Hiểu biết về tai biến mạch máu não và nhu cầu tìm kiếm những thông tin của người nhà bệnh nhân tại khoa thần kinh bệnh viện lão khoa năm 2015

B GIÁO D C VẨ ẨO T O
TR

NGă

I H CăTH NGăLONG

KHOA KHOA H C S C KH E
B

MỌNă I UăD

NG

NG TH KIM NHUNG
Mã sinh viên: B00394

HI U BI T V TAI BI N M CH MÁU NÃO VÀ NHU C U
TÌM KI M THÔNG TIN C AăNG

I NHÀ B NH NHÂN

T I KHOA TÂM TH N KINH B NH VI NăLÃOăKHOAăN Mă2015

TÀI T T NGHI P C

NHÂN H VLVH

HÀ N I - 2015

B GIÁO D C VẨ ẨO T O
TR

I H CăTH NGăLONG

NG

KHOA KHOA H C S C KH E
B

MỌNă I UăD

NG

NG TH KIM NHUNG
Mã sinh viên: B00394

HI U BI T V TAI BI N M CH MÁU NÃO VÀ NHU C U TÌM KI M
THÔNG TIN C AăNG

I NHÀ B NH NHÂN T I KHOA TÂM TH N

KINH B NH VI NăLÃOăKHOAăN Mă2015

TÀI T T NGHI P C

H

NHÂN I UăD

NG H VLVH

ng d n khoa h c: ThS Tr n ình Th ng

HÀ N I - 2015

Thang Long University Library


L IăCÁMă N
Tôi xin g i l i c m n t i

ng y, Ban giám hi u, Phòng đào t o tr

ng

i h c Th ng Long đã t o m i đi u ki n cho tôi trong quá trình h c t p khóa h c.
V i t t c lòng kính tr ng và bi t n sâu s c, tôi xin g i l i c m n chân
thành t i Th c s Tr n
Trung

ình Th ng, khoa H i s c tích c c B nh vi n Lão khoa

ng đư t n tâm dìu d t, h

ng d n cho tôi trong h c t p, nghiên c u và

hoàn thành lu n v n.
Tôi xin chân thành cám n
h p B nh vi n Lưo khoa Trung

ng y, Ban giám đ c, Phòng k ho ch t ng
ng, T p th cán b - nhân viên Khoa tâm th n

kinh n i tôi đang công tác và th c hi n đ tài..
Tôi xin đ

c g i l i c m n đ n các th y cô đư gi ng d y trong ch

h c C nhân i u d

ng t i

i h c Th ng Long nh ng ng

nh ng ki n th c h u ích v ngành đi u d

ng trình

i đư truy n đ t cho tôi

ng làm c s cho tôi th c hi n t t lu n

v n này.
Tôi xin c m n quý đ ng nghi p và các đ i t
c ng tác đ tôi có đ

ng nghiên c u đư nhi t tình

c s li u cho công trình nghiên c u này.

Cu i cùng tôi xin g i l i bi t

n sâu s c đ n gia đình đư luôn t o

đi u ki n t t nh t cho tôi trong su t quá trình h c t p c ng nh

nghiên c u và

th c hi n lu n v n.
Xin trân tr ng c m n.

ng Th Kim Nhung


L IăCAMă OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u khoa h c c a tôi.
Các s li u, k t qu nghiên c u trong lu n v n là trung th c và ch a t ng
đ

c ai công b trong b t k công trình nào khác, n u sai tôi xin hoàn toàn ch u

trách nhi m.

Tác gi Lu n v n

NG TH KIM NHUNG

Thang Long University Library

CÁC CH

VI T T T

PHCN

Ph c h i ch c n ng

TBMMN

Tai bi n m ch máu não

TCYTTG

T ch c Y t th gi i


M CL C
T V Nă
CH

............................................................................................................1

NGă1: T NG QUAN TÀI LI U..................................................................3

1.1.

c đi m d ch t h c c a tai bi n m ch máu não ............................................3

1.1.1.

c đi m gi i ph u tu n hoàn não ............................................................3

1.1.2.

nh ngh a tai bi n m ch máu não .............................................................5

1.1.3. Phân lo i tai bi n m ch máu não ................................................................6
1.1.4. Tình hình tai bi n m ch máu não trên Th gi i và Vi t Nam. ...................6
1.2. Tình hình di ch ng và tàn t t do tai bi n m ch máu não ..................................7
1.2.1. Trên th gi i ...............................................................................................7
1.2.2. T i Vi t Nam ..............................................................................................8
1.3. PHCN cho b nh nhân li t n a ng
1.3.1.

i do TBMMN ...........................................8

nh ngh a ..................................................................................................8

1.3.2. M c đích c a ph c h i ch c n ng
1.3.3. Nguyên t c ph c h i ch c n ng
1.3.4. Nhu c u ph c h i ch c n ng

b nh nhân tai bi n m ch não............8
b nh nhân tai bi n m ch não. ..............8

b nh nhân tai bi n m ch não. ...................9

1.4 Tình hình nghiên c u v hi u bi t c a ng
trong n

i dân v tai bi n m ch máu não

c và th gi i ............................................................................................10

1.5 Quy trình ch m sóc b nh nhân b TBMMN ....................................................10
1.5.1 Nh n đ nh ..................................................................................................10
1.5.2 Ch n đoán đi u d

ng...............................................................................10

1.5.3 L p k ho ch ch m sóc .............................................................................11
1.5.4 Th c hi n k ho ch ch m sóc( theo k ho ch đư đ ra) ............................11
1.5.5 L

ng giá ..................................................................................................11

NGă2:

CH
2.1.

