Xây dựng môi trường văn hoá trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở tỉnh cao bằng

DAI HOC QliÓC GIÀ UÀ NOI
TRUÒN(; DAI HOC KHOA IKK^ XA IIOI VA NHÀN VAN
__.

.^«t

Qtifiiijen Jllaì ^pimOiUf

V

XÀY D U N G M Ò I T R U Ò N G V À N H O À T R O N G
•

THÒI KY GÒNG NGHIEP HOÀ, HIEN DAI HOÀ
Ò TÌNH CAD BÀIMG

Chuyéii ngành: CNDVBC VA CNDVLS
Ma so:
5.01.02

/»

w

LUAN VAN THAC SY TRIET HOC

Nguòi hiTòng din khoa hoc:
Fieli sy NCUIYEN HÀM GIÀ

I OA! HOC Gu-5c G i . \ HA hi

*'

I

|TRyi^[:T;;,MTieuTiN;m!;vif^^|

» •-i»"i*^<.-.-.»yit:^(

Ha Nói - 2000


BANGCnUVIETTÀT

K-"

S

^ .

A^

VS^

CHl/VIET TAi

CHUVIin DAYDU

CNH, HDH

Còng nghiep hoà, hien dai hoà

CNXH

Chù nghTa xa boi

NXB

Nhà xuat bàn

NSVH

Nép song van boa

UBND

Uy ban nhan dàn

TW

Trung U(mg


MUC LUC
LÒI MÓ DAU
ClIllQNCÌ 1: MOT s 6 VAN Ì)È LY LDAN VfC XÀY l)l)N(; MÒI rUDÒNC;
VAN IIOÀ TUONO, TUOI KY CÒN(Ì NCHlftP IIOA, HIEN
DAIIIOADAI NLIÒC.
1.1- Khai niem van boa va mói truóng van boa.
1.1.1-Kliai niem van boa:
1.1.2- Khai niem mói tiuóng van boa:

1.2- Vai tró eùa mói Iru'óng van boa Irong thói ky CNH, HDH.
1.2.1- CNH, HDH va van de xày duiig mói truóng van boa ó
nuóc ta.
1.2.2- Xày duiig mói liuóng van boa trong thói ky CNH,
HDH dat nuóc.

CIIUONG 2: XÀY DUNG MÒI IRUÒNG VÀN HOA TRONG I HÒI KY

Trang
1
7

7
7
13
18
18
26

40

CNH, HDH Ò CAO HAN(;.

2.1- Vài net ve truyén tbóng lich su va van boa cac dan toc tình
Cao Bang,
2.2- Xay dung mói truóng van hoà ó Cac^ Bang trong nbung nam
qua - thànb tuu va nbung van de dal ra.
2.2.1- Nbung nói dung C(t ban eùa viec xay dung mói Iruóng van
boa ó Cao Bang
2.2.2- Nhuìig thànb tuu va nbung van de dal ra

2.3- Mot so giai phap xAy dung mói truóng vàn boa ó Imb Cao
Bang hien nay.
2.3.1- Phat trién kinh té, nAng cao dói song nhàn dan, tao diéu
kien de xay dung mói truóng van hoà.
2.3.2- Nàng cao trình do dàn trf, dào tao va boi duóng nguón nhàn
lue, càn ho dàp irng yéu ciu pbàt trién kinh té - xà boi, vàn
boa eùa thib trong thói ky CNH, HDH.
2.3.3- Thuc hien xà boi hoà cóng tàc xày dung mói truóng vàn
boa

41

2.3.4- Tàng ciróng su lanh dao, chi dao mot càch loàn dien eùa
eie cip uy Dang , chinh quyén tir tình dé'n cO so trong viéc
xày dung mói truóng vàn hoà.

78

KÉT LUAN

82

TÀI LIÈU THAM KHAO

84

PHU LUC

90

49
49
57
70
70
73

75


MÒ DAU
1- TfNH CÀP THIET CÙA DE TÀI:
Vàn hoà là nén tàng tinh thin eùa xà bòi, vi^ra là muc tiéu, viia là dòng lue
thuc day va diéu tiét su' pbàt trién kinh té - xà bòi. Vàn h(ni mot khi dà bình
thànb va pbàt trién cung tró thànb mói truóng song eùa con nguói, nò co tàc
dung klioi day vi nhàn leu moi tiém nang sàng tao eùa con ngUói, tao ra
nguón lue noi sinh eùa su pbàt trién. Òng Tóng giàm dóc UNESCO dà ti^rng
cành bào ring :" He nuóc nào tu dat cho mình muc tiéu pbàt trién kinh té' ma
tàch rói mói truóng vàn hoà thì ubai dinh se xày ra nbung mat can dói nghiém
trong ci ve mat kinh té làn vàn hoà, va tiém nàng sàng tao eùa dat nuóc ay sé
bi suy yéu di rat nhiéu ..." [61, tr.l9|.
Toc do tàng truóng kinh le ó nuóc ta trong nhu'ng nàm qua dà dira dat
nuóc thoàt kbòi kliùng hoàng kinh té' va nàng cao dói song nhàn dàn, nbung
cùng dà hòc lo nhiéu van de vàn hoà, xà boi gay gàt. TU dò, xày dung kinh té
là nhiem vu trung tàm, nluing dóng thói pliài xày dung nén vàn boa lién lién,
dam dà bàn sic dàn toc ihfch ùng vói kinh té Ibi Iruóng, vói mó róng giaci hru
va bòi nhap quóc té, vói CNH, HDH dit nuóc. Dàng ta da xàc dinh: "Xay
dung va pbàt trién kinh té pbài niiam muc tiéu van hoà, vi xà boi cóng bang,
van miiih, con ngirói phàl Irién loàn dien. Van hoà là kél qua eùa kinh té dóng
thói là dóng lue eùa su phàl Irién kinh té. Càc nhàn lo vàn hoà pbài gin két

chat che vói dói song va h(nU dóng xà boi Irén moi pbuoìig dien chmh tri, kinh
té, xà boi, phàp lual, ky ciixyng ... " |8, tr.55|.
CNH, HDH làm nàng cao chat luoiig song cho con nguói. iàm hien dói
moi ITnh vuc eùa dói song xà boi, nbung dóng thói nò cung dal ra nbung yéu
ciu, nhicm vu mói cho vice tao ra mói truóng vàn boa eùa CNXH, trong dò co
su két bop bài boa giua càc già trj truyén tbóng va già tri hien dai, tbim nbuàn
tfnh dàn toc va thih nhàn vàn, xày dung con nguói Viet Nam ve tu luóng, dao
dù'c, lói song, tàm liòn, tình càm luón huóng tói he già tri Chàn, Tbien, My.


