TỰ DO HÓA TÀI CHÍNH Ở VIỆT NAM CON ĐƯỜNG VÀ BƯỚC ĐI

VI N NGHIÊN C U QU N LÝ KINH T TW
TRUNG TÂM THÔNG TIN T LI U
------------------------------------------------

T

DO HÓA TÀI CHÍNH
CON

NG VÀ B

VI T NAM
C I

Xu h ng ph bi n trong m i n n kinh t th tr ng là khi biên đ t
do hoá đ u t , t do hoá th ng m i càng đ c m r ng, thì t t y u ph i n i
r ng t do hoá tài chính. T do hóa tài chính không ch là yêu c u b t bu c
đ có th tham gia sân ch i th gi i mà còn là xu th t t y u c a h i nh p
kinh t b i nh ng l i ích ti m n ng to l n c a nó mang l i cho các qu c gia.
Quá trình này giúp t o ra m t môi tr ng minh b ch, linh ho t và hi u qu
cho h th ng tài chính, thu hút đ u t , kích thích s c nh tranh lành m nh,
mang l i đ ng l c phát tri n, kh n ng ti p c n công ngh m i cho các t
ch c tài chính trong n c c ng nh c h i s d ng các d ch v tài chính đa
d ng, ch t l ng cao cho ng i dân n c b n đ a.
Tuy nhiên, bên c nh nh ng l i ích ti m n ng to l n không th ph
nh n, t do hóa tài chính c ng có nh ng m t trái mà nhi u ng i v n nhìn
nh n nh là nguyên nhân d n đ n đ v , kh ng ho ng tài chính nh đã t ng
x y ra Mexico n m 1994 - 1995, Thái Lan và m t s n c châu Á vào
n m 1997. Vì v y, các qu c gia đ u l a ch n cho mình m t l trình t do
hóa tài chính theo đi u ki n kinh t - chính tr m i n c, nh m t i đa hóa l i
ích và gi m thi u r i ro m c th p nh t. L đó, t do tài chính bao gi c ng

ph i đ t trong m i quan h t l hay khuôn kh gi i h n nh t đ nh theo
nh ng đi u ki n v không gian, th i gian c a m t n n kinh t nh t đ nh,
không th có cái g i là tài chính t do hoàn toàn b t k qu c gia hay t
ch c kinh t nào. Ngay c nh ng n c có trình đ phát tri n kinh t cao nh
Canada, hay nh Trung Qu c- m t qu c gia đã ti n hành m c a n n kinh t
h n hai th p k , t do hóa tài chính v n đ c th c hi n h t s c dè d t và
th n tr ng.
M c dù v y, m t l n n a v n ph i kh ng đ nh r ng, t do hóa n n
kinh t nói chung và t do hóa tài chính nói riêng là ti n trình không th đ o
ng c trong th i đ i toàn c u hóa này. V n đ đây không ph i là t do hóa
hay không mà là t do hóa nh th nào, b c đi và cách th c ra sao đ có
th t n d ng nh ng l i ích to l n c a nó đ ng th i h n ch nh ng tác đ ng
tiêu c c c a nó đ n n n kinh t đ c bi t là b ph n ng i nghèo. Cùng v i
1
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


quá trình phát tri n n n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN và h i nh p
sâu vào th tr ng th gi i, xu h ng t do hóa tài chính đang và s di n ra
v i c ng đ ngày càng m nh Vi t Nam. Câu h i đ t ra là, Vi t Nam đang
đâu trong quá trình này, l trình t do hóa tài chính Vi t Nam c n nh th
nào trong đi u ki n h th ng tài chính non tr c a Vi t Nam hi n nay.
1.

Khái ni m và b n ch t c a t do hóa tài chính

T do hóa tài chính có th hi u là gi m thi u s can thi p c a Nhà
n c vào các quan h và giao d ch tài chính, làm cho h th ng tài chính qu c
gia đ c ho t đ ng t do h n và hi u qu h n theo tín hi u th tr ng. ây
chính là quá trình n i l ng nh ng h n ch v các quy n tham gia th tr ng

cho các bên tìm ki m l i ích trong ph m vi ki m soát đ c c a pháp lu t
d i nhi u hình th c khác nhau:
(1) Gi m t i đa vi c ki m soát v giá c (trái phi u, c phi u và các
ch ng t thanh toán) và lãi su t trên th tr ng tài chính (th tr ng v n và
th tr ng ti n t ).
(2) Xã h i hoá khu v c tài chính và đ n gi n hoá các th t c hành
chính trong vi c cho vay tín d ng.
(3) Cho phép s gia nh p r ng rãi trong l nh v c d ch v tài chính; đ c
bi t xoá b nh ng tr c p cho các t ch c ho t đ ng trong th tr ng tài
chính.
Có th nói, b n ch t c a t do hóa tài chính là nh m đ a ho t đ ng tài
chính v n hành theo c ch n i t i v n có c a th tr ng và chuy n vai trò
đi u ti t tài chính t chính ph sang th tr ng, m c tiêu là tìm ra s ph i
h p có hi u qu gi a Nhà n c và th tr ng trong vi c th c hi n các m c
tiêu, nhi m v kinh t – xã h i. N i dung c b n c a t do hóa tài chính bao
g m: T do hóa lãi su t, t do hóa ho t đ ng cho vay c a các ngân hàng
th ng m i (NHTM), t do hóa ho t đ ng ngo i h i, t do hóa ho t đ ng
c a các t ch c tài chính trên th tr ng tài chính.
Chia theo chi u d c thì t do hoá tài chính ch y u hàm ý t do hoá
trên th tr ng ti n t và t do hoá trên th tr ng v n. Chia theo chi u
ngang, t do hóa tài chính đ c phân làm hai c p đ : T do hóa tài chính
n i đ a hay t do hóa tài chính trong n c và t do hóa tài chính qu c t hay
t do hóa tài chính v i n c ngoài. T do hóa tài chính trong n c là vi c
xóa b ki m soát lãi su t và phân b tín d ng, cho phép các t ch c tài chính
trong n c t do th c hi n các d ch v tài chính theo nguyên t c th tr ng,
các th tr ng tài chính trong n c đ c khuy n khích phát tri n, các công
c chính sách ti n t đ c đi u hành theo tín hi u th tr ng. T do hóa tài
2
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u

chính v i n c ngoài là lo i b ki m soát v n và các h n ch trong qu n lý
ngo i h i bao g m t do hóa giao d ch vãng lai và t do hóa giao d ch v n.
H t nhân c a t do hóa tài chính là t do hóa lãi su t và c n thi t ph i ki m
soát quá trình t do hóa lãi su t, c th là:
- Xác đ nh th i đi m b t đ u và t c đ t do hóa lãi su t c n c vào
nh ng ti n b đ t đ c trong c i cách khu v c DNNN và khu v c ngân
hàng;
- Quy t đ nh l trình và tr t t ti n hành t do hóa lãi su t c a các
công c tài chính khác nhau đ không gây nh h ng x u t i h th ng ngân
hàng;
- Ngân hàng Trung ng c n có chi n l c ch đ o chính sách ti n t
trong khuôn kh h th ng tài chính đã t do hóa;
- Chu n b nh ng công c tài chính m i sau khi th c hi n t do hóa
tài chính.
2.

Tính hai m t c a t do hóa tài chính
2.1.

