CUỘC ĐẤU TRANH BẢO VỆ ĐỘC LẬP DÂN TỘC CỦA VƯƠNG QUỐC CAMPUCHIA TỪ NĂM 1993 ĐẾN NĂM 3013

H C VI N CHÍNH TR QU C GIA H

CHÍ MINH

SOK DARETH

CU C

U TRANH B O V
C AV
T

C L P DÂN T C

NG QU C CAMPUCHIA

N M 1993

N N M 2013

LU N ÁN TI N S L CH S

HÀ N I - 2015


H C VI N CHÍNH TR QU C GIA H

CHÍ MINH

SOK DARETH

CU C

U TRANH B O V
C AV
T

C L P DÂN T C

NG QU C CAMPUCHIA

N M 1993

N N M 2013

Chuyên ngành

: L ch s PTCS, CNQT & GPDT

Mã s

: 62 22 52 01

LU N ÁN TI N S L CH S

Ng

ih

ng d n khoa h c: 1. PGS. TS NGUY N TH QU
2. PGS. TS HÀ M H

HÀ N I - 2015

NG


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a
riêng tôi. Các s li u, k t qu nêu trong lu n án là
trung th c và có ngu n g c rõ ràng. Nh ng k t lu n
khoa h c c a lu n án ch a t ng đ

c ai công b trong

b t k công trình nào khác.
TÁC GI LU N ÁN

Sok Dareth


M CL C
Trang
M

1

U

Ch

ng 1: T NG QUAN V N

7

NGHIÊN C U

1.1. Nh ng t li u, tài li u và công trình nghiên c u c a các tác gi liên
quan đ tài lu n án
1.2. Nh ng v n đ ch a đ

7
c gi i quy t

18

1.3. Nh ng v n đ lu n án t p trung làm rõ
Ch

ng 2: NH NG NHÂN T
U TRANH B O V

QU C CAMPUCHIA T
2.1. Nhân t trong n

19

TÁC

NG

N CÔNG CU C

C L P DÂN T C C A V
N M 1993

NG
20

N N M 2013

c

20

2.2. Nhân t qu c t
Ch

45

ng 3: TH C TR NG QUÁ TRÌNH
C L P DÂN T C C A V

N M 1993
3.1.

U TRANH B O V

NG QU C CAMPUCHIA T
61

N N M 2013

ng l i đ u tranh b o v đ c l p dân t c c a V

ng qu c

Campuchia t n m 1993 đ n n m 2013

61

3.2. Quá trình đ u tranh b o v đ c l p dân t c c a V

ng qu c

Campuchia t n m 1993 đ n n m 2013
Ch

ng 4:

ÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH

L P DÂN T C C A V
1993

71

U TRANH B O V

NG QU C CAMPUCHIA T

N N M 2013, V N

T RA VÀ M T S

C
N M
KINH

108

NGHI M
4.1.

ánh giá quá trình đ u tranh b o v đ c l p dân t c c a V

ng

qu c Campuchia t n m 1993 đ n n m 2013, v n đ đ t ra

108

4.2. M t s kinh nghi m

141

K T LU N

163

DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH C A TÁC GI

LIÊN QUAN

N LU N ÁN

à CÔNG B
167

DANH M C TÀI LI U THAM KH O

168

PH L C

183


DANH M C CÁC T

VI T T T

STT

Ch
vi t t t

Ngh a Ti ng Anh

1

ACFTA

ASEAN - China Free Trade
Area

2

AEC

ASEAN Economic Community C ng đ ng Kinh t ASEAN

3

ADB

Asian Development Bank

Ngân hàng phát tri n Châu Á

4

AEM

ASEAN Economic Minister

B tr

5

AFTA

ASEAN Free Trade Area

Khu v c m u d ch t do
ASEAN

6

AIA

ASEAN Investment Area

Khu v c đ u t ASEAN

7

AICO

ASEAN Industrial
Cooperation

H p tác Công nghi p ASEAN

8

AIPA

ASEAN Inter-Paliamentary
Assembly

i h i đ ng Liên ngh vi n

ASEAN

9

AIPO

ASEAN Inter Parlianmentarian
Organization

10

AMM

ASEAN Ministerial Meeting

H i ngh B tr

11

APEC

Asia – Pacific Economic
Cooperation

Di n đàn H p tác kinh t châu
Á – Thái Bình D ng

12

APT

ASEAN Plus Three

ASEAN c ng ba

13

ARF

ASEAN Regional Forum

Di n đàn khu v c ASEAN

14

ASC

ASEAN Security Community

C ng đ ng An ninh ASEAN

15

ASCC

ASEAN Socio - Cultural
Community

C ng đ ng V n hóa - Xã h i
ASEAN

16

ASEAN

Association of Southeast
Asian Nations

Hi p h i các qu c gia ông
Nam Á

17

ASEAN- ASEAN Institutes of Strategic
ISIS
And International Studies

18

ASEM

Asia – Europe Meeting

Di n đàn H p tác Á - Âu

ATF

ASEAN Tourism Forum

Di n đàn Du l ch ASEAN

19
 

Ngh a Ti ng Vi t
Khu v c m u d ch t do
ASEAN - Trung Qu c

ng kinh t ASEAN

Liên minh Ngh vi n ASEAN

ng ASEAN

Vi n nghiên c u qu c t và
chi n l c ASEAN


20

CEPT

Common Effective
Preferential Tariff

Hi p đ nh u đãi có hi u l c
chung

21

CDRI

Cambodia Development
Resource Institute

Vi n Nghiên c u và ào t o

22

CICP

Cambodian Institute for
Cooperation and Peace

Vi n H p tác vì Hòa bình
Campuchia

23

COC

Code of Conduct

B quy t c ng x

24

CPP

Cambodian People’s Party

ng Nhân dân Campuchia

25

DOC

Declaration on the conduct

Tuyên b v cách ng x c a
các bên Bi n ông

26

EAC

East Asian Community

C ng đ ng ông Á

27

EAS

East Asia Summit

H i ngh Th

28

ECOSOC

Economic and Social
Council

H i đ ng Kinh t và Xã h i
Li n h p qu c

29

EU

European Union

Liên minh Châu Âu

30

FAO

Food and Agriculture
Organization

T ch c Nông nghi p và
L ng th c Liên h p qu c

31

FDI

Foreign Direct Investment

32

FTA

Free Trade Agreement

Hi p đ nh th

33

FUNCIN
PEC

Front Uni National pour un
Cambodge Indépendant, Neutre
Pacifique, et Coopératif

M t tr n đoàn k t dân t c vì m t
n c Campuchia đ c l p, trung
l p, hòa bình và th ng nh t

34

ILO

International Labour
Organization

T ch c Lao đ ng Qu c t

35

IMF

International Moneytary Fund Qu Ti n t Qu c t

36

IT

Information Technology

Công ngh Thông tin

37

GATT

General Agreement on Tariffs
and Trade

Hi p đ nh chung v Thu quan
và Th ng m i

38

GDP

Gross Domestic Product

T ng s n ph m qu c n i

39

GMS

Greater Mekong Subregion

Ti u vùng Me kong m r ng

40

MRC

Mekong River Commission

41

NAFTA

North America Free
Trade Agreement

vì s phát tri n c a Campuchia

Bi n ông

ng đ nh ông Á

u t tr c ti p n

c ngoài

ng m i t do

y ban sông Me kong
Khu v c M u d ch t do
B cM


42

NIC

National Intelligence Council

H i đ ng tình báo qu c gia

43

ODA

Official Development
Assistance

H tr phát tri n chính th c

44

SEATO

Southeast Asia Treaty
Organization

T ch c Hi p

45

SEANWFZ

Southeast Asia Nuclear
Weapon Free Zone

Hi p c khu v c ông Nam
Á không có v khí h t nhân

46

SCO

The Shanghai Cooperation
Organisation

T ch c h p tác Th

47

SIPRI

Stockholm International
Peace Research Institute

Vi n nghiên c u v Hòa bình
Qu c t Stockholm

48

SOM

Senior Official’s Meeting

H i ngh chính th c c a các
quan ch c cao c p

49

TAC

Treaty of Amity and
Cooperation

Hi p c Thân thi n và h p
tác ông Nam Á

50

UN

United Nations

Liên h p qu c (LHQ)