Do dò, và'n de xày dung mói truóng vàn hoà de pbàt trién van boa, xày
dung con ngUói là mot trong nbung yéu ciu cip tbiét eùa vice tliUc liicn càc
trong tàm vàn hoà trong thói ky CNH, HDH dat nuóc nbàm giir gin, bào tón
iibijlig già trj vàn hoà truyén tbóng, tié'p thu tinh boa vàn boa hien dai. Trong
nbung nàm qua, dac bici là trong thói ky day manh CNH, HDH phong trio
xày dung mói truóng vàn hoà dà pbàt trién manh me ó khip càc dia pbuong (ó
cà nòng thón va thànb thi, ó mién nùi va mién xuói) va dà dal duoc nhiJng
thànb tuu to lón, co y ngliTa quan trong trong viéc thuc day su nghiep CNH,
HDH, vi muc tiéu dan giàu, nuóc manh, xà boi cóng bang, van minb. Nhu
vay, thuc hien CNH, HDH, pbàt trién kinh té va pbàt trién vàn boa, xày dung
mói truóng vàn hoà nhàn vàn là hai qua irình tbóng nhat hien chirng, co quan
he huu co vói nbau, là nhàn - qua eùa nbau trong tién trình pbàt trién dit nUóc
giai doan hien nay.
Cao Bang là mot tinh mién nùi xa xói, là manh dat dia diu eùa Td quóc,
co nhiéu dàn toc (toc ngUÓi) kbàc nbau cùng cliung song, co bé day truyén
tbóng beh su va van hoà, trong tjuà trình dói mò^'i va thuc hien CNH, HDH
cùng khóng nàm ngoài Imh là't yéu va xu thè chung à'y. Cùng vói qua trình
xày dung va pbàt trién kinh té - xà boi, thuc hien CNH, HDH là qua trình xày
dung mói truóng vàn hoà nbàm bào lón, giù gin va pbàt buy bàn sic vàn hoà
càc dàn toc thiéu so dóng thói liép thu nbung cài hay, cài dep eùa vàn hoà càc

dàn toc kbàc va eùa nhàn loai.
Vi vay, ngbién cuu và'n de xày dung mói truóng vàn bc^à ó tình Cao Bang
trong thói ky CNH, HDH va dira ra nbung giai phàp ihiét thuc de xày dung va
pbàt trién mói IrUóng vàn hoà ó Cao Bang, theo cbùng tói là mot viéc co y
ngliTa cà ve ly luan va thuc lién.


2- TÌNH HÌNH NGHIÉN CLfU LIÉN QUAN BEN DE TÀI.

Vàn boa là vin de róng lón dà duoc nhiéu ngUói de càp dé'n va duoc tié'p
can tij' nhiéu góc do kbàc nbau. 0 nuóc ta trong nbung nàm qua, dac biet là tu
sau nàm 1986 dé'n nay dà co nhiéu cóng trình ngbién cuu, nhiéu sàch chuyén
luan bàn ve vàn hoà, xày dung va phàl trién mói truóng vàn hoà trong thói ky
doi mói eùa dal nuóc. Cbùng lòi tam phàn loai ve càch tié'p can eùa càc tàc gii
ve và'n de mói truóng vàn hoà nhu sau :
- Bàn mot càch Irirc dien ve mói truóng vàn hoà : ''Xày dung mói truóng
vàn boa de phàl trién vàn hoà, xay dung con ngUóT' eùa Huynb Kbài Vinh
(Tap chi Cóng tàc lu tuóng - vàn hoà, tbàng 3/1998); ''C(^ so pbucmg phàp luan
xày dUng mói truóng vàn lK)à ho dói khóng quàn hien nay" eùa Vàn Due
Tlianb (Luan àn lién sT Iriét hoc, nàm 1999).
- Thóng qua noi dting xày dung va pbàt trién mói truóng vàn boa nhu :
+ Ve xày dUng vàn hoà làng xà: ''Huong uóc là mot biéu hien quan
trong eùa vàn hoà dàn gian ó làng qué" eùa Dinh Già Khành (621; ''Vàn boa
làng va làng vàn boa" eùa Nguycn Duy Quy, Tliành Duy, VO Ngoc Khành
[62]; "Già dinh vàn hoà, làng vàn hoà trong su pbàt trién nóng thón hien
nay"cùa Dò Kim Tliinh [401; "Ve xày dung dói song vàn boa co so ó nóng
thón" eùa Ha Vàn Tàng [36[.
+ Ve xày dung mói truóng vàn hoà do Ibi: "Mot so vin de ve vàn hoà va
nép song vàn boa do thj ó nuóc ta hien nay" eùa Nguyén Khoa Diém [lOJ;
"Vai tró eùa mói truóng vàn hoà do Ibi" eùa Truóng Luu [ 19|.

+ Ve tu tUÒng, dao due, lói song: "Tu tuóng, dao dù'c, lói song - nhuìig
và'n de then cliót eùa vàn boa" eùa Tran Quang Nbiép [311 "Lói song vói mói
truóng sinh tbài va mói truóng vàn hoà" eùa Huynb Kbài Vinh [64|.


+ v e giù' gin bàn sic vàn hoà dàn toc: ''Bào lón, pbàt buy va pbàt trién
vàn boa càc dan toc thiéu so" eùa Nguyén Due Ibu [42]; "CNH, HDH va van de
giù' gin bàn sic vàn hoà dàn toc" eùa Nguyén Vàn Huyén 115 [; "Giù gin bàn sic
vàn hoà dàn toc trong qua tiinb CNH, HDH" eùa Nguyén TbéNghTa [281
Càc còng trình ngbién cuu trén day cho Ihay và'n de pbàt trién vàn hoà,
xày dung mói truóng vàn hoà dà duoc su quan làm dac biet eùa càc nhà khoa
hoc, ly luan, de cap dén nhiéu nói dung va giai phàp can tbiét de pbàt trién vàn
hoà, xày dung mói truóng vàn hoà trong thói ky CNH, I IDI! dal nuóc. Nbung
két qua ngbién cuu dò dà tao diéu kicn thuan loi cho cbùng tói trong qua trình
thuc hien de lai.
Tuy nhién, vice nghicn cùii vàn de" Xày dung mói truóng vàn hoà trong
thói ky CNH, HDH ó tinh Cao Bang" thì chua co mot cóng trình ngbién cù'u
nào de cap, nhat là du'ói g(')c do Iriél hoc.
3- MUC DfCH VA NHIEM VU NGHIÉN CLfU:

- Muc dfch nghicn cù'u: Trén co' so phàn Ifch vai tró quan trong eùa mói
truóng vàn hoà trong thói ky CNH, HDH dit nuóc, tìm liiéu thuc trang xày
dung mói Iruóng vàn hoà ó linh Cao Bang, de xuàt mot so giài phàp nbàm
nàng cao hieu qua eùa vice xày dung va phàl trién mói truóng vàn hoà ó tinh
Cao Bang hien nay
- Nhiem vu ngbién cùu: De thuc hien muc dfch nói Ircn, luan vàn tap
trung giài quyét càc van de:
+ Phàn tfeh va iàm ró vai tró quan ti'ong eùa mói tiiróng vàn hoà trong
thói ky CNH, HDH dà't nu'óc
+ Khào sàt thuc Irang xày dung mói truóng vàn hoà ó tinh Cao Bang, néu

ra nbung mal manh can pbàt buy va nbùng và'n de dal ra cin xem xéU ngbién
cù'u. De xuat mot so giài phàp xày dung mói truóng vàn boa ó tinh Cao Bang
trong thói ky CNH, HDH.


5

4- DOI TLfONG VA PHAM VI NGHIÉN C\J\J:

- Doi luang nghicn ciru: Xay dung mòi Iruòng van hoà Irong Ihòi ky
CNH, HDH dal nuac.
- Pham vi nghicn cùu: Xay dung mòi liuòng van hoà a tình Cao Bang.
5- CO SO LY LUÀN VA PHl/ONG PHÀP NGHIÉN CLfU:

- Co so ly luan: Luan vàn dira trén nhu'ng quan diém ly luàn al bàn eùa
chù nghTa Màc-Lénin, lu tuóng 116 Chf Minb, càc quan diém eùa Dàng Cong
san Viet Nam ve vàn hoà va xày dUng mói truóng vàn hoà, ve pbàt trién kinh
té xà bòi trong thói ky CNH, HDH. Ngoài ra, luan vàn con Ibam khào va ké
Ihù'a nhu'ng cóng trình ngbién cùu co lién quan dén de lai da duoe cóng ho.
- Pbuong phàp ngbién cùu: Luan vàn su dung càc pbucmg phàp eùa chù
ngliTa duy vat bien cbùng va chù nghTa duy vài beh su, dac biet là càc pliUOng
phàp: Phàn ticb va tóng bop, khào sàt va diéu tra, quy nap va dién dich...
6- CÀI MÒI VA GIÀ TRI CÙA LUAN VÀN:

- Cài mói ciia luan vàn:
+ Phàn tfeh va làm ró vai Irò eùa mói truóng vàn hoà trong thói ky CNH,
HDH dat nuóc.
+ Khào sàt va làm ró tmh dac thù eùa vice xày du'ng mói truóng vàn hoà
trong thói ky CNH, HDH ó mot tinh cu thè (Cao Bang).
+ Néu ra duoc mot so giài phàp nbàm pbàt buy co hieu qua viéc xày

dUng mói truóng vàn hoà ó tinh Cao Bang.
- Già tri dia luan vàn:
Luan vàn co thè dùng làm lai licu Uiam khào, ngbién cùu khi de càp dén
càc và'n de co lién quan, dac biet là dói vói càc cip lànb dao, quan ly eùa tinh
Cao Bang trong qua trình boach dinh va thuc thi cbhib sàch pbàt trién kinh té xà boi odia pbuong.