Nh ng m t l i

Cho đ n nay, có r t nhi u nghiên c u v v n đ t do hoá tài chính đã
đ c th c hi n trong các n c đang phát tri n b i các nhà kinh t h c n i
ti ng nh : (Levine (1997), Siddiki (1999a), Ghatak (1997). K t qu nghiên
c u c a h đ u kh ng đ nh r ng vi c t do hóa tài chính có m i quan h ch t
ch v i v n đ t ng tr ng kinh t b n v ng. Nói cách khác t do hoá tài
chính s nâng cao ch t l ng c a ngu n nhân l c, gia t ng ti t ki m và đ u
t , làm cho t tr ng ti t ki m dành cho đ u t ngày càng t ng, hi u qu đ u
t ; và do đó, s kích thích s t ng tr ng kinh t b n v ng. Bên c nh đó,

nhìn t góc đ kinh t , ho t đ ng d ch v tài chính c ng gi ng nh các ho t
đ ng trao đ i mua bán các hàng hoá và d ch v khác, có th có nh ng tác
đ ng tích c c đ n thu nh p và s t ng tr ng c a t t c các đ i tác tham gia.
L i ích c a vi c t do hoá các ho t đ ng th ng m i trong l nh v c d ch v
tài chính có th có đ c nhìn nh n trên m t s giác đ sau:
M t là, t do hoá tài chính tác đ ng đ n quá trình chuy n ti t ki m
cho đ u t . T do tài chính s đ y m nh vi c s d ng v n nhàn r i c a t
nhân vào ti n trình đ u t , b i vì khi đó, các ràng bu c v th t c vay v n s
đ c đ n gi n hoá, lãi su t huy đ ng t ng đ i th p do s c nh tranh c a
các t ch c đ u t tài chính. H n n a, t do hoá tài chính b ng hình th c m
r ng các chi nhánh c a các ngân hàng th ng m i và gi m l ng d tr b t
bu c s kích thích s c nh tranh trong khu v c kinh doanh tài chính, đi u
này làm gi m các kho n chi phí giao d ch, chi phí qu n lý và đ c bi t là
3
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


gi m s khác bi t gi a lãi su t cho vay và lãi su t vay v n. Và do đó làm t
tr ng ti n ti t ki m dành cho đ u t ngày càng gia t ng.
Hai là, t do hoá tài chính góp ph n nâng cao hi u qu vi c phân b
ngu n l c đ u t . B ng cách chuy n ngu n v n vào các d án đ u t có kh
n ng sinh l i cao, t do hoá tài chính đóng vai trò quan tr ng trong vi c
nâng cao hi u qu v n đ u t toàn xã h i. Quá trình t do hoá tài chính đòi
h i các t ch c tín d ng ph i làm vi c th t s c t l c nh m xác đ nh nh ng
d án nào là nh ng d án mang l i kh n ng sinh l i cao, đ quy t đ nh vi c
cho vay v n trong kho ng th i gian ng n nh t v i th t c nhanh g n nh t.
Nh v y, do áp l c c nh tranh ngày càng t ng, các đ nh ch tài chính ngày
càng nâng kh n ng làm vi c. K t qu là vi c đánh giá, th m đ nh d án
đ c th c hi n nghiêm túc và đ t hi u qu cao h n. Chính vì v y, v n đ u
t có th đ c đ a vào nh ng d án mang tính sinh l i và có hi u qu cao.

H n n a, quá trình t do tài chính s giúp cho các cá nhân d dàng
ti p c n đ c các ngu n tín d ng. Thông qua vi c kinh doanh ho c h c t p
b ng các ngu n tín d ng vay m n đ c, m i cá nhân có th nâng cao ki n
th c c a mình. Ngoài ra, hi u ng lan t a (spillover/external effects) v “v n
tri th c” s làm cho m t b ng ki n th c c a xã h i không ng ng nâng cao.
Chính vì v y, ch t l ng ngu n nhân l c c a xã h i đ c c i thi n m t cách
đáng k .
Ba là, t do hoá tài chính s đ m b o cho lãi su t th c đ c d ng
b i vì s cân b ng gi a cung và c u v n trên th tr ng tài chính. Do s t
đi u ch nh b i quy lu t cung và c u, lãi su t ti n g i vào trong các t ch c
tín d ng lo i tr đi t c đ l m phát s luôn luôn d ng, khi đó ng i cho
vay s an tâm h n khi g i ti n vào các t ch c tín d ng. Chính vì đi u này s
thu hút v n nhàn r i trong dân chúng, k t qu là làm gia t ng tín d ng cho
các d án đ u t , kích thích t ng tr ng kinh t .
B n là, t do hoá tài chính s t ng thêm áp l c c nh tranh làm cho
khu v c d ch v tài chính ho t đ ng có hi u qu và n đ nh h n, đ ng th i
giúp các t ch c tài chính n i đ a có đi u ki n c i thi n n ng l c qu n lý.
N m là, t do hoá tài chính s làm t ng thêm ch t l ng các d ch v
tài chính đ c cung c p (do s đ c quy n b lo i b ). Ng i tiêu dùng có th
đ c h ng nh ng s n ph m d ch v m i, đa d ng, ti n ích v i chi phí và
th i gian ít nh t.
Sáu là, t do hoá các d ch v tài chính đem đ n nhi u c h i cho vi c
chuy n giao công ngh và làm gi m thi u nh ng r i ro có tính h th ng.

4
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


B y là, t do hoá các d ch v tài chính t o đi u ki n cho vi c thi t l p
m t chính sách kinh t v mô có hi u qu h n phù h p v i nh ng đi u ki n

trong m t n n kinh t m , trên c s đó th c hi n phân ph i ngu n l c m t
cách có hi u qu trên c s khai thác t i đa l i th kinh t trong n c và th
gi i.
Tóm l i, l i ích t i th ng c a t do hoá tài chính là t o ra m t s
c nh tranh bình đ ng trong m t th tr ng tr c đây v n đ c đ c tr ng
b ng nh ng y u t đ c quy n. C nh tranh chính là đ ng l c thúc đ y vi c
gi m thi u chi phí, nâng cao ch t l ng ph c v , phân tán r i ro và t o c
h i phát huy l i th kinh t quy mô, t ng c ng chuy n giao công ngh và
t o môi tr ng thay đ i chính sách qu n lý v mô n n kinh t . Trên c s
đó, t ng c ng n ng l c c nh tranh và s n sàng đ i phó v i nh ng b t
th ng có th x y ra trên bình di n qu c t .
2.2.

Nh ng m t trái

Ti m n ng l i ích c a t do hoá tài chính là r t l n, tuy nhiên t do
hoá tài chính c ng có nh ng m t trái c n xem xét, đ c bi t trong đi u ki n
xu th t do hoá tài chính c ng m i ch d ng l i nh ng b c đi ban đ u.
H n ch l n nh t c a t do hoá tài chính đó là t do hoá tài chính có th
làm t ng thêm kh n ng gây ra kh ng ho ng tài chính n u ti n trình t do
hoá đ c th c hi n m t cách nôn nóng, sai trình t ho c thi u đ ng b
trong các bi n pháp qu n lý v mô c c p đ qu c gia và qu c t ; th
tr ng tài chính trong n c có th b thao túng b i các th l c bên ngoài,
Chính ph d m t quy n đi u ti t th tr ng đ c bi t quan tr ng này nh m
th c hi n nh ng m c tiêu phát tri n kinh t xã h i c a qu c gia. C th ,
theo các chuyên gia, nh ng nguy c mà t do hóa tài chính có th mang l i
bao g m:
(1) nguy c ti n t hay đúng h n là nguy c m t giá n i t do chính
sách t giá h i đoái không h p lý và nhà đ u t n c ngoài d dàng
chuy n v n ra n c ngoài.

