, con n g u o i t h u o n g dat ra "muc d i c h " ay. Tir t r u o c t o i nay, da c6
bao nhieu nha bac hgc nghien c i i u , t i m toi, sang tao tren m g i l i n h v u c de dem
lai n h i i n g ket qua tot dep nhat, n h a m muc dich cai thien d o i song con n g u o i .
"Muc d i c h " se m o ra p h u o n g h u o n g , d i n dii m g i boat d o n g cua con n g u o i .
Co "muc d i c h " con n g u o i m o i c6 d g n g l y c thiic day t r o n g cong v i f c, c6 n i e m
v u i va n i e m t i n vao viec m i n h lam. N g u g c lai, neu k h o n g c6 "muc dich", con
n g u o i se t r o nen t h u dgng, bac n h u g c va v6 d u n g , cugc d o i m a t het y nghia.
The nao la "muc dich tam thuong"? M o t ke chi n g h l den q u y e n I g i cua ca
nhan, l a m g i c u n g chi n h a m dat ket qua cho ca nhan m i n h , cho gia d i n h m i n h
ma k h o n g n g h i den q u y e n I g i cua n h i i n g n g u o i x u n g quanh t h i "muc d i c h " ay
la "muc d i c h " t a m t h u o n g , ich k i . Cach song cua n g u o i d o k h o n g c6 ich cho


khong

c6 muc

dich, anh

khong

lam

duoc gi ca. Anh

ding

khong Idm duoc cai gi vi dai neu nhu muc dich tam thubmg" (Didaro).
E m hieu cau noi tren n h u the nao? C a u noi da ggi cho em nhirng suy
nghi gi ve quan ni^m song cua ban than h i f n nay?

cgng d o n g . Ben canh do, k h o n g it n g u o i song c6 muc d i c h cao t h u g n g tot d?p.
H g la n h i i n g con n g u o i c6 ich cho xa h g i , gia d i n h va suo't d o i cong hien cho
dan, cho dat nuoc, k h o n g m a n g g i den ban than. H g san sang h i sinh tat ca de
dat nuoc ngay cang giau dep, nhan dan ngay cang sung sudng.
D g n g CO nao thiic day h g lam vi^c quen m i n h neu k h o n g p h a i la "muc d i c h "

T r o n g xa hoi c6 n g u o i cong thanh danh toai, cung c6 ke suot d o i lao dao,
Ian dan chang lam nen chuyen gi dang ke. Co n g u o i song k h o n g he ban khoan
ve muc dich song, tua n h u con tau ra bien k h o n g xac d j n h h u o n g d i , song
k h o n g biet ai, chet cMng

ai hay. Lai c6 n g u o i y do thi ra't Ion m a s u nghiep rat

nho. C h u y e n thanh cong hay that bai do rat nhieu n g u y e n n h a n tao nen, trong
do chu yeu la t i n h "muc dich". V i vay D i d o r o da nhan xet: "Neu khong cd muc

d?p de va cao thugng? N h u vay, "muc d i c h " cao t h u g n g c h i n h la n g g n duoc
chi d u o n g , la n g u o n sue m a n h d g n g vien con n g u o i tap t r u n g y chi, n g h i luc
va t r i tue de thuc h i e n tot m g i cong vi^c. N h o c6 "muc d i c h " I o n va t i n h than
lam viec k h o n g met m o i ma cac nha khoa hgc da sang tao ra bao nhieu cong

t r l n h VI dai cho n h a n loai.
T h u c te Ijch sir cho thay n h i i n g ten t u o i l u u danh m u o n d o i deu la n h i i n g
;|xguai CO "muc d i c h " song Ion lao, cao ca. H a i Ba T r u n g , Ba T r i $ u , T r a n H u n g


Ullll llUliy lUygll III! u n nyu l U I I , igp t. nym luyii A U iiyi - - e g AUUH JUUII

D^io, Le L g i , N g u y e n Trai, Q u a n g T r u n g , H o C h i M i n h . . . cung c h u n g m p t khat
v p n g : bao

To quo'c, d a n h d u o i ngoai xam, gianh chu q u y e n dpc lap, t u do

thieng lieng cho d a n toe. C o n g lao to Ion cua cac v i anh h i i n g do d o i d o i d u g c
nhan d a n ca t y n g va g h i nho.
T r o n g hoan canh d o i m o i h i ^ n nay, cac v i lanh dao D a n g va N h a n u a c ta
ngay d e m t r a n tra, t i m d u o n g d i d i i n g dan nhat de k h o i phuc va phat trien
k i n h te^ nang cao m u c song cho nhan dan, xay d u n g m o t dat n u a c Viet N a m
giau m a n h n h u Bac H o hang m o n g muo'n. D o la "muc d i c h " tot dep. " M u c
d i c h " d o da tao ra sue bat m a i cho toan dan tpc. N h a n dan ta b u o c dau da gat
hai dupe nhieu thanh cong dang ke.
La thanh v i e n con n h o t u o i t r o n g gia d i n h va xa h p i , d u p e cha m? cho cap
saeh den t r u o n g , l i f u c6 ai dat eau h o i : "Hpc de l a m g i " hay khong? N e u c h i i n g
ta xac d i n h k h o n g d i i n g t h i de n h y t chi nan l o n g k h i gap k h o khan t r o n g hpc
tap. Qua t r i n h hpc tir l o p 1 den l o p 12 phai la qua t r i n h ren l u y ^ n pha'n dau
k h o n g m^t m o i cua n g u o i hpc sinh. Vay hpc de l a m gi? H p c de ngay m a i buoc
vao d o i CO m p t v o n k i e n thuc to'i thieu de "lam n g u o i " . H p c de hieu dupe dieu
hay le phai. H p c de k h i t r o thanh c6 the l a m vi^c t u n u o i m i n h , g i i i p gia d i n h
va g i i i p d o i .
N h u n g m u c dich tot dep cua m o i n g u o i khong phai t u nhien ma c6. N o la ket
qua cua m p t qua t r i n h ren l u y ^ n va pha'n dau lau dai cua m o i ca nhan. O l u a t u o i

hpc sinh c h i i n g ta, m y c dich cao d?p khong phai la cai g i xa xoi, kho dat t o i .
C h i i n g ta can c6 nhan thiic d i i n g dan: hpc tap la de nang cao t r i n h d p hieu biet,
nam v i r n g khoa hpc k l thuat, sau nay d i i n g nhCing t r i thiic da hpc dupe de phue
v y d o n g bao. To quoc. Viec hpc tap eiia chiing ta horn nay se quyet d i n h t u o n g
lai ciia dat n u a c ngay mai. N h u vay chiing ta da c6 dupe m u c dich tot dep.
'Bdi s6 5: T r i n h bay y k i e n ve cau n g a n ngvt H i L a p : "Cdi re cua hgc
thi cay dang nhttng qua cua no thi nggt
^di

ho^c tna r p n g , dao sau h o n n h u n g kien thu-c d o . "Cai r l d a n g cay" ciia hpc
hanh la n h i m g k h o khan, t r a ngai m a con n g u o i ta vap p h a i k h i bat d a u tiep
c^n v d i n h i i n g n g u o n t r i thiic m o i . C o n "cai qua ngpt ngao" a i a no la n h i i n g
thanh cong ta gat hai dupe sau m p t quang d u o n g d a i rang cong hpc tap. De c6
the hieu ro h o n cau ngan ngir tren, c h i i n g ta hay t u o n g t u p n g cay m u o n d i r n g
v i i n g t h i re cay phai b a m sau t i r n g chiee re nho x u o n g l o n g dat, n h u n g de eo
dupe m p t chiee re to va chac khoe n h u the t h i k h o n g he d a n gian. Tit d o ta c6
the hieu d u p e y nghia ciia cau ngan ngir nay la: neu c h i i n g ta eo eo' gang, eo
quyet tarn v u p t qua m p i k h o k h a n de hpc tap t h i c h i i n g ta se t h u dupe n h i i n g
ket qua m i m a n n h u m o n g d p i .

>;

Thanh qua l u o n k h i e n n g u o i ta khao khat n h u n g m u o n v o i t a i no, ta phai
trai qua rat n h i e u dang cay. Qua t r i n h hpc hanh c i i n g the, con d u a n g d i cua
hpc van k h o n g bao g i o rai hoa hong. Boi k h i d i i n g truoc m p t be kien thiic bao
la, v6 tan, con n g u o i ta de b i choang ngpp, r u n so. Roi k h i tiep can v o i tirng
phan kien t h i i c m a i me hoan toan, eon n g u o i de b i nan chi b a i k h o n g phai c i i
hpc, dpc la n h o dupe, ap d u n g lai cang kho. Liie nay p h u a n g phap hpc la m p t
V} ciiu t i n h , t u t h a n m o i n g u o i phai t i m cho m i n h m p t p h u a n g p h a p hpc thich
hpp v o i so t r u o n g , hoan eanh, t r i n h a va ea kha nang t u d u y eiia m i n h . D o la

mpt qua t r i n h dai, m o n m o i t i m t o i , sang tao, t h a m khao n h i e u n g u o n de r i i t ra
mpt p h u a n g phap to'i u u cho m i n h . Co nhieu n g u o i den day r o i phai lac l o i
nhieu Ian m a i t i m dupe d u o n g ra. Roi sau do, n a m d u p e p h u a n g phap, ta con
ca m p t qua t r i n h ren l u y ^ n , pha'n dau t i m va tiep t h u kien thiic. Ben eanh do de
CO dupe t r p n v ? n kien thiic t h i ta phai trai qua qua t r i n h k i e m c h i i n g , sang Ipc
lai cai can thiet, t o n g h o p hoae phan chia theo chuyen nganh de n a m v i i n g kien
thiic m o i ap d u n g d u p e no. Qua that qua t r i n h hpc tap, tiep t h u kien thiic la
khong he de dang, da eo biet bao nhieu n g u o i nan chi ma bo cupe.

hdnh

ngdo".
Idm

C h i n h n h i i n g liic k h o khan, nan chi n h u the^ con n g u o i ta m o i n g h i den
" n h i i n g thanh qua n g p t ngao" de l a m d p n g luc tiep tyc v u a n len t r o n g cupe
song. N h u n g n o i n h u the cung k h o n g c6 nghia la vi^e hpc tap, tiep t h u kien
thiic la m p t vi^c k h o khan va n h a m ehan m a ngupe Igi v i f c tiep t h u kien thiic

H p c la qua t r i n h ca d a i pha'n dau ma be hpc la v 6 tan nen Le n i n da n o i :

CO m p t siic h i i t k i la, k h i con n g u o i ta biet cai nay, se khao khat m u o n biet them

"Hpc, hpc nira, hpc m a i " . N h u n g k h o n g phai eii m u o n hpc t h i c6 the thanh tai

cai nira hoae sau h o n nira ve van de do. Cho nen cang hpc, con n g u o i ta se

ngay dupe m a t r u d e het phai vat Ipn v a i m u o n van k h o k h a n ban dau t h i t u t u ,

kham pha ra nhieu dieu m o i me hon, hap dan va l o i cuon nhieu h o n nira,

ta m o i CO the hpc len cao n u a va gat hai dupe nhieu thanh qua h o n . C h i n g the

l^ie'n l u p n g kien t h i i c t h u d u p e ngay cang Ian d a n l a m ta hieu biet h o n . D o n g

ma ngan n g i i H i L^p da c6 cau: "Cdi re cm hoc hdnh thi cay dang nhimg qua cua

thoi, hpc la qua t r i n h tieh l i i y k i n h nghiem, la s u ehuan b i h a n h trang cho m o i

no thi nggt ngdo ".

f^gudi b u a c vao d o i , d o i m a t v o i k h o khan cua cupe d a i . K i e n t h i i c va k i n h

H p c hanh la qua t r i n h ta tich l i i y , tiep thu kien thiic, k i n h n g h i f m ciia biet

"^ghif m cang nhieu, eon n g u o i ta se cang thanh cong h o n . K i e n thiic la m p t be

bao the h? d i t r u o c de lai, bien no thanh ciia m i n h r o i ap d u n g vao thuc tien

bao la rpng Ion, k h o n g bao g i o c6 d i n h nghia " d u " d o i v d i vi^c hpc, c h i i n g ta cd


the hpc a bat c i i n g u o i nao, bat cu m p t ITnh v u c nao t r o n g cuoc song d a y mau