7- KET CAU CUA LUAN VAN:

Ngoài phan mó dau, ké't luàn, phu lue, danb muc lai lieu ibam khào, nói
dung eùa luan vàn duoc chia làm 2 ehuoug vói 5 tiét.
Chiimig 1: Mot so van de ly luan ve xày dung mói Iruóng vàn hoà trong
thói ky CNH, HDH dà't nuóc.
Chiimig 2: Xày dung mòi Iru'óng vàn hoà trong thói ky CNH, HDH ó
tinh Cao Bang.


CHl/ONG 1
MOT SO VÀN DE LY LUÀN VE XÀY Dl/NG MÒI TRlJÒNG
•

•

•

VÀN HOÀ TRONG THÒI KY CNH, HDH DÀT NlTÒC.
*•

•%

1.1- KHAI NIEM VAN HOA VA MOI TRLfONG VAN HOA:
l.LI'

Khài niem vàn hoà:

Vàn hoà là mot kliài niem róng va phùc tap, co tbé biéu theo nhiéu
pbuong dien vi bình dien kbàc nbau bòi ban thàn nò mang mot ngoai dién
róng \a\-\, là su sàng tao eùa con ngUói trén moi ITnh vue eùa su sinh tón.
"Vàn hoà" là khài niem bàt nguón tir tiéng la tinh "Cultura" bao barn y
ngliTa trong trot, nuói duóng, vun trong. Tlieo ngliTa này vàn boa duoc biéu là
qua trình iàm này sinh, nuói duóng, chàm sòc càc hien tuong, qua trình boat
dóng eùa con ngUÓi nham tao nén càc già tri vat chat, tinh thin eùa mot cóng
dóng nguói. NgUÒi diu tién du'a ra dinh nghTa ve vàn hoà nhu mot dói tuong
nghién cù'u klioa hoc là nhà nhàn loai hoc nuóc Anh E.B Taylor trong cuón
"Vàn hoà nguyén thuy" xuà't bàn nàm 1871 ó Luàn Don. Tlieo óng, "Vàn boa
là toàn bò phiìc thè bao góm biéu biét, thi ngiróng, nghe tbuàt, dao due, luàt
phàp, phong tue, nbung khà nàng va tàp quàn kbàc ma con nguòi co duoc vói
tu càch là mot thànb vién eùa xà boi" [63, tr.l8J.
Dinh ngliTa trén ve vàn boa dà eoi vàn hoà nhu mot long tbé thànb tuu al
bàn eùa con nguòi. Tuy nhién, dinh nghTa dò dà dóng nhit vàn hoà vói vàn
minb khién nguói ta co thè ngliT ring nbung gì duoc biéu thj trong dói song
moi dàn toc déu là vàn boa.
Ó Viet Nam, tbuàt ngir "Vàn hoà" xuat hien vào cbùng diu thè ky XX va
co le Dào Duy Anh là nguói diu tién dua ra y niem ve vàn boa :" Nguói ta


8

thuóng elio ring vàn hoà chi là nbung hoc tbuàt tu tUÒng eùa loài ngUói, nhàn
thè ma xem van hoà vón co thih chit cao tbuong dac biet. Thuc ra khóng

pbài nhu vay. Hoc tbuàt tu tuóng co nhién là ó tiong pham vi eùa vàn hoà
nbung phàm su sinh boat ve kinh té, ve chinh tri, ve xà boi cùng bel thày càc
phong tue tàp quàn tim thuóng lai khóng ó trong pham vi vàn hoà bay sao?
Hai tiéng "Vàn hoà" chang qua là chi chung lai cà càc pbuong dien sinh boat
eùa loài nguói, cho nén ta co thè nói ring: Vàn hoà tue là sinh boat" [ 1, tr. 131.
Nhu vay, c)iig dà dóng nhit vàn boi vói xà bòi.
Tu' nàm 1942, Chù ijch Ho Chf Minb dà dua ra mot djnh ngliTa ve vàn
boa mang tinh chit he thóng: "Vi le sinh tón cùng nhu muc dfch eùa euóe
song, loài nguói mói sàng tao va phàl minb ra ngón ngu, ebu' viét, dao due,
phàp luàt, khoa hoc, lón giào, vàn hoc, nghe tbuàt, nbung cóng cu cho sinh
boat bang ngày ve màc, àn, ò va càc pbuong thitc su dung. Toàn ho nhu'ng
sàng tao va pbàt minb dò tue là vàn boa. Vàn boa là su' tóng bop eùa moi
pbuong thù'c sinh boat cùng vói biéu hien eùa nò ma loài nguói dà san sinh ra
nliàm tbfch ùng nbung nhu ciu dói song va dói bòi eùa sU sinh tón" 123,
tr.431].
May tbàp ky qua, truóc nguy co mói truóng vàn hoà hi plià boai , triróc
thuc té thit bai eùa càc ké boach pbàt trién kinh té - xà bòi do khóng chù y
dé'n vàri hoà, tbàng 12-1986 tó chùc vàn boa giào due va khoa hoc Lién bop
quóc (UNESCO) duói su bao tro eùa Dai bòi dóng Lién bop quóc dà quyé't
dinh pbàt dóng tbàp ky phàl trién vàn hoà thè giói. Theo UNESCO thì "Vàn
hoà biéu theO ngliTa róng là mot phùc thè - tóng tbé càc dac IrUng dien mao ve
tinh thin, vat chat, tri thùc, tình càm ... kliàc boa lén ban sic eùa mot còng
dóng già dinh, xóm làng, quóc già, xà bòi ... Vàn boa kliòng chi bao góm
nghe tbuàt, vàn ebuong ma cà nbung lói song, nbùng quyén co bàn eùa con
nguói, nbùng he thóng già tri, nhùng truyén thóng tfn nguóng ...." [62, tr.47|.