(2) nguy c ti n tháo ch y do thi u các bi n pháp ki m soát dòng
v n ng n h n.
(3) nguy c v n do s d ng ti n vay ng n h n đ đ u t dài h n
nh tr ng h p c a Thái Lan v a qua. Nguy c này càng nghiêm tr ng
khi x y ra bi n đ ng t giá h i đoái, giá b t đ ng s n, đ c bi t là bi n
đ ng giá tr c a tài s n th ch p vay ngân hàng và giá ch ng khoán.
(4) nguy c m t ch quy n là v n đ mà qu c gia nào c ng lo ng i
khi t do hóa tài chính. B i khi x y ra bi n c , Chính ph bu c ph i hy
5
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


sinh m t s m c tiêu kinh t xã h i, xi t ch t ngân sách, gi m các ch tiêu
t ng tr ng và ch ng trình xã h i, ch p nh n tr giúp n c ngoài”... Bên
c nh đó, tài chính th ng đ c coi là công c qu n lý chi n l c và là l nh
v c đ c bi t c n đ c n m gi b i Nhà n c đ t p trung th c hi n nh ng
m c đích quan tr ng c a m t qu c gia. Vi c m c a th tr ng tài chính
có th có nguy c làm xao nhãng ho c thi u t p trung trong vi c đi u hành
đ th c hi n nh ng m c tiêu đó vì các t ch c, doanh nghi p n c ngoài
s không quan tâm đ n m t m c đích nào khác h n là m c đích l i nhu n.
c bi t, trong đi u ki n h th ng tài chính n i đ a có kh n ng c nh tranh
kém, n n tài chính có nguy c b th ng tr b i các t ch c, doanh nghi p
tài chính n c ngoài thì quy n l c ki m soát, kh ng ch và đi u khi n th
tr ng tài chính c a Nhà n c s d n b thu h p l i, và do đó có th
ph ng h i đ n m c tiêu chi n l c c a qu c gia. H n n a, vi c m c a
th tr ng tài chính n u không đ c chu n b k l ng có th s d n đ n
nhi u hi n t ng tiêu c c, thi u lành m nh nh l a đ o, phá s n, đ v ...
gây thi t h i đ n l i ích c a ng i tiêu dùng.
Tuy nhiên, theo nhi u nhà nghiên c u, vi c m c a th tr ng tài
chính, b n thân nó th c ch t không ph i là nguyên nhân sâu xa d n đ n

kh ng ho ng tài chính - ngân hàng. Nguyên nhân chính c a các cu c
kh ng ho ng tài chính l i chính là nh ng y u kém ti m n c a h th ng
ngân hàng, s thi u lành m nh c a h th ng chính sách qu n lý v mô, s
thi u v ng c a m t ch đ giám sát, ki m tra có hi u qu và s sai l ch
trong đ ng l i c i cách. Vi c c i cách h th ng tài chính và t do hoá có
ch ng ch l t t y và làm tr m tr ng thêm nh ng y u kém trong th ch và
các chính sách tài chính v mô v n d đã ti m n, và do đó làm t ng thêm
r i ro c a vi c d n đ n kh ng ho ng tài chính mà thôi.
Nh ng m t trái c a vi c m c a th tr ng tài chính có th đ c
kh ng ch ho c h n ch
m c th p nh t n u n ng l c c nh tranh c a h
th ng tài chính n i đ a đ c c i thi n đáng k tr c khi ti n hành m c a.
Kh n ng đó là hi n th c n u nó đ c tr giúp b i m t ch đ giám sát
ki m tra th n tr ng có hi u qu và m t trình t m c a h p lý. Nói cách
khác, vi c có t n d ng đ c nh ng l i ích ti m n ng đó v i m t chi phí
th p nh t hay không, hoàn toàn ph thu c vào đ ng l i c i t c a chính
sách các n c theo đu i chính sách m c a đó.
Trên th c t , có r t ít nh ng b ng ch ng ch ng minh r ng s có m t
c a t ch c tài chính n c ngoài làm ph ng h i và phá hu s an toàn
c a h th ng tài chính c a m t n c. "S có m t c a các t ch c tài chính
n c ngoài th c ch t l i làm t ng thêm s đa n ng c a h th ng tài chính,
và do đó làm t ng thêm tính n đ nh c n có. H n n a, s hi u qu c a
6
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


chính sách tài chính ti n t ph thu c ph n l n vào chính sách t giá và
chính sách di chuy n v n c a n c ch nhà ch không ph thu c vào s
có m t hay không c a các t ch c tài chính n c ngoài" (Dobson &
Jacquet, 1998).

3.

Th c tr ng c i cách và t do hoá tài chính

Vi t Nam

Th c hi n công cu c đ i m i do
ng C ng s n Vi t Nam kh i
x ng t n m 1986, n n kinh t Vi t nam t ng b c chuy n sang ho t đ ng
theo c ch th tr ng đ nh h ng XHCN và h i nh p v i n n kinh t th
gi i. Theo đó, h th ng ngân hàng c ng không ng ng đ c c i cách đ nâng
cao hi u qu phân b và s d ng các ngu n l c tài chính. Tác đ ng và k t
qu tr c ti p c a ti n trình này là vi c ti n t hoá sâu s c các ngu n l c kinh
t và các quan h kinh t . i u này c ng có ngh a là c i cách kinh t đã và s
ti p t c g n ch t v i t do hoá tài chính trong m i quan h h tr l n nhau,
m ra nh ng ti m n ng và c h i phát tri n cho h th ng ngân hàng.
Th nh t, n u chia th tr ng tài chính theo chi u d c thì th tr ng
tài chính Vi t Nam bao g m th tr ng ti n t và th tr ng v n. Th tr ng
này đã tr i qua m t quá trình t do hóa t nh ng n m cu i th p k 90 c a
th k 20, đánh d u b ng vi c ngành ngân hàng chuy n sang mô hình 2 c p
và ho t đ ng theo c ch th tr ng theo Pháp l nh v Ngân hàng Nhà n c
và Pháp l nh v Ngân hàng, h p tác xã tín d ng và công ty tài chính (tháng
5/1990). Theo đó, các NHTM th c hi n nhi m v kinh doanh ti n t và cung
c p các d ch v ngân hàng; NHNN th c hi n ch c n ng qu n lý Nhà n c
và ch c n ng NHTW. Cho đ n nay, h th ng pháp lu t v ngân hàng đ c
hoàn thi n v c n b n v i vi c ban hành Lu t NHNN và Lu t các TCTD vào
tháng 12/1997. Quá trình t do hoá tài chính đ c th c hi n theo nh ng
b c đi c th và đã đ t đ c k t qu đáng khích l , bao g m:
tr

- Hình thành và phát tri n h th ng đi u hành ti n t d a trên c s th
ng v i h th ng các công c gián ti p;

- CSTT đã đ c đ i m i c n b n và có tr t t theo h ng t ng c ng
các công c và ph ng pháp đi u hành gián ti p, phù h p v i s thay đ i v
th ch và h t ng tài chính;
- C ch đi u hành lãi su t t ng b c đ c đ i m i và đã đ c t do
hóa theo c ch th tr ng (t lãi su t áp đ t sang “tr n – sàn”, đ n kh ng
ch tr n và cu i cùng là lãi su t th a thu n) cùng v i hàng lo t v n đ khác
nh n i l ng t giá, phá b đ c quy n Nhà n c trong vi c m ngân hàng
th ng m i và cung ng v n... Và cùng v i đó là dòng ch y c a v n t n i
l i ích th p đ n n i có l i ích cao là l t nhiên;
7
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


- Chính sách qu n lý ngo i h i t ng b c đ c t do hóa, xóa b
nhi u lo i gi y phép theo h ng phù h p d n v i thông l qu c t và yêu
c u h i nh p qu c t , b c đ u đã đáp ng đ c yêu c u c a c i cách hành
chính, c a Lu t Doanh nghi p trong vi c phân đ nh rõ quy n h n và ngh a
v c a doanh nghi p, t o ra s thông thoáng h n cho ho t đ ng kinh t đ i
ngo i. Vi c th c hi n chính sách qu n lý ngo i h i đã đ c ti n hành theo
h ng đ y m nh phân c p, y quy n qu n lý đ nâng cao tinh th n trách
nhi m và hi u qu ho t đ ng c a các đ a ph ng, đ ng th i t o đi u ki n
cho doanh nghi p và ng i dân th c hi n các giao d ch ngo i h i, giúp
NHNN có đi u ki n t p trung nghiên c u c ch , chính sách theo mô hình
ngân hàng trung ng hi n đ i;
- Thay đ i c ch đi u hành t giá t t giá c đ nh sang t giá có đi u
ch nh, đ n t giá công b theo m c hình thành cu i ngày trên th tr ng;
- T tháng 12/2005, các giao d ch vãng lai đã đ c t do hóa hoàn

