Bài giảng đại cương bệnh học thủy sản chương 3 quản lý sức khỏe thủy sản

CHương3: QUẢN LÝ SỨC KHỎE
THỦY SẢN
(Aquatic Animal Health
Management)

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

1


khái niệm về công tác
quản lý sức khỏe
CÁC NHÀ
QUẢN LÝ

CÁC DOANH
NGHIỆP

QUẢN LÝ
SỨC KHỎE ĐỘNG VẬT
THỦY SẢN

CÁC NHÀ
KHOA HỌC

NGƯỜI TRỰC
TiẾP NTTS Ở
ĐỊA PHƯƠNG
Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

2


TÌNH HÌNH NC & QUẢN LÝ BỆNH Ở ĐVTS

CÁC ĐỐI
TƯỢNG NUÔI
THỦY SẢN CẦN
QUẢN LÝ

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

3


TÌNH HÌNH NC & QUẢN LÝ BỆNH Ở ĐVTS

Bệnh do
virus

Bệnh do
dinh dưỡng
CÁC LOẠI
BỆNH CẦN
QUẢN LÝ

Bệnh do
vi khuẩn

Bệnh do
môi trường
Bệnh do
nấm KS

Võ Chí Thuần 49bh

Bệnh do ký
sinh trùng

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

4


HỆ THỐNG QUẢN LÝ SỨC KHOẺ ĐVTS
Ở VIỆT NAM
BỘ NÔNG NGHIỆP &PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

CỤC THÚ Y

CHI CỤC
THUS Y

CHI CỤC
NUÔI CỦA

CỦA CÁC
ĐỊA
PHƯƠNG

CÁC ĐỊA
PHƯƠNG

CÁC VIỆN NGHIÊN
CỨU TS I, II & III

TRUNG
TÂM
KHUYẾN
NGƯ Ở
CÁC TỈNH

CÁC TRẠM KIỂM DỊCH TS
Võ Chí Thuần 49bh

CÁC
PHÒNG
THÍ
NGHIỆM
BỆNH TS

CÁC
NHÀ
KHOA
HỌC

BỆNH TS

CÁC TRANG TRẠI NTTS
PGS.TS Đỗ Thị Hòa

CÁC TRƯỜNG ĐẠI
HỌC CÓ NC VỀ BỆNH
THUỶ SẢN

PHÒNG
TN
BỆNH
CỦA
ĐỘNG
VẬT TS

CÁC GIÁO
VIÊN &
KT VIÊN
NGHIÊN
CỨU VỀ
BỆNH TS

CÁC TRANG TRẠI NTTS
5


CƠ SỞ ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG SỨC
KHỎE ĐVTS
Căn cứ vào trạng thái hoạt động

NHỮNG CĂN
ĐÁNH GIÁ SỨC
KHỎE ĐVTS

Căn cứ vào màu sắc của mang
Căn cứ vào màu sắc cơ thể
Căn cứ vào đường ruột của vật nuôi
Căn cứ vào vỏ, cơ của vật nuôi
Căn cứ tỷ lệ giũa đầu thân và đuôi

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

6


NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN GÂY BỆNH
NGUYÊN NHÂN
GÂY BỆNH

