bài giảng kế toán chi phí định mức

10/22/2015

Chương 4

Kế toán chi phí định mức

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TPHCM, KHOA KẾ TOÁN- KIỂM TOÁN

Mục tiêu
• Trình bày định nghĩa và vai trò của chi phí định mức.
• Giải thích và trình bày các thành tố khi xây dựng chi
phí định mức.
• Tính toán và xác định được các chênh lệch giữa chi
phí thực tế và chi phí định mức
• Trình bày phương pháp kế toán theo chi phí định
mức
• Trình bày được cách tính giá thành theo chi phí định
mức

1


10/22/2015

Nội dung
• Những vấn đề chung kế toán chi phí định
mức.
• Xây dựng chi phí định mức và xác định các
chênh lệch.
• Trình tự kế toán chi phí theo định mức và
đánh giá chênh lệch.

• Tính giá thành theo chi phí định mức.

Định nghĩa chi phí định mức
• Chi phí định mức (standard costing)
là chi phí được xác định trước khi
quá trình sản xuất diễn ra, thường
là đầu tháng, đầu quý, đầu năm.
• Chi phí định mức được thiết lập cho
một đơn vị sản phẩm, dịch vụ trong
quá trình sản xuất theo tiêu chuẩn ở
điều kiện hoạt động nhất định.

2


10/22/2015

Vai trò chi phí định mức
Trong hoạt động sản xuất, xây dựng định mức
chi phí sản xuất sẽ giúp cho doanh nghiệp :
• Xây dựng hệ thống dự toán chi phí sản xuất
làm cơ sở triển khai, phối hợp hoạt động sản
xuất tốt hơn.
• Động viên các cá nhân, bộ phận cố gắng thực
hiện công việc được giao cao hơn so với định
mức, phấn đấu tiết kiệm chi phí sản xuất.
• Hệ thống chi phí định mức cho phép kiểm
soát chi phí ở từng bộ phận cũng như toàn
doanh nghiệp. Mọi sự chênh lệch giữa thực
tế thực hiện và định mức chi phí cho phép

đều phải được kiểm tra để kịp thời điều
chỉnh.

Xây dựng chi phí định mức
• Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
định mức
• Chi phí nhân công trực tiếp định
mức
• Chi phí sản xuất chung định mức
Định mức chi phí sản xuất được xây dựng từ hai yếu tố :
• Định mức lượng
• Định mức giá

3


10/22/2015

Các loại định mức chi phí
• Định mức lý tưởng: Là định mức được xây
dựng với điều kiện sản xuất hoàn hảo và tối ưu
nhất. Định mức lý tưởng còn gọi là định mức lý
thuyết.
• Định mức thực tế: Là những định mức được
xây dựng một cách chặt chẽ và có thể đạt đuợc
nếu cố gắng.

Định mức chi phí NVL trực tiếp
CP NVLTT
định mức

= Lượng NVLTT x Giá NVLTT
định mức
định mức

• Đặc tính thiết kế của một sản phẩm.
• Tuổi thọ và hiệu suất của máy móc
• Chất lượng và kinh nghiệm của
công nhân.
• Lãng phí, hao hụt nếu có.

• Hợp đồng giá với nhà
cung cấp
• Một nguồn cung ứng mới
có thể thay thế.
• Giá trung bình của các kỳ.
• Mức độ lạm phát.

4


10/22/2015

Ví dụ 1
•

Công ty ABC có tài liệu về chi phí nguyên vật liệu trực tiếp X để sản
xuất sản phẩm A như sau :

1. Lượng nguyên vật liệu trực tiếp sử dụng :

- Nhu cầu NVL trực tiếp cơ bản để sản xuất sản phẩm
- Nhu cầu NVL trực tiếp hao hụt để sản xuất sản phẩm
- Nhu cầu NVL trực tiếp hư hỏng để sản xuất sản phẩm
2. Giá mua nguyên vật liệu trực tiếp:
- Đơn giá mua:
- Chi phí vận chuyển, bốc dỡ:
- Chi phí hao hụt thu mua:
3. Định mức chi phí nguyên vật liệu trực tiếp X để sản xuất
ra sản phẩm A