toàn và các giao d ch v n đã đ c n i l ng đáng k v i vi c ban hành Pháp
l nh Ngo i h i. Hi n nay, các giao d ch v n, nh t là dòng v n ra v n đ c
ki m soát ch t ch nh m đ m b o s n đ nh c a h th ng tài chính và gi m
thi u r i ro do vi c rút v n t ra n c ngoài;
- Ho t đ ng tín d ng thay đ i t tín d ng phân ph i cho m t s ít đ i
t ng khách hàng sang tín d ng không phân bi t thành ph n kinh t và tách
b ch ho t đ ng cho vay chính sách v i cho vay th ng m i;
- M r ng ho t đ ng cung c p d ch v tài chính cho các thành ph n
kinh t và t ch c tài chính trong và ngoài n c, t ng b c chuy n t ho t
đ ng cung ng d ch v đ c quy n c a ngành ngân hàng sang th tr ng tài
chính đa ngành;
- H th ng thanh toán và th tr ng tài chính đã đ c hình thành và
phát tri n, góp ph n h tr cho quá trình t do hóa và c i cách khu v c tài
chính – ngân hàng, lòng tin c a công chúng vào VND và h th ng ngân
hàng ngày càng đ c t ng c ng.
Th hai, n u chia th c tr ng v n đ t do hóa tài chính theo chi u
ngang thì th y r ng t sau khi ng và Nhà n c th c hi n chính sách m
c a đ n nay, v c b n, Vi t Nam là n c “nh p kh u t b n” n c ngoài
d i hình th c đ u t tr c ti p là ch y u. i H i IX c a ng n m 2001
đã coi “khu v c có v n đ u t n c ngoài” là m t trong 6 thành ph n kinh t
chính th c c a Vi t nam. T c đ đ u t vào tuy không đ u qua các n m,
nh ng đã hình thành m t xu h ng t ng liên t c.
c bi t là t đ u n m
2007 đ n nay sau khi VN tr thành thành viên WTO thì t c đ gia t ng đ u
t n c ngoài vào VN đã r t m nh tr l i so v i nh ng n m cu i th p niên
8
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


90 c a th k tr c và qui mô cao h n. T ng v n lu k đ u t tr c ti p

vào VN đã lên đ n trên 50 t USD – Trong đó, ch riêng l ng v n đ vào
trong vòng 1 n m qua đã chi m t i 40%. Bình quân 10 n m l i đây, khu v c
có v n đ u t n c ngoài đã: T o ra trên 25% t ng kim ng ch xu t kh u
hàng n m; S d ng g n 10% lao đ ng công nghi p; Tham gia h n 20% t ng
đ u t toàn xã h i bình quân/n m... ã tr c ti p góp ph n làm cho n n kinh
t VN ti p c n v i công ngh và trình đ qu n lý hi n đ i c a kinh t th
gi i. Trên th c t , ch a bao gi th tr ng tài chính Vi t nam sôi đ ng nh
giai đo n t tháng 5/2006 đ n h t tháng 2/2007 – Trong đó, tâm đi m là
TTCK v i m c “t do” h u nh
đ nh cao nh t.
Tuy nhiên, qua nh ng di n bi n nóng l nh trên th tr ng ch ng
khoán th i gian qua, c ng đã c nh báo c n ph i có nh ng gi i pháp th n
tr ng trong quá trình t do hóa tài kho n vãng lai đ n t do hóa tài kho n
v n.
Nh ng đ ng thái đ u t gián ti p n c ngoài vào Vi t nam c ng đã
b t đ u hình thành và đang tr thành m t “làn sóng” đ u t th 3 t n c
ngoài (sau FDI, ODA) đ c kh i x ng chính th c t kho n “vay” 750 tri u
t ng giá tr trái phi u Chính ph n m 2006 và dòng v n đ u t vào TTCK
VN t gi a n m 2006 đ n nay liên t c gia t ng, c kho ng h n 1 t USD
“ti n g c” quay vòng.
Gi i h n v t tr ng n m gi v n s h u c ph n trong các Công ty
TC, NHCP và NHTM Nhà n c s c ph n hoá thu c l nh v c NH đã t ng
t 10% lên “tr n” 30% theo Ngh
nh m i nh t - N s 69/2007/N -CP
ngày 20/4/2007 c a Chính Ph V/v “nhà đ u t n c ngoài mua c ph n c a
NHTM VN”.
V “đ u t ra n c ngoài”: Cho đ n nay, vi c “đ u t ” ra n c
ngoài c a VN đã khá đa d ng d i các hình th c: Liên doanh khai thác d u
khí n c ngoài (hi n có 4 liên doanh); Ngân hàng liên doanh v i n c
ngoài ho t đ ng c “2 đ u” (có 5 NH liên doanh); M t s d án t ngu n

ODA và FDI c a Vi t nam dành cho m t s n c láng gi ng trong l nh v c
xây d ng c u, đ ng và thu đi n; M tài kho n ti n g i n c ngoài và;
Vi c áp d ng các hình th c tín d ng th ng m i khi xu t kh u hàng hoá ra
n c ngoài v.v... Tuy nhiên, c ng ph i th a nh n là, t t c các hình th c trên
còn r t khiêm t n c v doanh s và không gian ho t đ ng. "T do hóa tài
chính" Vi t Nam trong l nh v c này th c ch t m i d ng vi c “tr i th m
đ ” đ thu hút v n đ u t h n là có nh ng ho t đ ng đ u t ra n c ngoài.
i u này c ng ph n ánh đúng th c tr ng c a m t n n kinh t đang phát tri n
giai đo n đ u nh Vi t nam.
9
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


Tóm l i, th tr ng d ch v tài chính Vi t Nam có th coi là ch a
phát tri n và đang trong quá trình c i t , c c u l i đ nâng cao s c c nh
tranh và thích ng v i môi tr ng kinh t , xã h i đang ngày càng thay đ i
theo xu th qu c t hoá. Theo xu th này, Vi t Nam đã d n d n m c a n n
kinh t nói chung và th tr ng d ch v tài chính nói riêng đ t ng b c h i
nh p vào n n kinh t th gi i. Trong m t ch ng m c nh t đ nh, có th nói
r ng chính sách đó đã t ng đ i thành công và tr thành m t nhân t mang
l i s c i thi n v tính hi u qu , tính n đ nh và tính c nh tranh trong l nh
v c d ch v tài chính - m t l nh v c v n đ c Nhà n c ki m soát ch t ch
và mang n ng tính hành chính bao c p trong th i gian tr c đây. S m c a
th tr ng c a Vi t Nam có th coi là t ng đ i hào phóng so v i m t s
n c đang phát tri n. i u này đ c bi t đúng n u so sánh gi a Vi t Nam và
Trung Qu c - m t n c đang phát tri n có nhi u đi u ki n kinh t , xã h i,
chính tr khá t ng đ ng v i Vi t Nam và là n c đã có nh ng c i cách kinh
t đi tr c Vi t Nam m t th p k .
4.

