Hai dua tre tiet 2

KHểA CHUYấN LTH Cụ NGUYN THANH MAI

HAI A TR - THCH LAM (tit 2)

2. Cnh ph huyn lỳc v ờm- tõm trng ca Liờn- buồn thấm thía hn khi chng kiờn
nhng kiờp ngi be nho sụng buụn te, n iờu, tụi tm.
2.1. Bc tranh thiờn nhiờn
+ Võn anh lờn ve th mụng, ờm ờm trong nhng cõu vn õy chõt nhac, chõt th quyờn ru: Tri a
bt õu ờm. Mụt ờm mua ha ờm nh nhung va thoang qua gio mat; "vũm tri hang ngn ngụi sao
ganh nhau lp lanh, ln vi vt sang ca nhng con om om bay la trờn mt t hay len vao canh
cõy", "Qua khe la ca canh bang ngan sao vn lp lỏnh; mụt con om om bam vao di mt la,
vựng sỏng nh xanh nhp nhỏy ri hoa bang rng xung vai Liờn khe kh, thnh thoang tng loat
mụt. ét ngn sao bờn mụt con om úm, hi ho cai ln v cai nh. Ph huyn Thach Lam thõm thỡ
nhng tiờng bớ mt nh thờ, tiờng ca thanh vng, ca ờm khuya, ca thiờn nhiờn v con ngi im
lng giao cm vi nhau trong vu tr.
+ Không gian phi tinh mich lm mi cú thờ nghe c c tiờng hoa bng rng khe khe trờn vai
Liờn, nhng thời gian t t trụi nh con thuyờn dat vo bờn b mu sng t hoàng hôn - đêm đêm khuya. Cảnh mỗi lúc một tối hơn, cuộc sống của con ngời phố huyện mỗi lúc một hiu hắt,
tàn lụi.
MOON.V N

+ Trong con mắt Liên bóng tối bao trùm vây phủ tất cả. Những khoảng tối với ma lực gợi cảm
của nó thờng trở đi trở lại trong văn Thạch Lam (Cô hàng xén, Tối ba mơi). Nhng trong
truyện này, bóng tối đặc biệt gây ấn tợng. "Trời bắt đầu đêmĐờng phố và các ngõ con dần
dần chứa đầy bóng tối". "Tối hết cả, con đờng thăm thẳm ra sông, con đờng qua chợ về nhà,
các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn nữa"
2.2. Bc tranh i sụng, con ngi
- éi sng ph huyn ờm t t m ra vi nhng iờm sang lac ac nh bac ph M, nh ụng Cu,
hiu khach... cng vờ ờm cng khộp lai, cng thu nh i, tn li dõn vi nhng iờm sang cụ n
cui cung, leo lột bờn nhng thõn phn nh nhoi, xoay quanh ngn ốn chi Tớ, bờp la bac Siờu, gia
ỡnh bac Xm vi chiờc thau st trng v ngn ốn con ca chi em Liờn. Trong cnh chiờu tn cú mụt
khụng gian ln. Vờ ờm l khụng gian thu nh lai theo cõu truc ụng tõm: c ph Huyn bõy gi thu

vờ ni hng nc chi Tớ.
- Trong thế giới đầy bóng tối, ánh sáng tht nh nhoi và đơn độc: ánh đèn của bác phở Siêu chỉ là
một chấm lửa nhỏ và vng lơ lửng i trong đêm; ánh đèn trong cửa hàng Liên, An thì "tha thớt
từng hụt sáng lọt qua phên nứa". Cánh cửa nhà ai hé mở thì cũng chỉ để lọt ra "một khe ánh
sáng". Thạch Lam miêu tả ánh sáng quá riết róng qua các từ (chấm, hụt, khe). ánh sáng sao mà
nhỏ nhoi đơn độc, đối lập với bóng tối tràn lan đậm đặc: Tối hết cả từ con đờng thăm thẳm ra
sông, con đờng qua chợ về nhà, các ngõ vào làng cang sm en hn na. Con ngời đi trong
đêm tối, Liên An ngồi dới gốc bàng giữa cái ti bao quanh, trống cầm canh cũng chìm vào bóng
- hotline: 04.32.99.98.98