^di

sac nay. T r o n g xa h p i con n g u o i la nhan to quyet d i n h cho s u phat trien, con

s6 6: A n h (chi) suy nghl gi ve cau noi sau day cua Nguyen B a Hoc:
"Duong di kho khong kho vi ngdn song each nui ma kho vi long

n g u o i cang tai hoa, dat n u o c cang phat trien. N h a t Ban la m o t v i d u : sau de nhj

nguoi

ngai nui e song".

t h e c h i e n , N h a t la m o t n u o c b i chien tranh tan pha nang ne, nhan d a n b i nhieu

^

<8di Idm

tham hpa de dpa, dat n u o c ngap chim trong suy thoai n h u n g d e n sau nam

D u p e sinh ra tren d o i la m p t d i e m phiic doi v o i m o i con n g u o i . The n h u n g

1952, N h a t da v u o n len nhanh chong thanh m o t sieu c u o n g k i n h te d o da chu
t r o n g dau t u vao giao due, phat trien con n g u o i , coi con n g u o i la nhan to' quyet

de ton tai va song cho d i i n g nghia, con n g u o i l u o n phan d a u de thuc s u "thanh

d j n h t u o n g lai va k h u y e n khich cho gjao due phat trien.

n g u o i " la ca m p t qua t r i n h dau tranh. De n o i ve m p t quan n i e m song can phai
CO nghj luc, y chi, N g u y e n Ba Hpc eo m p t diie ket that hay: "Diivng

6 V i ^ t N a m va cung n h u tren the g i o i , c6 biet bao tarn g u o n g hoc tap can

kho VI ngan song each nui ma kho vi long nguoi ngai nui e song".

cu, d o n g g o p sue m i n h vao s u thay d o i va phat trien ciia n u o c m i n h va cua ca

di kho khong
,

nhan loai. 6 V i ^ t N a m ta, Bac H o la m p t t a m g u o n g sang: Bac da b o n ba ra

Cau n o i da m o ra cho ta suy n g h i ve n g h i l u c song. Ne'u ta xem cupe d o i

nuoc ngoai hoe tap may m u o i n a m t r o i nhoe nhan n?di t i m ra l o i d i cho dan toe

nay la m p t eon d u o n g dai t h i n h i i n g kho khan t h u thach se la nhOng ngpn n i i i

Viet N a m thoat k h o i kiep lam than. Roi, Tran D a i N g h i a eiing hoc tap 6 nuoc

cao, n h u n g con song dai bat buoe chiing ta phai v u p t qua. N h u n g d u cho song

ngoai r o i ve Vi?t N a m , ap d u n g dupe n h & n g dieu da hoe them v o i n h u n g sang

CO dai, n i i i co cao t h i k h i con n g u o i co y chi, nghj luc song thi chae chan se v u p t

tao m a i cua c h i n h m i n h , da che tao dupe d a n t a m xa, g o p p h a n b a n r o i may

qua dupe. Ta co the hieu n g h i luc song la n h i i n g co gang quyet t a m v u p t qua

bay eiia giac, l a m n e n m p t D i e n Bien P h i i tren k h o n g l u n g lay n a m chau. Sau

n h i i n g t h u thach truoe mat. Trai l a i , k h i c h i i n g ta l a m m p t cong viec t u y la

nhieu n a m hpc tap, t i m t o i va nghien c u u Edison da sang tao ra dupe b o n g den

khong-kho k h a n n h u n g v o i b a n chat lo sp that bai t h i cong viec d o se k h o n g d i

day toe d a u tien tren the g i o i - l a m nen buoe ngoat t r o n g lich s u v a n m i n h

den thanh cong. CQng n h u cau n o i ciia C h i i tjch H o C h i M i n h " K h o n g co viec

nhan loai. R o i ca n h i r n g t h i i khoa d a i hoc den tir nhii'ng m i e n que ngheo kho,

gi kho; C h i sp l o n g k h o n g ben; Dao n i i i va lap bien; Q u y e t chi at l a m nen".

an con k h o n g d u n o n h u n g n h o quyet tam, y chi nghj luc, hp da l a m nen dieu

N h u vay, ta co the thay dupe cau n o i eiia N g u y e n Ba H p c la hoan toan

k l dieu ma k h o n g he d o loi cho hoan canh.

d i i n g . N g h j l u c song la m p t t r o n g so' nhi>ng eon d u o n g n h a n h nhat d a n den

Ben canh n h i i n g t a m g u o n g sang n g o i do, c6 n h i f n g n g u o i c h i m o i k h o

thanh cong eiia m o i n g u o i . C o n d u o n g se k h o n g l a m p h u l o n g n h i r n g n g u o i

khan b u o e d a u da n a n chi, b u o n g x u o i . Hoac c6 n h u n g n g u o i k h o n g chiu t i m

biet v u o n l e n t r o n g cupe song. N g u o i co n g h i l y e se t i m dupe eon d u o n g d i

toi, nghien c u u tiep t h u kien thuc m o i ma chi "ha m i e n g cho sung", hoac co

den thanh cong d i i la eon d u o n g d o chong gai, k h o khan. M o i n g u o i se co m p t

"hpc vet" cho n h o de d o i p h o v o i thay co, de chay theo d i e m so d a n d e n eon

con d u o n g d o i eiia rieng m i n h n h u n g d i e m chung la tat ca m p i con d u o n g deu

n g u o i k h o n g co kien thuc that, k h o n g eo thuc hpc. N h u n g n g u o i nay ra d o i

CO nhi>ng liic len, liie xuong, liic em dem, liic kho khan. C h i i n g ta phai l u o n san

k h o n g nhij-ng k h o n g thanh cong m a rat de t r o thanh ganh nang cho xa h o i .

sang d o i m a t v o i n h u n g gian n a n ay. Tat ca n h i r n g k h o k h a n se k h o n g la v a n

Vay nen, ehiing ta phai biet t u giac hpc la tren het. Dae biet la n h i r n g n g u o i

de to Ion ne'u ta b i n h t i n h suy n g h i va co d u quyet t a m de v u p t qua no. Tir cupe

con n g o i tren ghe n h a t r u o n g can phai y thuc dupe t a m quan t r p n g eiia s u t u

song thuc te ta co the thay n h i r n g gia d i n h kho k h a n sau m p t t h o i gian l a m viec

giac t r o n g hpc tap. C h u n g ta cang phai biet t i m toi nhieu n g u o n kien thuc hon

vat va, CO gang danh d u m , co n g h i l u c de v u p t qua n h i r n g gian k h o truoe mat

de tich l i j y , t i m d u p e m p t p h u o n g phap t o i u u nhat cho rieng m i n h . Phai hpc

thi sau m p t t h o i gian cupe song se m a n g lai cho hp n h u n g thanh cong. C u n g co

m p i liic, m p i n o i , k h o n g chi t u sach v 6 ma con t u n h u n g n g u o i x u n g quanh ta,

the lay v i d u tir t r o n g ghe nha t r u o n g , m p t hpc sinh co k h a nang tiep t h u bai

boi bat c u n g u o i nao cung eo cai hay de ta hpc h o i . Co the^ v o n song cua c h i i n g

kem n h u n g k h i n g u o i hpc sinh ay co nghi luc de quyet tam cham chi hpc tap

ta m o i r p n g , kien thiie c h i i n g ta m o i p h o n g p h i i , t i n h than chving ta m o i v u n g

thi ket q u a se dupe cai thien. N h u v a y ta thay dupe t a m quan t r p n g cua n g h i

vang de t h a n h qua c h i i n g ta dat dupe cang m a n n g u y ^ n h o n . C h i n h v i vay,

lire song d o i v o i n h i r n g ai m u o n d i den dupe thanh cong. C o n d u o n g H o C h i

k h o n g bao g i o dupe n a n chi, hay co gSng phan dau het m i n h , c h i i n g ta se thay

M i n h d i d e n giai p h o n g d a n tpc qua k h o n g de dang. Che'Lan V i e n tirng d i m g

kha nang eiia m i n h la v o han, k h o n g gi la k h o n g the dat dupe.

h i n h a n h "vien gach h o n g " m a Bac da suoi a m ca m p t m i i a dong. D o m o i chi la

D a n g N g u y i n M i n h T r a n g - THPT chuyen Trdn Dai Nghia

mpt t r o n g cai k h o ve thieu t h o n v ^ t chat t h u o n g ngay m a Bac phai trai qua. De
&^

2S.

giac ngp nhung tri thuc hai ngoai, thau dat dugc tvr tuong giai phong dan tQC
cua Bac ma ho trg cung la mpt van de. Xay dung dugc co so Dang phai trai qua
muon van kho khan; tim kiem vu khi; tranh thii su ung ho quo'c t e . . . Do la
nhung chang duang Bac da trai qua. Nhiing nam thang tu day, song va hoat
dpng trong vong bi mat. Sau nay gianh dugc hoa binh, con duong Bac phai
tie'p tuc la lam cho dan no am... Oi, biet bao la kho khan. Vay ma Bac da mang
lai cho dan toe ta anh sang t u do. Neu khong c6 nhung ban ITnh phi thuong,
mot tri tue vugt bac va tarn long thuong dan sau nang, thu hoi lam sao vugt
qua con duong ay? Boi vay, khi roi to quoc ra di tim duang cuu nuac, Bac chi
CO moi minh trong lang le, nhung khi nam xuong, da c6 hang van, hang van
trai tim cua dong bao huang ve Ha Npi, huong ve Bac ma roi 1? tiec thuang.
Hang ngay, ta van thay nhiing nguoi m? ngheo tan tao nuoi con. Dau cho con
hp tirng buoc Ian len trong tung chen cam co han, nhung van dupe den tmong
tu ganh hang rong ciia me. Dieu do, ta da timg dupe nghe, dupe thay tren cae
phuang tien truyen thong dai chiing. Nhimg doi vai gay go va ganh hang com
coi, hp van day nghj luc va khat vpng huang con den con duong tuoi sang vai
nhimg thiet tha cao dep. Ngay ngay, ta van thay biet bao nguoi tat nguyen rong
ruoi tren khap neo duang. Hp muu sinh chan chinh va triu nang trong tung
buoc chan so phan ma luong thien. Hp da song bang nghj luc phi thuang.
Nhung trong thuc te khong phai ai cung co du nghj luc de vupt qua thu
thach. Do la nhung con nguoi dang che trach. That bai khong phai la mat tat
ca, khi chiing ta that bai thi phai co' gang dung day. Chinh nghi luc song giiip
chving ta dung day. Nhung ngay nay khi gap phai thu thach, nhieu nguoi da
chpn each buong xuoi thay v i eo gang dung len. Mpt loai nguoi khae trong xa
hpi ngay nay la ehua lam vi#c da sp that bai v i nhirng kho khan ma cong vi$c
dat ra. Duang doi se cang chong gai neu nhung ai nghi rang kho khan se
khong vupt qua dupe. Chung ta eu thu mpt Ian buoc qua nhiing thu thach, doi
mat vai kho khan thi chae chan chiing ta se vupt qua dupe v i nghi luc se lam

nen tat ca. Ngay tit khi con ngoi tren ghe nha truang, moi hpc sinh can ren

ca "nghi luc song se mo ra cho chiing ta nhCing con duong d i den thanh cong".
La thanh nien, song khong co muc dich, khong co l i tuang, khat vpng va dac
bi^t khong CO nghi luc vuon len thi qua that ho then biet bao!.
^
^di s6 7: Suy nghi ciia anh (chj) ve nghla cvt cao d^p "Id Idnh dutn Id rdch"
trong cuQC song.
<^di Idm
Doan ket, tuang than tuang ai la mpt tinh cam dac bi?t va noi bat trong
nhan sinh tuong quan ciia moi con nguoi Viet Nam xua va nay. Nho vay ma
dan tpc ta da vupt qua biet bao nhieu kho khan, thir thach, thien tai, djch b§nh...
dung viing vang giira nam chau, bori be. Da co rat nhieu cau ea dao, tuc ngii
trong kho tang ca dao, tuc ngii ciia dan tpc de cap den van de nay. Cau tuc ngii
"la lanh diim la rach" la mpt trong so do. Cau tuc ngu- tren cho ta thay bai hpc
lam nguoi, phan anh moi quan h^ tinh cam dam da giiia nguai vai nguoi.
Nghia den eua cau tuc ngij' phan anh mpt hi^n tupng rat doi binh thuang
trong sinh hoat hang ngay ciia nhan dan ta. Do la vi^c diing la de goi hang,
ngay xua thi la thong dung dupe dimg de goi mpi thu. Khi la bi rach thi nguoi
ta se lay mpt tarn la khae bao bpc ben ngoai cho them phan chae chan. Nhung
khong chi vay, hinh anh "la lanh", "la rach" 6 day mang y nghia tupng trung
cho con nguai chiing ta trong nhiing hoan canh, thoi diem khae nhau. "La
lanh" la con nguoi liic yen on, thuan Ipi, giau co. Con ngupe lai "la rach" la con
nguai liie sa co, that the, ngheo kho. Bang 161 noi tupng trung dimg hinh anh
cu the va gian di, cau tuc ngii ngu y khuyen chung ta nen biet chia se, giiip do,
cam thong, xot thuong nhiing nguoi bj roi vao canh ngp ciing quan, co don.
Cau tuc ngir da the hien moi quan h |
dan ta tir xua den nay trong xa hpi. Doan
truyen thong tot d^p dang t u hao cua dan
kho tang ca dao, tuc ngit con rat nhieu cau