Xu h

ng t do hóa tài chính c a Vi t Nam trong th i gian t i

Tri n v ng t do hóa tài kho n v n

Vi t Nam

T do hóa tài kho n v n có l là đi u không th tránh kh i cho Vi t
Nam trong t ng lai, khi n n kinh t phát tri n cao h n, h i nh p sâu h n
vào n n kinh t th gi i. Tuy nhiên, đ t do hóa an toàn và có tác d ng tích
c c đ n t ng tr ng kinh t , c n ph i hi u và thi hành nh ng chính sách c n
thi t đ t o ti n đ cho t do hóa x y ra m t cách trôi ch y.
So sánh v i Trung Qu c, m t m t, Vi t Nam chia s m t s đi m
t ng đ ng v i Trung Qu c nh có m t ngu n v n FDI đ vào khá d i dào
(tính theo t tr ng GDP thì th m chí còn l n h n c a Trung Qu c); giá tr
các tài s n tài chính (c phi u, trái phi u) đang lên cao, theo sát di n bi n l c
quan c a t ng tr ng kinh t cao (kho ng 8%/n m); s ph thu c vào và t
tr ng v n đ u t gián ti p trong t ng các ngu n tài tr t n c ngoài còn
th p; vai trò can thi p và tham gia vào n n kinh t c a chính ph r t l n,
thông qua đ u t nhà n c và kh i doanh nghi p nhà n c, làm cho thâm
h t ngân sách luôn m c khá cao và luôn c n b sung thêm v n.
M t khác, Vi t Nam c ng có nhi u đi m gi ng các n c b kh ng
ho ng tài chính khi t do hóa tài kho n v n, nh có l m phát t ng đ i cao
(g n 8% trong m y n m g n đây), lãi su t danh ngh a VND cao, d tr
ngo i h i còn h n h p, thâm h t tài kho n vãng lai kinh niên, và n n c
ngoài t ng đ i l n. Ngoài ra, Vi t Nam gi ng t t c các n c có liên quan
đi m là h th ng tài chính còn r t y u kém, v i t l n x u cao, r i ro h
10
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u

th ng l n, thông l cho vay b t c n, ch đ qu n tr ngân hàng còn y u kém,
và c ch t giá còn c ng nh c...
V i nh ng đ c đi m này, có th th y r ng các đi u ki n ti n đ cho t
do hóa tài kho n v n Vi t Nam m t cách an toàn là ch a t n t i ho c ch a
đ y đ , nh t là nh ng đi u ki n ti n đ v n n kinh t v mô lành m nh,
c ng nh m t h th ng tài chính và h t ng c s giám sát v ng ch c. C ng
không kém ph n quan tr ng là chính ph và ng i dân Vi t Nam có quá ít
kinh nghi m b c đ u v i vi c t do hóa tài kho n v n (nh cho phép đ u
t tr c ti p/gián ti p ra n c ngoài - m t hi n t ng m i đ c đ c p đ n
g n đây).
L trình n i l ng các h n ch v qui mô và l nh v c ho t đ ng c a
các nh ch n c ngoài t i khu v c TC – NH VN theo cam k t WTO
c ng đã v ch rõ xu h ng cho các “dòng” ch y v n theo chi u ngang gi a
VN v i ph n còn l i c a th gi i:
- Tích c c áp d ng các thông l và chu n m c qu c t trong ho t đ ng
Ngân hàng th ng m i c bi t là chu n m c v k toán, ki m toán, qui
ch quan h b t bu c gi a các ngân hàng trung gian v i Ngân hàng trung
ng v tái c p v n, th tr ng m , thanh toán qu c gia và các chu n m c
v thanh tra - giám sát ngân hàng;
- M c a th tr ng ngân hàng, n i l ng d n theo l trình các h n ch
v quy n ti p c n và n i dung ho t đ ng c a chi nhánh c ng nh ngân hàng
100% v n n c ngoài t i Vi t Nam b t đ u đ c xem xét cho thành l p t
1/4/2007;
- Xoá b d n, ti n t i xoá b t i đa các gi i h n đ i v i các ngân hàng
n c ngoài v s l ng đ n v ; hình th c pháp nhân; t l góp v n c a bên
n c ngoài (t i N 69 đã d n, ngoài t l “tr n” ghi đi u 4, nhà đ u t
n c ngoài còn đ c “mua l i” c ph n c a nhà đ u t trong n c theo đi u
8.3); t ng giao d ch nghi p v ngân hàng; m c huy đ ng v n VND; lo i s n

ph m, lo i d ch v ngân hàng trên lãnh th Vi t nam.
- Xây d ng khuôn kh pháp lý hoàn ch nh và phù h p v i lu t l qu c t đ
t o sân ch i bình đ ng cho các NHTM trên lãnh th Vi t Nam cùng phát
tri n và c nh tranh lành m nh...
Bên c nh đó, v xu h ng t do hoá tài chính trong n c: Ch c
ch n s ph i v n đ ng theo s c hút c a ti n trình t do hoá tài chính không
biên gi i c a th gi i trong k nguyên WTO. Các xu h ng rõ nh t có th
nhìn th y và d báo bao g m: N i r ng các gi i h n v : Quy n c a các
thành ph n tham gia cung ng d ch v ngân hàng, t l s h u c ph n thông
11
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


qua vi c mua c ph n và các th ng v mua, bán, sáp nh p; t l chuy n
ti n; đi u ki n tham gia m ng thanh toán qu c t ; s hình thành các khu v c
đ ng ti n chung; các gi i h n v biên đ t giá; các hình th c thanh toán qua
biên gi i...
hi n th c hoá các xu h ng nói trên, ch c ch n s xu t hi n
nhi u lo i mô hình nh ch tài chính và nghi p v m i theo h ng: Chuy n
m nh t đ n s h u sang đa s h u, t Công ty hoá sang T p oàn hoá, t
chuyên doanh thu n sang đa n ng và t đa n ng chung chung (h ch toán
g p) sang “chuyên doanh” trong đa n ng (phân c p qu n tr kinh doanh theo
nhóm s n ph m, lo i khách hàng và h ch toán đ c l p trong h ch toán
t ng...).
5.

Kinh nghi m qu c t v t do hóa tài chính và nh ng bài h c rút
ra đ i v i Vi t Nam

Kinh nghi m t do hóa tài chính cho th y t m quan tr ng c a vi c x

lý ngay t đ u nh ng v n đ liên quan đ n s lành m nh c a h th ng tài
chính – ngân hàng, góp ph n nâng cao hi u qu phân b các ngu n l c và
ng n ng a nguy c kh ng ho ng. Nguyên nhân c b n c a các cu c kh ng
ho ng tài chính th ng b t ngu n t các bi n pháp t do hóa tài chính.
i v i Trung Qu c, n c này đã xây d ng l trình t do hóa tài
chính d a trên cách ti p c n c a ADB, d a vào r i ro đ đánh giá và xây
d ng l trình t do hóa tài chính v i m c tiêu cu i cùng là t do hóa tài
kho n v n. Trung Qu c đã l a ch n các bi n pháp c i cách th tr ng tài
chính r t th n tr ng, tránh r i ro theo m t l trình v i th i gian r t lâu dài.
Trình t m c a th tr ng tài chính c a Trung Qu c đ c xây d ng trên c
s th a nh n s y u kém c a h th ng tài chính, ngân hàng, đánh giá m c đ
r i ro và th c hi n t do hóa th n tr ng, v i nh ng b c đi r t c th . Cho
đ n nay, Trung Qu c cho r ng, v n ch a có đ đi u ki n c n thi t đ th c
hi n t do hóa tài kho n v n. Vì v y, đ i v i tài kho n v n, nguyên t c c
b n c a Trung Qu c là m c a có gi i h n, các d án s d ng v n n c
ngoài và đ u t b ng v n n c ngoài đ u đ c th m tra, đ c bi t nh n m nh
giám sát ch t ch chu chuy n c a dòng v n ng n h n, bao g m các giao d ch
v n trên th tr ng ch ng khoán và h n ch vi c chuy n v n ngo i h i ra
n c ngoài.
Canada là m t trong nh ng n c có trình đ phát tri n kinh t cao
nh t th gi i (là thành viên c a kh i G7) v i t cách thành viên lâu đ i c a
OECD, GATT và NAFTA. Vì v y, l nh v c d ch v tài chính không nh ng
phát tri n và có vai trò h t s c quan tr ng đ i v i n n kinh t Canada, mà
còn có tính c nh tranh cao trên th tr ng qu c t . N m 1997, khu v c d ch
v tài chính Canada chi m t i 5,2% GDP và thu n p 4,5% lao đ ng c a
12
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