IăT

NGăVÀăPH

NGăPHÁPăNGHIểNăC U ...................12

a đi m nghiên c u .......................................................................................12

2.2. Th i gian nghiên c u ......................................................................................12
2.3.

it

2.3.1.

ng nghiên c u .....................................................................................12
it

ng ..................................................................................................12

2.3.2. Tiêu chu n l a ch n và lo i tr ................................................................12

Thang Long University Library


2.4. Ph

ng pháp nghiên c u ................................................................................12

2.4.1. Thi t k nghiên c u ..................................................................................12
2.4.2. C m u và cách ch n m u........................................................................13
2.5. Các bi n s và ch s nghiên c u....................................................................13
2.6. K thu t và công c thu th p s li u...............................................................14
2.7. Qu n lý, x lý và phân tích s li u .................................................................14
2.8. H n ch sai s .................................................................................................15
2.9.

CH

o đ c nghiên c u ........................................................................................15
NGă3: K T QU NGHIÊN C U..............................................................16

3.1. Thông tin chung v đ i t

ng nghiên c u ......................................................16

3.2. ánh giá hi u bi t c a ng

i nhà ch m sóc b nh nhân v b nh TBMN..............18

3.2.1. Hi u bi t v đ nh ngh a nguyên nhân TBMMN .......................................18
3.2.2. Hi u bi t v y u t nguy c

c a b nh TBMMN .....................................19

3.2.3. Hi u bi t v các bi n pháp d phòng b nh ..............................................20
3.2.4. Hi u bi t v d u hi u c nh báo và x trí khi g p b nh nhân TBMMN ...21
3.3.
CH

it

ng ch đ ng tìm hi u thông tin v TBMMN......................................23

NGă4: BÀN LU N ......................................................................................25

4.1.

c đi m chung c a đ i t

4.2. ánh giá hi u bi t c a đ i t

ng nghiên c u ....................................................25
ng nghiên c u v TBMMN ............................25

4.2.1. Hi u bi t đúng v đ nh ngh a nguyên nhân TBMMN ..............................25
4.2.2. Hi u bi t v l a ch n y u t nguy c cao b nh TBMMN .......................26
4.2.3. Hi u bi t v nh ng d u hi u c nh báo và x trí khi g p b nh nhân
TBMMN. ............................................................................................................27
4.2.4. Hi u bi t v d phòng TBMMN ..............................................................28
4.2.5. Hi u bi t v ch m sóc b nh nhân t i b nh vi n và gia đình. ...................29
4.3. Mong mu n, nhu c u ti p c n ki n th c và nâng cao hi u bi t v TBMMN
c a ng

i thân b nh nhân. .....................................................................................29

K T LU N ..............................................................................................................32
KHUY N NGH ......................................................................................................33
TÀI LI U THAM KH O
DANHăSÁCHăNG

I NHÀ B NH NHÂN NGHIÊN C U T I KHOA TÂM

TH N KINH B NH VI NăLÃOăKHOAăTRUNGă

NG

DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1.

M t s thông tin chung v đ i t

B ng 3.2.

Hi u bi t v phân lo i nguyên nhân b nh .............................................18

B ng 3.3.

ng nghiên c u .................................16

c đi m liên quan hi u bi t đúng phân lo i nguyên nhân b nh v i
trình đ h c v n và gi i tính c a ng

i nhà BN ...................................18

B ng 3.4.

Phân b l a ch n các y u t nguy c c a b nh TBMMN ....................19

B ng 3.5.

Phân b l a ch n nh ng bi n pháp d phòng TBMMN .......................20

B ng 3.6

Hi u bi t v nh ng bi n ch ng n ng sau TBMMN ..............................22

B ng 3.7.

Ngu n cung c p thông tin b nh TBMMN.............................................23

B ng 3.8.

Nh ng n i dung thông tin c n thi t cung c p .......................................24

Thang Long University Library


DANH M C CÁC BI Uă
Bi u đ 3.1: Hi u bi t v m c đ nguy hi m c a b nh TBMMN ............................19
Bi u đ 3.2: Hi u bi t v kh n ng d phòng b nh TBMMN ..................................20
Bi u đ 3.3: T l hi u bi t v nh ng d u hi u c nh báo c n TBMMN ..................21
Bi u đ 3.4: T l hi u bi t v cách x trí khi g p đ i t

ng có d u hi u TBMMN .....21

Bi u đ 3.5: Hi u bi t v ch m sóc BN t i b nh vi n và t i gia đình ......................22
Bi u đ 3.6: T l đ i t

ng ch đ ng tìm hi u thông tin b nh TBMMN ...............23

Bi u đ 3.7: Nh ng ph

ng pháp truy n đ t thông tin b nh TBMMN hi u qu .....24

DANH M CăCÁCăS ă

, HÌNH NH

Hình nh 1: Gi i ph u tu n hoãn não ..........................................................................3
Hình nh 2: Hình nh t n th