KHểA CHUYấN LTH Cụ NGUYN THANH MAI
tối. Dờng nh Thạch Lam không miêu tả hiện thực mà cảm nhận nó bằng trái tim tràn đầy
tình yêu thơng con ngời. Phố huyện về đêm ánh sáng vẫn còn nhng yếu thế. Bóng tối lấn át,
rồi cứ từng bớc đậm dần, ngập dần, lan tràn và ngự trị khắp cả phố huyện. Nó nhấn cả miền quê
này vào màn đêm mênh mông không đáy. ánh mặt trời tắt, ánh sáng còn lại ở những ngọn đèn.
Rồi yếu hơn, chỉ còn là ánh đom đóm trên đồng và ánh sao yếu ớt giữa thinh không. Nh vy, tuy
cú rõt nhiờu anh la nhng nú ờu nh bộ yờu t. Thc chõt, Thạch Lam chi dùng ánh sáng để tả
bóng tối. Sự có mặt của những ngọn đèn không xua đi đợc bóng tối, mà trái lại, càng làm cho
bóng tối trở nên dày đặc và mênh mông hơn. Hình ảnh bóng tối gợi nỗi buồn đau bế tắc của cuộc
sống tối tăm tù đọng. Cuộc sống không có ánh sáng của hy vọng.
Con ngi:
- Về đêm, bác phở Siêu mới xuất hiện nh- một chấm lửa nhỏ và vàng lơ lửng đi trong đêm, mất đi
rồi lại hiện ra kìa hàng phở đến kia rồi. Trong đêm tối, bóng bác mênh mang hai bên ngõ.
Bóng bác mênh mông ngả xuống đất và kéo dài đến tận hàng rào" => Cuộc đời con ng-ời giống nhcái bóng, cái bóng ấy cứ kéo dài mãi lại ẩn hiện để thấy đ-ợc một kiếp ng-ời lam lũ mờ nhạt và buồn
tẻ của con ng-ời.
- Vợ chồng, con cái bác Xẩm thu gọn trên manh chiếu chật hẹp, bám sát mặt đất trong bóng tối của
đêm khuya. Cuộc sống của họ gần với cuộc sống của loài bò sát hơn là cuộc sống của con ng-ời khi
bác Xẩm sờ soạng trên manh chiếu rách. "Góp chuyện bằng mấy tiếng đàn bầu bần bật trong yên
lặng". => Hàm chứa sự đau đớn run rẩy tủi hn của cái nghèo khổ hiu hắt.

- Đêm: "Chị em Liên lặng ngắm nhìn sao, mỏi mắt lại chúi nhìn về mặt đất, về quầng sáng thân mật
của chị Tí" -> cuộc sống của Liên cứ lặp đi lặp lại một cách đơn điệu, nó nói lên cái buồn, mòn mỏi.
Liên đã cố gắng đi tìm ánh sáng nh-ng không thoát khỏi đ-ợc cuộc sống tăm tối ấy.
=> Bóng đêm che lấp đi ánh sáng của đôi mắt họ và xoá đi g-ơng mặt đời của họ, để cho g-ơng mặt
họ lẫn cùng bóng tối. Con ng-ời thực chất chỉ là những cái bóng vật vờ, lay lắt, mong manh trôi theo
dòng thời gian.Chừng ấy ng-ời trong bong ti mong i mụt cai gi ti sang cho s sng ngheo khụ
hàng ngày của họ. Một câu văn khái quát lên cả cuộc đời tăm tối của những kiếp ng-ời nghèo khổ,
bế tắc đến tội nghiệp.
- Hình ảnh ngọn đèn dầu của hàng n-ớc chị Tí đ-ợc nhắc đi nhắc lại nhiều lần là chi tiết nghệ thuật
có ý nghĩa. Đó là hình ảnh thực nh-ng lại gợi lên trong ta liên t-ởng về số phận những con ng-ời
nhỏ bé tội nghiệp đang sống lay lắt trong đêm dài của xã hội cũ, mỗi c- dân nơi phố huyện ban đêm
đều mang theo một ngọn đèn và chính họ cũng leo lét tù mù nh- những ngọn đèn ấy. Những ng-ời
cảm nhận truyện ngắn Thạch Lam giàu chất trữ tình nh- một bài thơ trong đó có nhiều chi tiết nghệ
thuật nh- những nhãn tự tập trung thể hiện t- t-ởng chủ đề tác phẩm, chi tiết ngọn đèn dầu của
hàng n-ớc mẹ con chị Tí là chi tiết nghệ thuật nh- thế.
- Nhng cõu núi ri rac n iu m xiờt bao mong mi: Muụn thờ nay ma ho cha ra. Mõy chộn
nc chố thụi m ruụi cung bo ờ chi Tớ phi phe phy cnh chui khụ. Cng mong ch, cng khụng
hi vng: Hụm nay trong ụng giao cung co tụ tụm. Dờ ho khụng phai i goi õu. Nghia l khụng hi
vng gỡ. Vy m chng õy ngi trong búng ti võn ngy ngy dn hng ra, võn mong i mụt cai gỡ
ti sang hn cho s sng nghốo khụ hng ngy ca h. Mụt cai gi l mụt cai gỡ? H cung khụng
biờt. Hi vng qua ụi mong manh, nhng h võn kiờn nhõn, bờn bi, bờn chớ, bờn long. Cú tiờng th
di, nhng khụng kờu than, hn hc.
- Cảnh cuộc sống lặp lại nơi phố huyện những quẩn quanh bế tắc lúc đêm về. Ngày hôm sau se
lai là sự tiếp diễn y nguyên những gì xảy ra hôm tr-ớc. Mẹ con chị Tí lại dọn hàng n-ớc, bác phở
Siêu lại nhóm lửa, gia đình bác Xẩm lại xuất hiện vi tiờng n bt trong yờn lng, thng cu bộ bo ra
MOON.V N