toàn b n n kinh t . Do vi c m c a th tr ng nên ho t đ ng d ch v tài

chính Canada mang tính qu c t hoá cao, nhi u t ch c, công ty n c
ngoài th c hi n ho t đ ng kinh doanh t i Canada và ng c l i, nhi u t
ch c, công ty c a Canada th c hi n các ho t đ ng kinh doanh n c ngoài.
Tuy m c đ m c a th tr ng ngày càng tr nên thông thoáng trong th i
gian g n đây (đ c bi t k t khi ký k t hi p đ nh chung v th ng m i d ch
v nói chung - GATT - và hi p đ nh v d ch v tài chính nói riêng - FSA),
song vi c m c a th tr ng d ch v tài chính Canada c ng không có
ngh a là t do hoá hoàn toàn. Có th th y r ng, so v i v th c a m t n c
phát tri n và so v i các ho t đ ng d ch v khác, vi c m c a th tr ng d ch
v ngân hàng c a Canada v n còn t ng đ i th n tr ng. Nh ng h n ch
đ c quan tâm nh t đ i v i vi c m c a th tr ng là Nhà n c h n ch v
t l s h u v n, hình th c cung c p d ch v , và tính ch t c trú c a nh ng
ng i n m gi quy n quy t đ nh đ i v i các t ch c tài chính đ c phép
thành l p và ho t đ ng t i Canada. T t c nh ng h n ch v m t đ i x qu c
gia và qu c t nêu trên đ c coi là c n thi t nh m đ m b o m t ch đ giám
sát, ki m tra có hi u qu , duy trì s kh ng ch c a chính ph đ i v i toàn b
h th ng tài chính và do đó đ m b o s n đ nh b n v ng c a n n kinh t
Canada.
Có th th y là, xu h ng t do hóa tài chính s ngày càng m nh m
trong ti n trình h i nh p sâu r ng vào kinh t th gi i c a Vi t Nam. Tuy
nhiên, d a trên nh ng phân tích v l i ích mà r i ro v vi c t doa hoá tài
chính, kinh nghi m m c a th tr ng c a Trung Qu c và Canada và th c
ti n c i cách h th ng tài chính c a Vi t Nam trong th p k v a qua, m t
s khuy n ngh có th rút ra là:
Th nh t, Vi t Nam nên ti p t c ti n hành vi c m c a d n d n th
tr ng tài chính v i m t ph m vi thích h p và m t trình t h p lý sao cho
v a đ m b o nâng d n n ng l c và kh n ng c nh tranh v a thích nghi và
ti n g n h n đ n nh ng tiêu chu n và thông l qu c t . S thành công v
vi c xúc ti n m c a th tr ng tài chính th i gian qua đã cho th y r ng,
s tham gia c a các ho t đ ng đ u t n c ngoài trong l nh v c d ch v tài

chính c ng đã mang l i l i ích đáng k nh t ng c ng s c nh tranh, h
th p chi phí, nâng cao ch t l ng d ch v , t ng c ng chuy n giao công
ngh , kinh nghi m qu n lý và t ng thêm tích lu v n cho n n kinh t .
Th hai, vi c m c a th tr ng d ch v tài chính không th không
g n li n v i m t ti n trình c i cách liên t c h th ng d ch v tài chính
n c ta hi n nay. Phân tích trên đã cho th y r ng, m c dù đã có 10 n m
c i cách song h th ng d ch v tài chính n c ta v n còn đi m xu t
phát th p, kém hi u qu và v n mang n ng d u n c a th i k bao c p.
13
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


Th c tr ng đó không th c ti p t c duy trì thông qua vi c b o h b ng
cách h n ch s thâm nh p c a các ho t đ ng đ u t qu c t , mà c n ph i
đ c b o h thông qua nh ng c i cách tri t đ trên c s đó t o ra n ng
l c t b o v trong đi u ki n c nh tranh qu c t khi ti n hành h i nh p.
M t trong nh ng nguyên nhân ch y u c a các cu c kh ng ho ng tài
chính ti n t di n ra trên th gi i (cùng v i nh ng nguyên nhân khác) là s
y u kém c a chính b n thân h th ng tài chính ngân hàng n i đ a c a các
n c thi hành chính sách m c a. Do đó, đã không đ i phó n i nh ng tr n
bão táp tài chính n y sinh do hi u ng c a đ u t qu c t mang l i. Vi c
m c a th tr ng n u quá đ t ng t do không cho s c i cách đáng k đ
nâng cao n ng l c c a h th ng tài chính n i đ a tr c khi ti n hành m
c a s r t d d n đ n tình tr ng h n lo n, b t l i và m t kh n ng ki m
soát c a chính ph đ i v i l nh v c d ch v tài chính. Vì v y, c i cách và
lo i b d n tính hành chính bao c p c a h th ng tài chính n i đ a cho
thích ng v i kinh t th tr ng trong môi tr ng qu c t đ c coi là m t
trong nh ng chi n l c mang l i s thành công khi tham gia h i nh p.
Th ba, c i cách h th ng d ch v tài chính không có ngh a ch là
nh ng c i cách v m t c c u t ch c, n ng l c ngh nghi p, mà ph i

đ c ti n hành toàn di n c v quan đi m và ph ng pháp đi u hành v
mô c a toàn b h th ng g n v i nh ng đi u ki n qu c t . Trong đó,
nh ng c i cách v h đi u hành chính sách t giá, qu n lý ngo i t và
chính sách lãi su t ph i đ c coi là đ c bi t quan tr ng vì chúng h t s c
nh y c m đ i v i n n kinh t . Bài h c rút ra t các cu c kh ng ho ng ti n
t trên th gi i đã cho th y, vi c duy trì m t ch đ t giá chính th c quá
xa so v i t giá th c, vi c th l ng trong qu n lý ngo i t và vi c quá l m
d ng chính sách lãi su t đ tác đ ng vào n n kinh t m t cách c ng b c
trong m t th i gian dài n u không đ c đi u ch nh đ ti n g n h n v i
nh ng đi u ki n qu c t s là m t b t l i l n khi ti n hành m c a th
tr ng và tham gia h i nh p, th m chí s là nguyên nhân tr c ti p gây ra
kh ng ho ng.
Th t , c i cách tài chính song song v i vi c m c a d n d n th
tr ng d ch v tài chính c n ph i đ c h tr đ ng th i b ng vi c hoàn
thi n h th ng lu t pháp, nh m t o ra m t hành lang pháp lý n đ nh, hi u
qu và minh b ch, t o sân ch i bình đ ng cho các doanh nghi p trong
n c v i các doanh nghi p có v n đ u t n c ngoài theo h ng đ i x
qu c gia. Trong đó, đ c bi t chú ý đ n nh ng c s pháp lý đ m b o
quy n giám sát ki m tra c a chính ph và các c quan b o v pháp lu t đ i
v i các ho t đ ng kinh t c a các doanh nghi p, k c doanh nghi p có
v n đ u t n c ngoài nh m đ m b o s kh ng ch c a Nhà n c trong
14
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


vi c duy trì s n đ nh và s lành m nh c a th tr ng d ch v tài chính.
Tr c m t c n xoá b ngay s đ i x u đãi v thu đ i v i các doanh
nghi p có v n đ u t n c ngoài trong l nh v c d ch v tài chính nh m
đ m b o s c nh tranh bình đ ng gi a doanh nghi p n i đ a và doanh
nghi p có v n đ u t n c ngoài.

Th n m, Vi t Nam c n t p trung t i đa v th c a m t n c đang
phát tri n trong các cu c đàm phán song ph ng và đa ph ng đ đ c
h ng nh ng u đãi ho c nh ng b trong vi c th c hi n ngh a v v i t
cách thành viên, đ c bi t trong th i gian chuy n đ i. Nh ng nh ng b và
nh ng u đãi này s là nh ng đi u ki n t t đ c c u, c i t l i và t ng
c ng ti m l c c nh tranh sao cho có th đ ng v ng tr c s du nh p c a
các th l c c nh tranh qu c t khi th tr ng đ c t do hoá hoàn toàn.
Trong th i gian tr c m t, vi c tham gia và th c hi n t t các hi p đ nh
khu v c nh AFTA, APEC nên đ c đ t v trí u tiên hàng đ u và coi
đó là b c đ m - b c đúc rút kinh nghi m tr c khi ti n t i đàm phán gia
nh p WTO trong t ng lai.
Cu i cùng, khi ti n hành đàm phán m c a th tr ng d ch v tài
chính, chúng ta c ng không nên lo i b nh ng h n ch c n thi t v t l s
h u v n c a ng i n c ngoài (cá nhân ho c t ch c), đ ng th i kèm theo
nh ng ràng bu c v hình th c đ u t và nhân s đi u hành ho c s d ng lao
đ ng đ đ m b o l i ích ch quy n qu c gia và duy trì s ki m soát c a Nhà
n c đ i v i th tr ng tài chính. Vi c m c a th tr ng nên đ c ti n hành
r ng rãi tr c h t đ i v i th tr ng b o hi m.
i v i l nh v c ngân hàng
và th tr ng ch ng khoán c n ph i có nh ng b c đi h t s c th n tr ng,
b ng nh ng bi n pháp b o v th n tr ng đ ti n t i vi c m c a m t cách
toàn di n khi đ đi u ki n cho phép. Bài h c này th m chí c ng còn có giá
tr đ i v i các n c phát tri n có kh n ng c nh tranh cao nh Canada ho c
m t s n c thành viên trong kh i G7.
6.