Theo ngliTa này ta thày co càc di san vàn hoà "hùu hinb" nhu i\én ehùa,
miéu mao, làng tam, cung dinh ... va eò càc di san vàn hoà "vó bình" nhu
phong tue, tap quàn, truyén thóng, ngón ngù, quy trình cóng nghe eùa eàe

ngành nghé truyén thóng, nghi le dàn gian ...
UNESCO con dua ra càch biéu vàn boa theo ngliTa bep h(m, vàn hoà là
"mot tóng thè nhùng he thóng biéu trung (ky hieu) chi phói càch ùng xù va su
giao tiép trong mot cóng dóng, khién cóng dóng ay eò dac Ihù riéng

Vàn

boa bao góm he ihóng nhùng già tri de dành già mot su vice, mot hien tu'Ong
(dep bay xà'u, dao due bay vò luàn, pbài bay trai, dùng bay sai ....) theo còng
dóng à'y" [30, tr.863].
Nhu vay, vàn hoà khóng pbài là mot ITnh vuc riéng biet. Vàn hoà là tóng
thè nói chung nbùng già tri vai chat va tinh thin do con ngirói sàng tao l'a. Vàn
hoà là mot hien tuong xà bòi vó cùng phong phù va phùc tap, luón mó ra mot
pham vi róng lón va ó rat nhiéu lang bac cho su nghién cùu. Co Ihé nói, vàn
boa nhu mot thè'giói day bi an eùa con nguói va xà bòi loài ngUói. Do dò, nàm
vùng quan diém eùa Chù ngliTa Màc - Lenin ve bàn chit con nguói, xà boi vi
vàn hoà sé elio ta chìa khoà de kliàm phà cài Ihé giói vàn hoà day bf an dò.
Tlieo quan diém eùa liict hoc Màc - Lenin ibi vàn hoà ehi gin lién vói
con nguói va xà boi loài nguói. Khóng eò vàn hoà ngoài xà boi loài ngirói va
cùng khóng co loài nguói khóng eò vàn boa. Coi nguón eùa su tón tai vi pbàt
trién vàn hoà là ó boat dóng sàng tao eùa con nguói. Néu nhu boat dóng eùa
con vài là boat dóng bàn nàng thi boat dóng eùa con ngirói là boat dóng tu
giàc, boat dóng nbàm de biéu biét, khàm phà va sàng tao. Con nguói vùa sàng
tao ra bàn thàn mình vùa dóng thói sàng tao ra "thiéu nhién thù hai" eùa ehfnh
minb. "Thién nhién thù hai" dò chmh là thè giói eùa vàn hoà. Trong làe pbàni
"Phé phàn cUOng ITnh Gó ta" Màc dà vach ró nguón góc eùa vàn hoà gin lién
\{l\ sue sàng tao vi nàng lue eùa con nguói va su' sàng {<\o dò bao gió cùng hit


10

diu tu' lao dóng. Lao dóng dà sàng tao ra con nguói va xà bòi loài nguói. Né'u
nhu loài vat chi kièm song bang càch loi dung càc vai eò sin trong tu nhién
va nhó dò xàc lap bàn chat eùa cbùng thì nguoc lai, qua lao dóng càc quan he
eùa con ngu'ói diroc xàc làp, bièn dói ké cà quan he vói giói tu nhién. Cài làm
nén bàn chit ngu'ói, tao nén su' kbàc biet giùa con nguói vói bit ky gióng loài
nào eùa tu nhién, chmh là "hoal dóng song" eùa con ngu'ói. Dò là boat dóng
san xuat va lai san xuat ra bàn ihàn con ngUói \a\ tu* càch là niol thuc thè xà
bòi. Cùng chmh trong qua Irinb lao dóng, vàn hoà dà in dàìi àn eùa minb trong
dò, tham tbà'u trong tùng yéu tó eùa lao dóng, làm cho lao dóng lue ban diu
nhu là cài "bàn nàng" dà tró thànb cài ma diroe goi là vàn boa lao dóng eùa
con nguói.
Vàn hoà bình thànb va pbàt tiTén trén co so bình thànb va pbàt trién eùa
chmh con nguói. Trình dò pbàt Ijién chung eùa vàn hoà phu thuóe trirc tiép
vào trình dò làm chù tu nhién eùa con nguói. Màc cho ring: Càn eù vào mùe
dò tu nhién duoc con nguói chuyén bièn thànb bàn chat ngu'ói, tue là mùc dò
tu nhién duoc con nguói khai tbàc, cài tao thi eò thè xét duoc trình óò vàn boa
chung eùa con nguói.
Nhu vay, Màc va Àng ghcn dà de cap tói eòi nguón sàu sa eùa vàn hoà,
giài quyé't mói quan he giùa kliàch thè va chù thè vàn hoà, eoi vàn hoà là ^u
"tbàng boa" eùa qua trình san xuat vai chàì, là co so de con nguói tu kbàng
dinh bàn thàn minb vói tu càch là mot chù thè co y nghTa. Chfnb y thùc dà làm
cho con nguói tró thànb chù nhàn day tràch nhiem truóc tu nhién, tró thànb
mot thuc thè xà bòi co càm xùc, tình càm cao quy.
Néu tu nhién là cài nói diu tién eùa su bình thànb va pbàt trién con
nguói, là cài quy dinh su' tón tai eùa con ngUói vói tu càch là mot thue llic sinh
vài thi vàn hoà là cài nói Ihù hai, là pbucmg thùc hòc lo, phàl buy nhùng nàng
lue bàn chat ngu'ói, gin lién vói càc boat dóng song eùa con nguói. Vàn hoà

11

bao góm càc già tri duoc két tinh trong "thién nhién thù hai" wóì tu càch là
san pham eùa boat dóng mang tmh toc loài eùa ccm nguói. Day là mot
pbuong dién quan trong va co bàn quy djnh dac diém ve nói dung va quy luàt
eùa su pbàt trién eò tinh dac thù eùa vàn hoà. Con nguói là tàc già sàng tao ra
vàn hoà va cùng là "ké" mang càc già trj vàn boa. Nhu vay, càc già tri vàn hoà
co tmh ké thùa tu thè he này dén thè he kbàc, tu thói dai này qua thói dai kbàc
va co su giao thoa, anh huóng giùa eàe dàn toc. Tu diém làp trung toàn bò su
vàn hàiih, ké' thùa va pbàt trién vàn boa là quan he giùa nguói vói nguói biéu
hien ra ben ngoài bang càc hành vi ùng xù eùa con nguòi, nhòm nguói, còng
dóng dàn toc dà duoc truyén tu thè he này qua thè he kbàc bang con duóng
giào due - mot trong nhùng con duóng ai bàn de loài nguói tón tai va pbàt
trién.
Vàn hoà là su* pbàt trién nhùng nàng lue bàn chat eùa con ngu'ói, do dò
nhàn tó co bàn eùa vàn hoà truóc bèt pbài là s\s biéu bié't. Su biéu biét duoc do
bang trình do tiép thu, van dung nhùng kièn Ihùc khoa hoc va cà nhùng kinh
nghiém, ky nàng tich luy duoc trong qua ti'inh lao dóng san xuà't va diu ti'anh
xà bòi. Su biéu biét chi tró thànb vàn hoà khi nò làm nén va dinh huóng cho
mòi thànb vién cóng dóng, dàn toc hành dóng Iheo cài dùng, cài tot, cài dep.
Do dò, khài niem vàn hoà ìiàm ciiu'a irong no tfnh nhàn vàn. Quan diém eùa
Màc ve vàn hoà vi thè cung dóng Ihói bao bàm al so ly luan eùa su' bình thànb
nhùng chuan mu'c dành già càc già trj vàn hoà. Bàn chat con nguói là biét hoal
dóng theo quy luàt eùa cài dep. Màc viét:" Sue vài ehi nbào nan vai chat theo
thuóc do va nhu ciu eùa gióng loài nò, con con ngirói thi eò thè àp dung thuóe
do tbfch dung elio moi dói tuOng, do dò con ngu'ói cùng nbào nan vat chat
theo quy luàt eùa cài dep " [20, tr. 1 lOj. Co so eùa moi boat dóng vàn hoà là
khàt vong huóng tói Chàn - Thién -My.