10kg/sp
9,8kg/sp
0,1kg/sp
0,1kg/sp
8.000đ/kg
7.800đ/kg
120đ/kg
80đ/kg

Định mức chi phí nhân công trực tiếp
CP NCTT = Lượng NCTT x Giá NCTT
định mức
định mức
định mức

• Nghiên cứu thời gian chuẩn thực
hiện của người công nhân.
• Việc thực hiện quá khứ.
• Mong muốn của nhà quản lý và khả
năng người thực hiện là phù hợp.

• Hợp đồng lao động.
• Chính sách nhân sự của
công ty.
• Chi phí hay đơn giá nhân
công trung bình các kỳ
trước

5


10/22/2015

Ví dụ 2
Công ty ABC có tài liệu về chi phí nhân công trực tiếp để sản xuất sản
phẩm A như sau:
1.Lượng giờ công lao động trực tiếp
- Thời gian sản xuất cần thiết cho một sản phẩm
- Thời gian nghỉ ngơi cần thiết khi SX một sản phẩm
- Thời gian nghỉ ngơi do vận hành, sửa chữa máy móc
2. Đơn giá nhân công trực tiếp
- Lương cơ bản một giờ
- Phụ cấp theo lương một giờ
- Khoản trích theo lương tính vào chi phí
3.Định mức chi phí nhân công trực tiếp

2giờ/sp
1,9 giờ/sp
0,05 giờ/sp
0,05 giờ/sp

30.000đ/giờ
25.000đ/giờ
250đ/giờ
4.750đ/giờ

Định mức chi phí sản xuất chung
Chi phí sản xuất chung gồm nhiều
khoản mục chi phí, vì vậy để xây
dựng định mức chi phí sản xuất
chung thì phải tách chi phí sản xuất
chung thành hai bộ phận:
• Biến phí sản xuất chung;
• Định phí sản xuất chung.

6


10/22/2015

Định mức biến phí sản xuất chung

Định mức
=
Biến phí SXC

Định mức lượng x Định mức giá
cơ sở phân bổ
BP SXC

• Tổng biến phí sản xuất chung kế

hoạch ÷ Khối lượng cơ sở phân bổ
(giờ NCTT, giờ máy, …)

Ví dụ 3
Công ty ABC có tài liệu thực nghiệm và thống kê
qua các kỳ về chi phí nhiên liệu để sản xuất sản
phẩm A trong kỳ như sau:
• Chi phí nhiên liệu cho mỗi giờ máy là 10.000đ/giờ.
• Thời gian chạy máy bình quân để sản xuất ra một
sản phẩm là 2 giờ máy.

7


10/22/2015

Định mức định phí sản xuất chung

Định mức
=
Định phí SXC

Định mức lượng x Định mức giá
cơ sở phân bổ
ĐP SXC

• Tổng định phí sản xuất chung kế
hoạch ÷ Khối lượng cơ sở phân bổ
(giờ NCTT, giờ máy, …).

Ví dụ 4
Công ty ABC có tài liệu thực nghiệm và thống kê qua các kỳ về
định phí sản xuất chung để sản xuất sản phẩm A trong kỳ như
sau:
- Chi phí nhân công quản lý
40.000.000đ
- Bảo hiểm máy sản xuất
20.000.000đ
- Khấu hao máysản xuất
80.000.000đ
- Chi phí hành chính phân xưởng
4.000.000đ
Tổng định phí sản xuất chung
144.000.000đ
• Thời gian chạy máy dự toán trong kỳ là 10.000 giờ.
• Thời gian chạy máy BQ để sản xuất ra một sản phẩm là 2 giờ máy.

