Luận văn thạc sĩ nghiên cứu các vấn đề rủi ro của nhà thầu xây dựng khi thực hiện hợp đồng trọn gói

TRƯỜNG ĐẠI HỌC XÂY DỰNG HÀ NỘI
KHOA SAU ĐẠI HỌC

LUẬN VĂN
NGHIÊN CỨU CÁC VẤN ĐỀ RỦI RO CỦA NHÀ THẦU
XÂY DỰNG KHI THỰC HIỆN HỢP ĐỒNG TRỌN GÓI
- CÁN BỘ HƯỚNG DẪN:

TS. VÕ QUỐC BẢO

- HỌC VIÊN :

CHU NGUYÊN CHƯƠNG

HÀ NỘI, 12/2011

1


TÍNH CẤP THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
 Trong những năm trở lại đây cùng với sự phát triển không ngừng của

công nghệ xây dựng đã tạo đột phá trong tiến độ thi công, và một
trong các hình thức hợp đồng được ưa chuộm nhất hiện nay trong lĩnh
vực xây dựng trong nước và quốc tế là hình thức hợp đồng trọn gói.
 Hình thức hợp đồng trọn gói thể hiện tính chuyên nghiệp của nhà thầu
trước các rủi ro, khả năng bóc tách khối lượng chính xác, tính toán
bài toán trượt giá trong thời giạn thi công đặt ra ngay trong giai đoạn
chào thầu, trong giai đoạn triển khai thi công, việc áp dụng công
nghệ thi công nâng cao chất lượng và đẩy nhanh tiến độ mang lại lợi
nhuận rất cao cho nhà thầu. Hình thức hợp đồng trọn gói mang lại

hiệu quả cạnh tranh giữa các nhà thầu thi công và đơn giản hóa thủ
tục thanh quyết toán và quản lý cho các bên tham gia.

2


TÍNH CẤP THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
 Trước sức ép ngày càng cao của thị trường, sức cạnh tranh của các

nhà thầu trong nước và nước ngoài, đòi hỏi các nhà thầu phải tự
nâng cao tính chuyên nghiệp và công nghệ thi công của mình để đẩy
mạnh năng lực và giảm giá thành.Việc nhận thức không đầy đủ về
hợp đồng trọn gói cũng như thiếu kinh nghiệm lường trước mà dẫn
tới rất nhiều rủi ro cho nhà thầu, nhất là trong bối cảnh thị trường
có nhiều biến động về giá nguyên vật liệu, giá nhân công trong thời
kỳ lạm phát, lãi xuất ngân hàng tăng cao khiến khả năng thanh toán
của chủ đầu tư bị ảnh hưởng. Các rào cản do thủ tục chưa chặt chẽ,
khối lượng thi công được xác định trong thời gian thương thảo chưa
được kiểm tra kỹ đã khiến sự rủi ro đối với hợp đồng thi công trọn
gói cao hơn hẳn so với các hình thức hợp đồng khác.
3


TÍNH CẤP THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

 Xuất phát từ yêu cầu về lý thuyết và thực tiễn tác giả thấy cần thiết

phải nghiên cứu phân tích, đánh giá rủi ro của các nhà thầu xây
dựng khi tham gia thi công với hợp đồng trọn gói. Góp phần đưa ra
một số kết quả phân tích định tính cũng như định lượng rủi ro giúp

các nhà thâu xây dựng có cơ sở ban đầu để quyết định tham gia.

4


MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
 Nghiên cứu những vẫn đề rủi ro tiềm ẩn trong hợp đồng trọn gói thi

công. Đưa ra các nhận định và đánh giá định tính, định lượng các
rủi ro cho nhà thầu thi công và phương hướng xử lý các rủi ro trước
khi thực hiện các dự án đó.

5


ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
 Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề rủi ro của nhà thầu

xây dựng khi thực hiện hợp đồng trọn gói.
 Phạm vi nghiên cứu của đề tài bao gồm các vấn đề của nhà thầu với
hợp đồng trọn gói: Phân tích tổng hợp , đánh giá các rủi ro tiềm ẩn
khi chào thầu, triển khai, kết thúc dự án. Đo lường các giá trị rủi ro,
kiểm soát và phòng ngừa rủi ro.