12

Theo Màc, Àng ghcn, vice con nguói tao ra "thién nhién ihù hai" theo
quy luat cài dep là ihuoe tfnh bàn chat, quy djnh cài vàn boa IrcMig boat dóng
con ngu'ói, gàn vàn hoà vói su' sàng tao. Màc, Ang ghcn dà lién thém mot buóc
kliàng djnh ràng, nhó eò hành vi vàn hoà con nguói quan he vói tu nhién
khóng chi bang ly Ihib ma con bang cà su nliay càm phong phù eùa mói cà
nhàn con ngu'ói.
Nói dén vàn hoà là nói dèn chù nghTa nhàn dao, tmh dao due bòi le
khóng eò tmh dao due Ibi eàe già trj sé Irò thànb [^bàn già trj va mal bel y
nghTa vàn hoà. Vi vay, Chàn - Thién - My elinih là he tiéu chuàn de dành già
moi boat dòng vàn hoà. Cài gì khóng lu'cmg thién, trai dao ly, thiéu trung thu'e,
già danb khoa hoc déu là bau dóng hành wa\ boat dóng [ibàn vàn hoà. Nhu
vay, boat dòng vàn hoà là hoal dòng trén co* so già trj Chàn - Thién - My, là
boat dòng de tiép ean dèn hj'o'ng làm - cài thè giói nói tàm tran d i y ifnh nhàn
vàn eùa con nguói.
Tir càch tiép càn eùa dui nghTa duy vai bicn cbùng va chù ngliTa duy vat
lidi su' ve vàn hoà la thay, cól lói eùa vàn hoà bao gió cùng là sàng tao, là
nhàn càdì, thè hien lliành he già trj, thànb chuan mire hành dòng eùa con
iiguòi duoc biéu bicn ti'ong moi ITnh vuc. Do vay, Irong phqni vi xeni xét vàn
hoà iihìC là yéu to tììàuì tìidii vào nioi Unii vuc xà ìioi, lao nèn niói inif/ng vàn
hoà aia ihcìi ky phàl irìén ine)'! - ihcìi ky CN/I, UDII, thì la ró the hieu:" Vàn
hoà là indi he lìidng ìulu co càc già tri vài chat va tinh thàn do con ngiif/i sàng
lao va II eh ìuy qua (pia trình ìioqt dóng lìnee lién, Irong su' lu'o'ng tàc giùa con
ngii'òi vài mài tni^yiig tu' nhién va xà ìioi" | 4 L tr. 101.
Vói càch biéu vàn hoà nhu Irén, ta Uiay ràng vàn hoà là mot mal khóng
thè thié'u duoc trong tóng hoà càc yéu tó va diéu kien bop thànb mòi truóng
song eùa mói còng dóng nguòi. Vàn hoà eò y nghTa vó cùng quan trong Irong
cai tao xà bòi, hoà nhap vói tu' nhién, xày dung mòi truóng vàn hoà nhàn vàn
vi con nguói.

13

1.1.2- Khài niem mói truóng vàn hoà.
Trén co so pbuong phàp luan màc xft, ma tiéu biéu là phép bien cbùng
duy vat, nghién cùu mòi truóng vàn hoà thuc chat là nghién cùu ve mói quan
he giùa con nguói va boàn cành, xct theo góc dò vàn hoà. Trong dò, con ngUói
mot mat là chù thè thi'ch ùng va cài tao boàn cành, mat kbàc lai là san pham
eùa boàn cành. Màc va Ang ghcn dà khang dinh ràng "con nguói tao ra boàn
cành dé'n mùc nào thi boàn cành cùng tao ra con nguói dèn mùc à'y " |22,
tr.55]. Nbung vai tró "chù thè" cung nhu "san pham" khóng pbài duoc biéu
mot càch cùng nbàc, ma luón eò su chuyén hoà. Tue ngù Viet Nam co nhùng
càu :" Ò bau thì trón, ó óng thì dai", " gin muc thì den, gin dèn thì sàng";
nbung cùng nói "gin bùn ma chàng bòi lanh mùi bùn". Càc càch dién dat da
dang dò, chung quy lai, déu Ihù'a nhan lìuig con nguói khóng thè tón tai ma
tàch kliòi mòi truóng song eùa ho. Vi vay, khi xem xct con nguói pbài dat ho
"trong mói quan he xà bòi nhat dinh eùa ho, trong nhùng diéu kicn sinh boat
hien eò eùa ho, nhùng diéu kicn làm cho ho tró thànb nhùng con nguói dùng
nhu ho dang tón tai trong thuc tè ...." [22, tr.64|.
Suy cho cùng, bèt thày càc dang vat chat déu tón tai, vàn dòng va pbàt
trién trong mot mòi truóng nhat dinh nào dò. Nbung mòi truóng vói nghTa là
mòi truóng song bay mòi Iru'óng sinh tbài, thi bao góm: "Toàn bò nhùng diéu
kien tu nhién, xà bòi, trong dò con ngirói bay mot sinh vai tón lai, pbàt trién,
trong quan he vói con nguói, vói sinh vat à'y " [46, tr.618].
Khài niem này dii'Oe van dung de xày dung khài niem moi Iruóng vàn
hoà vói bàn chat, cà'ii Irùc, dac Irirng eùa nò cùng nhir luàn giài vai Irò epian
trong eùa mòi trUóng vàn hoà trong thói ky CNH, HDH.
Trong qua trình cài lao nbùng diéu kien tu nhién cho phù bop vói cuòc
song eùa minb, con nguói con sàng tao ra "thién nhién thù hai" - Uùcn nhién

4

duoc "nguói hoà". Màc dà tùng nhan manh: " Trong tmh hien thuc eùa nò,
bàn chat con nguói là tóng hoà nhùng quan he xà bòi" [22, tr. 1 1 [. NghTa là,
xem xét con nguói kliòng bao gió duoe tàch rói kbòi mòi truóng xà bòi eùa
ho. Vàn hoà mot khi dà bình thànb cùng là mòi Iru'óng song eùa con ngirói.
Nhu vay, néu tiép can vàn hoà ó góc dò long thè nói chung nhùng già trj vai
chat va tinh ihàn duoe con nguói sàng tao ra trong loàn bó qua trình Ijeb su, là
tóng thè càc quan he nhàn vàn giùa con nguói vói tu nhién, vói xà bòi va vói
chmh bàn thàn ho, dành dau su' pbàt trién "bàn chat nguói" trong beh su, Ibi
co thè coi mòi truóng vàn hoà là mòi Iruóng trong dò bao quàt toàn bó mói
U'UÓng xà bòi va nhùng gi Ihuòe ve mói truóng tu nhién, nbung duoe con
nguói "Vàn hoà hoà". Néu mòi truóng tu nhién va mòi truóng xà bòi là diéu
kien eùa su* bình thànb va phàl liién mói Iru'óng vàn hoà Ibi ngUOe lai, mói
truóng vàn hoà mòi khi dà xuat hien lai gòp phin rit lón trong vice tao ra thè
ùng xù va lói ùng xù eùa con nguói trong vice khóng ngìrng cài thién mòi
truóng tu nhién va mòi truóng xà bòi.
Theo Tu dién bàch khoa toàn thu vàn hoà hoc, "khài niem mòi truóng
vàn hoà duoc biéu là khóng gian bay là truóng ó trong dò nbùng biéu hien euà
vàn hoà duoc giói ban bòi mot so dau hieu: boi chù thè boat dóng, bòi ky
tbuàt hoc, bòi nhùng dinh che boat dòng bay càc san phàm, bòi tmh tat yéu
eùa chuyén món hoà va giào due nghé nghiep vv... \'é nguyén làc, khài niem
mòi tritòng vàn hoà co the diivc liép càn khàc nhan phu ihuoc vào Jioàn cành
nhàn lliii'c " [47].
Nhu vay, de làm ró vai Irò quan trong eùa vice xày dung mòi truóng vàn
boa trong thói ky CNH, HDH, cbùng ta eò thè de cap tói mot khài niem bep
hon ve mòi truóng vàn hoà. Co thè biéu :" Mói Iru'ò'iig vàn hoà là toàn ho càc
yéu lo vài elici) va tinh ihàn co (pian he (pia kji véì'i con ngiié/i ve mal vàn hoà