Nhieu dieu phu lay gid gucmg

luyfn cho minh nhung k i nang song can thie't. Dae bi^t la nghj lye song, each

Nguai chung mot mac thi thuang nhau cung

tot nhat de vupt qua kho khan va la mpt trong nhiing huang di nhanh nhat
dan den thanh cong. Ben canh do, gia dinh cung phai tao dieu kien de moi ca
nhan doi mat vai nhCrng thu thach va va cham trong eupe song. De moi ca

tinh cam tot dep dam da cua nhan
ket, tuong than tuang ai von la mpt
toe ta. Ngoai cau tuc ngir tren, trong
tuang t y nhu the:

Hay
Mot con ngua dau, cd tdu bo c6.

,

nhan t u hoan thien minh han, ren luyen dupe tinh t u lap va y chi thep de doi
mat voi mpi kho khan.
Con nhimg ai ehua bao gio doi mat voi kho khan thi phai t u minh ren luy^n
cho minh eo mpt y thuc vuan len va vupt qua thu thach. N h u vay, tren duang
dai day gian nan thir thach, moi nguai phai eo nghi luc song de vupt qua tat

Cae cau tren deu khuyen nhu ta: He la dong bao thi nen doan ket, hpp tac
chat che voi nhau tren tinh than tuong than tuong ai, khong nen tha a, ngoanh
nriat, quay lung trxroc noi bat hanh cua nguoi khae, ma trai lai, phai luon luon

quan tam, giiip do, diim bpc, che cho nguoi kho khan, that the. Nhiing nguai


mm

luyii «u iiyi • • u

Auuirjooir

giau CO nen t h u a n g yeu, g i u p d o cho n h u n g n g u o i ngheo kho, nha't la n h i r n g

^di so 8: K e ve m p t c h u y e n d i da d e m l a i cho anh (chi) n h i e u cam xtic

k h i hp gap hoan nan, tai u o n g . N h u n g n g u o i c6 dja v i cao t r o n g xa hgi nen tao
dieu kien g i u p d o quan c h i i n g d u o c song m o t d o i song am no, hanh phiic.
D u n g n h u t i n h than cua n g u o i xua da t u n g k h u y e n day:
',; in -^'i'i'
'

'" ,#

Thay ai doi rach thi thuang

• f

Ret thudtig cho mac, doi thuang cho an.

T r o n g d o i song xa hoi, hoan canh con n g u o i de thay d o i tha't t h u o n g , k h i
thanh cong k h i that bai, k h i d u o c k h i mat, k h i giau c6 k h i ngheo kho. V i the
t i n h than t u o n g than t u o n g ai g i u p cho xa hoi tranh d u o c m a m m o h g chia re,

x u n g dot, xay d u n g dug-c t i n h doan ket, t u o n g than t u o n g ai. D i e u do cho thay
rang long nhan ai hay t i n h cam nhan dao chinh la m o t p h a m chat tot dep ma
m o i ca n h a n can phai c6 de lay do l a m nen tang xay d u n g nen m o t xa h p i b i n h
dang, than ai, hoa b i n h , o n d i n h . C u n g phai nhan ra rang t h o o t r u o c noi dau,
bat hanh cua n g u o i khac la m o t thoi xau, m o t thai do ich k i , v 6 l u o n g tam.
T r o n g d o i song con nhieu kho khan cua xa hoi ta hien nay, h o n liic nao het,
long nhan ai, t i n h cam t h u o n g yeu, d u m boc Ian nhau, phai d u o c nang len
thanh y t h i i c t u giac t r o n g m o i con n g u o i chiing ta.
Cau tuc n g u nay da d u o c tiep noi bao d o i trong cac the he n g u o i Viet k h l n g
d j n h t r u y e n t h o n g cao q u y t r o n g dao l i lam n g u o i cua dan tpc ta. C h i n h n h o s u
doan ke't keo son, t i n h than t u o n g than t u o n g ai d a m da nen trai qua bao cuoc
xam luoc da man, nhan dan van bao ve dupe nen dpc lap, bao

d u p e s u song

con, v u n g m a n h cua dat nuoc cho den ngay nay.
Va m o t dieu quan t r p n g n i i a la "la lanh d i i m la rach" nghTa la n g u o i khoe
manh, b i n h t h u o n g p h a i g i u p d o n g u o i yeu d u o i , k h o k h a n la m o t bon phan
can thiet n h u n g k h o n g d u o c xuat phat tix d p n g co ca n h a n thap hen va cung
k h o n g phai la hanh d p n g ban on kieu bo t h i ; ma nha't thiet la p h a i bat n g u o n t u
long nhan ai hay t i n h cam nhan dao thuc su. Va n g u o i dupe g i i i p d o cijng
khong dupe y lai, hoan toan song n h o vao t i n h t h u o n g xot cua n g u o i khac de
t r o nen t h u d p n g , bieng nhac, ma phai bie't v u o n len hoan canh.
T o m lai, t i n h yeu t h u o n g , d i i m bpc nhau la m o t t r u y e n t h o n g tot dep ve dao
If l a m n g u o i cua dan tpc ta da dupe g i i i v u n g va phat h u y qua n h i e u the h f ,
giai dpan Hch su cua da"! nuoc.

i

•

- - ^ . ' ^ ^ r :

^^^^r

N g a y nay t r u y e n thong ay can dupe ke' thua va phat h u y m a n h me h o n
nira. M o i n g u o i c h u n g ta phai c6 y thuc doan ke't t u o n g ai, t u o n g than, t u o n g
t r p Ian nhau t r o n g sinh boat, hoc tap, san sang, tich cue t h a m gia cac cong tac
c u u t r p xa h p i , hpat d p n g t u thi?n. D o n g t h o i , h o n ai het, thanh nien c h i i n g ta
can kien quyet chong t u t u o n g y lai, de cao t i n h than t y luc canh sinh.
HS Huynh Nguyen Thanh Thanh

<6di lam
T r o n g d o i c6 bao n h i e u chuyen d i de c h i i n g ta nho, de lai t r o n g c h i i n g ta
nhirng k i n i e m k h o quen. K i n i e m ve n g u o i than, ban be, t r u o n g l o p , n h i r n g
chuyen d i v u i cung c6 ma b u o n cung c6. T r o n g bpn be n h i i n g k i n i e m ay, c6
mpt k i niem, mpt chuyen d i toi k h o n g the nao quen. D o la k i n i e m ve que ngoai
va Ian ve que an te't ciing me.
T o i da thie'p d i suot quang d u o n g xe bang qua n h u n g con Ip I o n ciia thanh
pho liic t r o i van con t o i , va chpt t i n h day k h i m p t tia nang n h o a m ap cua
n h u n g ngay cuoi n a m hat qua mat m i n h . Toi dua tay d u i mat n h i n bau troi
h u n g sang, n h u n g tia nang dau tien ciia m p t ngay m o i dang toa ra d j u dang t u
phia chan troi xanh trong. G i o day, hai ben d u o n g canh vat cua mpt v u n g que
yen t i n h da hien len, sang t r o n g buoi b i n h m i n h . L o n g toi lai troi day noi v u i
thich, hao hue rat la. N i e m v u i dupe ve lai que ngoai sau bao nhieu n a m chua
ve va hao hue d o n Tet 6 que Ian dau tien. Day la dieu ma toi chua the t u o n g
tupng ra no t h i i v j n h u the nao. Toi c u mai mien m a n trong d o n g suy n g h i ve
nhiing ngay tet sap t o i cho den khi xe do lai truoc con d u o n g nho hai ben cay la
xanh u m turn dan den nha ciia d i U t toi. Toi khe ne cung me xach nhi>ng gio do
nang chinh chich t u tren xe xuong. Toan la nhirng m o n qua Te't, nao la quan ao,

banh m u t c6 cau toi n h o g u i ve cho tre con ngheo trong lang v u i may ngay Te't.
Toi chua bao g i o an Te't 6 que, chua bie't den cai k h o n g k h i Te't 6 m i e n que
ra sao v i m u o i may n a m nay, t u be den gio toi toan don te't 6 thanh pho. H o r n
nay da la hai m u o i tam Te't, o thanh pho k h u toi 6, den g i o nay, n g u o i ta da
dua nhau m u a sam do dac chuan bi cho Te't, k h o n g k h i khap n o i soi dpng, on
ao han len. H a u n h u ai cung trang hoang lai nha cua, ciJng c6 n h i r n g noi thit
kho e he, n h i i n g xau lap x u o n g l i i n g lang treo do ca mpt goc be'p va d i i loai
banh m i i t cung bao nhieu t h i i c an ngon dat day t r o n g t i i lanh. N h u n g 6 v i i n g
que nay, c6 n h i e u gia d i n h van chua c6 m p t m 6 n do g i danh cho n h i i n g ngay
Te't ca. D o i v o i hp, Te't ciing h o n ngay t h u o n g mpt chiit, chi can m p t m a m ngu
qua Cling to tien, o n g ba de cau m o n g mpt n a m m o i an lanh, hanh p h i i c va chiit
m i i t t u lam d a n h de dai khach toi t h a m nha va chiic Te't la d i i . Ne'u nha kha gia
hon CO the mua vai can thit kho cha'm cii kieu ne'u k h o n g thi ca m a m , dua m u o i
n h u le t h u o n g . Que toi van con ngheo, n g u o i dan que 6 day v a n bam rupng
v u o n va van rat hien lanh, chan cha't. H p sp ne'u an m o t cai Tet Ion thi phai lam
quan quat ca n a m m o i d i i tien tra m o n n o ay. The nen k h i nhan dupe n h u n g bo
|uan ao m o i , b p n tre c i i sung suong d o i mac ca ngay, t u i no n h i n n g a m nhtrng


hop mut vai ve them thuong va mong dgi mau den Tet de dugc an nhung loai
banh mut ma chung chua tung nem thu bao gid.
Ngay mong mot Tet, phai den gan chin gid, toi moi thiic day v i may ngay
qua lo phu m? chuan bi nha cua don Tet va dem qua, toi cung gia dinh thiic
khuya v u i ve don giao thira chuan bi nam moi. Toi buoc ra ngoai, hit tho bau
khong khi trong lanh trong anh nang am ap cua ngay dau nam moi - bau
khong khi xuan tren mien que Ian dau tien toi duoc tan huong. Den chieu
mong mQt, toi het sue ngac nhien khi dua nao ciing dien quan ao moi trong
xinh hSn len. Chiing no khoanh tay chao m? toi, d i Ut va ca toi nua, m? toi
mim cuoi lay nhiing chiec l i xi do dua cho moi dua kem theo nhiing lai chuc
cham ngoan, hpc gioi va chiing vui mimg dua hai tay don nhan. Luc m? toi di

vao trong roi, nhieu dua to mo len mo phong bao ra xem, toi bat gap anh mat
vua ngac nhien vua vui thich cua chiing. Toi hoi Mai - c6 be toe that bim hai
ben vira len tam tuoi:
-

Em se dung tien l i xi nay lam gi? Mua banh keo a?