8


10/22/2015

Định mức chi phí SXC

CP SXC = Biến phí SXC + Định phí SXC
định mức
định mức
định mức

Ví dụ 5

Tại một doanh nghiệp kế hoạch số sản phẩm sản xuất
trong năm là 144.000 áo. Số giờ máy kế hoạch trong
năm là 57.600 giờ.
Doanh nghiệp ước tính biến phí SXC trong năm là
1.728.000 và định phí SXC trong năm là 3.312.000.
Yêu cầu: Xác định định mức chi phí SXC cho hai đầu ra:
(1) sản phẩm; (2) giờ máy.

9


10/22/2015

Xây dựng chi phí định mức
Khoản mục

Số tiền

Số SPSX kế hoạch
Giờ máy kế hoạch
Số giờ máy trên một SP
Biến phí SXCKH
Biến phí SXC trên mỗi giờ máy
Biến phí SXC trên mỗi SP
Định phí SXCKH
Định phí SXC trên mỗi giờ máy
Định phí SXC trên mỗi SP
Định mức CPSXC

Bảng tổng hợp chi phí định mức

• Sau khi xây dựng các định mức tiêu chuẩn cho
từng loại chi phí cần lập bảng tổng hợp các định
mức chi phí.
• Số liệu tổng hợp được là định mức tiêu chuẩn để
sản xuất một đơn vị sản phẩm, là cơ sở lập dự
toán chi phí, là căn cứ để kiểm soát, điều hành
và phân tích kết quả hoạt động kinh doanh của
doanh nghiệp.

10


10/22/2015

Ví dụ 6
Hệ thống định mức chi phí sản xuất sản phẩm A của công ty ABC như sau:
Chỉ tiêu
1.Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
2.Chi phí nhân công trực tiếp
3.Biến phí sản xuất chung
4.Định phí sản xuất chung
Tổng cộng

Định mức
Định mức
lượng
giá
10kg/sp
8000đ/kg
2giờ/sp 30.000đ/giờ

2giờ/sp 10.000đ/giờ
2giờ/sp 14.400 đ/giờ

Định mức
chi phí

Các loại dự toán chi phí
sản xuất
Định mức chi phí sản xuất có thể lập:
• Cho một mức độ hoạt động cụ thể – gọi là dự
toán tĩnh, hoặc
• Cho nhiều mức độ hoạt động khác nhau – gọi là
dự toán linh hoạt.

11


10/22/2015

Ví dụ 7
Căn cứ vào các số liệu trên, định mức chi phí sản xuất sản phẩm
A của công ty ABC theo các hình thức dự toán như sau:
Định mức chi phí sản xuất sản phẩm A theo dự toán tĩnh với mức
độ hoạt động 10.000 giờ máy và số lượng sản phẩm dự tính sản
xuất là 5.000 sản phẩm.
Chỉ tiêu

Dự toán chi phí
Định mức chi Mức độ hoạt Tổng chi phí
phí

động
1.Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
80.000đ/kg
5.000 sp 400.000.000đ
2.Chi phí nhân công trực tiếp
60.000đ/sp
5.000 sp 300.000.000đ
3.Biến phí sản xuất chung
20.000đ /sp
5.000 sp 100.000.000đ
4.Định phí sản xuất chung
28.800đ/sp
5.000 sp 144.000.000đ
Tổng chi phí
188.800đ/sp
944.000.000đ

Ví dụ 8
Định mức chi phí sản xuất sản phẩm A theo dự toán linh
hoạt với các mức độ hoạt động 9.000 giờ máy, 10.000 giờ
máy, 11.000 giờ máy tương ứng với số lượng sản phẩm
dự tính sản xuất là 4.500 sản phẩm, 5.000 sản phẩm và
5.500 sản phẩm như sau:

12


10/22/2015

Ví dụ 8

Chỉ tiêu

Mức độ hoạt động
9.000 giờ máy
4.500sp
Đơn vị
Tổng số
đ/giờ
(đồng)
80.000
60.000
20.000
32.000
40.000.000
20.000.000
80.000.000
4.000.000
864.000.000

1.CP NVL trực tiếp
2.CP NC trực tiếp
3.Biến phí SX chung
4.Định phí SX chung
Lương quản lý
Bảo hiểm
Khấu hao
CP hành chính
Tổng CP định mức