trong mói khóng gian va ihc/i gian xàc dinh, ma e) do con ngu'ói tón leti, phàl


15

trién va làc dòng làn nliau v(ji tu' càch chù the'" [38, tr.M], Dù Uieo nghTa bep
hon, mói truóng vàn hoà vàn duoc biéu nhu là su dan xen phói liOp giùa mòi
truóng tu nhién va mòi truóng xà bòi, trong dò càc yéu tó vàn boa pbài gin két
chat che vói dói song va boat dòng xà bòi trén moi pbuong dien nhu vàn hoà
chmh tri - tu tuóng , vàn hoà dao due - lói song, vàn hoà khoa hoc - ky tbuàt,
vàn hoà nghé tbuàt - tham my, vàn hoà sinh tbài ...
Là chù thè tfeh eUe eùa mói IrUÓng vàn boa, con nguò'i lùón dòng vai Irò
quyé't dinh trong vice sàng tao nbùng già trj vàn boa, trong vice bình thànb
nhùng quan he vàn hoà, Irong vice lua chon, lo chùc, tham già càc boat dòng
vàn hoà va trong vice diéu tiét, pbàt buy eàe tbiét che vàn hoà nbàm dàm bào
dói song vàn hoà. Kbàng djnh vai Irò chù Uiè eùa con nguói trong mói truóng
vàn hoà khòiig eò nghTa là nói dèn con nguói chung chung, trùu tuong, thoàt
ly càc mói quan he xà bòi - giai cip. Mòi bình tbài kinh tè - xà bòi nhat djnh
bình thànb mot kiéu mói truóng vàn hoà nhit dinh, va he tu tuóng eùa giai cip
thóng tri bao gió cùng giù dia vj ihóng trj, djnh huóng toàn bò su pbàt trién,
pbàt buy tàc dung eùa mòi truóng vàn hoà dò. Vi vay, trong thói ky CNH,
HDH dà't nu'óc ta hien nay, viéc xày dung mòi truóng vàn hoà nhàn vàn chmh
là nbàm pbàt buy nhàn tó con nguói theo huóng ngày eàng dat tói nhùng già
tri dich thuc eùa Chàn - Thién - My, dàp ùng nhùng yéu ciu, dói bòi eùa thói
ky pbàt trién mói.
Mòi mói truóng vàn hoà déu chùa du'ng trong nò cà tfnh nhàn loai, tmh
kliu vuc, dóng thói vàn in dam bàn sàc dàn toc va sàe tbài vàn hoà riéng eùa
tiéu còng dóng, nghTa là mòi truóng vàn hoà cùng phàn ành tmh phó quàt va
tmh bàn sàc eùa vàn hoà. Ngày nay, nói mòi truóng vàn hoà dam dà bau sàe
dan toc nghTa là bàn sàc dàn toc, truyén thóng dàn toc là yé'u tó trung tàm, là

nguón lue nói sinh dóng thói vàn bòi tu nhùng tinh boa vàn hoà eùa khu vuc
va thói dai de hop thànb mòi Iru'óng vàn hoà eùa dàn toc dò.


Phàn ành tmh phó quàl va Ifnh bàn sàe eùa vàn hoà, mòi truóng vàn hoà
chùa dung ti'ong nò hai mói ciuan he ai bàn : quan he giùa thóng nhit va da
dang va quan he giùa truyén tbóng va hien dai. Trong càc quóc già da dàn toc
nhu Vici Nam, giài quyèt hai mói cpian he này là vàTi de eò tmh song con de
xay dung nén vàn hoà thuc su' tién tién, dam dà bàn sic dàn toc.
Tinh da dang eùa mói triróng vàn hoà Viét Nam duoe thè hien ó sic tbài
van hoà vùng va sic tbài vàn hoà toc nguói bèt sue dòc dào, phong phù. Tuy
nhién, day là su' da dang Irong tnih thóng nhàì eùa bàn sàe vàn boa dàn toc
Vici Nam. Bàn sàc dò duoe bình thànb tu làu dói va pbàt trién trong suót chiéu
dai beh su, vu'Ot qua cà nhùng nguy cef dóng hoà thói Bàc Uiuòc, Phàp thuóe ...
ma net cól lói là vàn hoà làng xà, vói hai mó thùc co bàn: Nhà - Làng - Nu'óc
va Làng - Lién làiig - Siéu hìiig. Con nguói Vici Nam trong beh su, tu rat làu
dà là con nguòi vùa eùa làng, vira eùa nuóc, dà mang trong mình y thùc còng
dóng làng va y thùc còng dóng róng lón hon mién (xù, vùng), nu'óc. Giùa hai
yéu to' làng, nu'óc là nhùng làe dóng qua lai hùu cof, bó sung, ho trO Irong suoi
nhùng giai doan beh su tao nén nhùng cài chung eùa vàn hoà dàn toc, nhùng
cài riéng eùa vàn hoà tirng làng, lirng mién.
Mói quan he giùa truyén thóng va hien dai phàn ành xu huóng pbàt trién
chung eùa moi nén vàn hoà trén thè giói . Giào su Tran Quóc Vuong dà
vièt:"Mòi truóng vàn hoà qucn Ihuòc eùa mot còng dóng nguò'i, bao gió cùng
gin vói càc truyén thóng dà co y nghTa truóng tón eùa mot cóng dóng à'y va
vói he thóng càc già trj duoc toàn thè cóng dóng còng nhàn" [63, tr.38]. Tlieo
quan diém eùa chù nghTa duy vat màc xit, khóng eò mot nén vàn hoà nào lai
ra dói tu manh dà't trò'ng khóng, vàn boa bao gió cùng là'y nói lue elio minb
trong càc di san truyén thóng, Irén co so dò mai tié'p thu cài tinh boa vàn boa
eùa nhàn loai, tùng buóc làm giàu cho nén vàn hoà dàn toc mình. Su pbàt trién

mói truóng vàn hoà Vici Nani cùng vay. Dò là su két bop chat che, bài boa,
bién cbùng giùa yèn tó truyén thóng va yèn tó hien dai. Càc yéu tó dò gàn Ix)


17

hùu co, tàc dòng, ành huóng làn nbau nhu hai mài eùa mot qua trình, phàn
ành tmh lién tue trong su* pbàt trién mòi truóng vàn hoà Viét Nam qua càc
giai doan beh su'. Chmh bàn sàc dàn toc, truyén tbóng dàn toc làm cho mòi
truóng vàn hoà co sue song làu ben va co vai tró to lón trong vice xày dung
con nguói theo nhùng dinh hu'óng tot dep.
Ngày nay, vai tró eùa mòi liiróng vàn hoà ngày eàng tró nén quan trong
dói vói su' pbàt Irién eùa cc^n ngUói va xà bòi, dac biét là trong giai doan pbàt
trién manh me eùa khoa hoc va còng nghé. Nhàn loai ngày eàng nhan thùc
duoc ring, su tàng truóng kinh tè là cin tbiét dói vói mòi quóc già, dàn toc,
nbung tàng truóng kinh tè pbài di dói vói xày dung mòi triróng vàn hoà thi xa
bòi mói thuc su pbàt Irién va pbàt trién vùng ben. "Bòi le, vàn boa va kinh tè là
hai nói dung cót lói eùa su sinh lón va pbàt trién dàn toc. Muón xày du'ng kinh
té' pbài eò nhùng con ngu'ói duoc dào tao va rèn luyén trong mot mòi truóng
vàn hoà lànb manh" [451. Mòi truóng vàn boa lànb manh khóng chi càn cu
vào nhùng bình thùc sinh boat va nhùng bình thùc boat dòng eùa nò, ma pbài
duoc nhàn thùc khoa hoc lù bàn chat va sue manh eùa vàn boa, tu dò vàn boa
mói tró thànb yé'u tó tfeh cUc Irong pbàt trién kinh tè - ky tbuàt va toàn bò càc
ITnh vuc eùa dói song, vàn hoà mói là dòng lue pbàt Irién xà bòi. Nbùng thànb
tuu nhày vot trong càch mang khoa hoc va cóng nghé bicn dai làm elio mòi
truóng vàn hoà - xà bòi ngày nay eò nhùng buóc pbàt trién mói, nbung xu
hu'óng tró ve vói coi nguón dàn toc, vói càc già tri nhàn vàn truyén thóng, de
cao vi trf con nguói trong thuc tién dói song xà bòi bicn nay dang din din
chié'm uu thè tuyet dói.
Nhu vay, de pbàt buy vai tró eùa nhàn tó con nguói trong thói ky CNH HDH khóng thè khóng de càp tói càc yé'u tó ciu thànb mói truòng vàn hoà, là