-

Da khong - no lie dau - em dua cho m?, m? se di ch
Toi ngac nhien truoc cau tra loi cua con be. No con be ma da biet tinh toan nhu
the roi kia, au ciing la do hoan canh kho khan da ren diic cho no tinh can ki^m
nhu the. Thyc ra, mon tien li xi khong nhieu, chi chung hai chuc ngan. Con toi
nhiing ngay Tet 6 thanh pho, moi nguoi hp hang, ban be ciia ba m? toi cho li
xi, chi it cung xap xi nam chuc ngan.
-

Chi ai! D i Hai de thuong qua chi ha! (y noi m? toi).

Toi chua kjp noi gi thi be Dung da khoe:
-

Chi Thanh thay em mac do d?p hon? Cai dam chi cho do - Roi no cuoi that

tuai de Ip hai cai rang cua bi siin, buoc qua buoc l^i nhu khoe chiec ao moi.
-

ThSng Ti, em no cung nhanh nhau:"Em nira, em ciing c6 do moi nhu chj

Hai ne!".
Chpt be Dung nhin toi hoi:

- Thoi, em an ngon di, chi moi vua an roi. Toi m i m cuoi tir choi nhung
thyc long toi ngan miit kinh khiing. Nam nao nha toi cung chang mua miit bao
nhieu chi toan la nguoi ta cho ma thua miia den moc meo het ca. Do la cupe
song d u gia ciia nguoi dan thanh pho^ chi c6 ve mien que ngheo nay moi biet
cai CO eye, thie'u thon ciia nguoi dan noi day. Hp lam l i i suot ngay voi rupng
dong hoac tat bat d i lam thue, lam muon ma c6 khi van khong d i i an qua ngay
chii dung noi gi lo sam Tet. Vi the nhiSng bp quan ao moi, nhiing mon banh
mut ngon va nhiing phong bao l i xi nhieu tien nhu the do'i voi tre eon 6 day
duong nhu la mpt giac mo dep. Chpt gipng noi ciia be Dung cat dut dong suy
nghi ciia toi:
- Chi Thanh oi, thanh pho d?p lam phai khong? Em chua len do Ian nao
nhung xem tivi nha di 6t, em thay xe chay tap nap vui lam!
-

LT! Thanh pho dong diic va on ao hon 6 day, em a!

-

6* day buon hon sao chj don Tet 6 day?

- A! Toi m i m cuoi. Co nhiing cai thua miia the ma nhieu liic lam nguoi ta
nham chan hon cai thieu thon nay em a!
Con be nghieng dau tram ngam nhin toi roi bong no nhoen mi^ng cuoi,
cam tay toi on ton:
-

Vay nam nao chj ciing ve day don Tet voi tui em nha!

- Chi oi! Chi nho xin cho em may bp do d?p dep vay nua nha! - Con Hien
com nguoc doi mat den lay lay to tron, nhin toi voi ve cam on nhieu lam.
-

A, mut nira, mut mang eau ha chi! 6 thanh pho chj hong an, dem cho tui
em an het cho! Thang Khanh vua miit may dau ngon tay con dinh mut vua
cuoi hi hi: - 1 , Con sach truy^n niia, quyen nao chi dpe roi cho tui em mupn dpc
voi nghen!
Toi mim cuoi nhin dam tre hon nhien, ngay tho va dang yeu den la. Nhiing
thii ma t y i no ao uoc va mimg ro don nhan nhu cai ao, cai quan, goi miit deu
la nhiing thii da la do cu hoac tro nen qua d u gia den muc khong can thiet ciia

-

Cai ao nay cua chj hoi nho phai khong?

nguoi dan giau c6 noi thanh pho. Truoc noi vui mimg hon ho cua dam tre, bat

-

Khong, day la cai ao ciia em hp chi, no chi mai mac hai ba Ian.

giac toi chpt thay long minh cung dang len mpt niem v u i sudng nao nao kho ta

-

Ua, sao lai bo ha chi? M o i qua chung luon, 6 day em mat bp do den may

- mpt niem v u i ma truoc day toi chua he c6 bao gio...

nam do.

Mong bon Tet, toi phai tam chia tay viing que nay de sira soan tap vo chuan

Toi khong tra loi no dupe vi c6 nhieu diia ciing vui mung khoe chiec ao d?p

bi cho ngay hpc dau nam moi. Xe chuyen banh, tui tre v i n dung do gio nhiing

ma tui no dupe horn kia nhung cau noi ciia be Dung van lam toi suy nghi mai

ban tay nho xinh n h u nhiing blip choi non be nho vuon len giiia bau troi biec

ThSng Khanh dua toi mieng mut mang cau that tinh moi:

vay chao toi. Toi ciing m i m cuoi vay tay tam bif t chiing no.

-

Chj Thanh an d i ! M u t nay ngon qua ha, em moi an Ian dau do - Vira noi

no vua nhai mieng miit rat ngon lanh.

Day la cai Tet que Ian dau tien cua toi. Mpt cai Tet khong c6 khong khi on
ao, soi dpng cua duong pho, khong c6 thiic an e he, khong c6 nhiing phong


bao l i xi nhieu tien cho toi va khong c6 ca nhung tv diem vui choi dong diic,
nao nhi^t, the ma toi c6 dugc ra't nhieu dieu - nhung dieu c6 y nghla ma suot
muoi may nam a thanh pho toi khong c6 dugc - niem vui khi mang den nhung

niem vui Te't be nho cho bon tre con ngheo noi day. Va ben ngoai xe, n i n g xuan
da len suoi am ap nhuom ve rirc ro cho canh vat them sue song moi; gio xuan
luon vao 6 cira so, vao nguoi toi mat ruoi. Va hinh nhu trong tieng gio, toi con
nghe vang vSng tieng be Dung: "Chj Thanh oi, chj nho ve tham tui em nghen!"...
*

Van T h i Bien

Sdt s69: Ke lai mpt k i ni#m sau sic ve nguoi than trong gia dinh
'Bdi Idm
Ba toi mat tu nam toi len nam tuoi, m? toi 6 vay nuoi hai chj em toi khon
Ian. Lan dau tien to! buoc vao hoc lap mot, dua ban ngoi canh hoi gia dinh toi
lam nghe gi? Toi that xa'u ho... chi dam noi me minh lam nghe kinh doanh.
Nhung y ngh! noi doi c6 le b^t dau hinh thanh t u khi ay. Toi ganh ti voi \u ban
vi ba me chung deu lam nhij-ng nghe nghi^p dang du(?c xa hoi ton trpng, con
gia dinh tcM, me lam thg xay, phu ho.
Nam hoc cap I , toi nho c6 lan m? den truong dong hoc phi cho toi vai bp
quan a ) day vol vOa, toi that xa'u ho va chay that nhanh vao nha ve sinh trong
truong hoc... Toi nghe thay tieng m^ goi voi theo: "Hai o i . . . Har oi... me day
nay...!!!"... t u phia sau. Mac du nghe thay rat ro nhung toi van 16 di, co chan
chay that nhanh, mong sao \u ban dung chii y biet do chinh la m? ciia toi. Toi
dong cua nha ve sinh lai roi 6a len khoc am uc...
Lon them chiit nCra toi hpc cang kem. Me khong chu y den dieu nay lam vi
phai lo kiein that nhieu tien cho gia dinh toi bat kho cue. Me khong lam thp

jjgu lam he't. M? di lam ve rat mupn, thuang la tarn gio toi, toi va em toi
thuong ngoi trong ngoi nha go tren cay, lang nghe tieng chie'c xe d^p keu "cot
j^^t" la biet ngay m? dang ve noi dau ngo. Co nhij-ng dem m? ve mupn thi chj
em toi da ngu tren cay mit roi.
Mua he lai den, buoi sinh hoat lop cuoi nam nay t\ii ban hpc cung lop dua

nao cung han ho ke cho nhau nghe ve d u djnh cua minh trong ba thang mua
he. Dua thi dupe bo'm? cho ve que tham ong ba npi ngoai, dua thi dupe di
nghi mat 6 nhirng danh lam thSng canh noi tieng, dua thi dupe bo m^ cho
tham gia vao nhiing buoi sinh hoat, hpc dan, hat, miia 6 cung van hoa thie'u
nhi... C6n vai toi, mua he la mpt dja nguc den toi, toi rat ghet miia he... v i cu
hang nam he den toi bj me nhot 6 trong nha t u sang den toi mjt, de'n khi m? ve
chp. Me Cling nau corn, phan cho toi vao cai lien nhu mpi khi va ca't vao trong
ch?n bat. Dupe may ngay dau toi buon chan lam, each bift voi l i i ban ben
ngoai voi gian nha nho be, chi c6 anh sang vao qua 6 cua so nho. Toi thu6ng
dung len do nhin ngupc nhin xuoi hang gi6 lau, chang c6 ai them den choi ca.
Toi lay giay ra, gap thanh may bay, phi xung quanh nha, nha chat ISm nhung
nhin nhijng chie'c may bay bay xung quanh dupe vai vong la toi mung lam roi.
Xong toi lay nhirng hat do den, dem xe'p thanh 6 de t u choi, choi mpt minh
chan lam. Ne'u toi choi voi chiing ban nhirng tr6 nay chac chan chiing se thua
toi cho ma xem. Mai roi ciing chan, toi lay giay, dan thanh dieu, bupc chi vao
roi chay xung quanh nha, len giu6ng, len ban ghe^ chie'c dieu ay chi len cao
dupe de'n gan tran nha toi thoi. Toi lam dieu rat kheo, ne'u chie'c dieu nay ma
dupe mang ra khoi nha de tha thi len cao phai biet! Lau ngay, toi nay ra y djnh
treo ra khoi nha, chie'c cvra so ay, cai song sat be ti, chi can toi be cong la c6 the
chui dupe dau qua ma! Hay qua! Horn nay toi mong m? di chp th^t som, y
djnh do da le loi trong dau toi suot dem hom qua roi.

xay nua ma chuyen sang lam nghe ban hang 6 cha hoa qua. Den dem khi cho

da di roi, deo ca em toi di tre ni>a! Toi vui mirng, sao toi thay minh khoe

da dong cua m^ mang hang earn vao benh vien thanh pho de ban chui (vi bao

ghe, toi nam chac hai thanh sit cua chan song cira so, lay he't sue be cong no.

ve cam ban hang rong trong vien). Toi nho ngay do toi khong dupe cam chia

Cuoi ciing toi ciing be cong dii de toi chui qua do. Toi mang chie'c dieu cua

khoa nha, v i m? sp toi cho lu ban xa'u vao nha, chiing se pha phach va lay trpm

minh qua, chay mpt mach qua canh dong de'n voi lii ban 6 do. Thay toi chiing

do diing. Buoi sang me day som nau com, m? de danh com trua cho toi vao cai

ngac nhien lam! Toi ke cho chiing nghe bi quye't ay cua toi va dSn chiing dirng

lien treo len cpt nha ngoai mai hien. Toi chuan bi quan ao va cap sach de san ra

noi cho ai biet! Toi tha ho chay nhay 6 ben ngoai, choi chan 6 ngoai dong,

ngoai. Toi chi mong me di cho that som de dupe ru lu tre con 6 xom sang nha

ci.vng toi lai keo nhau den ngoi nha go tren cay mit, ngoi nha nhieu byi bam

choi ngoai hien. Truoc cira nha toi c6 mpt cay mit ra't to, lu ban giup toi ghep

lam, la mit rung day, chiing toi dpn dep roi ciing choi cac tro choi tren do, vui

nhirng mie'ng van thanh mpt "ngoi nha" tren cay. To! khong c6n treo cap long

biet bao! Nhung toi van nho rang minh can phai tro vao trong nha truoc khi

com va cap sach tren cpt nha nOa ma mang cat trong "nha" cua minh. Den
bua, toi an com 6 do roi di hpc. Toi khong c6 khai niem hpc bai 6 nha, toi

khong biet nau com, giat quan ao, hay tham chi la phai quet nha. Tat ca m?

ve, he't gia toi nhanh chan treo qua 6 cira so do chui tpt vao trong nha va tat
nhien toi khong quen lai be thanh sit chan song cira l ^ i nhu cii.