LÀ TÁC NHÂN
GÂY BỆNH

CÓ ĐỘC LỰC
CAO ĐỂ CHIẾN
THẮNG HTMD

XÂM NHẬP ĐÚNG
ĐƯỜNG

MẬT ĐỘ
TNGB
Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

CHỦNG
LOẠI

MÔI
TRƯỜNG
7


ĐIỀU KIỆN GÂY BỆNH
ĐIỀU KIỆN GÂY BỆNH
Ở ĐỘNG VẬT THỦY SẢN

SỨC ĐỀ KHÁNG
CỦAVẬT NUÔI

Võ Chí Thuần 49bh

ĐIỀU KIỆN
MÔI TRƯỜNG

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

8

CÁC MÔ HÌNH SINH THÁI BỆNH
MÔ HÌNH TAM GIÁC
VẬT CHỦ

MÔI TRƯỜNG

TÁC NHÂN GB

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

9


CÁC MÔ HÌNH SINH THÁI BỆNH
MÔ HÌNH MẠNG (Của bệnh đốm trắng –WSSVD)
CÁC YẾU TỐ BÊN NGOÀI
ỨC CHẾ BỆNH

MÔI
TRƯỜNG
THÍCH
HỢP, Ổn
định

CÁC YẾU TỐ BÊN TRONG

KÍCH THÍCH BÊNH
VIRUS WSSV

CHỦNG LOẠI- LOÀI

GIAI ĐOẠN PT
NHIỆT ĐỘ THẤP
PH CAO VÀ DAO Đ

DINH
DƯỠNG
CÂN
BẰNG
Võ Chí Thuần 49bh

SỐC ĐỘ MẶN

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

BỆNH
WSSVD

10


CÁC MÔ HÌNH SINH THÁI BỆNH
MÔ HÌNH BÁNH XE
2
1. YẾU TỐ NỘI SINH
2. YẾU TỐ NGOẠI SINH

A

P
B
1

G. GEN DI TRUYỀN
G

A. YẾU TỐ SINH VẬT HỌC
B. YẾU TỐ MT LÝ- HÓA HỌC
C. YẾU TỐ XÃ HÔI- CHĂM SÓC
P. TÁC NHÂN GÂY BỆNH
C

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

11


SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA ĐVTS
ĐỘNG VẬT
THỦY SẢN

CÁC LOẠI RÀO CHẮN
MIỄN DỊCH CỦA ĐVTS

RÀO CHẮN
NGOẠI BIÊN

Da, vẩy,
vỏ kitin,
vỏ đá vôi,
niêm mặc
ruột,

Võ Chí Thuần 49bh

RÀO CHẮN
TẾ BÀO

Vai trò
thực bào
của tế
bào máu

Vai trò diệt
tế bào lạ
của tế bào
có tính
độc tự
nhiên

Vai trò
bao vây
tạo kén

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

BẢO VỆ CƠ THỂ ĐVTS

RÀO CHẮN
DỊCH THỂ

Thể dịch dạng
protein hoạt
hóa C; Enzym
phân hủy và
chất gây
ngưng kết

Kháng
thể

12


HỆ THỐNG
MIẾN DỊCH Ở
GIÁP XÁC

RÀO CHẮN
NGOẠI BIÊN

VỎ KI
TIN;
NIÊM

MẠC
RUỘT

Võ Chí Thuần 49bh

RÀO CHẮN
DỊCH THỂ

RÀO CHẮN
TẾ BÀO

THỰC
BÀO
CỦA TẾ
BÀO
MÁU

TẾ
BÀO
GIẾT
TỰ
NHIÊN

BAO
VÂY
TẠO
KÉN

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

KHẢ
NĂNG
ĐÔNG
MẮU
RẤT
NHANH

PROTEIN
HOẠT
HÓA

PHẢN
ỨNG
PHENOL
HÓA

13


HỆ THỐNG
MIẾN DỊCH Ở
CÁ XƯƠNG

RÀO CHẮN
NGOẠI BIÊN

DA,
VẨY,
NIÊM
MẠC

RUỘT

RÀO CHẮN
DỊCH THỂ

RÀO CHẮN
TẾ BÀO

THỰC
BÀO
CỦA
BẠCH
CẦU

Võ Chí Thuần 49bh

TẾ
BÀO
GIẾT
TỰ
NHIÊN

BAO
VÂY
TẠO
KÉN

HOẠT
ĐỘNG
CỦA

CÁC
ENZYM

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

CÁC CHẤT
GÂY
NGƯNG
KẾT

KHÁNG
THỂ

….

14


SỰ GIỐNG VÀ KHÁC NHAU CỦA
2 HỆ THỐNG MIỄN DỊCH
MIỄN DỊCH TỰ NHIÊN
 Phản ứng ngay tức thời
khi có kháng nguyên xâm
nhập
 Không có tính đặc hiệu
với từng kháng nguyên
 Không có khả năng ghi
nhớ cấu trúc của kháng
nguyên

Võ Chí Thuần 49bh






MIỄN DỊCH ĐẶC HIỆU
Phản ứng chậm hơn, cần
khoảng thời gian mới có đáp
ứng MD
Có khả năng nhận biết và
phản ứng lựa chọn, ưu tiên
khả năng ghi nhớ cấu trúc
kháng nguyên, có đáp ứng
nhắc lại nhanh và mạnh hơn
lần đầu

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

15


HỆ THỐNG MIỄN DỊCH
CỦA CÁ VÀ GIÁP XÁC

Có 2 hệ thống miễn dịch
1. Hệ thống miễn dịch tự nhiên
2. Hệ thống miễn dịch đặc hiệu

Võ Chí Thuần 49bh

Chỉ có 1 hệ thống miễn dịch
1. Hệ thống miễn dịch tự nhiên

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

16


NHÂN TỐ MÔI TRƯỜNG VÀ BỆNH
MÔI
TRƯỜNG

MÔI TRƯỜNG
LÀ TÁC NHÂN
GÂY BỆNH

Võ Chí Thuần 49bh

MÔI TRƯỜNG
KÍCH THÍCH
HOẶC KÌM
HÃM TNGB

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

MÔI TRƯỜNG
LÀM TĂNG HAY
GIẢM SỨC

ĐỀ KHÁNG

17


CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI
SỨC ĐỀ KHÁNG
Bản chất của vât nuôi
Vấn để dinh dưỡng
CÁC YẾU TỐ
ẢNH HƯỞNG TỚI
SỨC ĐỀ KHÁNG