co so de boàn thién nhàn càch con nguói, dò là tu tuóng, dao due, lói song va
dàn trf. Nhùng yéu tó dò duoc col nhu nhùng chuan già trj de djnh huóng, diéu
chinh hành vi con ngu'ói trong xày dung mòi truóng vàn hoà.
D A I H C C G l L J : ; ; , ••::•: - •• • ^< >! '

TRUNGTÀM-nìÒNu'i^: Y:

I-^'::M'


18
•*

•>

1,2- VAI TRO CUA MOI TRL/ONG VAN HOA TRONG THOl KY CNH, HDH.

1.2.1' Cóng nghiep hoày hien dai hoà va vàn de xày dung mói truóng
vàn hoà ò nu'óc ta.
Cóng nghiep hoà là quy luat khàch quan eùa nén san xuat nhó di lén san
xuà't lón, dac bici dói vói nhu'ng nuóc chua qua giai doan pbàt trién tu bàn chù
ngliTa, lue luong san xuat con thà'p kcm. Vói nuóc ta, CNH, HDH là c(^n
duóng thoàt kliòi iighòo nàn, lac hau, trành duoc nguy al tut bau xa hon so vói
càc nuóc trong kliu vuc va trén thè giói, giù vùng du'Oc ón djnh chfnb trj, xà
bòi va djnh huóng pbàt trién xà bòi chù nghTa. De thuc hien ly tuóng xày dung
mot nuóc Viét Nam XHCN giàu manh va vàn minb, Dàng ta dà xàc djnh:
"Muc tiéu eùa CNH, HDH là xày dung nuóc ta thànb mot nuóc cóng nghiep,
co so vai chit - ky thuat hien dai, co ciu kinh té bop ly, quan he san xuit tién
bò, phù bop vói trình dò pbàt trién eùa lue luong san xuà't, dói song vat chat va
tinh thin cao, quóc pbòng va an ninh vùng chic, dàn giàu, nuóc manh , xà bòi

còng bang, vàn minb, xày dung thànb cóng CNXH" 17, tr. 18|.
Còng nghiep hoà là qua trình chuyén dói càn bàn, toàn dien càc boat
dóng kinh tè, xà bòi tu su dung sue lao dòng thù còng là chfnb sang su dung
mot càch phó bién sue lao dòng cùng vói còng nghé, pbucmg tién, pbuong
phàp tién tién, hien dai tao ra nàng suà't lao dòng cao.
Còng nghiep boa luòn gàn lién vói hien dai hoà, vói vice ùng dung róng
rài nhùng thànb tuu khoa hoc va còng nghé tién tién eùa thói dai. Khoa hoc va
cóng nghé tró thànb nén tàng eùa CNH, HDH. Do vay, nàng cao dàn tif, boi
duóng va pbàt buy nguón lue to lón eùa con nguói Viet Nam là nhàn tó quyèl
dinh tbàng loi euà còng cuòc CNH, HDH [7, tr.21].
Nhu vay, thuc chat eùa CNH, HDH ó nu'óc ta là mot qua trình tao ra du'Oc
nhùng tién de ve vat chat - ky tbuàt, ve khoa hoc - cóng nghe, ve kinh tè -


19

chfnb trj, ve vàn boa - tu tuóng, ve con nguói...., nhùng yéu tó ai bàn eùa lue
luong san xuà't cho CNXH, nbàm buy dòng va su dung eò hieu qua moi
nguón lue, kliòng ngùng tàng nàng suat lao dòng xà bòi, làm cho kinh té pbàt
trién nbanh va ben vùng, nàng cao dói song vat chit va vàn hoà elio nhàn dàn,
thuc hien còng bang va tién bò xà bòi, bào ve va cài thién mòi truóng sinh
tbài.
Còng nghiep hoà, hien dai hoà là su nghiep eùa toàn dàn, gin lién vói co
che' thj truóng eò su quàn ly eùa nhà nuóc va dién ra trong xu thè' toàn ciu hoà
moi ITnh vuc eùa dói song xà bòi. CNH, HDH khóng pbài là mot qua trình
pbàt trién kinh té' thuan tuy, ma là mot cuòc càch mang loàn dien va sàu sàe
trén tat cà càc ITnh vuc eùa dói song xà bòi, là qua trình bié'n moi boat dòng
kinh tè, chinh trj, xà bòi, dac bici là boat dòng tinh thàn va dói song vàn hoà
tùng buóc tién lén trình dò tién lién va bién dai. Co thè nói CNH, HDH thuc
chat là cuòc van dòng vàn hoà lón dién ra trén tal cà eàe khu vu'e eùa san xuat

va trén toàn bò dói song xà bòi, hay nhu càdì dién dal eùa PGS. TS. Nguycn
Vàn Huyén: "Dò là qua Irinb vàn hoà hoà dói song xà boi va vàn hoà hoà
ngày eàng cao bàn thàn con ngu'ói" 115, lr.5|. Qua trình CNll, HDH vói muc
tiéu, nói dung va bàn chat nhu vay, dà mó ra mòi tiiróng, diéu kien thuan loi
cho viéc xày dung mot nèn vàn hoà tién tién, dam dà bàn sic dàn toc, dòng
gòp tich cu'c vào qua trình bièn dói eùa con nguói va dà't nuóc. Chù ngliTa duy
vat bién cbùng va duy vat beh su dà vach ra quy luat khàch quan ring, dói
song vat chat quy djnh dói song tinh thin eùa xà bòi. Do dò, tao ra trình dò
kinh té'- chinh trj - xà bòi tién tién va hien dai sé là co so quy djnh bàn chat
va trình dò eùa nén vàn hoà xà bòi.
Và'n de dat ra, nén vàn hoà tién tié'n va hien dai do CNH, HDH bình
thànb nùn co màu thuin, eò thù tiéu nén vàn hoà truyén thóng va làm mài di
bàn sàc dàn toc eùa vàn hoà khóng?