51

UNTAC

United Nations Transitional
Authority in Cambodia

Chính quy n chuy n ti p c a
LHQ t i Campuchia

52

UNDP

United Nations Development
Programme

Ch ng trình phát tri n c a
LHQ

53

United Nations Educational
UNESCO Scientific and Cultural
Organization

54

WB

World Bank

Ngân hàng Th gi i

55

WEC

West - East Corridor

Hành lang ông - Tây

56

WTO

World Trade Organization

T ch c Th

57

ZOPFAN

Zone of Peace, Free and
Neutrality

Khu v c ASEAN hòa bình, t
do và trung l p

c ông Nam Á

ng H i

T ch c V n hóa, Khoa h c
và Giáo d c LHQ

ng m i Th gi i


 

 

1

M

 

U

1. Tính c p thi t c a đ tài nghiên c u
L ch s phát tri n c a xã h i loài ng

i đã ch ng minh r ng, m i dân t c

đ u có quy n l a ch n cho mình m t m c tiêu, con đ

ng phát tri n, đó là

quy n t quy t thiêng liêng c a m i dân t c, không th áp đ t. Tuy nhiên, vi c
l a ch n m c tiêu, con đ

ng phát tri n c a m i n

c không th n m ngoài quy

lu t v n đ ng, phát tri n c a nhân lo i. N u đi ng

c l i xu th phát tri n, b t

ch p quy lu t thì s mang l i h u h a cho dân t c, cho nhân dân. Song th c ti n
l ch s c ng cho th y nhi m v này không h đ n gi n. S l a ch n đúng ho c
sai con đ

ng phát tri n c a dân t c ph thu c vào trí tu , b n l nh, ý chí, th gi i

quan c a giai c p, nhà n

c c m quy n và đi u ki n hoàn c nh l ch s c th .

Trong th k XX, nhi u n

c thu c đ a và n a thu c đ a đã giành đ

l p, đó là ti n đ quan tr ng d n đ n s ra đ i c a các n
trong đó có Campuchia. Các n
đ u tranh kiên c

cđ c

c đang phát tri n

c đang phát tri n ra đ i đã kh ng đ nh tinh th n

ng c a các dân t c b áp b c ch ng l i s áp b c, c

ng

quy n c a ch ngh a đ qu c, th c dân. C ng c đ c l p, l a ch n con đ

ng

phát tri n phù h p là m t v n đ có ý ngh a quan tr ng, s ng còn đ i v i các
n

c đang phát tri n nói chung và Campuchia nói riêng. N u s l a ch n đúng

h

ng thì vi c b o v và c ng c n n đ c l p cho dân t c s đ

c th c hi n m t

cách t t nh t. Hi n nay, v i nh ng xu th phát tri n m i c a các m i quan h

qu c t , c a b i c nh th gi i và khu v c, đã xu t hi n nh n th c, quan ni m và
cách ti p c n m i v đ c l p dân t c và đ u tranh b o v đ c l p dân t c. Cùng
v i nh n th c đó, vi c l a ch n con đ
ch ” luôn là tr ng tâm trong c

ng phát tri n theo h

ng l nh chính tr và chi n l

ng “đ c l p, t
c phát tri n qu c

gia, có ý ngh a c c k quan tr ng không ch riêng đ i v i Campuchia mà v i c
các n

c trong khu v c và th gi i. V i ý ngh a này, đ c l p dân t c bao hàm

hai n i dung c b n g n bó ch t ch v i nhau: quy n t i cao c a qu c gia trong
ph m vi ch quy n, toàn v n lãnh th c a mình và quy n đ c l p trong quan h
qu c t . Quy n t i cao trong n

c th hi n

quy n l c đ y đ đ gi i quy t m i

v n đ chính tr , kinh t , v n hóa, xã h i... mà không có s can thi p t phía các
qu c gia khác và các t ch c qu c t . Quy n đ c l p c a qu c gia trong quan h


 

 

2

qu c t th hi n

 

ch t t c các qu c gia tham gia quan h qu c t đ u là nh ng

ch th bình đ ng và hoàn toàn đ c l p, t quy t đ nh các v n đ đ i n i và đ i
ngo i c a mình.
Trong khu v c

ông Nam Á, Campuchia tuy là m t n

c nh v di n tích

và dân s , nh ng có l ch s lâu đ i, v i ngu n tài nguyên phong phú và đa d ng
cùng v i v trí đ a chính tr quan tr ng trong khu v c, có nh ng nét đ c tr ng
riêng trong quá trình phát tri n k t khi giành đ

c đ c l p dân t c vào n m

1953 (tuy nhiên sau đó t n m 1970 đ n n m 1975 ph i kháng chi n ch ng M ;
t n m 1975 đ n n m 1979, Campuchia ph i tr i qua ch đ Di t ch ng Khmer
(t n m 1975 đ n cu i n m 1978), và n i chi n l t đ Khmer

(t tháng

12/1978 đ n tháng 1/1979); giai đo n t n m 1979 đ n n m 1991 là n i chi n
(gi a các l c l
v i Khmer

ng c a

ng Nhân dân Campuchia v i các phe phái, ch y u là

). Nh ng t i tháng 10/1991, khi Campuchia đ t đ

Paris v vi c gi i quy t v n đ Campuchia và t sau khi Nhà n
Hoàng gia Campuchia đ
V), Chính ph luôn th

c Hi p đ nh

c và Chính ph

c thành l p n m 1993 (nhi m k I) đ n nay (nhi m k
ng tr c quan đi m lãnh đ o nhân dân đ u tranh b o v

n n đ c l p dân t c c a đ t n

c.

Nh ng bi n đ i to l n v tình hình trong n

c và qu c t trong nh ng th p

niên cu i c a th k XX đã đ t ra cho chính ph Hoàng gia Campuchia nhi u
v n đ lý lu n và th c ti n. Thêm vào đó, trong b i c nh toàn c u hóa và h i
nh p qu c t , n n đ c l p dân t c và ch quy n c a m i qu c gia luôn đ ng
tr

c thách th c c a hàng lo t nh ng nguy c ti m tàng và đa d ng. Nh ng

nguy c đó v a mang tính truy n th ng v a phi truy n th ng v i nh ng d ng
th c m i, không ch xu t hi n t nh ng di n bi n c a tình hình th gi i và khu
v c, mà còn n y sinh chính t trong quá trình phát tri n c a m i qu c gia. Hi m
h a bên ngoài và nguy c bên trong luôn t
tr

ng tác v i nhau và trong nhi u

ng h p chuy n hóa l n nhau m t cách r t ph c t p, nh y c m. N n t ng c a

đ c l p dân t c b thách th c gay g t trên c hai ph

ng di n: quy n t i cao

trong vi c đ nh đo t các v n đ trong n

c bình đ ng trong quan

c và quy n đ

h qu c t , c ng nh quy n t quy t đ nh các v n đ đ i ngo i c a qu c gia dân
t c. B i v y, c ng nh nhi u qu c gia khác, đ i v i Campuchia, đ b o v v ng

 

 