ng m ch não gây tai bi n ...........................................5

Thang Long University Library


T V Nă
Tai bi n m ch máu não là m t trong nh ng b nh lý th

ng

ng g p

i

cao tu i. B nh do nhi u nguyên nhân khác nhau, có th gây t vong ho c đ
l i nhi u di ch ng n ng n , đ c bi t là các di ch ng v v n đ ng.
n ng không ch đ i v i ng

i b nh, gia đình mà còn nh h

ó là gánh

ng đ n c c ng

đ ng và qu c gia c a h [1]
Theo công b c a T ch c Y t th gi i n m 1996, tai bi n m ch máu
não là nguyên nhân gây t

vong hàng th

TBMMN hay còn g i là đ t qu não
500-690/100.000 dân, cao h n

vùng

ba sau ung th

và tim m ch.

ông nam Á có t l hi n m c

Hoa K và Pháp [2]

t qu có nhi u tri u ch ng lâm sàng và c n lâm sàng. Trong đó, li t
n a ng

i là tri u ch ng hay g p và c ng là nguyên nhân ch y u gây ra các

bi n ch ng th phát nguy hi m khác.
Trong đi u tr tai bi n m ch não, v n đ đ t ra không ch kéo dài s
s ng, mà ph i nâng cao ch t l
th ch t, tinh th n, ng

i b nh còn ph i lo b o v s c kho ch ng b nh t t.

Ngày nay v i s
ch n đoán và ph

ng cu c s ng. Mu n v y, ngoài vi c luy n t p

ti n b

không ng ng c a y h c, nhi u ph

ng ti n

ng pháp đi u tr hi n đ i đư giúp cho vi c d phòng, đi u

tr và ph c h i ch c n ng có hi u qu cao h n, c i thi n đáng k tiên l
c a ng

i b nh. Tuy nhiên, kh n ng d phòng và ph c h i c a ng

ph thu c r t nhi u vào nh n th c c a b nh nhân và ng

ng

i b nh

i thân trong gia đình

trong vi c hi u bi t nh ng ki n th c v tai bi n m ch máu não ph c v cho
vi c ch m sóc và phòng ng a b nh.

c bi t, vi c hi u bi t c a thân nhân

b nh nhân v b nh lý này s giúp có nh ng ph n ng x trí đúng đ n trong
tr

ng h p phát hi n ng

i b nh tai bi n m ch máu não t i c ng đ ng, gi m

thi u nguy c t vong và nh ng di ch ng n ng n sau tai bi n m ch não.
Hi n nay, trong chuyên ngành đi u d
nh n th c c a ng

ng ch a có nhi u nghiên c u v

i thân b nh nhân. Vì v y, đ đánh giá s hi u bi t c a thân

1


nhân ng

i b nh, đ ng th i nh m nâng cao ch t l

ng ch m sóc, phòng b nh

trong c ng đ ng, chúng tôi ti n hành đ tài nghiên c u: “HI U BI T V
TAI BI N M CH MÁU NÃO VÀ NHU C U TÌM KI M THÔNG TIN
C AăNG

I NHÀ B NH NHÂN T I KHOA TÂM TH N KINH B NH

VI NăLÃOăKHOAăN Mă2015’ăv i hai m c tiêu:
1. Mô t s

bi u bi t v b nh TBMMN c a ng

khoa Tâm th n kinh B nh vi n Lưo khoa trung
2. Mô t nhu c u tìm ki m thông tin c a ng

i nhà b nh nhân t i
ng.

i nhà b nh nhân v b nh

lý tai bi n m ch não.

2

Thang Long University Library


CH

NGă1

T NG QUAN TÀI LI U
1.1.ă

căđi m d ch t h c c a tai bi n m ch máu não

1.1.1.

c đi m gi i ph u tu n hoàn não [2]

Hình nh 1: Gi i ph u tu n hoãn não[2]
* Não đ

ct

i máu b i 2 h đ ng m ch:

+ H đ ng m ch c nh cung c p máu cho kho ng 2/3 tr
nưo.

c c a bán c u đ i

ng m ch c nh trong chia làm 4 ngành t n: đ ng m ch nưo tr

não gi a, đ ng m ch thông sau và đ ng m ch m ch m c tr

c, đ ng m ch

c. M i lo i đ ng m ch

l i chia 2 lo i ngành:
- Ngành nông cung c p máu cho v não.
- Ngành sâu đi vào trong nưo. Có 2 nhánh sâu quan tr ng là đ ng m ch
Hubuer (nhánh c a đ ng m ch nưo tr

c) và đ ng m ch th vân ngoài còn g i là

đ ng m ch Charcot (nhánh c a đ ng m ch não gi a).
c đi m quan tr ng c a h đ ng m ch này là h th ng nông và sâu đ c l p
3


nhau. Các nhánh nông có n i thông v i nhau, còn các nhánh sâu có c u trúc nh
nhánh t n.
+ H đ ng m ch s ng n n: H đ ng m ch này phân b máu cho thân não,
ti u não, m t d

i c a thu thái d

ng và thùy ch m.