20
Phép bién cbùng duy vàt dà ehi ra ràng, vàn hoà vói tu càch là mot bình
tbài y thùc xà bòi, dù chiù su ehi phói eùa dói song kinh tè bay nèn tàng vai
chit eùa xà bòi, thì nò vin eò tfnh dòc lap tUcmg dói eùa nò va eò tàc dòng tfeh
CUC nguOc tró lai dói vói dói song kinh tè - xà bòi. Thuc tién beh su dà cbùng
minb ràng, trong qua trình van dòng va pbàt trién eùa minb, vàn hoà dà co tàc
dòng rit lón, nhu mot yéu tó nói sinh thùc day su pbàt trién kinh té - xà bòi.
Diéu dò eò ngliTa là, triróc su' hien dai boa xà bòi, cùng vói su già nhap eùa
nbùng yé'u lo van hoà tién tién, hien dai ibi nhùng yéu lo vàn boa truyén thóng
làm nén bàn sàc vàn hoà Viét Nam vin tón lai dòc lap va làm al so, tién de
cho su' này sinh va pbàt trién nhùng yéu tó vàn hoà mói. " Bàn sàc vàn boa dàn
toc là két tinh nhùng già trj tinh thin cót lói va dac s i c eùa dàn toc mang tfnh
ben vù'ng - trUÒng tón trong beh su, ma nhó dò mòi thè' he k é tié'p co thè ké'
thùa va pbàt trién ngay duoc già trj eùa qua khù, tié'p thu duoc già trj hien dai,
djnh huóng duoc tuong lai de tu tón lai va pbàt trién " [28, tr.38[. Do dò, trai

qua bao tbàng trim beh su, qua bao lin tiép bié'n vàn hoà, nén vàn hoà Viet
Nam vói bàn s i c eùa mình vin khóng bj dóng hoà, bj mài di ma trai lai, vòfi
sue song truóng tón eùa mình, nò gan loc, tiép thu nhùng tinh boa tòt dep eùa
càc nén vàn hoà kliàc ti*én tliègiói làm phong phù thém cho bàn sic eùa minb.
Su nghiep CNH, H D H ò nuóc ta hien nay thii'c su dang là mot cuòc tié'p
bié'n lón lao eùa vàn hoà Viét Nam vói vàn boa hien dai. Nbung vói truyén
thóng luòn giù vùng bàn sàe óCm toc eùa minb, vàn hoà Vici Nam khóng bao
gió bi vàn boa bicn dai làm lu mó, làm mài di bàn sic, ma nò con eò khà nàng
kliai tbàc, tié'p thu nhùng yé'u tó vàn hoà tién tié'n chùa dung trong khoa hoc,
còng nghé hien dai làm giàu thém, phong phù thém nén vàn boa dàn toc mình.
Vói y ngliTa dò, CNH, HDH dà dem dèn mot sue song mói, mot thói cc^r
mói cho su pbàt trién nén vàn hoà Viét Nam. Trong giai doan pbàt trién mói,
bàn s i c dàn toc va tfnh chit tién tié'n trong nén vàn hoà khóng chi tbim duom


21

trong còng làc vàn hoà - vàn nghé, ma con cà trong moi boat dòng xày dung
va sàng tao vat chit, ùng dung eie thànb tu'u khoa hoc, còng nghé, giào due
va dao tao ... CNH, HDH là buóc pbàt trién mói ve chit moi ITnh vuc eùa dói
song xà bòi nu'óc ta. Su pbàt trién này chi eò thè dal duoc khi biét là'y vàn boa
làm muc tiéu, dòng lue thùc day sij pbàt trién kinh tè - xà bòi.
Nhu'ng nhu vay kbòng eò nghTa là CNH, HDH chi eò dem lai nbùng
thuan loi, tao ra nhùng yéu tó tfeh circ cho vice xày dung va pbàt trién mòi
truóng vàn hoà, ma nò cung làm xuài hien nhùng nguy ai va ihàch thùc mò^i
elio vice bào ve, giù gin bàn sic vàn hoà dàn toc Vici Nam. Dò là nhùng nguy
co bi dóng hoà, bj hoà tan, hi mai mot hay dành mài bàn sic vàn hoà trong
qua trình giao lu'u, boi nhap va lliuc hien CNH, HDH.
Còng nghiep hoà, bicn dai hoà làm nàng cao chài luong song ve moi mal
cho nhàn dàn, dóng Ihò'i cùng làm xuài hien nhùng chuàn mire mòi la Irong

dói song tinh thin, eò thè din dèn su va ebam giùa lói song, lói tu duy bién
dai vói lói song, lói tu duy truyén thóng. Chàng ban nhu lói song hoà dóng wóì
thién nhién, tình càm còng dóng tình làng nghTa xóm duóng nhu "màc càm"
vói lói song dò thi va nhùng toan tfnh cà nhàn; nép song ibanb bình, bién boa
vón co duóng nhu dói lap vói nép song khan trUcmg, gà'p gap eùa tàc phong
còng nghiep ; lói song tiéu xài xa boa, làng pbf kbòng phù bop vói Irnyén
thóng giàn dj, tiét kicm eùa nguói Vici Nam ... Ben canb su pbàt trién manh
me trén lai cà càc ITnh vuc kinh tè, chfnb tri, vàn hoà, xà bòi do CNH, HDH
dem lai, Ibi trong dói song xà bòi cùng xuài bién nhùng biéu bién dàng lo ngai
ve mat vàn hoà. Dò là, su* xuat hien va pbàt trién mot càdì tu pbàt bai kbuynh
huóng vàn hoà trai nguoc nbau: ò Uiành thj, vói toc dò dò ibi hoà cbòng mal,
dang co mot bò phàn dàn cu làng qiién din truyén thóng, xem nhc vàn hoà
dàn toc, song chi vi tién ... va cùng vóti lình trang dò là su xói món ve dao due,
su già tàng càc te nan xà bòi. O nóng thón, ben canb su' liép thu nbanh lói


22

song bién dai là xu huóng khòi phue lai lai cà eàe le bòi, thàin chf khòi phue
cà nhùng hù tue lac bau, lòi ihói dà bj dào lliài tir làu trong ma ehay, cii'ói
xin, me tfn di doan ...
Su giao luu vàn hoà va bòi nhap còng dóng ibói ky CNH, HDH là tài yèn,
phù bop vói quy luat chung eùa sU pbàt trién vàn boa nhàn loai. Tuy nhién, de
giao luu va bòi nhap thuc su tró thànb dóng lue thùc day su pbàt trién vàn hoà,
xà bòi eùa mot còng dóng. Ibi bàn thàn nén vàn hoà eùa mòi còng dóng ay
pbài bào tón va pbàt buy bàn sic, sic Ihài vàn hoà eùa minb. Co nhu vay, nén
vàn hoà eùa mòi còng dóng sé kbòng bj hoà tan, bj dóng hoà khi giao luu, bòi
nhap va con làm phong phù thém nén vàn hoà eùa chfnb minb. Mài khàc,
trong su giao luu, bòi nhap ay, mòi nén vàn hoà sé dòng gòp nhùng tinh boa,
bàn sàc riéng eùa mình vào kho tàng vàn hoà chung eùa nhàn loai.

Trong qua trình giao luu va bòi nhap quóc té', ben canb nhùng yé'u tó tfeh
cUc, nhùng già tri tién tién, con eò cà nhùng yéu tó kbòng phù bop vói vàn hoà
truyén thóng, tbàm chf con dòc hai nùa. Dói vói mot dal nuóc con nghèo,
dang tùng buóc tié'n lén CNH, HDH nhu nuóc ta, su xàm nhap 6 al eùa nhiéu
nén vàn hoà ngoai lai dà làm dào lòn nhiéu thói qucn, nép song, ké cà suy
nghT eùa nhàn dàn ta trén mot bình dién ròng. Ti'ong xà bòi, dò day dà xuài
bién càch sinh boat, càch song, càch suy nghT ... xiing dot vói nhùng chuan
mire dao due truyén tbóng. Nhiéu hien tirong truóc day là boàn toàn xa la vói
con nguói Viét Nam, thi nay ó kbòng fi ngirói lai duoc xem là chuyén bình
thuóng nhu: bao lue, kich dàm, lai eàng, mài góc, coi dóng tién là tói tbuong,
de cao lói song huóng Ihu vàt chài ... Dóng hành vói lói song buòng thà, tam
thuóng là nhùng luàn diéu dàn chù tu do kbòng ranb giói. Tài cà nbùng diéu
dò néu kbòng kip thói ngàn chàn, dén mot lue nào dò lói song dàn toc, vàn
hoà dàn toc sé bi coi là lac bau, lac long giùa cuòc dói.