Mức độ hoạt động

10.000 giờ máy
5.000sp
Đơn vị
Tổng số
đ/giờ
(đồng)
80.000
60.000
20.000
28.800
40.000.000đ
20.000.000
80.000.000
4.000.000
944.000.000

Mức độ hoạt động
11.000 giờ máy
5.500sp
Đơn vị
Tổng số
đ/giờ
(đồng)
80.000
60.000
20.000
26.182
40.000.000
20.000.000
80.000.000

4.000.000
1.134.000.000

Kế hoạch linh hoạt giúp nhà quản trị thấy được khi sản lượng thay đổi
trong phạm vi phù hợp thì chi phí biến động thích ứng như thế nào.

Tính giá thành sản phẩm theo chi
phí định mức
Quyết định sản xuất
Lệnh sản xuất

Hệ thống chi phí định
mức

Chứng từ nguyên vật
liệu

Chứng từ lao động

Chứng từ chi phí sản
xuất chung

Báo cáo chi phí thực
tế

Báo cáo chi phí định
mức

Báo cáo chênh lệch
chi phí

BÁO CÁO GIÁ THÀNH ĐỊNH MỨC
BÁO CÁO GIÁ THÀNH THỰC TẾ

13


10/22/2015

Nội dung tính giá thành
• Chọn đối tượng tập hợp chi phí sản xuất và đối tượng
tính giá thành.
• Căn cứ vào định mức kinh tế kỹ thuật hiện hành và dự
toán chi phí được duyệt để tính ra giá thành định mức
của sản phẩm.
• Trong kỳ, chi phí sản xuất phát sinh được tập hợp chi
tiết cho từng đối tượng tập hợp chi phí sản xuất và được
phân tích thành hai thành phần là: chi phí theo định
mức, chi phí chênh lệch do thực hiện định mức.
• Trên cơ sở tính được giá thành thực tế từ số chênh lệch
do thực hiện định mức.

Giá thành thực tế
• Giá thành thực tế của sản phẩm sản xuất
trong kỳ được tính như sau:
Giá thành
thực tế của =
sản phẩm

Giá thành

định mức sản
phẩm

+

Chênh lệch do
thực hiện định
mức

14


10/22/2015

Xác định chênh lệch giữa chi phí thực
tế và chi phí định mức
Chênh lệch chi phí:
• Chênh lệch chi phí nguyên vật
liệu trực tiếp
• Chênh lệch chi phí nhân công
trực tiếp
• Chênh lệch chi phí sản xuất chung
Tính chất chênh lệch
• Thuận lợi
• Bất lợi

Nguyên tắc
Phân tích chênh lệch

Biến động về giá

Biến động về lượng

Chênh lệch giữa giá
thực tế và giá định mức

Chênh lệch giữa lượng
thực tế và lượng định mức

15


10/22/2015

Xác định chênh lệch chi phí nguyên vật
liệu trực tiếp
• Xác định chênh lệch giá ngay khi
mua nguyên vật liệu về nhằm kiểm
soát giá mua.
• Xác định chênh lệch lượng nguyên
vật liệu khi đưa chúng vào sản
xuất.

Xác định chênh lệch chi phí
nguyên vật liệu trực tiếp
NVLTT được mua

Tồn kho NVLTT

Chi phí SXKD

(Lượng thực tế x
Giá thực tế)

(Lượng thực tế x
Giá định mức)

(Lượng định mức x
Giá định mức)

Chênh lệch

Biến động giá NVLTT

Chênh lệch

Biến động lượng NVLTT

Tổng biến động chi phí NVLTT

16


10/22/2015

Ví dụ 9
Tại một doanh nghiệp có thông tin định mức chi phí NVLTT
X để sản xuất ra một SP như sau:
1. Số lượng NVL X cần để SX 1 SP:
2 m/sp

2. Đơn giá NVL X:
30 đ/m
Trong tháng DN sản xuất 10.000 sp. Trong kỳ, DN mua
22.000 m và xuất sử dụng hết 22.000 m với đơn giá mua
thực tế là 28 đ/m.
Yêu cầu: Xác định chênh lệch chi phí NVLTT.