* Phân b máu cho thân não, g m 3 nhóm:
- Nhóm các đ ng m ch trung tâm đi vào sâu theo đ
- Nhóm các đ ng m ch vòng ng n đi vào theo đ

ng gi a.

ng tr

c bên.

- Nhóm các đ ng m ch vòng dài đi bao quanh m t bên c a thân nưo và đi sâu
theo đ

ng sau bên.

* Phân b máu cho ti u não g m 3 đ ng m ch:
-

ng m ch ti u não trên.

-

ng m ch ti u nưo tr

-

ng m ch ti u nưo sau d

cd

* Phân b cho thu ch m và m t d

i.
i.
i thu thái d

ng là đ ng m ch não sau, đây

là m t nhánh đ ng m ch t n.
* Tu n hoàn não có 3 h th ng n i thông quan tr ng.
- H th ng n i thông các đ ng m ch l n tr

c não, gi a đ ng m ch c nh

trong, đ ng m ch c nh ngoài và gi a các đ ng m ch đ t s ng.
- H th ng t o đa giác Willis g m đ ng m ch thông tr
tr

c, đ ng m ch não

c, đ ng m ch thông sau và đ ng m ch não sau.
- H th ng

quanh v não v i s n i thông gi a các nhánh nông c a các

đ ng m ch não.
*

c đi m sinh lý và chuy n bi n c a tu n hoàn não.
+ Tiêu th

oxy và glucose c a não: Não tiêu th

O2 trung bình 3,3 –

3,8ml/100g/phút, tiêu th glucose c a não trung bình 5,6mg/100g não/phút.
+L ul

ng tu n hoàn não: L u l

ng tu n hoàn não trung bình

là: 49,8 ± 5,4ml/100g nưo/ phút. Trong đó,

ng

il n

ch t xám là 79,7 ± 10,7/100g não/

phút, ch t tr ng là 20,5± 2,5ml/100g não/ phút.
+

c đi m chuy n hoá c a nưo và đi u hoà tu n hoàn não.

- Khi l
hi u gì, t d

ng máu qua não xu ng 20ml/100g/1phút v lâm sàng ch a có d u
i 20ml/100g/1 phút thì ion K+ thoát ra kh i t bào não và ion Na+,

4

Thang Long University Library


Ca++ di chuy n vào trong t bào và t bào não b hu ho i (do Ca++ ho t hoá men
t o g c t do).
- N ng l

ng ho t đ ng c a t bào não là do s oxy hoá glucose, khi thi u

máu, thi u oxy, s chuy n hoá ch t o ra m t l

ng th p ATP và n ng đ axit lactic

t ng gây toan hóa vùng thi u máu và s làm hu ho i t bào não.
- Khi x y ra thi u máu c c b

não, s gây dãn các vi m ch t i vùng thi u

máu do các ch t chuy n hoá gây ra. Lúc này l

ng máu não bi n đ i theo huy t áp

toàn thân. H u qu là n u huy t áp h thì làm máu lên não gi m làm t ng thêm thi u
máu c c b và n u huy t áp t ng, máu lên nưo nhi u s làm t ng quá trình th m
th u c a hàng rào máu não gây phù não ho c bi n đ i

nh i máu lúc đ u thành

nh i máu xu t huy t.
1.1.2.

nh ngh a tai bi n m ch máu não
Theo T ch c Y t Th gi i: “ Tai bi n m ch máu não là d u hi u phát tri n

nhanh trên lâm sàng c a m t r i lo n khu trú ch c n ng c a não kéo dài trên 24 gi
th

ng do nguyên nhân m ch máu. Nh v y trên lâm sàng đây là nh ng bi u hi n

b nh lý bao g m ph n l n các tr

ng h p ch y máu trong não, ch y máu d

nh n, nh i máu nưo và không đ c p đ n tr

ng h p thi u máu não thoáng qua ho c

b nh lý m ch máu não lan to kh i đ u l ng l ” [8].

Hình nh 2: Hình nh t n th

ng m ch não gây tai bi n[2]
5

i


1.1.3. Phân lo i tai bi n m ch máu não
Tai bi n m ch máu não g m hai lo i chính:
* Nh i máu ho c thi u máu c c b :
Là tình tr ng khi m t m ch máu b t c ngh n, khu v c não mà m ch máu đó
cung c p b thi u máu và ho i t .
Phân ra 3 lo i thi u máu não c c b :
+ C n thi u máu não thoáng qua: Tai bi n ph c h i trong 24 gi .
+ Thi u máu não c c b h i ph c: Tai bi n ph c h i trên 24 gi và không đ
l i di ch ng.
+ Thi u máu não c c b : Th i gian ph c h i kéo dài, đ l i di ch ng ho c
t vong.
* Ch y máu não:
Là m t d ng TBMMN do m ch máu b v d n t i máu thoát kh i m ch máu

ch y vào nhu mô não. Có th ch y máu
vùng nhân xám trung

nhi u v trí trong nưo nh vùng bao trong,

ng, thu não, ti u não.