3

 

ch c đ c l p dân t c, v n đ đ t ra là ph i có cách ti p c n linh ho t, đúng đ n,
tìm ki m các gi i pháp kh thi, v a mang tính t ng th , toàn di n v a mang tính
c th nh m t ng c

ng s c đ kháng qu c gia, hóa gi i thành công các nguy c

trong ti n trình h i nh p.
Xu t phát t nh n th c đúng đ n v tình hình khu v c, th gi i và xu th
khách quan c a toàn c u hóa, trong nh ng n m qua, chính ph Hoàng gia
Campuchia đã đ ra ch tr

ng ch đ ng và tích c c h i nh p qu c t nh m thu

hút ngu n l c t bên ngoài ph c v m c tiêu phát tri n đ t n

c, thúc đ y và k t

h p ch t ch gi a s c m nh dân t c v i s c m nh th i đ i. Là m t n

c đang

phát tri n, Campuchia đã và đang có nh ng đóng góp quan tr ng đ i v i c ng
đ ng qu c t nói chung và các n
qua, cùng v i đ
d ng hóa đ
các n

c đang phát tri n nói riêng. Trong th i gian

ng l i, chính sách đ i ngo i đ c l p, t ch , đa ph

c tri n khai ch đ ng, hi u qu và sáng t o, quá trình h p tác v i

c phát tri n và đang phát tri n nh t là v i các n

ph n quan tr ng trong vi c gi i thi u đ t n

c láng gi ng, đã góp

c và con ng

hòa gi i hòa h p dân t c. Campuchia đang t ng b
trên tr

ng hóa đa

i Campuchia sau khi

c nâng cao v th c a mình

ng qu c t nh m tranh th s đ ng tình, ng h và giúp đ c a b n bè

trên th gi i và góp ph n thi t th c vào thành tích đ i ngo i chung c a các n

c,

góp ph n duy trì, c ng c và phát tri n m t th gi i hòa bình, h p tác và phát
tri n. Tuy nhiên, bên c nh nh ng thành công trong vi c duy trì hòa bình, n đ nh
chính tr - xã h i, c i cách và phát tri n kinh t , th c hi n dân ch hóa xã h i và
phát tri n m i quan h ngo i giao trong và ngoài khu v c..., Campuchia đang
ph i đ i m t v i r t nhi u v n đ ph c t p nh : s chênh l ch trình đ phát
tri n, kho ng cách giàu nghèo, s

nh h

ng c a các n

c l n ngày m t l n h n

và sâu h n đã và đang thách th c t i v n đ b o đ m n n đ c l p và s toàn v n
lãnh th , v n đ ch ng tham nh ng, v n đ phát tri n b n v ng... Thêm vào đó
cu c cách m ng khoa h c - công ngh phát tri n m nh m đã và đang tác đ ng
v i nh ng m c đ khác nhau; nh ng v n đ mang tính toàn c u c truy n th ng
và phi truy n th ng nh : dân s , môi tr

ng, tôn giáo, s c t c, b nh d ch...; các

th l c thù đ ch l i d ng toàn c u hóa đ đ y m nh âm m u “t di n bi n”, “t
chuy n hóa”, gây b o lo n l t đ , s

d ng các chiêu bài “dân ch ”, “nhân

 

4

 

 

quy n” hòng gây m t n đ nh chính tr và ti n t i l t đ chính ph c m quy n
Campuchia, đe d a n n đ c l p dân t c trong đó có quy n l a ch n đ nh h

ng

phát tri n là nh ng v n đ c p thi t đang đ t ra đ i v i Campuchia.
V i nh ng lý do trên, tác gi đã ch n đ tài: “Cu c đ u tranh b o v đ c
l p dân t c c a V

ng qu c Campuchia t n m 1993 đ n n m 2013” làm

lu n án Ti n s l ch s , chuyên ngành L ch s phong trào c ng s n, công nhân
qu c t và gi i phóng dân t c.
2. M c đích và nhi m v nghiên c u c a lu n án
- M c đích c a lu n án là làm rõ th c tr ng quá trình đ u tranh b o v đ c
l p dân t c c a V

ng qu c Campuchia trong giai đo n 1993 - 2013; ch ra

nh ng thành t u, h n ch và rút ra m t s kinh nghi m.

- Nhi m v c a lu n án:

th c hi n m c đích nghiên c u, lu n án t p

trung gi i quy t nh ng nhi m v sau đây:
+ Phân tích nh ng nhân t tác đ ng đ n công cu c đ u tranh b o v đ c
l p dân t c c a V

ng qu c Campuchia giai đo n 1993 - 2013.

+ Phân tích th c tr ng quá trình đ u tranh b o v đ c l p dân t c c a
V

ng qu c Campuchia giai đo n 1993 - 2013.
+

ánh giá nh ng thành t u, h n ch trong quá trình đ u tranh b o v

đ c l p dân t c c a Campuchia giai đo n 1993 - 2013 và rút ra m t s kinh
nghi m.
3.

it

ng và ph m vi nghiên c u

-

it

ng nghiên c u c a lu n án là cu c đ u tranh b o v đ c l p dân

t cc aV

ng qu c Campuchia trong giai đo n 1993 - 2013.

- Ph m vi nghiên c u c a lu n án là:
+ V không gian: (i) Nh ng nhân t bên trong và bên ngoài (khu v c và
qu c t ) tác đ ng t i quá trình b o v đ c l p dân t c c a V
Campuchia giai đo n 1993 - 2013; (ii) Nghiên c u v đ
tri n khai đ u tranh b o v đ c l p dân t c c a V

ng qu c

ng l i và quá trình

ng qu c Campuchia trên các

l nh v c (chính tr , an ninh qu c phòng, đ i ngo i, kinh t , v n hóa - xã h i) mà
Campuchia đã th c hi n trong giai đo n 1993 - 2013 nh m xây d ng, phát tri n
và b o v n n đ c l p dân t c c a mình.


 

 

5

+ V th i gian:

tài đ

 

c gi i h n t n m 1993 đ n n m 2013. N m

1993 là th i đi m Campuchia t ch c cu c t ng tuy n c toàn qu c l n đ u tiên
và là m c ra đ i Nhà n

cV

ng qu c Campuchia và chính ph Hoàng gia

Campuchia nhi m k I. N m 2013 là m c chính ph Hoàng gia h t nhi m k
IV, tròn 20 n m lãnh đ o đ t n
4. C s lý lu n và ph

c.
ng pháp nghiên c u

- C s lý lu n: Lu n án đ

c th c hi n d a trên nh ng quan đi m c b n

c a ch ngh a Mác - Lê nin v hình thái kinh t - xã h i, v nhà n

c và giai

c p, v th i đ i, v v n đ dân t c và quy n t quy t dân t c, n n t ng c b n v

c

ng l nh chính tr c a chính ph Hoàng gia Campuchia v v n đ b o v đ c

l p dân t c, các chi n l

c phát tri n qu c gia c a chính ph

Campuchia nhi m k I, II, III, và IV, các c

ng l nh và v n ki n c a

Hoàng gia
ng Nhân

dân Campuchia v đ u tranh b o v đ c l p dân t c trong giai đo n hi n nay.
- Ph

ng pháp nghiên c u:

+ Nh ng nguyên lý, ph

ng pháp lu n c b n c a ch ngh a duy v t

bi n ch ng, ch ngh a duy v t l ch s ; ph

ng pháp l ch s và logic; ph

pháp nghiên c u liên ngành là c s đ hình thành ph
án, trong đó ph

ng

ng pháp nghiên c u lu n

ng pháp nghiên c u l ch s - logic là ph

ng pháp ch đ o đ

trình bày v cu c đ u tranh b o v đ c l p dân t c t n m 1993 đ n n m 2013
c ađ tn

c Campuchia.