Xác định chênh lệch chi phí
nhân công trực tiếp
Lương trả NCTT
(Giờ NCTT thực tế x
Giá NCTT thực tế)

Chi phí NCTT theo
số giờ thực tế
(Giờ NCTT thực tế x
Giá NCTTđịnh mức)

Chênh lệch

Biến động giá NCTT

Chi phí SXKD
(Giờ NCTT định mức x
Giá NCTT định mức)

Chênh lệch

Biến động lượng NCTT

Tổng biến động chi phí NCTT

17


10/22/2015

Ví dụ 10
Tại một doanh nghiệp có thông tin định mức chi phí
NCTT như sau:
1.Số giờ nhân công trực tiếp SX: 0,8 giờ/sp.
2.Đơn giá giờ công nhân công trực tiếp: 20đ/giờ.
Trong tháng DN sản xuất 10.000 sp và sử dụng hết 9.000
giờ với đơn giá nhân công thực tế là 22đ.
Yêu cầu: Xác định chênh lệch chi phí nhân công trực
tiếp.

Xác định chênh lệch biến phí
sản xuất chung
Biến phí SXC thực tế
(Lượng thực tế x
Giá BP đợn vị thực tế)

Biến phí SXC định mức
Đầu vào thực tế theo
tính theo lượng sản xuất
giá ngân sách
thực tế
(Lượng thực tế x
(Lượng định mức x

Giá BP đợn vị định mức)
Giá BP đơn vị định mức)

Chênh lệch

Biến động giá BPSXC

Chênh lệch

Biến động lượng BPSXC
(Năng suất)

Tổng biến động BP SXC

18


10/22/2015

Ví dụ 11
Tại một DN may mặc trong tháng có thông tin về định mức:
• Biến phí SXC là $30/giờ máy.
• Định phí SXC kế hoạch là $276.000.
• Định phí SXCKH trên 1 giờ máy là $57,50/giờ máy.
• Số lượng sản xuất kế hoạch là 12.000 sp.
• Số giờ máy KH để SX 1 SP là 0,4giờ/sp.
Thông tin thực tế sản xuất như sau:
• Số lượng SPSX thực tế là 10.000 sp.
• Số giờ máy thực tế là 4.500 giờ.
• Biến phí SXC thực tế phát sinh là $130.500.

• Định phí SXC thực tế là $285.000.
Yêu cầu: Xác định chênh lệch biến phí và định phí SXC