Cho den mpt ngay,
bat chgt ve trai gio so voi qui dinh, toi dang choi 6
canh dong thi tha'y
dang dung tren de cho sMn voi chiec roi.tre cong vut.
Toi sg lam! chua bao gio toi sg nhu the, toi len len nhin m?, nguoi toi toat ca
mo hoi.
gian dii vung chiec roi tre viit manh vao mong dit toi may cai. Toi
dau lam nhung biet loi nen khong dam khoc to.
keo tay toi vao nha mang
mpt tran va noi ngay mai m^ se bit cai cua so do lai. Toi nghi m^ gian qua nen
noi vay thoi chu nha minh chi c6 moi cai cua so do de lay anh sang, bit lai thi
toi om nhin thay gi? Khong ngo hom sau m^ bit no lai that, m? lay day thep,
chang no lai va khong quen dan ca may song sat lai voi nhau nxia. Toi buon
chan ngoi im trong goc nha khong dam len tie'ng. Horn sau tui ban den hoi
tham toi, chiing gpi toi qua ke nho cua chap cua:
- Hai hom qua bi m? danh c6 dau khong?
Toitraloi:
- Khong dau lam, nhung to buon lam! Nay, treo len cay 6i hai cho to may
qua nhe.
Chiing thi nhau treo len cay 6i, toi chSng nhin thay gi ngoai ISng tai nghe
nhi>ng tie'ng dgng. Chung tro lai luon qua chop cua may qua 6i cho toi, roi noi;
- Tui minh 6 ngoai nay, neu can gi thi cu goi nhe.
Toi dugc an ui phan nao. Dan dan lu ban chan choi vdi toi kieu the nay,
chang nhin thay mat nhau, chiing lai bj sai bao nhieu nen ciing chan tim cho

khac choi vui hon. Toi buon lam, hom nay troi mua to, toi ngoi nam co ro tren
giuang, tie'ng mua va tie'ng gio thoi manh rit len tung con. Trai toi sam lai,
trong nha toi da toi nay con toi han. Toi ngoi day, treo len dau giuang vuan
tay ra so day cam dif n. Bong nguoi toi run len ban bat, toi nga xuong giuang
va Ijm di hoi lau. Toi tinh lai, thay nguoi dau e am, toi khoc vi sg hai, vi qua
dau don bj di^n giat. Cang liic toi cang khoc to hon, tie'ng toi khoc hoa ciing
tie'ng mua gio khie'n nguoi ngoai khong ai nghe thay ca. Dem hom ay m? ve thi
toi da lim di roi, m? nhao v6 be toi day, vgi ggi nguoi hang xom dua toi di
vif n. Cijng may man toi khong sao het. Khi ra vi^n, bac si dan me dung nhot
toi a nha ni>a! Mua he nay rat nhieu tre em bj tai nan vi bi nhot trong nha hoac
choi ngoai ao ho, song ngoi... Toi nhin thay su lo lang hi^n len khuon mat m?.
Nhiing ngay sau do, me nghi ra each khac de quan ly toi. Me den noi chuy^n
voi nha tre noi em toi dang dugc gui a do. Liic dau hp khong dong y vi toi da
Ian roi, se lam anh huang den nhiing em be 6 do, nhung vi thay ro hoan canh
ciia gia dinh toi nen hp danh nhan toi vao de trong nom giiip m^. Toi 8 tuoi ma
van di mau giao! Hang ngay m^ dua ca hai chj em toi di tre, den toi don ca hai
chi em toi ve nha. Cupc song nhu vay do'i voi toi ciing la tot lam roi...

Tuoi tho ciia toi troi di that nhanh voi nhieu ky ni^m buon. Bay gio toi Ion
(jg'n y nghia ciia ngay le Vu Ian, toi lai cang tham thia hon ve tinh yeu thuong
v6 bo ben ma m? da danh cho toi. That kho cho toi noi len nhirng loi yeu men
(Jay than thuong voi m?. Tu do toi bat dau quan tam den m? han, toi nhin
trpm m?, nhin that lau, that ky, toi thay hinh anh khac kho ciia m? in han
nhiJ-ng nam thang vat va buon chai de kiem song nuoi hai chj em toi. Trai oi...
t6i phai lam gi bay gia? Lieu da mupn chua? "M? oi... cho con xin sam hoi voi
m?, con xin loi m?..." toi khong sao noi len dugc vi lai noi ay nhu ngh^n lai
trong toi. Toi vpi va, chua liic nao toi thay toi vpi va nhu liic nay. Toi sg nhirng
gi toi chua kip danh cho m? thi m? da ra di roi. Toi that su sp hai dieu do!!!
"Ai con m? xin dung lam me khoc, dung de noi buon hi?n len tren mat

me". Day la mpt cau noi ma toi nho da dpc 6 dau do trong kinh Phat. Cau noi
do khien toi thiic tinh va nhan ra dupe trach nhi^m ciia minh, trach nhi^m ciia
mpt nguai con giu trpn dap hieu vai cha m?, toi nhu diia con da buoc di
nhiJng buoc chan lac 161 nay quay dau tro ve.
Thiiy Link
^di lAm
Vai Ian, con gai toi gpi di^n va noi, "M?, m? phai den xem nhiing bong thuy
tien vang truac khi chiing tan". Toi rat muon di, nhung do la mpt quang
duang hai gio dong ho lai xe tu Laguna den Ho Arrov/head. "M? se den vao
thii ba toi. " Toi hiia, mpt each bat dac di, vao cupc gpi Ian thii ba ciia no.
Thii ba ke'do la mpt ngay mua am dam va lanh leo. Nhung vi da hiia nen
toi phai di. Khi cuoi ciing toi ciing den dugc nha Carolyn - con gai toi. Om hon
va chao nhirng diia chau ciia minh, toi noi:
- Hay quen nhirng bong thuy tien di, Carolyn! Duong day may va suang
khong the nhin thay gi, va khong c6 gi tren the'gioi nay trir con va nhung diia
tre CO the khie'n m? chju dung no de lai xe them mgt inch nao nira!
Con gai toi mim cuoi va noi:
- Chiing ta van lai xe trong tinh trang nay dugc ma m?.
- Con se khong the khien m? buoc ra duang cho den khi trai quang dang
tro lai, va do la khi m? ve nha! Toi kien quye't.
- Con da hy vgng me se dua con ra cho sira de lay xe ciia con.
- Chiing ta se phai di bao xa?


- va hpc de yeu cong viec minh dang lam, hpc de su dung nhung khoang
thoi gian
chiing ta gop nhat nhiing manh nho be ay, voi nhung no
l^c
hang

ngay,
chiing
ta se nhan ra rang minh cung c6 the dat dupe nhiing ket
- Chiing ta dang d i dau day? Day khong phai la duong den gara!
- Chiing ta dang d i den gara, chi c6 dieu bang con duong dai hon thoi qua tuyet voi. Chiing ta c6 the thay doi the'gioi.
No lam me hoi buon. Toi thii nhan voi Carolyn.
Carolyn m i m cuai, bang con duong hoa thuy tien vang.
- Chi qua may toa nha la deh, Carolyn noi: - Con se lai xe.
Sau vai phut, toi hoi:

-

Neu m? nghi toi mpt myc tieu t u 35 hay 40 nam truoc va thuc hien no

Carolyn, "Toi noi nghiem khac, - quay xe lai di

- Thoi nao m?, mpi vifc se on thoi, con hua. Me se khong bao gio tha thu
cho minh neu
de Id ma't canh tuc^ng nay dau.

t{0ig

-

buoc mpt trong suo't nhiing nam qua thi m? da dat dupe nhung gi?
Hay nghi den nhiing gi ma me da c6 the thue hi^n!

.

Vay

hay bat dau t u ngay mai. " Con gai toi noi.
Sau khoang hai muoi phiit, chiing toi re vao mpt con duong soi va toi thay
That la v6 ich khi cii nghi den thoi gian da troi qua trong qua khii. Cach de
mot nha tho nho. 6 ben phia xa ciia nha tho, toi thay mgt tain bien viet tay:
hoc
dupe t u bai hpc nay la, thay vi nuoi tie'e khoang thoi gian da mat, hay hoi,
"Vuon hoa thuy tien vang. "
Chiing toi ra khoi xe va dat theo nhung diia tre, toi theo Carolyn d i xuong "Minh CO the van dung no nhu the nao cho ngay hom nay?"
con duong mon. Roi chiing toi re vao mot goc ciia con duong, va toi nhin len,
^di sSll: Ke lai mpt cau chuygn ve cho va nhan trong cupc song
sung so. Truoc mat toi la mot canh tuong ky di^u. No giong nhu c6 ai do da
triit ca mpt thung to toan vang trai t u tren dinh niii xuong v^y. Nhung bong
hoa dugc trong theo nhiing vong xoay rue rd, nhimg dai mau da cam, trang,
Day la cau chuy^n c6 that. Dr. Howard Kelly la mpt nha vat ly loi lac, da
vang chanh, hong cam, vang ngh§ va vang bo. Moi mau khac nhau dugc trong
sang lap ra Khoa Ung thu tai truong Dai hpc John Hopkins nam 1895.
thanh tung nhom, hoa quy?n va chay nhu dong song mau ciia rieng chiing. Co
Mpt cau be ngheo lam nghe ban hang rong de kie'm tien hpc. Ngay np nhan
nam acre hoa dugc trong 6 do.
thay minh chi con moi mpt hao ma bung dang doi, cau dinh bung se sang nha
- Nhung ai da lam dieu nay? Toi hoi Carolyn.
keben xin mpt biia an. Mpt phu n i i dep ra mo cua. Boi roi truoc cupc gap go
- Chi mot nguoi phu nu. Carolyn tra I6i.
khong hen truoc nay thay v i an eau xin uong. Nguoi ph\ n i i doan ra cau dang
- Ba ay song tren manh dat nay. Kia la nha ba.
doi va mang den cho cgu mpt ly sua Ion. C^u cham cham nha'p tung ngum sua
Carolyn chi vao mot ngoi nha c6 hang rao, trong nho nhan va khiem
roi hoi:
nhuong giua khung canh trang le xung quanh. Chiing toi di bo len cho do.
- Chau phai tra cho c6 bao nhieu a?

Ngoai hien nha, chiing thoi thay mpt tarn bien: "Cau tra loi cho nhung cau hoi
Nguoi phu n u tra loi:
ma toi biet ban dang thac mac". Cau tra loi dau tien rat don gian: "50. 000 cii".
- Chau khong np c6 cai gi ca. M? eo da day khong bao gio nhan tien tra
Cau thii hai la: " M o i Ian mpt cii, boi mpt nguoi phu nu. Hai ban tay, hai chan,
cho long tot.
va mpt bp nao rat nho be." Cau tra loi thii ba la: "Bat dau nam 1958. "Do la
Cau be cam kich dap:
nguyen ly hoa thuy tien vang. Voi toi, khoanh khac do da thay doi cupc doi toi.
Toi nghi ve nguoi phu n u do, nguoi ma toi chua bao gio gap, tren bon muoi

-

nam truoc, da bSt dau - moi Ian mpt cii - de mang cai dep va niem vui den

Khi ra d i cau cam thay khoe khoan hon va niem tin ciia c$u vao con nguoi

viing niii heo lanh xa xoi nay. Chi trong tung cii mpt, nam nay qua nam khac,

Chau se cam on c6 t u sau tham trai tim chau!

cung manh li?t hon. Truoc do cau gan nhu muo'n dau hang truoc sophan.

nhung ba da thay doi the'gioi. Nguoi phu n i i khong quen biet do da mai mai

Nhieu nam sau do nguoi phu n i i bi om nang. Cac bae si dia phuong deu bo

thay doi the'gioi ba ay dang song. Ba ay da tao ra mpt dieu khong the mieu ta

tay. Hp ehuyen ba den mpt thanh pho Ion va tien sT Howard Kelly dupe moi

dupe thanh loi, nguy nga, trang 1?, ki dieu. Nguyen ly ma vuon hoa cua ba da

den tham van. Khi ong nghe ten thi tran noi nguoi phu n i i a, mpt tia sang anh

day toi la mpt trong nhung nguyen ly tuyet voi nhat. Do la, hpc de dat dupe

trong mat ong. Ngay lap tiie ong khoae ao ehoang va d i toi phong benh

muc dich va mong muon ciia minh tung buoc mpt - thuong chi la tung buoc

•^guoi phu n i i d. Ong nhan ra dupe ngay an nhan ciia minh nam xua. Quay ve


nha Ve den nha troi da sang to. C o sp hai khep nep khong biet se phai noi ra

Ket-noi.com chia se mien phi

phong hpi chan, ong quyet dinh doc het svic de cihi b#nh nhan nay. V a cuoj
ciing no luc cua ong da dupe den dap.

sao Khe go ciia, c6 tha'y ciia khong khoa. Co nghi chac c6 trpm vao nha. Lo

Tien si Howard Kelly de nghi phong y vu chuyen cho ong hoa don vien ph,

lang cho s u an toan ciia me minh, c6 gai tre chay vpi len buong ngii ciia ba va

ciia an nhan. Ong viet vai chir ben le cua to hoa don va cho chuyen no den nguc*,

tha'y ba van dang ngii yen. C o danh thuc me minh day:

phy nu. Ba nhin to hoa don va biet rang se phai thanh toan no het doi mai xong
Bong nhien c6 cai gi do khien ba chii y va ba dpc nhiing dong chCr nay:
"Trj gia hoa d a n bSng mpt ly s u a . "

oi, con day! Con day! C o n da ve nha roi!