Gi i pháp chính sách cho quá trình t
Nam

do hoá tài chính

Vi t

Cho t i nay, Vi t Nam đã đi đ c h n n a ch ng đ ng t do hóa tài
chính và t do hóa tài chính là l a ch n h p lý trong đi u ki n th c hi n các
cam k t h i nh p trong khuôn kh WTO, g n t do hóa tài chính và c i cách
khu v c tài chính trong m t l trình th ng nh t. Tuy nhiên, Vi t Nam ch a
có k ho ch t ng th v c i cách và phát tri n khu v c tài chính. Vì v y, khi
Vi t Nam th c hi n t do hóa tài chính m c đ sâu r ng h n, c n l u ý
nh ng v n đ sau:

15
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


M t là, ph i b o đ m an ninh tài chính. C n có s ph i h p ch t ch
chính sách ti n t v i chính sách tài khóa, chính sách th ng m i, chính sách
t giá và các chính sách kinh t v mô khác. V n đ đ u tiên c n ph i x lý là
gi m thi u n x u, n khó đòi c a doanh nghi p nhà n c và nâng cao kh
n ng c nh tranh cho khu v c này. Bi n pháp hi u qu trong dài h n là xóa
b d n bao c p cho các doanh nghi p nhà n c; ph i qu n lý t t, ch t ch t
l , lo i hình n m t cách t ng thích.
Chính sách t giá c n ti p t c đi u ch nh đ đ ng Vi t Nam không b
đánh giá cao, nh t là so v i các n c trong khu v c, t ng kh n ng c nh
tranh c a hàng hóa xu t kh u và mang l i l i ích cho cán cân th ng m i và
cán cân vãng lai. Ti p đó, chính sách đ u t nên t p trung vào vi c gi m
thi u b o h các ngành thay th nh p kh u, đ ng th i khuy n khích đ u t
vào các ngành xu t kh u và các ngành s n xu t có hàm l ng công ngh
cao.
Còn đ i v i chính sách th ng m i, đ u tiên, c n th c hi n các bi n

pháp chu n b cho m c a th ng m i nh m đáp ng yêu c u c a WTO và
AFTA. C th
đây, chính sách thu ph i minh b ch, t ng b c đ n gi n
hóa h th ng thu quan, không nên đ quá nhi u m c thu trong bi u thu
nh hi n nay. Cùng v i đó, c n đ n gi n hóa th t c h i quan; đ n gi n th
t c c p gi y phép nh p kh u, m r ng h n n a các đ i t ng đ c phép
tham gia xu t nh p kh u. M t khác, c n khuy n khích, t ng c ng xu t kh u
hàng hoá và d ch v , nâng cao t tr ng hàng công nghi p ch bi n xu t kh u
nói chung và hàng ch bi n có giá tr gia t ng cao nói riêng c ng nh hàng
công ngh cao; ti n t i gi m h n xu t kh u nguyên li u thô và các m t hàng
s ch .
Hai là, ph i c ng c và nâng c p đ ng b c h th ng pháp lu t
ngân hàng và h th ng ngân hàng đ gi m áp l c b t l i khi m c a th
tr ng tài chính. Tr c h t, c n rà soát l i các đi u kho n c a các b lu t có
liên quan đ n l nh v c ngân hàng đ s a đ i nh ng quy đ nh b t h p lý;
đ ng th i ph i ch đ ng l ng tr c s c nh tranh quy t li t gi a các ngân
hàng n c ngoài v i các ngân hàng th ng m i trong n c khi th c hi n các
cam k t m c a th tr ng tài chính. Do đó, c n đ y nhanh ti n đ c i cách
ngân hàng nh m nâng cao ti m l c tài chính, làm c s đ đ i m i công
ngh và trình đ chuyên môn qu n lý, góp ph n nâng cao n ng l c c nh
tranh c a h th ng ngân hàng Vi t Nam. Nh n m nh r ng, phát tri n các
trung gian tài chính, đ c bi t là h th ng ngân hàng là đi u ki n c n cho t
do hoá tài chính t i các qu c gia đang phát tri n. H th ng các trung gian tài
chính v ng m nh s thúc đ y th tr ng tài chính phát tri n và khi đó t do
hoá tài chính m i thành công. Các trung gian tài chính ph i đ c t o ra
16
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


tr c th tr ng tài chính.

n khi các th tr ng v n phát tri n lên, vi c
phân b đ u t trong n n kinh t s đ c c i thi n. n l t nó, đ u t s
t o ra nhu c u m i v các d ch v t th tr ng v n cùng v i s t ng tr ng
c a toàn b n n kinh t . ó chính là s nh h ng l n nhau gi a t ng tr ng
kinh t và s gia t ng ho t đ ng trên th tr ng v n.
Ba là, ph i ch đ ng phòng ch ng nh ng nguy c khi t do hoá tài
chính. Bi n pháp đ i phó v i nguy c m t giá đ ng n i t do các nhà đ u t
d dàng chuy n v n ra ngoài là ph i có đ l ng ngo i t d tr nh tr ng
h p c a Trung Qu c, H ng Kông và Singapore trong đ t kh ng ho ng tài
chính v a qua.
đ i phó v i nguy c ti n tháo ch y ra kh i n n kinh t , có
th tham kh o m t s kinh nghi m c a các n c nh Chile: nhà đ u t n c
ngoài đ u t gián ti p ph i gi ti n m t trong n c t i thi u m t n m và t
tháng 9/1998, các nhà đ u t tài chính n c ngoài ph i đóng m t lo i thu
d i d ng n p vào qu d tr 30% t ng s ti n cho vay nh ng không đ c
h ng l i t c. ng th i, đánh thu 1,2% trên toàn b v n đ a vào không k
th i h n. Ngoài ra, vi c h n ch đ i ngo i t c ng góp ph n ng n ch n nguy
c ti n tháo ch y. Ngoài ra, đ “hóa gi i” nguy c v n do s d ng ti n vay
ng n h n, Chính ph ph i có h th ng giám sát tài chính hi u qu , nh m
ng n ch n nh ng kho n đ u t quá nhi u r i ro... Mu n v y, ph i (1) đ i
m i c n b n h th ng thi t ch an toàn và giám sát tài chính theo các thông
l và chu n m c qu c t ; (2) Có bi n pháp h p lý và linh ho t v ki m soát
các lu ng v n, nh t là ngu n v n ra và ngu n v n ng n h n vào TTCK; (3)
Nâng cao n ng l c đi u hành ti n t , lãi su t và t giá theo nguyên t c th
tr ng nh m h n ch r i ro th tr ng đ i v i khu v c tài chính trong quá
trình t do hóa; (4) Trong quá trình t do hóa tài chính, c n x lý s m, ngay
t đ u nh ng v n đ liên quan đ n s lành m nh c a h th ng tài chính, nh t
là h th ng ngân hàng và th tr ng ch ng khoán.
B n là, ph i kh i thông th t t t các kênh đ u t . N u dòng v n ch y
vào môi tr ng đ u t hi u qu , các kênh d n đ u t “tiêu hoá” t t ngu n