+ Các ph

ng pháp khác nh : phân tích, t ng h p, so sánh, đ i chi u,

th ng kê, d báo... c ng đ
Nh nh ng ph
ch ng minh đ

c s d ng đ nghiên c u và trình bày n i dung lu n án.

ng pháp nêu trên tác gi có th phân tích, đánh giá và

c nh ng m i liên h t n t i trong b n thân n i b Campuchia

c ng nh tác đ ng t bên ngoài đ n công cu c b o v đ c l p dân t c c a
V

ng qu c Campuchia t n m 1993 đ n n m 2013, th c tr ng c a cu c đ u

tranh b o v đ c l p dân t c; nh ng ph
k t qu đ t đ

ng pháp này s giúp t ng h p nh ng

c, v ch ra nh ng h n ch , đã tr thành m t h th ng nh n th c

bi n ch ng v s v n đ ng, bi n đ i không ng ng c a Campuchia, cu i cùng rút
ra đ

c bài h c kinh nghi m quý giá nh m t ng c

v đ c l p dân t c c a mình. Nh ph

ng hi u qu công cu c b o

ng pháp lu n ch ngh a duy v t bi n


 

 

6

ch ng, duy v t l ch s , ph

 

ng pháp lôgic c ng nh các ph

ng pháp khác mà

tác gi s d ng trong đ tài này nên lu n án đã đem l i cho nh ng ng

i quan

tâm, nhà nghiên c u v v n đ Campuchia không ch m t hình nh trung th c,
mà còn đem l i cho gi i nghiên c u m t đ nh h

ng, m t ph

ng pháp t duy

khoa h c đ cùng nhau ti p t c nh n th c và nghiên c u m t cách chu n xác.
5. óng góp m i v khoa h c c a lu n án
Th nh t, lu n án đã trình bày, phân tích m t cách h th ng các chính sách
c a chính ph Hoàng gia Campuchia, h
đ cl pc ađ tn

ng vào n i dung xây d ng, b o v n n

c Campuchia, t đó làm sáng t h n m t th i k l ch s quan

tr ng (1993-2013) c a đ t n

c này. T tính đ c thù c a quá trình cách m ng

Campuchia, lu n án đã góp ph n làm phong phú thêm con đ

ng đ u tranh c ng

c và b o v n n đ c l p dân t c trong b i c nh qu c t hi n nay c a các n

c

đang phát tri n.
Th hai, t phân tích nh ng thành công, h n ch c a chi n l

c và chính

sách phát tri n qu c gia mà Campuchia đã th c hi n giai đo n 1993-2013, lu n
án ch ra m t s tác đ ng c a các chính sách đó đ i v i vi c gi i quy t các v n
đ kinh t - xã h i, c ng c đ c l p dân t c, b o v toàn v n lãnh th c a
Campuchia hi n nay.
Th ba, qua phân tích th c ti n quá trình đ u tranh c ng c , b o v n n đ c
l p dân t c c a Campuchia th i k 1993-2013, lu n án đã rút ra m t s kinh
nghi m (thành công và h n ch ) trên các l nh v c quan tr ng (chính tr , an ninh
qu c phòng, đ i ngo i, kinh t , v n hóa - xã h i), t đó góp ph n vào vi c đ ra
chính sách phù h p (c đ i n i và h i nh p qu c t ) nh m gi v ng n n đ c l p
dân t c và đ nh h

ng phát tri n đ t n

c trong đi u ki n c

th

c a

Campuchia.
Th t , Lu n án là tài li u tham kh o h u ích cho vi c nghiên c u và gi ng
d y v các v n đ có liên quan.
6. B c c c a lu n án
Ngoài ph n m đ u, k t lu n, danh m c các công trình c a tác gi đã công
b , danh m c tài li u tham kh o và ph n ph l c, n i dung chính c a lu n án
đ

c k t c u thành 4 ch

ng, 9 ti t.


 

 

7

Ch

ng 1

T NG QUAN V N
1.1. NH NG T

 

NGHIÊN C U

LI U, TÀI LI U VÀ CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U

C A CÁC TÁC GI LIÊN QUAN

TÀI LU N ÁN

Nghiên c u v quá trình ho c cu c đ u tranh và b o v đ c l p dân t c
c a các n

c đang phát tri n nói chung, các n

c khu v c

ông Nam Á nói

riêng là ch đ thu hút s chú ý c a nhi u nhà nghiên c u, nhi u chính tr gia
trong và ngoài n

c. N m trong khu v c

ông Nam Á, s

phát tri n c a

Campuchia luôn g n bó v i s phát tri n c a các qu c gia khác trong khu v c,
vì v y các ngu n tài li u nghiên c u v qu c gia - đ t n
g n bó m t thi t v i các công trình nghiên c u v

c Chùa Tháp này c ng

ông Nam Á nói chung.

đ m b o tính khoa h c, trong khuôn kh n i dung Lu n án, tác gi đã
tham kh o m t s t li u g c, ph c v tr c ti p cho Ch
th c tr ng cu c đ u tranh b o v đ c l p dân t c c a V

ng 3 v i n i dung:

ng qu c Campuchia t

n m 1993 đ n n m 2013. ó là: 1) Chính ph Hoàng gia Campuchia, Hi p đ nh
Paris v

V n đ

Campuchia, C

Campuchia n m 1991 [15]; 2) Chính ph

Hoàng gia

ng l nh chính tr Chính ph Hoàng gia Campuchia nhi m k II,

Qu c h i khóa II (t n m 1998 đ n n m 2003) [16]; 3) Chính ph Hoàng gia
Campuchia, Chi n l

c Tam giác phát tri n c a chính ph

Hoàng gia

Campuchia nhi m k II (1998-2003) [17]; 4) Chính ph Hoàng gia Campuchia,
C

ng l nh chính tr Chính ph Hoàng gia Campuchia nhi m k III, Qu c h i

khóa III (t n m 2004 đ n n m 2008) [20]; 5) Chính ph Hoàng gia Campuchia,
Chi n l

c T giác c a chính ph Hoàng gia Campuchia - nhi m k IV giai

đo n 2 [22]; 6) Chính ph Hoàng gia Campuchia, C

ng l nh chính tr Chính

ph Hoàng gia Campuchia nhi m k IV, Qu c h i khóa IV (t n m 2008 đ n
n m 2013) [23]; 7) Th

ng vi n Campuchia, Hi n pháp V

[83]; 8) Chính ph Hoàng gia Campuchia, Chi n l

ng qu c Campuchia

c T giác c a Chính ph

Hoàng gia Campuchia - nhi m k V giai đo n III [25];...
Bên c nh đó, tác gi lu n án đã ti p c n v i m t kh i l

kh o l n c a các nhà nghiên c u Campuchia, các h c gi n

ng tài li u tham
c ngoài và các nhà


 

 

8

khoa h c Vi t Nam.
nhi u ph

 

ây là ngu n tài li u quan tr ng t p trung nghiên c u trên

ng di n: đ a lý, l ch s , chính tr , v n hóa, dân t c, tôn giáo, đ c đi m

phát tri n kinh t - xã h i, chi n l

c phát tri n kinh t v mô... c a các n

c

ông Nam Á và Campuchia. ây là c s và là t li u quan tr ng đ nghiên c u
sinh t p h p ngu n t li u khoa h c nh m ti p t c nghiên c u sâu h n v nh ng
v n đ liên quan đ n n i dung c a lu n án.

1.1.1. Nh ng công trình nghiên c u c a các tác gi Campuchia
Lu n án Ti n s c a Th t

ng Hun Sen: “Tính đ c thù c a quá trình

cách m ng Campuchia” [40]. Lu n án g m có 3 ch
1: cu c cách m ng và cách m ng b ph n b i, Ch
làm l i, Ch

ng, dài 172 trang (Ch

ng

ng 2: cu c cách m ng ph i

ng 3: cu c cách m ng dân t c dân ch nhân dân trong b i c nh

tình hình đ t n

c v a có hòa bình v a có chi n tranh). Nh ng n i dung đ

c

phân tích trong lu n án đã làm rõ tính đ c thù c a cu c cách m ng Campuchia.
Trong đó, cách m ng Campuchia là m t b ph n c a cách m ng th gi i, nên
trong quá trình phát tri n cách m ng Campuchia đã v n đ ng v a theo nh ng
quy lu t chung v a mang tính đ c thù dân t c. Cu c cách m ng Campuchia r t
ph c t p và đôi lúc khó hi u, là do s ph c t p qua nhi u th i k l ch s c a xã
h i Campuchia, do tình hình th gi i chuy n bi n và do chính b n thân cu c đ u
tranh gi a cách m ng và ph n cách m ng

Campuchia. Chính vì v y, cu c cách

m ng Campuchia đã đi theo m t ti n trình không bình th

ng và mang nhi u

tính đ c thù, th m chí đ n nh t so v i cu c cách m ng các n
Cách m ng Campuchia đã di n ra d

i nh ng ch đ xã h i khác nhau, trong

nh ng b i c nh khác nhau c a tình hình trong n
đi khó kh n v chi n l

c và sách l

c trên th gi i.

c và th gi i v i nh ng b

c

c. Tóm l i, cách m ng Campuchia đã tr i

qua nhi u th thách, ph i làm đi làm l i và cu i cùng đi đ n th ng l i to l n.
Nh ng n i dung trên c a b n lu n án này có ý ngh a lý lu n và th c ti n sâu s c
cho đ n th i đi m này c ng nh trong th i gian t i, góp ph n quan tr ng đ
nghiên c u sinh phân tích và đ nh h

ng đúng đ n cho lu n án c a mình.