Xác định chênh lệch định phí
sản xuất chung
Định phí SXC
thực tế

Định phí SXC
kế hoạch
Số SP KH x đm giờ
máy x giá định mức
Chênh lệch

Biến động dự toán

Định phí SXC kế hoạch
Tính theo SL thực tế
Số SP tt x đm giờ máy x
giá định mức

Chênh lệch

Biến động khối lượng

Tổng biến động

19

10/22/2015

Phương pháp tài khoản
chênh lệch NVLTT
TK 111, 112, 331

TK 621

TK 152
Ltt x Gđm

Ltt x Gtt

TK CL GIÁ VL
TL

Lđm x Gđm

Ltt x
Gđm

TK CL LƯỢNG VL

BL

TL

BL

Phương pháp tài khoản

chênh lệch NCTT
TK 334, 338

TK 622
Lđm x Gđm Lđm x Gđm

Ltt x Gtt

TK 154
Lđm x Gđm

TK CL Giá NCTT
BL

TL

TK CL Lượng NCTT
BL

TL

20


10/22/2015

Phương pháp tài khoản chênh
lệch biến phí SXC
TK 152, 214, 334…
Ltt x Gtt

TK 627 BP
Lđm x Gđm Lđm x Gđm

Ltt x Gtt

TK 154

TK CL Giá BP
BL

TL

TK CL Giá ĐP
BL

TL

Phương pháp tài khoản chênh
lệch định phí SXC
TK 152, 214, 334…
Ltt x Gtt

TK 627 ĐP
Lđm x Gđm Lđm x Gđm

Ltt x Gtt

TK 154

TK CL Giá ĐP
BL

TL

TK CL Lượng ĐP
BL

TL

21


10/22/2015

Bài tập thực hành 2
Tại một DN A kết quả sản xuất như sau:
- Sản lượng sản xuất: SP DD đầu kỳ: là 0. Số SP đưa vào sản xuất
12.000.
- Chi phí sản xuất như sau:
- Trong tháng DN sản xuất 10.000 sp. Số SP DD cuối kỳ: là 2.000
(100% NVLTT và 40% CP chuyển đổi).
- DN tính sản lượng hoàn thành tương đương theo phương pháp trung
bình.
CPSXDD đầu kỳ: 0
CP sản xuất phát sinh trong kỳ:
 Chi phí NVLTT là 609.000 ( 21.000 m x 29 đ/m)
 Chi phí NCTT là 210.000 (10.000 giờ x 21 đ/m)
 Chi phí SXC là 415.500
• Số lượng SPSX thực tế là 10.000 sp.

• Số giờ máy thực tế là 4.500 giờ.
• Biến phí SXC thực tế phát sinh là 130.500.
• Định phí SXC thực tế là 285.000.

Bài tập thực hành 2
• Thông tin về chi phí định mức
 Lượng NVLTT: 2 m/sp
 Giá NVLTT: 30 đ/m
 Giờ nhân công trực tiếp: 0,8 giờ/sp
 Giá nhân công trực tiếp: 20đ/giờ
 Định mức giờ máy là 0,4 giờ/sp.
 Định mức ĐP SXC 1 SP là 57,5đ/giờ máy.
 Định mức BP SXC 1 SP là 30đ/giờ máy.
 Số giờ máy thực tế là 4.500 giờ máy.
Yêu cầu: Lập báo cáo chi phí sản xuất và tính toán chênh lệch
chi phí.

22


10/22/2015

Kế toán giá thành theo chi
phí định mức
Kế toán giá thành theo chi phí định mức là hệ thống
sử dụng chi phí định mức để xác định giá thành
cho các sản phẩm.
•
•
•

Chi phí NVLTT định mức
Chi phí NCTT định mức
Chi phí SXC định mức

Kế toán chi phí quá trình theo
chi phí định mức
Thống kê sản lượng sản xuất (bước 1)

SP DD đầu kỳ:
Số SP đưa vào sản xuất
Số SP hoàn thành và chuyển đi:
Số SPDD cuối kỳ:
100% CPNVLTT
40% CP chuyển đổi

23


10/22/2015

Kế toán chi phí quá trình
theo chi phí định mức
Tính sản lượng hoàn thành tương đương (bước 2)
NVLTT

Chuyển đổi

Số SPHT và chuyển đi
Số SPDD cuối kỳ

SL HT tương đương

Kế toán chi phí quá trình
theo chi phí định mức
Tính chi phí đơn vị hoàn thành tương đương (bước 3)
NVLTT

Chuyển đổi

CPSXDD đầu kỳ
CPSXPSTK
Tổng
SLHT tương đương
Chi phí đơn vị HTTĐ

24


10/22/2015

Kế toán chi phí quá trình
theo chi phí định mức
Tổng hợp và phân bổ chi phí (bước 4 và 5)
CPSXDD đầu kỳ: 0
CP sản xuất phát sinh trong kỳ:
CPNVLTT
CP chuyển đổi

Tổng CPSX chuyển đến

Kế toán chi phí quá trình
theo chi phí định mức
Tổng hợp và phân bổ chi phí (bước 4 và 5)
Bước này phân bổ CPSX cho số SP chuyển đi
Phân bổ cho số SPHT:
CPNVLTT
CP chuyển đổi
TC
Phân bổ cho số SPDD cuối kỳ:
CPNVLTT
CP chuyển đổi
TC
Tổng chi phí chuyển đi:

25