v n thì s không x y ra hi n t ng đánh tháo ti n. N u không có kênh đ u
t hi u qu đ gi i thoát s
đ ng c a v n thì ngu n cung v n s gi m và
h th ng tài chính s vô cùng nguy hi m n u g p ph i nh ng cú s c tài chính
bên ngoài... Chính vì v y c n quan tâm phát tri n h th ng thanh toán và
d ch v h tr th tr ng tài chính theo h ng hi n đ i hóa, đ ng th i t ng
c ng qu n lý, giám sát nh m t o môi tr ng thu n l i cho các ho t đ ng tài
chính di n ra thông su t và an toàn;
N m là, đ y nhanh ti n đ c i cách doanh nghi p, nh t là khu v c
doanh nghi p Nhà n c theo h ng c ph n hóa, góp ph n gi m gánh
n ng đ i v i Ngân sách Nhà n c.
ng th i, nhanh chóng xây d ng và
17
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


hoàn thi n các Lu t thu nh m c ng c ngu n thu ngân sách trong khi ngu n
thu thu b gi m m nh trong quá trình th c hi n các cam k t v m c a th
tr ng d ch v ;
Sáu là, thúc đ y hình thành các đi u ki n ti n đ đ t do hóa th
tr ng v n. Gi i pháp cho v n đ này có l không gì thích h p h n vi c
nghiên c u mô hình t do hóa c a các n c trên th gi i, đ c bi t Trung
Qu c, t p trung vào nh ng l i th , thách th c, và nh ng khó x trong chính
sách liên quan đ n quá trình t do hóa c a h đ làm bài h c cho Vi t Nam.
ng th i Vi t Nam c n tham gia tích c c và hi u qu các ch ng trình h p
tác khu v c và qu c t đ i v i l nh v c t do hoá th tr ng v n đ đ y
nhanh quá trình h i nh p nh m đ t đ c nh ng m c tiêu đ ra. Có th th y
tr c r ng vi c t do hóa tài kho n v n Vi t Nam c ng đ ng ngh a v i
m t cu c c i cách sâu r ng và đ ng b trên nhi u m t c a n n kinh t v mô
mà m t tr c tr c trong quá trình này c ng s làm cái giá ph i tr cho vi c t

do hóa tr nên đ t h n nhi u.
Cu i cùng, theo nh ng ngh a v b t bu c trong quy đ nh c a WTO,
h th ng các ngân hàng th ng m i n c ta ph i đáp ng các yêu c u v
minh b ch hoá, áp d ng các chu n m c an toàn trong ho t đ ng c a t ch c
tín d ng nh t l an toàn v n t i thi u, trích l p. Các bi n pháp c th h n
bao g m:
- Minh b ch hoá m i quan h gi a CSTT và CSTK, làm cho c 2
chính sách này ngày càng lành m nh b ng cách trao nhi u quy n l c cho
NHTW trong vi c ho ch đ nh và th c thi CSTT. NHTW ph i đ s c và đ
công c đ b o đ m n đ nh s c mua c a đ ng ti n Vi t nam;
s c ki m
soát và làm ch các nghi p v chính c a NHTW nh : i u hành th tr ng
ti n t ; i u hành và ki m soát toàn b h th ng thanh toán qu c gia; m
b o trên đ t Vi t nam ch tiêu ti n VN và nhanh chóng th c hi n l trình t
do chuy n đ i cho đ ng ti n VN;
i m i c ch và quy n l c trong ho t
đ ng thanh tra – giám sát ho t đ ng Ngân hàng c a m i lo i nh ch tài
chính (ngay c khi có U Ban giám sát tài chính ngoài NHTW);
- M i ho t đ ng có tính ch t đ u t c a khu v c tài chính công ph i
th c hi n th ng nh t theo c ch th tr ng, đ u ph i b đi u ch nh th ng
nh t b i Lu t chuyên ngành v ngân hàng; H n ch d n và có k c ng
minh b ch, công khai v các ho t đ ng tín d ng chính sách u đãi đ i v i
khu v c thu c đ i t ng chính sách u đãi c a Nhà n c; Th ng nh t m t
m ng thanh toán qu c gia đ i v i m i pháp nhân có quan h thanh toán v i
ngân hàng, k c khu v c NSNN và khu v c tài chính Nhà n c ngoài
NSNN.
18
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u

- C n ph i đ ng trên l i ích c a Nhà n c đ d n d t th tr ng b ng
cách có chính sách “dãn” r ng h n kho ng cách gi a các l n c ph n hoá
t ng NHTMNN hay t ng DNNN n u không, m t b ph n tài s n c a Nhà
n c s có xu h ng r i vào tay cá nhân các nhà đ u c !
- ào t o và t ng b c ph c p ki n th c ph thông v cung ng và
“mua” các d ch v ti n ích t ngân hàng. M r ng vi c chuy n quan h tín
d ng tr c ti p gi a cá nhân v i ngân hàng sang quan h tín d ng gián ti p
thông qua các công ty, nhà máy ch bi n, t p đoàn công nghi p, t p đoàn
th ng m i đ ng th i có chính sách khuy n khích phát tri n m nh m vi c
m tài kho n thanh toán qua ngân hàng c a c pháp nhân và th nhân đ
cùng v i các gi i pháp công ngh nhanh chóng nh t th hoá th thanh toán
trên lãnh th Vi t nam ...
Tóm l i, t do hoá tài chính tr c h t luôn g n ch t v i n ng l c minh
b ch và kh n ng ki m soát l u thông ti n t , kh n ng thanh tra giám sát
các dòng chu chuy n v n trong n n kinh t c ng nh chu chuy n v n gi a
trong n c v i n c ngoài c a NHTW đ thúc đ y n n kinh t nói chung,
các ch th kinh t nói riêng ngày càng phát tri n m t cách v ng ch c. M c
đ t do hoàn toàn ph thu c vào n ng l c qu n tr , công ngh , ki m soát r i
ro và tính minh b ch trong các quan h theo lu t pháp liên quan trong n c
và thông l qu c t t ng th i k phát tri n. M t khác, t do hoá tài chính
c ng là m t xu th khách quan không th nh n n i “ng i ch ” s hoàn thi n
n ng l c và môi tr ng lu t pháp c a t ng qu c gia thành viên WTO, vì v y
nh t thi t Vi t nam ph i ch đ ng và tích c c ti p c n v i t do hoá tài
chính b ng m t thái đ kiên quy t và c n tr ng c n thi t nh t có th đ c,
c n bám sát đi u ki n kinh t - chính tr c a đ t n c, và trên c s đó ph i
xác đ nh đ c m t l trình h p lý.
TÀI LI U THAM KH O
1. Phan Minh Ng c, Tri n v ng t do hóa tài kho n v n Vi t Nam:
Nhìn t qu c t và Trung Qu c - T p chí Ngân hàng S 3+4/2007
2. Tr n Anh Tu n, Tác đ ng c a vi c t do hóa tài chính đ n t ng tr

kinh t - lý lu n & th c ti n Vi t Nam www.vienkinhte.hochiminhcity.gov.vn - 2003
3. Nguy n Hoài,
12/05/2007,

ng

c gì khi t do hóa tài chính? - vneconomy -

4. Nguy n i Lai, T do hóa tài chính - Xu th và gi i pháp chính sách
cho ngân hàng Vi t Nam th i k h u WTO - www.sbv.gov.vn - 2007
19
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u


5. BVK, T do hoá tài chính và nh ng v n đ đ t ra - www.cpv.org.vn 6/7/2007
6. XT, T do hóa tài chính – xu h
www.sbv.gov.vn - 2007

ng và gi i pháp chính sách -

7. T do hóa tài chính - Kinh nghi m c a Trung Qu c, canada và bài h c
đ i v i Vi t Nam www.laocai.gov.vn/NHDLTNTQ/content/2030010.htm
8. T do hoá tài chính và th tr ng v n t i các qu c gia đang phát tri n
- www.moi.gov.vn - 07/6/2004

20
CIEM _ Trung tâm thông tin – t li u