Cu n “Theo dõi kinh t - xã h i Campuchia” c a Vi n Qu c gia v d
li u [90].

ây là m t trong nh ng đ tài h t s c quan tr ng sau khi cu c b u c

toàn qu c l n th nh t n m 1993 di n ra mà chính ph Hoàng gia c n ph i làm,


 

 

9

nh m t ng k t l i m i l nh v c nh ng gì mà đ t n

 

c này còn l i sau h n hai

th p k b chìm sâu vào n i chi n. Nh ng d li u này góp ph n quan tr ng cho
lu n án trong vi c phân tích n ng l c c a Campuchia t sau n m 1993 giai đo n
tái thi t và xây d ng đ t n

c Campuchia.

Cu n “N n dân ch Campuchia: lý lu n và th c ti n” c a tác gi Aun
Porn Moniroth [1]. ây là m t trong nh ng công trình mang tính lý lu n và th c

ti n cao đ i v i xã h i Campuchia. V i s phân tích v th c tr ng chung c a xã
h i Campuchia, nh ng giá tr đích th c c a n n dân ch đ i v i Campuchia c n
ph i đ

c hi u rõ. Thêm vào đó, vi c gi i quy t mâu thu n và kh c ph c khó

kh n nh m thúc đ y s phát tri n c a Campuchia theo con đ

ng dân ch là

công vi c h t s c có ý ngh a đ i v i các nhà lãnh đ o.
Cu n “Ti n lên phía tr
quan đi m chi n l

c, kh c ph c và phát tri n Campuchia d a trên

c” c a H i đ ng Phát tri n Campuchia [37]. Cu n sách đã

phân tích rõ ý chí kiên c

ng c a chính ph Hoàng gia Campuchia ngay t khi

đã thành l p n m 1993 trong vi c kh c ph c khó kh n m i ngành, m i l nh v c
v i m c đích đ a Campuchia trên con đ
phát tri n đ t n

ng ti n t i thành công trong s nghi p

c m t cách b n v ng. T m t n n kinh t b bao vây, t cung

t c p, Campuchia đã thành công trong vi c chuy n đ i và tr thành m t qu c
gia có n n kinh t th tr
đ tđ

ng v i s m c a xã h i Campuchia v i th gi i.

c thành tích này, vi c quy t đ nh đ nh h

ng chi n l

c đ i n i và đ i

ngo i h t s c quan tr ng và r t c p bách. Nh ng đ c đi m này đã b sung cho
lu n án thêm nh ng n i dung b ích v cách th c tri n khai m t s chính sách
có liên quan đ n đ tài.
Cu n “S phân tích v n đ c n gi i quy t t i Campuchia - t p 1”c a tác
gi Keo Norin [62]. N i dung g m 12 v n đ quan tr ng đã và đang n y sinh t i
Campuchia. T phân tích v v n đ đói nghèo, tham nh ng, h th ng giáo d c
và c i cách... cho đ n ph

ng h

ng và nguyên t c đ phát tri n đ t n

c, tác

gi đã đóng góp m t cách thi t th c cho quá trình c i cách và phát tri n đ t n

c

Campuchia, khi ch ra nh ng b t c p mà xã h i đã và đang ph i đ i m t và s
ti p t c là v n đ nan gi i n u không có h
th c ch t. ó ít nhi u liên quan đ n h

ng kh c ph c và m t chính sách

ng nghiên c u c a đ tài. Và Cu n “V n


 

 

10

 

đ b t c p và quan đi m c i cách vì s phát tri n Campuchia - t p 2” [63] c a
cùng tác gi (6/2002) g m có 3 ch
b t th

ng l n (229 trang), ti p t c phân tích tính

ng trong xã h i Camuchia: t ngu n g c, th c tr ng, nguyên nhân, tình

hình kinh t - chính tr và nguyên t c phát tri n cho xã h i Campuchia, tác gi ti p
t c đóng góp v m t lý lu n c ng nh th c ti n cho nh ng nhà ho ch đ nh chính
sách n m đ

c khuy t đi m và đ a ra m t s khuy n ngh chính sách nh m ph c

v l i ích xã h i, l i ích nhân dân.
Cu n “Kh ng ho ng Campuchia và quan h v i n

c ngoài” c a tác gi

Soam Sekkomar [80] l i phân tích nh ng nguyên nhân d n đ n chi n tranh t i
Campuchia giai đo n 1970-1979 là xu t phát t nh n th c và t duy không đúng
đ n, đ t ra m t h th ng chính sách đ i n i - đ i ngo i không phù h p v i tình
hình th c t c a đ t n

c và qu c t , h u qu là t o ra m t th m h a mà qu c

gia ph i h ng ch u. Mong mu n c a tác gi là d ng l i m t b c tranh đau đ n
đ th h lãnh đ o mai sau rút ra đ
này đúng h
đ

c bài h c kinh nghi m và chèo lái đ t n

c

ng, ti n t i hòa bình th t s và phát tri n m t cách b n v ng, đ đ t

c đi u đó c n có chính sách đ i n i và đ i ngo i trong vi c cân b ng quan h

qu c t , tranh th s

ng h c a các n

c l n nh ng không đánh m t nguyên t c

trung l p c a mình và nh ng y u t kh ng đ nh s s ng còn c a mình.
Cu n “Campuchia trong thiên niên k m i, khép l i quá kh và h
t

ng lai” c a tác gi Kao Kim Hourn [53] g m 12 ch

ng t i

ng, v i toàn b bài phát

bi u c a các Chính tr gia Campuchia nói v t duy nh n th c và s chu n b
c a Campuchia trong vi c xây d ng, phát tri n và b o v đ t n

c trong xu th

toàn c u hóa và ti n trình h i nh p qu c t c a Campuchia. N i dung các bài
phát bi u này th hi n rõ mong mu n c a các nhà lãnh đ o nói riêng và nhân
dân Campuchia nói chung trong vi c đoàn k t toàn dân t c và t p trung m i
ngu n l c nh m xây d ng môi tr

ng hòa bình đ phát tri n, đ i phó v i m t

tiêu c c c a toàn c u hóa và h i nh p qu c t ngày m t sâu r ng h n, t ng
c

ng v th qu c gia c a mình trên tr

ng qu c t .

Cu n “Cambodia’s Foreign Policy and ASEAN” c a tác gi Kao Kim
Hourn [146] có 6 ch

ng, đã nêu rõ và r t chi ti t v chính sách đ i ngo i c a

Campuchia t ng th i k nh sau: Nhà n

cV

ng qu c Campuchia th nh t


 

 

11

ho c còn đ

 

c g i là Ch đ Sangkum Reast Niyum c a Nhà vua Norodom

Sihanouk; Ch đ C ng Hòa Khmer c a Lon Nol (ch đ thân M ); Ch đ
Campuchia Dân ch c a Pol Pot (ch đ di t ch ng - đ
thu n); ch đ C ng hòa Nhân dân Campuchia (đ
khi thành l p V

c Trung Qu c h u

c Vi t Nam giúp đ ) và đ n

ng qu c Campuchia (do Liên Hi p Qu c h tr - m t ch đ

Dân ch th t s đ

c sinh ra trên đ t n

c này) và cu i cùng là Chính sách c a

Campuchia trong tri n trình H i nh p ASEAN. V i 562 trang n i dung, cu n
sách này đã t ng h p m t cách khoa h c v nh ng y u t bên ngoài và nhân t
bên trong tác đ ng t i vi c ho ch đ nh chính sách vào t ng giai đo n c a t ng
ch đ .