- hotline: 04.32.99.98.98

KHểA CHUYấN LTH Cụ NGUYN THANH MAI
ngoi manh chiờu rach; ng-òi nhà cụ Thừa, cụ Lục lại lục đục gọi nhau đi đánh tổ tôm. Có cảm giác
phố huyện nh- một sân khấu cuộc đời, chỉ độc diễn có một màn, không hề có sự thay ng-ời, đổi
cảnh. Cuộc sống nơi phố huyện khiến ta liên t-ởng đến chiếc Ao Đời phẳng lặng nh-ng đã từng dìm
chết bao nhiệt huyết, sinh lực. Cht nhớ đến câu thơ Huy Cận viết về xã hội Việt nam tr-ớc Cách
mạng tháng Tám :
Quanh quẩn mãi vẫn vài ba dáng điệu
Tới hay lui cũng từng ấy mặt ng-ời.
Nhân vật trong truyện không nhiều, họ hầu nh- rất ít nói, họ nh- cái bóng chập chờn lay động (rõt
nhiờu lõn nh vn miờu t cai búng). Nếu có đối thoại chỉ là những lời đối thoại cộc lốc và nhát gừng.
Cuộc sống của những con ng-ời này thật phẳng lặng, thật đơn điệu. Nếp sinh hoạt của họ cứ lặp đi
lặp lại một cách quen thuộc. Họ đâu có bị giằng xé về chuyện áo cơm, họ chỉ có sự giằng xé về nội
tâm bởi họ sống một cuộc sống hiu hắt không hi vọng. Thạch Lam muốn gửi vào đây một niềm cảm
thông chia sẻ với những kiếp ng-ời đau khổ.

2.3. Tõm trang cua Liên: buồn thấm thía hơn khi chứng kiến cảnh đêm về.
- Khi đêm về cả phố huyện ngập chìm trong bóng đêm. Ngoi tiờng ci khanh khach ca ngi
iờn, ni ny, ta cung nghe thõy tiờng ci vụ t trong sang cua cac be em. Chung t hp nhau
thờm hố, núi ci vui ve. Nhng cai vui ny lm nụi ro cai buụn kia. An them muụn biờt bao c
nhp bn vi chung ờ nụ ua, nhng s trai li me dn phi coi hng nờn nh ngụi yờn, doi theo
nhng búng ngi lõn lt i trong ờm. Tác giả đã sử dụng nghệ thuật đối lập t-ơng phản để gợi tả
nụi buụn ca nhng a tre mi ln lờn a phai lao vao cuục mu sinh.
- Hai chi em lng ngi ngc nhin lờn cac vi sao, tim vờ thờ gii cụ tich. Nhng vu tr bao la,
thm thm vi tõm hụn hai a tre nh bớ mt v xa la lm moi tri nghi, nờn chi mụt lat, hai chi em
lai cui nhin vờ mt õt, vờ quõng sang thõn mõt. ờm tụi vi Liờn quen lm, chi khụng s no
na (a tng s). Cai quen ny cú tụi nghip khụng?
- S xuõt hin ca anh la nh v vng l lng i trong ờm ca bac ph SiờuNgi thõy mui
ph thm, nhng ú l th qu xa xi, hai chi em khụng bao gi mua c. Vn Thach Lam qu
luụn gi c s chng mc, khoan hoa, khụng bao gi y s vt lờn cao qua nt ca nú. Chi thờ
thụi, trõm lng, tri nghim v sõu, n bờn di nhng cõu ch bỡnh thng tng nh l con tim