Tính trạng sốc
Lạm dụng kháng sinh
và hóa chất
Ion kim loại nặng
Các bua hydro thơm

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

18


CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỂ QUẢN LÝ BỆNH Ở ĐVTS

NGUYÊN NHÂN VÀ ĐiỀU
KiỆN BÙNG PHÁT BỆNH Ở

ĐỘNG VẬT THỦY SẢN

TIÊU DiỆT VÀ
NGĂN CHĂN TNGB

TÁC NHÂN
1
SỨC
KHỎE
VẬT
NUÔI

2
MÔI
TRƯỜNG
3

NÂNG CAO SỨC KHỎE
CỦA ĐVTS

QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG
THÍCH HỢP VÀ ỔN ĐỊNH

D = P + H + (E)2
Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

19

CÁC BIỆN PHÁP CẦN THIẾT ĐỂ NÂNG CAO
SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA ĐVTS
DINH DƯỠNG
VÀ THỨC ĂN
CHỐNG HIỆN
TƯỢNG CẬN
HUYẾT

CHỌN GIÓNG
VÀ LAI TẠO

CHỐNG HIỆN
TƯỢNG CẬN
HUYẾT

HẠN CHẾ
DÙNG KHÁNG SINH
VÀ HÓA CHẤT

PHÁT TRIỂN
CÔNG NGHỆ
VACCINE

Võ Chí Thuần 49bh

QUẢN LÝ
MÔI TRƯỜNG
THÍCH HỢP
ỔN ĐỊNH

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

20


VAI TRÒ CỦA VACCINE
PHÒNG
NHIỀUBỆNH
KHÁC NHAU
ÍT ẢNH
HƯỞNG TỚI
SỨC KHỎE
VẬT NUÔI

KHÔNG GÂY
KHÁNG THUỐC

ÍT ĐỂ LẠI
DƯ LƯỢNG
TRONG
CƠ THỂ

HIỆU
QUẢ CỦA
VACCINE

TÁC ĐỘNG
MÔI TRƯỜNG
KHÔNG
ĐÁNG KỂ

Võ Chí Thuần 49bh

KHẢ NĂNG
PHÒNG BỆNH
RẤT CAO

DỄ SỬ DỤNG

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

21


VẤN ĐỀ DÙNG VACCINE TRONG
NTTS Ở VIỆT NAM
TẠI SAO CHƯA
CÓ VACCINE CHO
NUÔI CÁ Ở
ViỆT NAM

CƠ QUAN
QUẢN LÝ CHƯA
QUAN TÂM

Võ Chí Thuần 49bh

CÔNG NGHỆ
VACCINE CHO CÁ
Ở ViỆT NAM

CHẬM

TỪ NĂM
1990- 2002 CHỦ
YẾU QUAN TÂM
ĐÊN TÔM

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

NHẬN THỨC
VỀ VAI TRÒ CỦA
VACCINE CỦA NGƯỜI
NUÔI CÒN THẤP

22


ĐẢM BẢO CÂN BẰNG DINH DƯỠNG ĐỂ TĂNG
SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA VẬT NUÔI

Chất đạm
Chất béo
Thành
phần dinh
dưỡng của
ĐVTS

Chất béo không no

Các bon hydrrate

Vitamin

Vitamin C

Khoáng

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

23


ĐẢM BẢO CÂN BẰNG DINH DƯỠNG ĐỂ
TĂNG SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA VẬT NUÔI
ĐẢM BẢO DINH
DƯỠNG
Biện pháp
Quán lý vĩ mô

Quản lý
thị trường
Thức ăn

N. cứu
Nhu cầu
dinh
dưỡng

Võ Chí Thuần 49bh

Biện pháp
Quán lý vi mô

Nghiên cứu
Sản xuất
Thức ăn
Tổng hợp

Cơ sở
thức ăn
tự nhien

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

Chất lượng
thức ăn
tổng hợp

Đảm bảo
nhu cầu
về vitamin

24


VAI TRÒ CỦA VITAMIN C LÀM TĂNG
SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA ĐVTS
Vững chắc
thành mạch

máu
Tạo nên
acid của mật

Chống quá trình
Oxy hóa các
Tế bào máu

VAI TRÒ CỦA
VITAMIN C

Là thành
phần của các
enzym

Tổng hợp
Corticosteroid
Tăng khả năng
Chống chịu

LIÊN QUAN ĐẾ SINH TRƯỞNG,
PHÁT TRIỂN VÀ SỨC ĐỀ KHÁNG
Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

25