1.1.4. Tình hình tai bi n m ch máu não trên Th gi i và Vi t Nam.
* Th gi i.
Tai bi n m ch máu não là m t b nh th
phòng TBMMN Châu Âu (1993) s ng

ng g p, theo T ch c đi u tr d

i m c TBMMN l n đ u dao đ ng trong

ph m vi t 141- 219/ 100.000 dân [5].
Theo Hi p h i Tim m ch Hoa K (1999)

c tính m i n m có kho ng

500.000 ng

i M b tai bi n m ch não l n đ u ho c tái phát, trong đó có kho ng

150.000 tr

ng h p t vong, chi m 1/10 t ng s t vong do m i nguyên nhân.

Chi phí đi u tr PHCN tai bi n m ch máu não

Hoa K x p x 40 t đô la M

[3], [5], [13].
T i Pháp, t l m c tai bi n m ch máu não
n m, chi m 5% toàn b các tr
nghiên c u cho th y các n

ng

i tr t 10-30/100.000 dân/

ng h p tai bi n m ch máu não.

c có n n công nghi p phát tri n cao nh : Nh t B n,

Hàn Qu c,.... có t l b nh nhân b tai bi n m ch máu nưo t
n

c phát tri n

châu Âu, M . Còn các n

đang t ng lên, có n i

Châu Á, nhi u
ng đ

ng v i các

c khác tình hình tai bi n m ch máu não

m c nghiêm tr ng [27].

6

Thang Long University Library


Theo tài li u c a TCYTTG ( Murray,1996), n m 1990
ng

c tính có t i 2,1 tri u

i t vong vì TBMMN t i châu Á, bao g m 1,3 tri u ng

448.000 ng

i

n

i

Trung Qu c,

[7].

* Vi t Nam
Trong nh ng n m g n đây,

t ng, c

p đi sinh m ng c a nhi u ng

n

c ta TBMMN đang có chi u h

ng gia

i ho c đ l i di ch ng n ng n gây thi t h i

to l n cho gia đình và xã h i.
Theo Nguy n V n
đ n n m 1993 có 631 tr

ng, t i khoa Th n kinh B nh vi n B ch Mai t 1991
ng h p tai bi n m ch máu nưo, t ng g p 2,5 l n so v i

th i k 1986-1989 và t l m i m c là 53,2/100.000 dân/n m.[3]
Theo Lê V n Thành, Ph m Ng c Rao là 44,4%, t l t vong do TBMMN là
21,4%, còn theo Ngô

ng Th c, t n m 1981 - 1983 s b nh nhân TBMMN t ng

lên 2,3 l n [12].
1.2. Tình hình di ch ng và tàn t t do tai bi n m ch máu não
1.2.1. Trên th gi i
Theo TCYTTG có t 1/4 – 2/3 s ng

i s ng sót sau tai bi n m ch máu não

tr thành tàn t t v nh vi n, còn theo Hakett (1992) cho bi t 61% ng
sót sau tai bi n m ch máu nưo đ l i di ch ng, 50% s ng
ng

i b nh s ng

i ph i ph thu c vào

i khác trong sinh ho t hàng ngày [9].
Theo Davies các di ch ng th

ng g p trong tai bi n m ch máu nưo nh :

au kh p vai bên li t do không c đ ng đ
n a ng

c h t t m chi m 45% b nh nhân li t

i.
G p kh p khu u do c g p khu u ng n l i chi m 73%, g p kh p c tay

phía lòng bàn tay do m t ch c n ng, g p phía l ng bàn tay và du i các ngón tay
chi m 92%, quay s p c tay bên li t chi m 75%.
Kh p g i bên li t luôn du i gây đi l i khó kh n chi m 88%.
Gân Achille ng n l i gây “bàn chân r ” chi m 94% [1],[10].
Theo Dombovy (1986), 40% ng
ng

i b nh kh n ng m c trung bình, 40%

i b nh gi m kh n ng n ng, 10% ph i

7

lâu dài trong các trung tâm PHCN.


1.2.2. T i Vi t Nam
Theo Nguy n V n
+ 92,62% ng

ng (1987) [4].

i b nh tai bi n m ch máu não có di ch ng v v n đ ng

+ 27,69% có di ch ng n ng
+ 68,42% có di ch ng nh và v a.
Theo Cao Minh Châu nghiên c u th y di ch ng v v n đ ng chi m t l
cao nh : G p phía lòng kh p c tay chi m 87,95%; G p phía lòng kh p c chân
chi m 96,39% [1]
1.3. PHCN cho b nh nhân li t n aăng
1.3.1.

i do TBMMN

nh ngh a
PHCN bao g m các bi n pháp y h c, kinh t xã h i h c, giáo d c và k thu t

ph c h i làm gi m t i đa s gi m ch c n ng và tàn t t, b o đ m cho ng
h i nh p ho c tái h i nh p xã h i. PHCN không ch hu n luy n ng
nghi v i môi tr

ng s ng mà còn tác đ ng vào môi tr

i tàn t t

i tàn t t thích

ng và xã h i, t o nên kh i

th ng nh t cho quá trình tái h i nh p. PHCN là tr l i ch c n ng cho ng

i tàn t t

hay giúp h x trí t t h n v i tình tr ng tàn t t c a mình đ thích nghi v i cu c
s ng

nhà và

c ng đ ng [9].

1.3.2. M c đích c a ph c h i ch c n ng

b nh nhân tai bi n m ch não.