(. • ,

v ; ;

i

Khong tin vao doi mat minh, ba m^ lau nuoc mat roi hai m ? con 6m cham
lay nhau. Co gai noi vai m?:

K y ten: tien si H o w a r d Kelly

-

Nude mat vui mirng c u the dang trao va loi tir trai tim ba ay tho't len trong

Ba me nhin con au yem:

nuac mat: " C a m a n ong!."

u^,

.

M ? a, con lo qua. Tha'y ciia khong khoa, con o i nghi nha c6 trpm!
Khong phai dau con a! T u khi con di, ciia nha minh chua bao gid khoa.

Me so liic nao do con tra ve ma m^ kh6ng c6 6 day de mo ciia cho con!

'Sdi s612: Ke lai mpt ki nigm sau sac ve gia dinh

Va C O gai lai gyc dau vao long m?, bat khoc!

(Theo Qua tang cua cuoc song)

^dildm
Canh cua khong bao gia khoa
Co gai mai c6 18 tuoi, c6 - n h u hau het cac thanh nien ngay nay - chan soni^
chung trong mpt gia dinh nen nep. Co chan 161 song khuon phep ciia gia dinh.

(6di s6 13:Ke mpt cau chuy?n mang y nghia xa hpi c6 tac d\ing giao d^c
thiet thuc vai tuoi tre hif n nay
Idm

Co muo'n rai khoi gia dinh:
-

C o n khong muon tin ong troi ciia ba m?. C o n mac k^, con di day!

Sac mau ciia tinh ban

The la c6 quyet tam bo nha di, quyet dinh lay the giai bao la lam nha minh.

Co mpt ngay sac mau ciia the'gioi nay hit dau tranh luan vai nhau xem ai

Tuy nhien, chang bao lau, c6 bi ruong bo vi khong tim ra viec lam, c6 phai lam

C O gam mau d?p nha't, quan trpng nha't, huu dung nhat va dupe yeu thich nha't.

gai dung duang, dem than xac, hinh hai minh ra lam thii de mua ban, doi

Xanh la cay noi: "Toi quan trpng nha't. Toi la dau h i f u ciia s\f song va hy vpng.

chac. N a m thang c u the troi qua, cha c6 qua dai, m^ c6 gia di va c6 con gai do

Toi dupe chpn mau cho c6 cay, hoa la. Kh6ng c6 t6i, tat ca mpi loai tren the

ngay cang sa dpa trong loi song ciia minh. Khong con chut lien lac nao giira hai

gian nay se kh6ng the ton tai. C i i hay nhin ve canh dong kia, ban se tha'y mpt

m? con trong nhiing nam thang ay. Ba m ? nghe don ve loi song cua con gai

mau xanh bat ngan ciia t6i".

minh, ba da di tim con trong khap thanh pho. Ba den tung nhom cuu trp voi
loi thinh cau dan gian:
-

L a m on cho toi chung tam hinh 6 day!

D o la tarn hinh mpt ba m? toe muoi tieu, mim cuai vai hang chir: "Me van yen
con... Hay ve nha di con!". Vai thang lai troi qua, van khong c6 gi xay ra. Roi

Xanh duang chen vao: "Ban c6 nghi ve trai da't. Vay ban hay nghi ve bau
troi va dai duang xem sao. N u a c chinh la nguon song ca ban nha't, dupe tao ra
boi nhiing dam may hinh thanh bai nhiing viing bien rpng Ian nay. H a n niia,
bau trai se cho khoang kh6ng rpng Ian, hoa binh va s u em a".
Mau vang cuoi Ion: "6i

cac ban eii quan trpng hoa. Toi thi thuc te'hon, t6i

mpt ngay, c6 gai den toan cuu trp np de nhan mpt hixa an cuu doi. Co chang

dem lai tieng cuoi, hanh phiic va s u am ap cho the'gioi nay. Nay nhe, mat trai

buon chii y den nhiing lai giao huan, mat l a denh nhin nhiing tam hinh va tu

mau vang, mat trang mau vang va cac vi sao ciing mau vang. M6i khi ban nhin

hoi: "Co phai m ? minh khong nhi?".

vao mpt doa huang duong, ban se cam tha'y ca the gioi nay dang mim cuoi.

C o khong con long d? nao cha cho het buoi le. Co dung len, ra xem ki buc

Kh6ng C O toi ca the'gioi nay se kh6ng c6 niem vui".

anh. Diing roi, diing la m ? c6 va ca nhiing dieu ba viet niia: "M? van yeu con...

Mau cam len tieng: "Toi la gam mau ciia s u manh khoe va siic manh. Mac

Hay ve nha di con!". D u n g trudc tam hinh, c6 bat khoc. Liic do troi da to!

dii lupng mau ciia t6i kh6ng nhieu bang cac ban, nhung toi moi dang gia nhat

nhung biic hinh da lam c6 gai xiic dpng den miic c6 quyet dinh phai di bp ve

vi toi la nhu cau ciia s u song. T6i mang den hau het cac vitamin toi quan trpng


tarn nang ruy«sn thi on wgu ton, igp z: wgiippgirwngr-tg Anon ^pqir

n h u ca rot, cam, xoai, b i ngo, d u d u . . . Toi k h o n g 6 ben ngoai nhieu n h u n g k h i

<^di s6 14: Ke mpt cau chuyfn mang y nghia xa hpi c6 tac d\ing giao due

b i n h m i n h hay hoang hon xuat hi^n la m a u sac cua t o i . 6 day c6 ban nao sanh

ftiiet thuc voi tuoi tre hign nay

k i p d u o c v o i ve dep ay k h o n g ?".
M a u do k h o n g the n h j n dugic ciing nhay vao cuoc: "Toi la m a u , cuoc song
nay la m a u . T o i la m a u sac cua su de doa n h u n g cung la bieu t u o n g ciia long
d i j n g cam. T o i m a n g lira den cho con n g u a i . To! s i n sang chie'n dau v i muc
d i c h cao ca. K h o n g c6 toi, trai da't nay se trong rong n h u mat trang. T o i la sac
m a u cua t i n h yeu va d a m me, cua hoa hong do, ciia hoa anh tiic".
M a u t i m bat dau v u o n len gop tieng: "Toi t u o n g t r u n g cho q u y e n luc va
l o n g t r u n g thanh. V u a chiia t h u o n g chon toi v i toi la dau hieu ciia q u y e n nang
va s u xuat c h i i n g . K h o n g ai d a m chat van t o i . H p chi nghe lenh va t h i hanh!".
Cuoi cung, m a u cham len tieng, k h o n g on ao n h u n g day quye't doan: "Hay
n g h l den t o i . T o i la sac m a u i m lang va hau n h u k h o n g ai chu y den toi. N h u n g
neu k h o n g c6 toi t h i cac ban cijng chi la ve dep ben ngoai. T o i t u g n g t r u n g cho
suy n g h l va s u t u o n g phan, b i n h m i n h va day sau cua bien ca. Cac ban phai can

den toi de can bang cho be ngoai cua cac ban. Toi chinh la ve dep ben trong".
Cu the cac sac m a u c u tiep tuc tranh luan, thuyet phuc m a u khac ve s u trpi
h o n cua m i n h . Bong m o t anh chop sang loe tren nen t r o i , a m thanh die d o i cua
sam set va m u a bat d a u nang hat. Cac sac m a u sg hai d u n g nep sat vao nhau
de t i m s u a m ap. M u a n g h i e m n g h i n o i : "Cac ban that la ngo ngan k h i chi co
ging

vat Ion v o i c h i n h cac ban. Cac ban k h o n g biet cac ban dupe tao ra t u m o t

muc d i c h that dac biet, d o n g nhat n h u n g cung khac nhau? Cac ban la n h i i n g
m a u sac that tuyet v o i . T h e g i o i nay se t r o nen n h a m chan neu thie'u m o t trong
cac ban. Nao, bay g i o hay n a m lay tay nhau va buoc n h a n h den t o i " . Cac mau
sac cung n a m lay tay nhau va tao thanh n h i i n g m a u sac da dang. M u a tiep tuc:
" V a t u bay gio, m o i k h i t r o i m u a tat ca cac ban se v u o n ra bau t r o i bang chinh
m a u s^c ciia m i n h va phai h o p lai thanh v o n g de nhac n h o rang cac ban phai
l u o n song t r o n g hoa thuan, va ta gpi do la cau v o n g . Cau v o n g t u p n g t r u n g
cho n i e m h y v p n g ciia ngay mai".
C u n h u the m o i k h i t r o i m u a , de gpt riia the g i o i nay, tren nen t r o i se anh
len n h i r n g sac cau v o n g l a m dep them cho cuoc song, de nhac n h o chiing ta
phai l u o n l u o n ton t r p n g Ian nhau.

H u tieu va cupc doi
da dau l o n g den the nao k h i sinh ra ga, m? c i i n g da khoc qua t r o i k h i
tung ngay ^i^in ga phai Ion k h o n . That tam mp m u o n ga be t h o m a i m a i , m u o n
o mai trong v o n g tay me. M a me ciing biet, u t h i ga c6 I o n len do n h u n g tam
hon ga mai "^ai chSng Ion len dupe t i teo nao dau.
Liic con n h o t h i k h o n g sao, ga cung k h o n g an t u p n g v o i d a n g d i cham phay
ciia m i n h . Ga chi thay sao v|in vpo ma dau qua thoi, n h i n ga chap c h i i n g tap d i ,
me ga n h i n ga ma khoc. M a t mp khoc n h u n g m i e n g mp c u o i , m o i mp n o i rang:
rang buoc d i d i con, t u m i n h phai buoc d i tren d o i chan ciia m i n h , d i i d o i chan

ay CO khap khieng. M e m u o n ga hieu y nghla sau xa do, n h u n g t r i 6c non not
ciia ga " g i o i han" s u hieu biet me a. N h u n g me an tam, ga n h i i long, v i t i m ga
biet thon t h i i c k h i n h i n mp khoc day t h o i . Ga yeu mp nhat, va mp yeu ga nhat!
K h i ga Ion k h o n , ma chi n o i la n 6 i the t h o i , cho ga chi I o n ma chua k h o n ra
bao nhieu. C h i i n g sao ca, ga van song ben canh mp. L a n r o i ga c u n g thay sao
nha m i n h k h o n g c6 g i thay d o i , n h i n nha ben canh thay cai g i c i i n g to. Thac
mac hoai k h o n g biet h o i ai, danh hoi me c h i i ai. H 6 i lan dau tien, d u y nhat va
t u do ga chang h o i them, v i h6i roi ga thay me kh6c. M p con h 6 i ga thich nha to
hay nha nh6, thich cai gi t h i n o i mp m u a cho, m u o n an g i mp nau cho. Sao mp
cho ma mp kh6c, sao mp n 6 i mp cho ma me lai buon. K h o n g g i o n g n h u n h i i n g
lan mp cho ga g i do truoc d a y . . . Ngay ngo ga hoi, ngay ngo tra l o i , r o i t u cai
ngay ngo ay ga cQng nhan s u khac biet ciia me m i n h va mp n g u o i ta. M p m i n h
toe m a u trang, mp n g u o i ta t6c vang vang den den. M p m i n h tay gan cue cue,
me n g u o i ta tay trang va c6 nhieu m a u vang. M p m i n h 6 can nha nho, mp
n g u o i ta 6 can nha to. M e m i n h phai thiic k h u y a day sam, mp n g u o i ta ca ngay
trong nha t h o i . M a mp n g u o i ta t h i t h u o n g n g u o i ta, mp m i n h c i i n g t h u o n g
m i n h , d o i k h i ga cung thay mp n g u o i ta t h u o n g m i n h n i i a ma. Phai r o i , mp ciia
ai n g u o i nay t h u o n g , ciing n h u nha ciia ai n g u o i nay a. Ga c i i n g c6 mp c6 nha,
toi gi l a m mp khoc k h i dat cau h o i n h u the, ga biet ma, hieu het ma, chSng qua
ga k h o n g c6 nhieu tir n g u de dien dat t h o i . Buon that, b u o n cho ke biet suy
n g h l ma lai k h o n g the dien dat, chi d i i n g ben ria m o i t h i i v 6 t i n h ma t h o i . La
tre con t h i ga dupe mp cham lo, liic ay toe me m a u den. La n g u o i Ion t h i ga
phai cham lo lai mp, v i t6c mp bay gio m a u trang r o i . Ga hieu the day, n h u n g
lam g i bay gio, d o i chan khap k h i i n g , d o i tay khap k h i e n g . . . l a m g i bay gio?