ây là c s đ chính ph Hoàng gia và các nhà ho ch đ nh chính sách

Campuchia đ ra nh ng chính sách đúng đ n, linh ho t nh m đ i phó v i tình
hình ngày m t di n bi n ph c t p c a qu c t và khu v c hi n nay. Qua th c
ti n sinh đ ng c a quá trình c i cách c i t đã rút ra đ
nghi m quan tr ng v kinh t , đ i ngo i,...

c nh ng bài h c kinh

ây là cu n sách đ tác gi c a lu n

án tham kh o trong quá trình nghiên c u nh ng kinh nghi m b o v đ c l p dân
t c c a Campuchia trong quá trình ti n hành c i cách sâu r ng.

Cu n “Công cu c đ u tranh vì n n đ c l p hoàn toàn c a Camuchia th p
k 1940-1950, t p 1” tác gi - Nhà vua Norodom Sihanouk [73] là m t tác ph m
quý giá, có nh ng n i dung bí m t mà nhi u nhà l ch s ch a t ng đ c p t i, đã
th hi n rõ v vai trò và công lao vô cùng l n lao c a Nhà vua Norodom
Sihanouk trong vi c đ u tranh giành đ c l p cho dân t c Campuchia t th c dân
Pháp c ng nh công cu c xây d ng và b o v ch đ Sangkum Reast Niyum
c a Nhà vua.
Sách tr ng Qu c phòng: “B o v V
tri n và h p tác qu c t ” c a tác gi Th
đ t v n đ đi t ph

ng qu c Campuchia, an ninh - phát
ng t

ng Neang Phat [69]. V i cách

ng pháp lu n nh n th c v tri n v ng m t n n an ninh

v ng ch c b o đ m hòa bình th t s c a đ t n

c đ n phân tích m t s y u t

tác đ ng đ n tri n v ng đó và ti n hành tính toán chi n l
vi c b o v an ninh qu c gia, t o môi tr

c và chi n thu t trong

ng hòa bình đ phát tri n và h p tác

qu c t đ y trách nhi m trong hai th p niên đ u c a th k XXI, nhà nghiên c u

đã cung c p cách nhìn bi n ch ng v xu h

ng phát tri n khách quan c a đ t


 

n

 

12

c trong t

 

ng lai, đây là m t c s quan tr ng cho Campuchia trong cu c đ u

tranh b o v đ c l p dân t c.
Cu n “M t tr n gi i phóng dân t c Khmer và con đ

ng ti n t i hòa

bình” c a tác gi Kong Thann [66] đã nêu ra n m n i dung l n t nguyên nhân
c a cu c chi n tranh t i Campuchia, cu c đ u tranh ch ng Khmer
con đ

... cho t i

ng ti n t i hòa bình. Cu n sách này đã phân tích m t s v n đ lý lu n

và th c ti n c a ti n trình cách m ng c a Campuchia và th i đ i, trong đó đi sâu
lu n gi i nhi u v n đ l n c a dân t c và s ki n l n c a th k XX. Công trình
kh ng đ nh: ngày 7/01/1979 gi i phóng thành công đ t n

c mang l i s s ng

m i và m ra m t th i đ i m i cho nhân dân Campuchia và trên c s
n

c Campuchia đã t ng b

c ng nh c a loài ng

y, đ t

c m t phát tri n, đ a khát v ng c a dân t c mình

i thành hi n th c.

Tác gi Nim Sovath có cu n “Chính tr cùng th ng trong xu th qu c t :
s k t thúc n i chi n - hòa bình th t s t i Campuchia” [70]. Công trình lu n
gi i hòa bình th t s

mà Campuchia có là t

Campuchia th t s phi quân s hóa l c l
b i, ho c g i là chi n l

khi chính ph

ng Khmer

c Cùng Th ng c a Th t

Hoàng gia

v i chính sách

ánh

ng Hun Sen n m 1998. Khát

v ng hòa bình, c n hòa h p hòa gi i dân t c, đoàn k t s c m nh toàn dân, cùng
nhau xây d ng và phát tri n đ t n
l

c là nh ng n i dung đóng góp v m t chi n

c và chi n thu t trong vi c t p h p l c l

ng đ xây d ng và b o v đ t n

c.

Nh m phác h a quá trình đ u tranh và c ng c đ c l p dân t c c a
Campuchia, cu n sách “L ch s c a Campuchia t ch đ th c dân Pháp đ n nay
- t p 1, 2 và 3” [88] và cu n “Gi c m và s th t t ch đ th c dân c đ n ch đ
th c dân m i - t p 1 và 2” [89] do tác gi Vandy Kaonn đã phân tích toàn di n v

l ch s đ u tranh giành đ c l p và quá trình th ng tr m c a đ t n
sau khi giành đ

c tr

c và

c đ c l p ngày 09/11/1953 và đã nêu lên m t cách c th v

th c tr ng c ng nh di n bi n t ng giai đo n t khi giành đ
nay. Có th tìm th y

c đ c l p cho t i

các công trình khoa h c này m t s tìm tòi v h

ng ti p

c n, nghiên c u và trình bày v i nhi u đi m sáng t o, mang l i nhi u thông tin
b ích, góp ph n nâng cao nh n th c lý lu n v đ i m i, v ng tin vào s nghi p


 

 

13

c i cách do

 

ng Nhân Dân Campuchia và Chính ph Hoàng gia kh i x

ng và

lãnh đ o.
Cu n “Hun Sen: Chính tr và Quy n l c h n 40 n m trong l ch s Khmer”
c a tác gi Chhay Sophal g m 9 ch

ng [11]. Công trình đã trình bày m t cách

khái quát v nhân v t có t m nh h

ng l n trên chính tr

ng Campuchia, đó là

Samdech Hun Sen - m t chính tr gia, m t nhà lãnh đ o tài ba, xu t phát t m t
gia đình nông dân, nh ng có tham v ng và t duy chính tr phi th
và nh n th c cùng v i chi n l

ng. T duy

c và chi n thu t phát tri n qu c gia c a Ngài là

t li u quan tr ng giúp nghiên c u sinh trình bày n i dung b o v đ c l p dân
t c c a Campuchia trong th i gian qua.
Ngoài ra còn có m t s tác ph m liên quan khác nh : cu n “Campuchia
trong ASEAN: cu c tìm ki m hòa bình, an ninh và th nh v

ng” c a tác gi Ung

Hout [85], “S phát tri n kinh t c a Campuchia - nh ng chính sách chi n l

c

và quá trình th c hi n” c a tác gi Keat Chunn và Aun Porn Moniroth [59], Ti n
s Sok Touch tác gi c a cu n “S phát tri n kinh t và chính sách c i cách
Campuchia, thách th c và tri n v ng trong quá trình h i nh p”, Vi n nghiên c u
và phát tri n ngu n nhân l c [81], Th t

ng Hun Sen “

ph trong thiên niên k m i” [46], Bài phát bi u c a Th t

ng l i c a chính
ng Hun Sen t i di n

đàn kinh t Campuchia l n th 3 ngày 05/2/2009 v i ch đ : T ng c
c nh tranh c a Campuchia đ i v i v n đ t ng tr

ng tính

ng và gi m đói nghèo trong

vi c c nh tranh v i kh ng ho ng kinh t toàn c u [48]...