- Giúp b nh nhân t mình di chuy n và đi t n i này đ n n i khác, bao g m
c vi c h

ng d n ng

i b nh s d ng các d ng c tr giúp cho v n đ ng và đi.

- Giúp b nh nhân t làm đ

c nh ng công vi c trong đ i s ng và sinh ho t

hàng ngày.
- Giúp b nh nhân thích nghi v i nh ng di ch ng còn l i.
- Giúp b nh nhân tr l i v i ngh c , ho c có ngh m i thích h p v i hoàn
c nh hi n t i c a b nh nhân.
1.3.3. Nguyên t c ph c h i ch c n ng

b nh nhân tai bi n m ch não.

- PHCN nên b t đ u càng s m càng t t sau TBMMN, khi tình tr ng toàn
thân cho phép.
- T p v n đ ng ph i cân x ng 2 bên, không s d ng v n đ ng bên lành bù
tr ho c thay th cho bên li t.

8

Thang Long University Library


-

i u ch nh tr

ng l c c tr l i bình th

ng, ho c g n bình th

ng b ng

k thu t kích thích hay c ch .
- S d ng các k thu t t o thu n l i trong t p luy n giúp ng
nh n v n đ ng bình th

i b nh c m

ng.

- S d ng các bài t p liên quan, g n g i v i cu c s ng sinh ho t th
c a ng

i b nh.
- Phát huy tính tích c c, ch đ ng c a ng

luy n, h

ng d n ng

i b nh và gia đình trong t p

i b nh và gia đình đ h có th th c hi n các bài t p v n

đ ng. Sau khi ra vi n ng
ng

ng ngày

i b nh c n ti p t c t p luy n t i nhà v i s giúp đ c a

i thân trong gia đình.

1.3.4. Nhu c u ph c h i ch c n ng

b nh nhân tai bi n m ch não.

Tai bi n m ch máu não là m t trong các b nh đ
tàn ph nhi u nh t. Do v y nhu c u PHCN c a ng
Bao g m nh ng ch c n ng c b n mà ng
ph i ph thu c m t ph n ho c toàn b vào ng

l i nhi u di ch ng và gây

i b nh này r t l n.
i tàn t t không th th c hi n đ

i khác, trong khi nh ng ng

tu i, cùng gi i, cùng hoàn c nh có th th c hi n đ

c

i cùng

c. Nh nh ng nhu c u t ch m

sóc trong sinh ho t hàng ngày ( n, u ng, m c ...), nhu c u giao ti p (nói, ra hi u,
vi t), nhu c u v n đ ng (ng i, đi, đ ng), nhu c u h i nh p xã h i (tham gia các ho t
đ ng gia đình và xư h i ...).
* Tiêu chu n phân lo i nhu c u ph c h i ch c n ng
Ng

i tàn t t có 23 nhu c u ph c h i, TCYTTG đư chia thành các nhóm sau:
Nhóm nhu c u ph c h i ch c n ng trong sinh ho t: Kh n ng có th t

n

u ng, t m gi t, v sinh cá nhân ...
Nhóm nhu c u ph c h i ch c n ng v v n đ ng: T đ ng lên, ng i xu ng,
v n đ ng tay chân, đi l i trong nhà và quanh ph .
Nhóm nhu c u ph c h i ch c n ng v giao ti p: Có th giao ti p đ

c qua

nói, đ c, s d ng các d u hi u.
Nhóm nhu c u ph c h i ch c n ng trong h i nh p xã h i:
c u cao nh t c a con ng

i, ng

ây là nhóm nhu

i tàn t t có th tham gia các ho t đ ng c a gia

đình và c ng đ ng, có vi c làm và có thu nh p, đ

xã h i tôn tr ng.

9

c m i ng

i trong gia đình và


1.4 Tình hình nghiên c u v hi u bi t c aăng
trongăn

i dân v tai bi n m ch máu não

c và th gi i

V Anh Nh và c ng s nghiên c u trên thân nhân và b nh nhân TBMMN
t i khoa Th n kinh b nh vi n Ch R y n m 2003 cho th y đư s là l n tu i, t ng
huy t áp, đái tháo đ

ng, hút thu c, t ng lipid máu, ti n c n TBMMN và béo phì là

các y u t nguy c . 72% tr l i nưo là c quan t n th

ng

b nh nhân TBMMN,

13.5% ngh r ng TBMMN là do ngã, 32,5% không bi t TBMMN là do t c hay v
m ch máu và nhi u ng

i không bi t TBMMN có th phòng ng a. [14]

Linda S. Williams và c ng s (Khoa Th n kinh nghiên c u 67 b nh nhân đ

i h c Y khoa

n

c ph ng v n; 96% đư có m t đ t qu thi u máu c c b

và 4% xu t huy t não. M c dù 38% b nh nhân nh n bi t đ

c nh ng d u hi u c nh

báo đ t qu , ch có 25% chính xác gi i thích các tri u ch ng c a h . B nh nhân b
đ t qu tr

c khi có nhi u kh n ng đ gi i thích m t cách chính xác các tri u

ch ng c a h (45% so v i 5%; P = 0,03) nh ng không có kh n ng trình bày (8%
so v i 39%; P = 0,35). 86% các b nh nhân trình bày h n 3 gi sau khi kh i phát đ t
qu ngh r ng tri u ch ng c a h không nghiêm tr ng 9% (n = 5) đ n c s y t
s m b ng xe c u th

ng (81% so v i 38%; P = .003). [15]