r •wmnu T I ^

D a u do a can nha to v o n g qua l o i nhac "hai ban tay trang ngheo xa

xac

ngheo...". Ga nghe sao hieu vay t h o i ! Ga thay t h u o n g me qua t r o i qua dat.

lao d g n g n h i ^ t thanh nxxa ay c h u . Phai b u n g be bang tay ne, d i bang chan ne,
suy n g h i bang d a u 6c ne, suy n g h l de gii> cho to h i i tieu k h o n g nghieng ne. Da

N g u d i ta n o i 6 d o i chSng c6 chi la d u a n g cung ca, ga con c6 ich. M o t Ian me

lam vi?c het m i n h n h u the t h i k h o n g dang quy sao, k h o n g dang tran t r o n g sao,

benh, ga h o t h o h o t hai b u n g be to chao ve nha cho m? (M? van bao ga dai k h o

khong dang d u g c b u dap gi do sao. Ga da c6 m g t cugc d o i song het m i n h tron

lam, dai k h o m a biet m? benh, dai k h o ma biet m? can thuoc, dai k h o m a biet

v?n ben h i i tieu, h o n bao g i o het, m? ga hanh phiic v i n h i n thay n h u thel M ? c i i

d i m u a chao, d a i k h o ma biet chay that nhanh ve v o i me sao m^!). N o i ga song

ygn tam rSng ga biet chgn cugc d o i cho m i n h n h u the ma m a y ai hieu dugc.

m o i n g u o i quen n h i n ga r o i , chang ai h o i dau 6 k h o n g m a choc v o i gh?o, cQng

M g t liic nao do ban v 6 t i n h c6 an h i i tieu, hay t h i i n h o den m g t ga trai n h u

chang ai n o l a m t o n t h u o n g ga ca. V i he la con n g u o i ai m a chang t h u o n g

the. De thay rang l a m m g t con n g u o i rat kho, chgn cho m i n h m g t cugc d o i con

chang xot n h u n g g i tho dai, b o i the Ian b u n g chao cho m?, n g u o i ta phat hien

kho h o n n h i e u . C h g n r o i t h i m i n h phai song ra sao cho no chu toan, cho no

ra ga v a n con c6 ich. Tiic la c6 kha nang lao d p n g k i e i n tien bang c h i n h sue

nong nhiet, cho cugc d o i m i n h c6 ich theo m g t each nao do. C h i i n g ta t u cho

m i n h . T u sau h o m ay ga thanh anh b o i ban, keu the cho no sang c h u that ra ga

m i n h qua day d i i n h u n g d o i k h i ta k h o n g biet the nao song cho no cam thay

b u n g be h u tieu cho hang h i i tieu gan nha t h o i . Bat dau b u n g be h i i tieu va tro

vira van. C o n v o i ga, chgn h i i tieu la cugc d o i d i i rang ga k h o n g t r g n ven

thanh cong viec t h u o n g nhat k h i e n cho ga v u i , cho me v u i , cho toe me i t trang

n h u n g ga da song v u a van t r o n g cai k h o n g t r g n ven do biet bao. D u g c het

d i m o t chiit, cho me k h o n g t h o dai xot xa k h i nghe cau hat:

m i n h chay t o i ngay m a i la sung suong biet bao nhieu vay, ma may ai trong

"Me gia nhu chuoi chin cay
Gid lay me rung con phai mo coi
" '''

chiing ta c6 the l a m d u g c . . .

(Tang anh Vu hung hu tieu gan nha tot - H ^ n h Nguyen)

Mo coi kho lam ai ai... "

M o coi t h i ai chang kho, n h u n g ai cung biet v o i ga n 6 i k h o ay I a n lao biet

^ d i so 15; Thuyet m i n h ve vai tro ciia rung voi cuoc song

chirng nao. Bay g i o hang ngay, hai ban tay ga v u i , hai ban chan ga v u i , cai to

^ d i lam

h u tieu ga b u n g chang k h i nao b i nghieng d u ga d i n h i e u n g u o i n h i n theo ai
ngai, sg do mat cai to h i i tieu. M a dugc an h u tieu h o i hop n h i n theo t i m g buoc
d i ciia ga d o i k h i l a m m g t vai n g u o i cho la t h i i v j , truoc cai an phai c6 "su kich
thich" nao d o t h i an m o i ngon. N g u o i an h i i tieu thich ga, ga t h i thi'ch b u n g h u
tieu, "cung" va "cau" thoa m a n nen ca hai ciing khoai chi Ian nhau.

Viet N a m c h i i n g ta la dat n u o c c6 k h i hau nhiet d o i , n o n g a m q u a n h n a m , la
dieu kien tot cho cay co'i sinh t r u o n g va phat trien t r o n g do c6 r u n g .
Rirng la m g t t o n g the cay go, c6 m o i lien he Ian nhau, no chiein m g t p h a m
v i k h o n g gian nhat d j n h 6 mat dat va t r o n g k h i quyen. R u n g chiem phan Ion

V a y la ga song hanh phiic bang cai nghe b u n g be h i i tieu ciia m i n h . N h u n g

be m a t T r a i D a t va la m g t b g phan ciia canh quan dja l y . R u n g la m g t b g phan

ma, CO m g t bCra t r o i m u a , c6 d i i a be n g o i cho to h i i tieu ciia ga b u n g den, d i i a

ciia canh q u a n dja l y , t r o n g do bao g o m m g t tong the cac cay go, cay b u i , cay

be hoi cho: " C h i i b u n g h i i tieu suot d o i l u o n ha chii?". A , neu c6 ba m? d i i a tre

CO, d g n g vat v a v i sinh vat. T r o n g qua t r i n h phat trien ciia m i n h c h i i n g c6 m o i

6 do han la se la len "Sao con hoi vay v o i chii, thoi lo an d i ! " N h u n g v i chii be

quan he sinh hgc va anh h u o n g Ian nhau va v o i hoan canh ben ngoai va vo'i

ngoi m g t m i n h va k h o n g c6 me theo kem, nen nhan d u g c cau tra l o i k h o nhgc

cugc song ciia con n g u o i .

ma cung k h o hieu t u ga rang: " H i i tieu la cugc d o i ! " .

R u n g n o i c h u n g c6 nhieu loai, tren the g i o i n g u o i ta phan thanh: R u n g la

D i i n g r o i , h i i tieu dau c6 chet bao gio, h i i tieu dau c6 sg that n g h i ^ p , h i i tie'u

k i m v u n g o n d o i , r u n g r u n g la o n d o i , r u n g m u a nhiet d o i , r u n g p h o n g ho,

dau CO sg n g u o i ta quen no. H o m nay k h o n g h i i tieu t h i ngay m a i h i i tieu, h i i

r u n g dac d u n g , r u n g ngap man... Dat n u o c Viet N a m trai dai tren nhieu vT

tieu chang bien d i d a u ca, chSng bao g i o mat ca, an de song la q u i luat r o i ma!

t u y e n va d a i cao, v o i dia h i n h rat da dang, h o n hai phan ba lanh tho la d o i n i i i ,

Ga chgn h i i tieu la cugc d o i , la chgn su bat d i ^ t t r o n g n h i i n g ngay song c6 ich,

lai CO khf hau thay d o i t u nhiet d o i am phia N a m , den n h i ^ t d o i 6 v u n g cao

ngay nao n g u o i ta chang an de song, k h o n g an m o n nay t h i an m o n kia. N g a y

phia Bac, da tao nen s u da dang ve he sinh thai t u nhien va s u p h o n g p h i i ve

nao cung c6 n g u o i an h i i tieu, k h o n g phai n g u o i nay t h i ciing la n g u o i kia. D a u

cac loai sinh vat. N h i i n g he sinh thai do bao g o m n h i e u loai r u n g , chii yeu la

CO g i k h o k h a n k h i chgn h i i tieu la cugc d o i dau, ga ngay nao c i i n g lao dgng.

r u n g nhi?t d o i n h u : r u n g cay la rgng t h u o n g xanh, r u n g n i i a r u n g la, r u n g


rung la, rung tren nui da voi, rung hon giao la rong va la kim, rung la kim,
rung tre nua, rung ngap man, rung tram, rung ngap nuac ngpt,... bao gom
rung t u nhien va rung trong.

u y i n n n m i T u r r n luiang Ti^r

so quan trong de phan bo dan cu, dieu tie't lao dong xa hoi, gop phan xoa doi

nay chi con 7,8 trieu ha, chie'm 23,6% d i f n tich, tiic la duoi muc bao dpng can
bingqua trinh quan ly chua ben viing, dp che phii ciia rung a Viet Nam
(ja giam siit den miic bao dpng. Chat lupng ciia rung t u nhien con lai da bi ha
thap qua
khoang mot t h e k y qua, rung bi suy thoai nang ne. Trong thoi
Icy Phap thupe, nhieu vung dat rpng Ion 6 phia Nam da bi khai pha de trong ca

phe, cao su, che va mpt so cay cong nghiep khae. Vao khoang givra the ky XX,
hau nhu cac khu rung thupe chau tho song Hong, mpt phan Ion chau tho song
Cuu Long cung voi cac khu rung tren da't thap ven bien da bi khai pha de
trong trpt va xay dung xom lang. Ba muoi nam chie'n tranh tie'p theo la giai
doan ma rung Viet Nam bi thu hep lai kha nhanh. Hon 80 tri^u lit chat d i f t co
cung 13 tri^u tan bom dan voi hon 25 trieu ho'bom dan, bom chay cung voi dpi
xe lii dat khong 16 da tieu hiiy hon 2 tri^u ha rimg nhi^t doi cac loai. Sau chien
tranh, di?n tich rung chi con lai khoang 9, 5 tri^u ha, chiem 29% dien tich ca
nuoc. Trong nhiing nam vira qua, de dap ung nhu cau eiia so' dan ngay cang
tang, de han gan vet thuong chien tranh, xay dung nen kinh te eon ye'u ciia
minh, nhan dan Vi^t Nam van phai tie'p tuc khai thae mpt each manh me dien
tich rung con lai. Trong may nam qua, dien tich rung co chieu huong tang len.
Chiing ta v u i mung la dp che phii rung nuoc ta da tang len kha nhanh trong
nhiing nam gan day, tuy nhien chat lupng rung lai giam siit dang lo ngai. Tuy
mpt so' dien tich rung tai sinh t u nhien dupe phuc hoi, nhung nhieu dien tich
rung gia va rung trong chua den tuoi thanh thuc da bi xam hgi, don chat, "khai
hoang". Rirng phong hp dau nguon tren luu vye nhiing eon song Ian o nuoc ta
van dang bj pha ho^i.