ây là nh ng tài li u

quan tr ng, h u ích có th khai thác, k th a và tham kh o trong quá trình
nghiên c u n i dung c a lu n án. Thêm vào đó, tác gi c ng tham kh o m t s
t p chí, báo chí và vào tham kh o tr c ti p trang Web c a các c quan chính ph
và phi chính ph c ng nh các t ch c qu c t có liên quan t i đ tài c a lu n án.
Nhìn chung các công trình trên đã phân tích khá toàn di n v ch tr
đ

ng,

ng l i c i cách, c i t c a chính ph Hoàng gia, tuy nhiên v n ch a th hi n

rõ v n i dung đ u tranh b o v đ c l p dân t c c a Campuchia.
1.1.2. Nh ng công trình nghiên c u c a các tác gi Vi t Nam
Vi t Nam luôn quan tâm đ n tình hình Campuchia và hai n

c đã t ng k

vai sát cánh cùng nhau đánh b i ch đ th c dân Pháp và đ qu c M , không
nh ng th Vi t Nam đã đi u hàng tr m nghìn quân tình nguy n c a mình (và h


 

 

14

 

đã hy sinh r t nhi u) nh m giúp gi i phóng nhân dân Campuchia thoát kh i ch

đ Di t ch ng c a Pol Pot. Xin nêu lên m t s tác ph m nghiên c u c a các tác
gi Vi t Nam liên quan đ n đ tài nh sau:
-

V sách: Trong cu n “V

ng qu c Campuchia và cu c đ u tranh cho

n n trung l p” c a tác gi Vi t Hà [99] đã th hi n rõ v quá trình giành đ c l p
t th c dân Pháp c a Campuchia, và Campuchia c ng l a ch n đ

ng l i Trung

l p và không liên k t làm kim ch nam trong vi c cân b ng quan h v i các n
l n.

c

ây là m t t li u h u ích giúp tác gi càng hi u h n v nh ng lý lu n và

th c ti n sau khi Campuchia giành đ

c đ c l p.

Cu n “L ch s Campuchia” c a tác gi Ph m

c Thành [123] đã nêu lên

quá trình hình thành, cu c đ u tranh ch ng xâm l

c và di n bi n c a đ t n

Campuchia trong các th i k d ng n

c. Góp ph n cung c p thông

c và gi n

c

tin b ích cho tác gi trong quá trình nghiên c u n i dung lu n án.
Cu n “Campuchia v i vi c gia nh p ASEAN: ASEAN nh ng v n đ và
xu h

ng” c a tác gi Nguy n S Tu n [130] đã nêu rõ v tính c p thi t c a

Campuchia c n ph i gia nh p ASEAN, t ch c khu v c và là c a ngõ duy nh t
mà Campuchia có th t n d ng tìm ki m s
phát tri n đ t n

ng h c a thành viên ASEAN đ

c và h i nh p vào th gi i. T đó, tác ph m c ng đ a ra m t s

n i dung nh tình hình Campuchia tr

c th m gia nh p ASEAN, nh ng thu n

l i và thách th c c a Campuchia sau khi h i nh p t ch c khu v c này c ng nh
ASEAN c n ph i có t m nhìn m i nh m xây d ng m t khu v c hòa bình, n

đ nh và ph n vinh. Tác ph m giúp tác gi lu n án th y đ

c t m quan tr ng c a

ASEAN đ i v i Campuchia và nh ng n l c c a Campuchia trong vi c gia nh p
ASEAN vì m c đích hòa bình, n đ nh và phát tri n c a Campuchia nói riêng và
khu v c nói chung.
Cu n “

c l p dân t c c a các n

c đang phát tri n trong xu th toàn c u

hóa” c a tác gi Thái V n Long [108], trong ch

ng 1, tác gi đã phân tích

nh ng nhân t tác đ ng đ n đ c l p dân t c c a các n

c đang phát tri n. Nó

bao g m nhi u nhân t nh : nhân t chính tr , nhân t kinh t , nhân t v n hóa xã h i, nhân t l ch s truy n th ng. Khi phân tích nhân t này, tác gi đ u ch ra
nh ng tác đ ng thu n l i c ng nh thách th c đ i v i các n

c đang phát tri n.


 

15

 

 

Và tác ph m đã kh ng đ nh nhân t chính tr tác đ ng mang tính th i s , tr c
ti p, nhân t kinh t tác đ ng mang tính c b n lâu dài. Nhân t v n hóa - xã h i
và l ch s truy n th ng đ u là nh ng nhân t tác đ ng quan tr ng không th xem
nh ho c b qua trong quá trình ho ch đ nh chi n l
tri n.

ch

c c a các n

c đang phát

ng 2, tác gi đã ch rõ và phân tích c th v nh ng l c l

ng chính

tham gia đ u tranh b o v và c ng c đ c l p dân t c hi n nay, c th là các t
ch c qu c t đi n hình c a các n

c đang phát tri n trong cu c đ u tranh b o

v , c ng c đ c l p dân t c nh : Phong trào không liên k t, Di n đàn xã h i,
Phong trào c ng s n qu c t , các n

c xã h i ch ngh a còn l i và phong trào

ng 3, tác gi đã phân tích n i dung c b n v đ u tranh vì đ c l p

cánh t ... Ch

dân t c c a các n

c đang phát tri n. Trên c s phân tích nh ng đ c đi m

chung c a cu c đ u tranh b o v , c ng c đ c l p dân t c c a các n
phát tri n, ch

c đang

ng 4 ch a đ ng n i dung v cu c đ u tranh b o v và c ng c

đ c l p c a Vi t Nam và trong xu th toàn c u hóa.
Tác gi c ng tham kh o cu n “Ch quy n qu c gia dân t c trong xu th
toàn c u hóa và v n đ đ t ra đ i v i Vi t Nam” do tác gi Phan V n Rân và
Nguy n Hoàng Giáp đ ng ch biên [119]. Cu n sách đã ti p c n v n đ b o v
đ c l p dân t c c a các n

c đang phát tri n trên c s phân tích nh ng v n đ

lý lu n và th c ti n v ch quy n qu c gia dân t c, v toàn c u hóa, t đó công
trình góp ph n làm rõ thêm nh ng n i dung m i và c p thi t đ t ra đ i v i ch
quy n qu c gia dân t c trong xu th toàn c u hóa hi n nay. Trong ph n th nh t,
các tác gi đã bàn v v n đ ch quy n qu c gia dân t c trong xu th toàn c u
hóa. Trong ph n này, cu n sách đã đ a ra nh ng quan ni m v ch quy n và
b o v ch quy n qu c gia dân t c; nh ng tác đ ng c a toàn c u hóa đ i v i ch

quy n qu c gia dân t c và đ i sách c a m t s n
qu c gia tr

c xu th toàn c u hóa.

c nh m b o v ch quy n

ph n hai, t p trung vào làm rõ n i dung v

ch quy n qu c gia c a Vi t Nam trong xu th toàn c u hóa. Các tác gi đã phân
tích quan đi m c a Vi t Nam v đ c l p, ch quy n qu c gia trong xu th toàn
c u hóa và h i nh p qu c t ; nh ng thành t u và khó kh n, h n ch trong b o v
ch quy n qu c gia dân t c c a Vi t Nam trong th i k h i nh p qu c t . Trên
c s phân tích nh ng v n đ lý lu n và th c ti n v ch quy n qu c gia dân t c,


 

 

16

 

v toàn c u hóa, các tác gi đã mong mu n góp ph n làm rõ thêm nh ng n i
dung m i và nh ng v n đ c p thi t đ t ra đ i v i ch quy n qu c gia dân t c
trong xu th toàn c u hóa hi n nay. T th c ti n đ u tranh b o v ch quy n
qu c gia dân t c c a các n

c và t th c ti n Vi t Nam, các tác gi đã nêu ra

m t s khuy n ngh nh m t ng c
th i th c hi n th ng l i ch tr
tr

ng b o v ch quy n qu c gia dân t c, đ ng
ng h i nh p qu c t c a Vi t Nam. Tuy đây là

ng h p c a Vi t Nam, nh ng theo tác gi lu n án thì có th tham kh o cho

Campuchia (t t nhiên m i n

c khác nhau v đ c đi m c th , ví d tình hình

c, th ch chính tr ,...) vì th , đây c ng là m t tài li u tham kh o quý giá

m in

góp ph n nh n th c v n đ và đ a ra ph

ng h

ng gi i quy t phù h p nh m

đ u tranh b o v n n đ c l p dân t c c a Campuchia.
-

tài nghiên c u:

tài “Th c ti n phát tri n kinh t - xã h i

Campuchia t th p k 90 đ n nay (2006)” c a tác gi Lê Th Ái Lâm [107] đã
trình bày th c ti n phát tri n kinh t - xã h i c a Campuchia trong giai đo n đ u
c i cách và xây d ng kinh t th tr
quan đ n t ng tr

ng (1994 - 2004), v i các n i dung liên

ng kinh t , v n đ dân s , ngu n nhân l c, th tr

đ ng, các v n đ xã h i... ít nhi u có liên quan đ n h

ng lao

ng nghiên c u c a đ tài.