1.5ăQuyătrìnhăch măsócăb nh nhân b TBMMN
1.5.1 Nh n đ nh
+ Toàn tr ng: DHST, th tr ng, BMI, m c đ ý th cầ

+ Hô h p: nh p th , đ

ng th , ki u th , xem BN có t th đ

c hay ko

+ Tim m ch: HA, xem có r i lo n nh p tim, t n s
+ Tiêu hóa: có c ng ch

ng b ng ko?, t

nđ

c hay n qua sonde d d y

+ Ti t ni u: có đái a t ch ko, có đ t sonde đái hay ko
+ Th n kinh, tâm th n: có li t th n kinh s hay các dây th n kinh khác ko?;
y u hay li t n a ng
+C -x

i 1 bên, r i lo n ngôn ng ko?;

ng- kh p: đau m i c , kh p ko?

+ Các k t qu c n lâm sàng: ( tham kh o h s b nh án)
1.5.2 Ch n đoán đi u d

ng

1 s ch n đoán có th g p:

+ kh n ng di chuy n b h n ch liên quan đ n y u n a ng

i

10

Thang Long University Library


+ Kh n ng nu t b t n th
+ Nguy c

nh h

ng liên quan đ n t n th

ng trao đ i khí liên quan đ n

+ Giao ti p b ng l i b nh h

ng các dây th n kinh s não
đ ng d ch ti t

ng liên quan đ n c n tr ngôn ng

+ Nguy c táo bón liên quan đ n n m b t đ ng kéo dài
1.5.3 L p k ho ch ch m sóc
Qua nh n đ nh đi u d

ng c n phân tích, t ng h p các d ki n đ xác đ nh

nhu c u c n thi t c a b nh nhân, t đó l p ra k ho ch ch m sóc c th , đ xu t v n
đ

u tiên, v n đ nào th c hi n tr

c và v n đ nào th c hi n sau tùy tr

c th .
1.5.4 Th c hi n k ho ch ch m sóc( theo k ho ch đã đ ra)
1.5.5 L

ng giá

+ Tình tr ng ý th c, HA, li t có c i thi n ko, tinh th n, v n đ ng.
+ ánh giá các bi n ch ng, tác d ng ph c a thu c.

11

ng h p


NGă2

CH
IăT
2.1.

NGăVÀăPH

NGăPHÁPăNGHIểNăC U

aăđi m nghiên c u
Khoa Tâm Th n Kinh, b nh vi n Lão Khoa Trung

ng, Hà N i.

2.2. Th i gian nghiên c u
Nghiên c u ti n hành t tháng 4/2015 - 9/2015.
iăt

2.3.

ng nghiên c u

it

2.3.1.

Ng

ng
i thân b nh nhân đang ch m sóc b nh nhân TBMMN đang đ

c đi u tr

t i khoa Tâm Th n Kinh, B nh vi n Lão khoa TW trong th i gian nghiên c u.
2.3.2. Tiêu chu n l a ch n và lo i tr
* Tiêu chu n l a ch n
-

Các b nh nhân có ng

i nhà đ

c l a ch n đ m b o đư đ

c ch n đoán theo

các tiêu chu n c a b nh TBMMN.
-

L a ch n ng

i nhà b nh nhân là ng

i đang ch m sóc b nh nhân đ

c và

có m t t i khoa trong th i đi m ti n hành nghiên c u thu th p s li u.
i v i m i m t b nh nhân, có th ph ng v n t i đa 02 ng

-

i nhà ch m sóc

b nh nhân đó.
-

N u b nh nhân có t 3 ng

i thân ch m sóc tr nên, ch n ng

i thân có

quan h g n g i và có th i gian ch m sóc b nh nhân dài h n.
-

Ng

i nhà b nh nhân đ ng ý t nguy n, h p tác tham gia vào nghiên c u.

* Tiêu chu n lo i tr
-

Ng

i nhà b nh nhân không đ ng ý tham gia nghiên c u

-

Ng

i nhà b nh nhân có v n đ v tâm lý

-

Ng

i nhà b nh nhân có khi m khuy t v thính l c, th l c và ngôn ng .

-

Ng

i nhà không tr c ti p tham gia ch m sóc b nh nhân th

ng xuyên

(< 3 l n/tu n).
2.4. Ph

ngăphápănghiênăc u

2.4.1. Thi t k nghiên c u
Nghiên c u quan sát mô t c t ngang.

12

Thang Long University Library


2.4.2. C m u và cách ch n m u
L y m u thu n ti n.
Ch n các b nh nhân đ

c ch n đoán TBMMN đ

c đi u tr n i trú t i khoa

Tâm Th n Kinh B nh vi n Lão Khoa t 4/2015-6/2015.
Ph ng v n b ng b câu h i so n s n v m c đ hi u bi t b nh TBMMN c a
ng

i thân ch m sóc b nh nhân đó v i đi u ki n đáp ng đ các tiêu chu n l a

ch n đ i t

ng nghiên c u.