6


PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 Cơ sở lý luận để nghiên cứu dựa trên :
 Lý thuyết kinh tế học Mác-Lênin: Triết học Mác- Lênin và kinh tế

chính trị học
 Lý thuyết kinh tế học của nền kinh tế thị trường.
 Lý thuyết kinh tế và quản trị kinh doanh trong xây dựng.
 Phương pháp nghiên cứu:
 Tập hợp các tình huống thực tiễn và được phân tích trên cơ sở
văn bản pháp lý hiện hành và khoa học để đề xuất nội dung giải
quyết các vấn để rủi ro của nhà thầu xây dựng khi thực hiện hợp
đồng trọn gói .

7


Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIẾN CỦA ĐỀ
TÀI
 Một số nghiên cứu về hình thức hợp đồng trọn gói
 Hệ thống hóa một số vấn đề về lý thuyết rủi ro và quản lý rủi ro của

nhà thầu.
 Kết quả phân tích định lương rủi ro tài chính của nhà thầu khi thực
hiện hợp đồng trọn gói.

8


NỘI DUNG CỦA LUẬN VĂN
 Chương 1: Tổng quan một số nghiên cứu về vấn đề rủi ro của

các nhà thầu thi công xây dựng trong hợp đồng trọn gói.
 Chương 2: Cơ sở khoa học nghiên cứu vấn đề rủi ro của nhà

thầu thi công trong hợp đồng trọn gói.
 Chương 3: Vận dụng phương pháp mô phỏng Monte Carlo

vào phân tích, đánh giá định lượng rủi ro tài chính của nhà
thầu khi tham gia hợp đồng trọn gói.
 Kết luận và kiến nghị.
9


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU
VỀ VẤN ĐỀ RỦI RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI
CÔNG XÂY DỰNG
1.1.Tiếp cận vấn đề rủi ro :
1.1.1.Một số khái niệm :
1.1.1.1. Hợp đồng trọn gói :Hợp đồng xây dựng thực hiện theo
giá trọn gói, giá hợp đồng không thay đổi trong suốt quá trình
thực hiện hợp đồng đối với khối lượng các công việc thuộc phạm
vi hợp đồng đã kí kết.
1.1.1.2.Rủi ro: Rủi ro là tổng hợp của những sự kiện ngẫu nhiên
tác động lên sự vật, hiện tượng làm thay đổi kết quả của sự vật,
hiện tượng (thường theo chiều hướng bất lợi) và những tác
động ngẫu nhiên đó có thể đo lường được bằng xác suất.
1.1.1.3.An toàn: Là khái niệm nhằm đánh giá mức độ , khả năng
không xảy ra rủi ro gây tổn thất cho doanh nghiệp
10


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI
RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG

1.1.1.4.Phân biệt rủi ro và bất định:
 Rủi ro (risk) là những tình huống có nhiều biến cố có thể xảy ra và ta
biết xác suất xuất hiện và kết quả của các biến cố này.
 Bất định (Uncertainty) là tình huống ta không biết chắc chắn chuyện
gì xảy ra cũng như khả năng xảy ra những biến cố này.
1.1.1.5.Quản trị rủi ro:là một sự cố gắng có tổ chức để nhận
ra và lượng hoá các khả năng xảy ra rủi ro , đồng thời đề xuất
các kế hoạch nhằm loại trừ hoặc giảm bớt các hậu quả mà rủi
ro có thể gây ra.

11


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI
RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG
 Quy trình quản trị rủi ro gồm 4 bước cơ bản :
 Nhận dạng rủi ro
 Phân loại rủi ro
 Đo lường và đánh giá rủi ro
 Xử lý rủi ro

1.1.2.Phân loại rủi ro :
 Theo tính chất khách quan
 Rủi ro thuần túy
 Rủi ro suy tính

12


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI

RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG
 Theo hậu quả để lại
 Rủi ro số đông
 Rủi ro bộ phân

 Theo nguồn gốc phát sinh
 Rủi ro do hiện tượng tự nhiên
 Rủi ro do môi trường vật chất
 Rủi ro do môi trường phi vật chất

 Theo khả năng khống chế
 Rủi ro có thể khống chế
 Rủi ro không thế khống chế

13


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI
RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG
 Theo phạm vi xuất hiện
 Rủi ro chung
 Rủi ro cụ thể

1.2.Rủi ro của các nhà thầu xây dựng khi thực hiện các dự án đối với
hợp đồng trọn gói:
1.2.1.Phân tích các rủi ro điển hình từ giai đoạn đấu thầu:
 Khối lượng theo hồ sơ thầu không chính xác.
 Tiến độ và biện pháp thi công của nhà thầu không đảm bảo.
 Giá dự thầu không thể hiện được yếu tố trượt giá.
 Chất lượng của phân tích hiệu quả của phương án kinh tế không

cao.