giam ngheo cho xa hpi... Trong cuoc song thuong ngay: cac cay rung se thai ra

Trong cupe song, do nhCrng nhan thiic ve rung chua day d i i cung voi sue ep

Trong thuc te rung c6 vai tro het sue quan trpng ve nhieu m|it: Cung cap
lam san, dac san phuc vy cho nhu cau tieu diing xa hpi, cung cap dpng vat,
thuc v|t la dac san phuc vu nhu cau tieu diing cua cac tang lop dan cu, nguyen
lieu cho cong nghiep, cho xay dung co ban, dugc li^u quy phuc vu nhu cau
chira benh va nang cao sue khoe cho con nguoi, luong thuc, nguyen lieu che'
bien thuc pham... phuc vu nhu cau doi song xa hoi... Ben canh vai tro het sue
quan trong ciia rung la phong ho, bao ve moi truong sinh thai. O dau nguon,

rirng giir dat, giU nuoc, dieu hoa dong chay, cho'ng xoi mon rua troi thoai hoa
dat, cho'ng boi dap song ngoi, ho dap, giam thieu l i i lut, han che han han, giu
gin duac nguon thiiy nang Ion cho cac nha may thuy dien. 6 ven bien, chan
song, rirng chan gio, chong cat bay, chong su xam nhap ciia nuoc man... bao ve
dong ruong va khu dan cu ven bien... 6 khu cong nghiep va khu do thi, rung
lam sach khong khi, tang duong khi, giam thieu tie'ng on, dieu hoa khi hau tao
dieu ki^n cho cong nghiep phat trien. O dong ruong va khu dan cu rimg giii
nuoc, co'dinh phii sa, han che'lii lut va han han, tang do am cho dat... Rung bao
ve khu di tich lich su, nang cao gia trj canh quan va du lich.. . Rimg con la doi
tuong nghien cuu cua nhieu linh vuc khoa hpc, dac biet la nai d u tru sinh quyen
bao ton cac nguon gen quy hiem. Mpt vai tro nira phai ke den ciia rung la ve mat
xa hoi - Rung la nguon thu nhap chinh ciia dong bao cac dan toe mien niii, la co

duong khi de phuc vu cho ho hap ciia con nguoi, dpng vat va sau bp tren Trai
Dat. Mpt ha rung hang nam tao nen 16 tan oxy. Moi nguoi mot nam can 4.000 kg
oxy tuong ung voi luong oxy do 1.000 - S.OOOm^ cay xanh tao ra trong mpt nam.
Tu nhiing thong tin tren ta thay ro tam quan trong ciia rung noi chung va rung 6
Vi^t Nam noi rieng. Vay thuc trang ciia rung Vi§t Nam hi§n nay ra sao?

ve dan so', sue ep ve xa hpi, eon nguoi da loi dung cac san pham t u rung mpt
each true tie'p hay gian tie'p. Du eo y thiie hay khong co y thiie, eon nguoi da
luon tac dpng den rung, 6 day nghia la tac dpng den thanh phan ciia he sinh
thai rung, tac dpng va lam thay doi eae quy luat van dpng dang dien ra mpt
each on dinh, du chi mpt tac dpng nho den rung cung lam thay doi rat nhieu

V i f t Nam la mpt nuoc nhiet doi nam 6 vimg Dong Nam A, co tong di#n tich

moi quan h^ khae nhau trong rung. Su mat mat va suy giam rung la khong the

lanh tho khoang 331. 700 km2, keo dai t u 9- 23 do v i bac, trong do di§n tich

bii dap dupe va da gay ra nhieu ton that Ion ve kinh te^ ve cong an viee lam va

rung va dat rung la 20 trifu ha, chie'm khoang 20% di^n tich toan quoc (Tong

ca ve phat trien xa hpi mpt each lau dai. Nhiing tran lut rat Ion trong may nam

cue thong ke nam 1994). Truoe day, rung chie'm dien tich khoang 60 tri|u km^

qua 6 hau khSp eae viing ciia da't nuoc, t u Bac chi Nam, t u mien niii den mien

Hien nay rung Viet Nam ngay cang bj thu h?p ve di^n tich, t u mot nuoc co do

dong bang, nha't la cac tran lut 6 sau tinh mien Trung, o Dong bSng song Ciiu

che phii rung Ion tren the'giai, den thoi diem nay Vi^t Nam chi con giu dupe

Long, cac tran lii quet o mpt so tinh mien Bac, tai cac tinh Ha Tinh va Nghe An,

mpt di^n tich nho rung nguyen sinh. Den nam 1958 chi con 44,05 tri|u km^


(chie'm khoang 33% dien tich da't lien). Nam 1973 eon 37,37 tri?u km^. Hien nay

I^guyen, va tie'p theo, la l i i lut 6 Binh Dinh thang 11-2002 da gay ra nhieu ton

di^n tich rung ngay cang giam, chi eon khoang 29 tri^u km^. Ti le che phii ngay

that nang ne ve nhan mang, mua mang, nha cua, rupng vuon, duong sa... mpt

phan quan trong cung do su suy thoai rung, nhat la rung dau nguon bi tan pba

^di s616: Thuyet minh ve tac hai ciia thuoc la voi con nguoi

qua nbieu. Trong nbCrng nam qua, ban ban xay ra 6 nbieu noi ma cbiing ta cbo
la anb buong cua hien tugng El Nino. Nbung cung can noi tbem rang cac boat
dpng pbat trien kinb te thieu can nbSc da pba buy nbieu h^ sinb tbai rung,
nbat la rung dau nguon va gop pban lam cho bau qua thien tai cang nang ne
ban. Cac tran lu Ian xay ra da cuap di sinlj mang ciia nbieu nguai, hang nghin
gia dinb khong con nha cua, hang chuc nghin ha lua va boa mau bi thi^t hai...
6 ven bien do nam trong vung nhi^t dai gio miia, bang nam thuong xuyen
phai bung cbju nbOng con bao va trieu cuang gay thiet hai Ion. Truac day,
nha CO cac day rung ngap man t u nhien va nhiing day rung dugc trong a cac
vung cua song, ven bien nen de dieu it kbi bj va. Nhung gan day do vi?c pba
rung ngay cang tang, nan 16 dat, lu lut xay ra nbieu nen cugc song ciia cgng
dong dan cu ven bien ngay cang bi de doa. Vift Nam da phai ganh chiu nhimg
thiet hai to Ion ve nguai, tai san va co so ha tang. Nhieu doan de bien bj vd
hoac sat 16 nghiem trong. Nhung sau nhung thiet hai ma bao gay ra, nhieu
nguoi dan 6 vung bien deu c6 nban xet rang: 6 nhung khu vuc c6 rung ngap
man, de bien khong be sat 16... Va con rat nhieu ton that khac khong kem phan
nang ne do rung bi buy diet gay ra.
Dung truoc tbuc trang d6 cbiing ta da lam gi de bao v? rung, cung la bao ve
chinb cbiing ta? Nban thiic dugc viec mat rung la ton that nghiem trong dang
de doa sue sinb san lau dai ciia nguon tai nguyen c6 kha nang tai tao, quan ly
va bao ve rung khong con la mot van de moi me nbung bif n nay do dang la
mpt van de bet sue cap bach. Chi'nb phii va nhan dan Viet Nam dang tbuc h i | n
mpt chuong trinh rpng 16n nham xanh boa nhung vung da't bj ton that do
chien tranh va sua chiia nhung sai lam trong cong cupe pbat trien thieu quy

hoach ciia minh trong nhirng nam qua, uu tien trong rung tai cac khu vuc dau
nguon. Muc tieu la den nam 2010 se phii xanh dugc 43% dien tich ca nuoc, vai
by vpng phuc hoi lai sy can bMng sinh thai 6 Viet Nam, bao ton da dang sinb
hpc va gop phan vao vi^c lam cham qua trinh nong len toan cau. Quan trpng

Sdi Idm
Trong cupc song ta thuong thay c6 nbCrng nguoi hiit thuoc la. Mpt thoi,
thuoc la CO mat trong doi song con nguai Viet Nam nhu mpt phan tat ye'u.
Thuoc la trong cong s6, trong gia dinh, ngoai duong pho... Thuoc la trong cac
bua ti?c mung, trong dam cu6i, dam tang... The nhung thuoc la lai v6 cung
nguy hiem voi sue khoe con nguoi. Dieu nay khong phai ai cung hieu bet.
Tham chi hieu roi van khong c6 nhi>ng dpng thai tich eye de loai b6 no ra khoi
cupc song.
Thuoc la la ten gpi ciia mpt loai san pham dupe lam ehii ye'u tir nguyen lieu
la thuoc la da thai spi, dupe cuon hay nhoi djnb hinb hkng gia'y, c6 dang hinh
tron. Thuoc la dieu thuong dupe dot ehay 6 mpt dau, de chay am i nham muc
dich tao khoi va khoi nay theo dong khi vao mieng nguoi hiit t u dau doi dien.
Thuat ngir thuoc la thuong dupe dung theo nghia chung lien quan den thuoc
la trong khi thuoc la dieu nham chi cu the loai san pham thuoc la spi da cuon
thanh dieu. Cac loai thuoc la thuong dung la: thuoc la eo dau Ipc, thuoc la
khong dau Ipc, thuoc lao, xi ga...
Trong thue te c6 rat nbieu nguoi hiit thuoc la. Vay vi sao hp hiit? Co rat
nhieu ly do de giai tbich cho mpt thoi quen nao do, dac biet la thoi quen
(nghi^n) thuoc la. Nhieu nguai cho r^ng hiit thuoc tao cam giac: thu gian,
khoan khoai, tap trung dupe cho cong vi?c, de vai di, quen di noi buon. Co
nguai hiit thuoc la la do bat chuac nguoi khac, vi nguoi khac rii re. Cac ban tre
moi Ian thi cho rang hiit thuoc la trong eo ve: nguoi 16n, nam nhi, sanh dieu...
Dii vi bat eii l i do gi thi vi^c hiit thuoc la la vi^c lam bet sue tai hai. Thuoc la
gay nghien khong kem gi cocain hay heroin. Nghien thuoc la rat nguy hiem va
se that kho b6 thuoc ne'u khong danh gia diing miic su "xao quy^t" ciia no.

Nguoi ta v6 t u hiit vi thoi quen, vi da nghien du biet hay chua biet ve tac hai
ciia thuoc la.

ban la tang cuang su tham gia ciia nhan dan vao vi^c trong, bao ve va quan ly,

Trong khoi thuoc la c6 tai hon 400 chat boa hpc, phan Ion la chat dpe hai,

pbat trien rung c6 bifu qua vi Ipi ich ciia moi truong chung. Song song v6i van

frong do 43 chat dupe biet la tac nhan gay ung thu. Khi hiit thuoc, tat ca cac

de do can phai dong gop cai thi^n doi song, tang viec lam cbo nhan dan, dac

chat nay se di vao co the, gay ra nhieu can bf nh nguy hiem. Nieotin la mpt chat

bi^t la cac cpng dong mien niii. X u l i nghiem nbirng banh dpng pba rung va

gay nghif n va rat dpe trong thuoc la. Mpt gipt nieotin co the lam chet mpt con

buy boai he sinh thai. Tuyen truyen tot ban nij-a ve cong tac bao v^ rung.

tho, bay gipt lam chet mpt con ngua. Khi bat dau hiit thuoc la la lam cbo ca the

Con moi cbiing ta vai vai tro cbii nhan tuong lai ciia da't nu6c hay cung

dan dan phai phu thupe vao nieotin. Nieotin gay cam giac them doi v6i nguoi

chung tay bao ve la phoi xanh ciia trai da't bang nbiing viec lam cu the. Hay

dyng giong nhu thuoc phi^n va heroin lam nguoi nghien rat kho bo thuoc

trong cay, cham soc de cbiing Ion len va toa mat cho muon nguoi.

Cac cbiing benh do thuoc la gay ra gom: B^nb duong tieu boa: viem da day
*^ trang, loet da day la trang. B?nh ly ve tai - mui - hpng. B?nb ho bap: viem