2.5. Các bi n s và ch s nghiên c u
M c tiêu

Bi n s

Thông tin chung

Ch s /phân lo i/đ nhăngh a

Tu i

Bi n đ nh l

Gi i

Bi n nh phân

Ngh nghi p

Bi n danh m c

N i

Bi n danh m c

Trình đ h c v n

Bi n th h ng

ng

S l n nh p vi n do
b nh ho c nh p vi n đ

Bi n đ nh l

ng

ch m sóc BN n i trú

M cătiêuă1:ă ánhăgiáăs
bi u bi t v b nh
TBMMN c aăng

Ti n s b nh

Bi n danh m c

Hi u bi t đ nh ngh a

T l % ng

b nh

đúng/t ng s ng

Hi u bi t các y u t
nguy c c a b nh

i nhà

i thân BN bi t
i thân BN

T l % m i 1 y u t nguy
c /t ng s ch n (do là câu h i
nhi u l a ch n)

b nh nhân t i khoa

Hi u bi t các d u hi u

T l % m i d u hi u hi u

Tâm th n kinh B nh

c nh báo b nh

c nh báo / t ng s l

vi n Lão khoa trung
ng.

Hi u bi t các bi n pháp
d phòng

T l % m i bi n pháp d
phòng đ
án đ

Hi u bi t cách x trí khi

13

t ch n

c ch n/t ng s đáp

c l a ch n.

T l % m i bi n pháp x trí/


g p BN TBMMN

t ng s đáp án đ

Hi u bi t v các bi n

T l % m i bi n ch ng/ t ng

ch ng c a b nh

s l

Hi u bi t v ch m sóc
c b n BN t i BV và t i
gia đình
Ch đ ng tìm hi u thông
tin

c ch n

t ch n

T l % m i ph

ng án l a

ch n/ t ng s l

t l a ch n

T l % ng

i thân BN có

ch đ ng tìm hi u thông tin
TBMMN

M c tiêu 2: Nhu c u

Ngu n cung c p thông

T l % các ngu n thông tin

tìm hi u và nâng cao

tin

chính

hi u bi t v b nh

Mong mu n cung c p

TBMMN

thông tin cho b n thân
và ng

i khác

T l % mong mu n/t ng s
đ it

ng tr l i

N i dung thông tin

mong mu n ti p c n

2.6. K thu t và công c thu th p s li u
S d ng phi u ph ng v n khuy t danh tính.
B câu h i g m các ph n:
-

Ph n A: Các thông tin chung v đ i t

-

Ph n B: Các câu h i liên quan đ n hi u bi t chung đ i t

ng nghiên c u.

b nh TBMMN. Bao g m các y u t kh o sát là:

ng nghiên c u v

nh ngh a b nh TBMMN,

hi u bi t v các y u t nguy c c a b nh, hi u bi t v các d u hi u c nh báo
b nh TBMMN, hi u bi t đúng v các bi n pháp x trí, và các bi n pháp d
phòng b nh.
-

Ph n C : Nhu c u tìm hi u thêm ngu n thông tin chính xác v b nh c a các
đ it

ng đ ng th i đ xu t hình th c cung c p thông tin v b nh hi u qu .

2.7. Qu n lý, x lý và phân tích s li u
S li u đ

c làm s ch b ng ph n m m Epidata 3.1

S li u sau khi đ

c làm s ch, s đ

c x lý b ng ph n m m STATA 10.

14

Thang Long University Library


Các bi n đ nh l

ng liên t c đ

c trình bày d

i d ng giá tr trung bình và

đ l ch chu n.
Các bi n đ nh tính đ

c trình bày d

i d ng t n s , t l ph n tr m.

2.8. H n ch sai s
h n ch sai s c a nghiên c u, các b
g ng đ

c ti n hành nghiên c u đ u c

c chu n hóa, ki m tra l i t chu n b b công c ph ng v n đ n khâu thu

th p và x lý s li u đ gi m thi u sai sót thi u thông tin.
M iđ it

ng nghiên c u đ

c ph ng v n viên tr c ti p h i, theo dõi và

ki m tra đ chính xác và tin c y c a đáp án tr l i sau đó đ
nghiên c u. Các th c m c v n i dung c a ý h i s đ
b o ch t l
2.9.

c ghi l i vào phi u

c gi i đáp k p th i đ đ m

ng c a phi u đi u tra.

oăđ c nghiên c u
it

ng tham gia nghiên c u đ

c cung c p đ y đ thông tin v m c đích

và n i dung c a nghiên c u khi ti n hành đi n phi u đi u tra.
it

ng tham gia nghiên c u hoàn toàn t nguy n đ ng ý tham gia nghiên

c u, không ép bu c, đ i t

ng t ch i ho c ng ng tham gia nghiên c u gi a ch ng.

Thông tin cá nhân c a đ i t
Các thông tin thu th p đ

ng nghiên c u đ

c đ m b o bí m t.

c m t cách trung th c, khách quan, ch đ

cs

d ng cho m c đích nghiên c u, không s d ng cho m c đích nào khác.
Nghiên c u đư xin phép và thông qua Ban lưnh đ o Khoa phòng và B nh Vi n.

15