Công trình “Nh ng v n đ chính tr , kinh t n i b t c a Campuchia giai
đo n 2011-2020 và tác đ ng ch y u đ n Vi t Nam”,

tài c p B c a tác gi

Nguy n Th Hà và c ng s [98] đã có nh ng phân tích sâu s c v nh ng bi n
đ ng c a n i tình đ t n

c Campuchia trên ph

ng di n kinh t , chính tr . Qua

vi c bi n gi i m t s v n đ liên quan đ n th ch chính tr , tình hình kinh t c a
Campuchia c ng nh s gia t ng nh h

ng c a các n

c l n, đ c bi t là Trung

Qu c và M đ i v i Campuchia, tác gi đã cho th y tính hai m t (tích c c và
tiêu c c) trong m i quan h đó.
-

T p chí: Ngoài ra, có m t s t p chí chuyên ngành nh Nghiên c u

ông Nam Á, Nghiên c u qu c t , Nghiên c u l ch s ,... có nh ng bài vi t đ
c p đ n tình hình c a

ông Nam Á nói chung và v n đ Campuchia nói riêng.

Có th k đ n nh : T p chí Nghiên c u Qu c t có bài “Nh ng v n đ hi n đ i:
ông Nam Á n m 1999 - m t n m sôi đ ng” c a tác gi Ph m Th Miên [111];
T p chí Nghiên c u

ông Nam Á có bài “Di n đàn khu v c ASEAN - 10 n m


 

 

17

 

nhìn l i” c a tác gi Nguy n Thu M [114]; T p chí C ng s n có bài “T
B ngđung đ n CuLaL mp : Ngót n a th k m t ch ng đ
Phong trào không liên k t” [105] và T p chí Lý lu n chính tr

ng l ch s c a
có bài “Kinh

nghi m trong x lý m i quan h gi a đ c l p t ch và h i nh p qu c t c a
Cad cxtan” [106] đ u c a tác gi Hà M H

ng, v.v...

ây là m t trong nh ng

ngu n t li u tham kh o h u ích cho tác gi lu n án trong quá trình nghiên c u.
1.1.3. Nh ng công trình nghiên c u c a các tác gi n

c ngoài khác

Tác gi Harish C. Mehta và Julie B. Mehta có cu n sách “Hun Sen –
Strongman of Cambodia” [140] g m 10 ch

ng v i n i dung sinh đ ng t p

trung vào nhân v t chính đó là Samdech Hun Sen. Tác ph m nói v cu c s ng
c a m t thanh niên nông thôn đã tr thành m t anh hùng dân t c v i cu c tìm
ki m con đ
Th t

ng đ u tranh nh m l t đ ch đ Pol Pot và cu i cùng vai trò c a

ng Hun Sen trong vi c tái thi t đ t n

đ n i b nh m xây d ng m t đ t n

c và nh ng cách th c x lý v n

c đoàn k t hòa bình và phát tri n.

ây là

cu n sách góp m t cách nhìn khách quan v vai trò lãnh đ o c a Th t

ng

Samdech Hun Sen trong vi c lãnh đ o và b o v n n hòa bình c a đ t n

c

Campuchia.
Cu n “L ch s
ch

Campuchia” c a tác gi David Chandler [29] g m 13

ng, 343 trang đã nêu lên l ch s hình thành c a Campuchia, nh ng th ng

tr m c a các th i k đ u tranh c a nhân dân Campuchia trong vi c giành đ c l p
t th c dân Pháp, khát v ng thoát kh i ch đ Di t ch ng Pol Pot,... nh ng khó

kh n trong vi c tái thi t đ t n
Là m t ng
v a là ng

c và đánh b i l c l

i g n bó nhi u n m v i các n

ng Khmer

còn sót l i.

c châu Á, v a là nhà nghiên c u,

i ho t đ ng th c ti n trong c ng đ ng các t ch c t nguy n, tác gi

đã th y rõ tình tr ng khó kh n, kém phát tri n và nghèo kh c a Campuchia sau
n m 1979 và hi u nh ng khó kh n, thách th c c a Chính ph Campuchia trong
vi c tái thi t và xây d ng l i đ t n

c.

Cu n “Nhân ch ng l ch s ” c a tác gi Benny Widyond [3] g m 14
ch

ng, 383 trang, đã nêu lên tình hình c a Campuchia t n m 1992 đ n khi

chính ph Hoàng gia nhi m k II n m 1998 thành l p, n i dung t p trung vào
nh ng s ki n quan tr ng nh s can thi p c a Qu c t vào Campuchia, nhìn

 

ng

18

 

 

c l i quá kh , vi c lãnh đ o r t ph c t p c a chính ph Hoàng gia nhi m k

I, cho đ n cu c đ ng ch m, đ u tranh l n cu i ti n t i phi quân s hóa toàn b
l cl

ng còn l i c a Khmer

.

ây là m t ngu n t li u quý giá cho tác gi

lu n án.
Cu n “Cambodia’s curse: The modern history of a trouble land” c a tác
gi Joel Brinkley [144] g m 17 ch
c u v Campuchia t

ng, 386 trang. Tác gi là m t nhà nghiên

ng đ i lâu n m ngay t khi ch đ Pol Pot b t đ u, tác

ph m đã th hi n rõ n i kh c a ng
kh n không th di n t đ
ng

i dân Campuchia th i đó và nh ng khó

c sau khi đ

c gi i phóng 07/1/1979. H n hai tri u

i vô t i đã b gi t m t cách dã man, c s h t ng hoàn toàn b phá h y,

ngu n nhân l c khan hi m,... tuy nhiên tác ph m l i thiên v ch trích s lãnh
đ o c a chính ph Hoàng gia t nhi m k I đ n nay. Ví d : v n đ tham nh ng,
v n đ ti n l

ng, tranh ch p đ t đai, v n đ nhân quy n, kho ng cách giàu

nghèo ngày m t gia t ng,... đã và đang thách th c n n hòa bình và đ c l p c a
Campuchia. ây là tín hi u báo đ ng mà tác gi lu n án có th tham kh o đ rút
ra m t s kinh nghi m đ i v i Nhà n

c và chính ph Hoàng gia nh m xây

d ng m t xã h i Campuchia hài hòa, công b ng, dân ch và ph n vinh.
1.2. NH NG V N

CH A

C GI I QUY T

Nh v y, vi c nghiên c u v Campuchia thu hút đ
nhi u nhà nghiên c u trong và ngoài n

c s quan tâm c a

c v i nhi u công trình đã đ

c công

b . Tuy nhiên, các công trình này ch y u trình bày m t cách khái quát v l ch
s phát tri n c a đ t n
c aV

c Campuchia nói chung, quá trình ra đ i và phát tri n

ng qu c Campuchia t n m 1993 đ n nay... ho c ch đi sâu tìm hi u,

phân tích, nh n đ nh v m t v n đ nào đó, ch không có tính h th ng, liên h
gi a các v n đ , c th nh : nh ng đ c đi m phát tri n c a th ch chính tr ,
nguyên nhân phát sinh và vi c gi i quy t v n đ xung đ t l i ích nhóm, v chính
sách đ i ngo i c a Campuchia trong t ng th i k , v tình hình phát tri n kinh t
- xã h i ho c an ninh qu c phòng c a Campuchia,... Kho ng tr ng mà các công
trình trên ch a đ c p đ n chính là vi c nghiên c u t ng th , toàn di n v m t
giai đo n đ u tranh b o v đ c l p dân t c giai đo n 1993 - 2013 c a đ t n
Campuchia, đánh giá phân tích thành t u và h n ch trên các l nh v c c ng nh

c