14


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI
RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG







1.2.2.Phân tích các rủi ro điển hình trong giai đoạn thi công :
Biến động giá, trượt giá.
Thay đổi thiết kế công năng sử dụng công trình của chủ đầu tư.
Tiến độ và biện pháp thi công không đảm bảo chất lượng.
Quá trình thanh toán chậm.
Nguyên nhân bất khả kháng.

15


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI
RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG








1.2.3.Phân tích rủi ro điển hình trong giai đoạn kết thúc thi công.
Rủi ro không hoàn thành dự án đúng thời hạn.
Rủi ro không thể chế tạo ra sản phẩm với công nghệ đã cho và
không đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật qui định.
Rủi ro do chất lượng của công việc nghiệm thu chưa cao.
Rủi ro do tiến bộ của khoa học kỹ thuật làm thay đổi nhu cầu sử
dụng hoặc nhu cầu không như dự kiến ban đầu.
Rủi ro trong quá trình thẩm định và phê duyệt quyết toán thi công.

16


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI
RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG
1.3.Tổng quan một số hợp đồng thi công trọn gói trong nước và quốc tế:
1.3.1.Hợp đồng thi công trọn gói trong nước :
 Trong những năm gần đây, hình thức hợp đồng trọn gói càng ngày
càng được chủ đầu tư trong nước áp dụng nhiều do những ưu điểm nó
mang lại nhưng với nhà thầu thi công trong nước thì hầu như không
mấy mặn mà đối với loại hình này. Cũng dễ hiểu khi tình hình kinh tế
đất nước trong những năm gần đây có nhiều biến động do ảnh hưởng
của suy thoái kinh tế thế giới, khả năng dự báo trượt giá vật liệu và
nhân công trong nước thực sự rất khó dự báo chính xác.
 Do khả năng quản lý thi công yếu kém của nhà thầu thi công trong
nước, đại đa số các công trình thi công đều chậm tiến độ dù ít dù
nhiều do các nguyên nhân khác nhau.

17


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI
RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG

1.3.2. Hợp đồng thi công trọn gói quốc tế :
 Trong khi các nhà thầu trong nước không mấy mặn mà với trọn gói
thì các gói thầu quốc tế thường thực hiện theo hình thức này. Hình
thức này là phổ biến trên thế giới, do khả năng dự báo chính xác của
bộ phận lập dự án, tính toán chi phí dự án trong tổng mức đầu tư sát
nhất với thị trường và dự đoán dự phòng phí do trượt giá của chủ
đầu tư. Ngược lại nhà thầu quốc tế cũng rất chuyên nghiệp khi nhận
đinh thị trường, tính toán giá cả và đưa ra giá chào thầu tốt nhất.

18


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI
RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG
 Cách quản lý của nhà thầu quốc tế chuyên nghiệp, một phần do cơ

chế chính sách đầu tư của các nước tiên tiến đều có sự đảm bảo, ít
biến động. Không chỉ thực hiện các hợp đồng trọn gói trong thời
gian ngắn mà khả năng tính toán của nhà thầu còn cho phép họ có
thể nhận những hợp đồng trọn gói mà thời gian thực hiện kéo dài
nhiều năm. Mặt khác dựa vào máy móc thi công hiện đại, giảm thiểu
số lượng công nhân trên công trường cũng khiến nhà thầu quốc tế
không chịu nhiều áp lực khi trượt giá về nhân công. Đồng thời tính
tự chủ trong vốn thi công của nhà thầu quốc tế là rất lớn.

 Các hợp đồng quốc tế thường được quy định rất chặt chẽ và được
các hiệp hội xây dựng quốc tế soạn thảo, do vậy trong mọi tình
huống các chế tài sử lý rất linh hoạt và hiệu quả.

19


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI
RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG
1.4.Kết luận tổng quan về một số vấn đề rủi ro của nhà thầu thi công
trong hợp đồng trọn gói.
 Trong các giai đoạn tham gia xây dựng với hình thức hợp đồng trọn
gói thì rủi ro luôn đi kèm. Từ giai đoạn chuẩn bị hồ sơ thầu, thực
hiện thi công gói thầu, kết thúc dự án, rủi ro với hợp đồng trọn gói
nhìn thấy được nhưng rất khó để phòng ngừa.
 Hình thức hợp đồng trọn gói không mới, rất nhiều gói thầu khác đã
áp dụng hình thức này rất lâu như gói mua sắm hàng hóa… tuy
nhiên với lĩnh vực xây dựng cơ bản thì tương đối mới mẻ, hơn nữa
thiếu những quy định chặt chẽ của pháp luật để áp dụng. Tính
chuyên nghiệp của các nhà thầu trong nước chưa cao, để có thể tự
chủ trong các vấn đề rủi ro.

20


CHƯƠNG I: TỔNG QUAN MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ VẤN ĐỀ RỦI
RO CỦA CÁC NHÀ THẦU THI CÔNG XÂY DỰNG

 Trước những đòi hỏi đặt ra trong việc tự khẳng định năng lực thi

công, năng lực tài chính, khả năng thích ứng với rủi ro trong hợp
đồng trọn gói, nhà thầu trong nước cần có một cách làm, một hướng
tính toán làm cơ sở để xác định liệu có nên tiếp tục hay không theo
đuổi dự án.

21


CHƯƠNG II: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ
NGHIÊN CỨU
2.1.Cơ sở toán học của các phương pháp phân tích rủi ro:
• Có khá nhiều cách tiếp cận khi phân tích đánh giá rủi ro.Lý thuyết
xác suất là một trong nhưng cách tiếp cận cổ điển, có cơ sở khoa học
và sử dụng rộng rãi hàng thế kỷ nay.
• Khi phân tích rủi ro ,các yếu tố đầu vào đều không phải là các yếu tố
xác định hoàn toàn mà là các biến ngẫu nhiên liên tục hoặc gián
đoạn.
• Rủi ro là các yếu tố ngẫu nhiên ảnh hưởng tiêu cực đến sự hình
thành và thực hiện các dự án. Đánh giá mức độ tác hại của rủi ro để
tìm mọi biện pháp ngăn chặn các tác động tiêu cực đến kết quả của
dự án là những nghiên cứu có tính hệ thống của lý thuyết quản lý.

22


CHƯƠNG II: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
2.2.Khái quát một số phương pháp phân tích, đánh giá rủi ro được
nghiên cứu :
2.2.1. Phương pháp phân tích điểm hòa vốn
2.2.2. Phân tích hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp

2.2.3. Phương pháp phân tích độ nhạy
2.2.4. Phương pháp sử dụng chỉ tiêu kỳ vọng toán học
2.2.5. Phương pháp phân tích Markov
2.2.6. Phương pháp áp dụng lý thuyết mô phỏng

23


CHƯƠNG II: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

2.3. Một số biện pháp phòng ngừa rủi ro :
2.3.1.Biện pháp tăng độ đa dạng quản lý của doanh nghiệp
2.3.2. Biện pháp san sẻ rủi ro.

24


CHƯƠNG III: VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP MÔ PHỎNG
MONTE CARLO VÀO PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ ĐỊNH
LƯỢNG RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA NHÀ THẦU KHI THAM
GIA HỢP ĐỒNG TRỌN GÓI.
3.1 Khái quát phương pháp thực tế đang sử dụng :
 Để đánh giá hiệu quả của một dự án, những nhà quản trị thường
phân tích tài chính, chú trọng đến lượng tiền đi vào và lượng tiền đi
ra từ dự án (gọi là dòng tiền dự án). Đảm bảo cân đối các dòng tiền
(dòng vào và dòng ra) là mục tiêu quan trọng để đánh giá hiệu quả
tài chính dự án.
 Có nhiều chỉ tiêu đánh giá hiệu quả dự án, tuy nhiên trong đề tài này
ta chú trọng đặc biệt đến hiệu quả tài chính dự án. Khi phân tích đến
hiệu quả tài chính dự án ta thường sử dụng hai chỉ tiêu kinh tế - tài

chính để tính đến hiệu quả là chỉ số IRR (Internal Rate of Return) và
NPV (Net Present Value).

25