ang se lai vỡ au xút. Gia nh cha tng c biờt ờn mui ph ờ nụ ua nh nhng a tre kia.
Qua kh oa p dụi vờ, mang theo mu H Nụi (cc nc lanh xanh ); mui ca cuục sng sang giu
(thm); ki nim l mụt vung sang rc. T ngy vờ õy, ngy no hai chi em cung phai ngụi trờn
chong tre di gc cõy bng vi cai tụi ca quang cnh ph chung quanh. Trong khi búng ti se ph
xung mai õu xanh luc no khụng biờt?
- Nh vy, cú thờ khai quat tõm trang ca Liờn: T chụ buụn man mac trc gi khc ngay
tan- xot thng nhng kiờp ngi tan, gi õy l nhng quan sat, ch i, hoai niờm, nuụi tiờc
v khat khao, nhng a hoan toan bi tan lui: Hin tai v qua kh nh nhng t súng vụ vo tõm
hụn, ờ rụi buụn hn, day dt hn.
+ Nhỡn thõy bn tre, thốm chi- khụng dam, vỡ s trai li me (rõt ngoan, nhng cung th ụng)
vỡ phi mu sinh
+ Tỡm sao trờn tri- nhng tri cao qua lm moi trớ nghi, chung lai quay vờ mt õt
+ Ngi thõy mui ph thm- qu xa xi, chi em Liờn khụng bao gi mua c
+ Nh H Nụi- khụng vờ c, ngong vong vờ mụt miờn sang rc.
+ Nghe tiờng n bt trong yờn lng- khụng co ngi nghe
+ Ruụi bo trờn chộn nc- khụng co ngi uụng
MOON.V N

- hotline: 04.32.99.98.98


KHểA CHUYấN LTH Cụ NGUYN THANH MAI
+ Buụn ngu rớu c mt- cụ thc ờ nhỡn chuyờn tu.
+ Vut túc cho em, thõy tõm hụn yờn tinh hn, nhng võn cú cam giac m hụ khụng hiờu.
- Trong toàn bộ truyện ngắn nhà văn đã cho ng-ời đọc thấy đ-ợc: trong cuộc sống tăm tối không có
t-ơng lai không có hi vọng, không có niềm vui thì ng-ời khổ nhất sẽ là những ng-ời hiểu đ-ợc nỗi
buồn của hiu hắt tàn lụi, ng-ời khổ nhất trong thiên truyện ngắn lại là cô bé Liên, bởi vì Liên biết
buồn cho cuộc sống mà mình đang sống, biờt nhớ quá khứ của những ngày sống ở Hà Nội khi còn
nhỏ, biờt chờ đợi một khoảnh khắc đem đến cho cô niềm vui và hi vọng.
2.4. Đặc sắc nghệ thuật

Có ng-ời nhận xét : Thạch Lam là một nghệ sĩ tài hoa, trong ông có một hoạ sĩ, một nhạc sĩ và
một nhà thơ. Ông đã ngắt câu bằng màu, chấm câu bằng nốt nhạc và chuyển đoạn bằng hình ảnh. Đó
là một nhận xét tinh tế. Truyện ngắn Hai đứa trẻ hội tụ những phẩm chất đặc biệt của tâm hồn tài hoa
đó.
- Bút pháp t-ơng phản: Tác phẩm đã sử dụng bút pháp t-ơng phản khá sâu sắc (10 tng phn)
+ T-ơng phản giữa bóng tối và ánh sáng
+ T-ơng phản giữa cái tĩnh và cái động
+ T-ơng phản giữa nếp sống đơn điệu nhàm chán lặp lại một cách phẳng lặng với những khuâý động
mạnh mẽ rực rỡ dù chỉ trong một khoảnh khắc rất nhỏ. Trong những sự t-ơng phản ấy nỏi bật là sự
t-ơng phản giữa ánh sáng và bóng tối. ánh sáng thì nhỏ bé hiếm hoi đơn độc và sâu lặng. Bút pháp
t-ơng phản này càng làm nổi bật hơn cái nhìn th-ơng cảm của tác giả (ánh sáng: "quầng sáng", "hột
sáng, khe sáng, đom đóm bay, ánh sáng của ngàn ngôi sao"- Bóng tối: "Tối hết tất cả, con đ-ờng
thăm thẳm.."-> Bóng tối làm chủ, ánh sáng lẻ loi đơn độc và quá nh nhoi)
+ T-ơng phản âm thanh: Tiếng động th-a thớt, tiếng c-ời khanh khách, tiếng đàn run bần bật trong
bóng tối => Cái động ấy càng làm tăng cái tĩnh.
+ Tng phn gia qua kh v hin tai
+ Tng phn gia thnh thi v nụng thụn
+ Tng phn gia thiờn nhiờn v con ngi.
+ Tng phn gia khụng gian rụng v hep,
+ Tng phn gia cai cao c v cai bõn hn
MOON.V N

* Tõt c lm nụi bt lờn cuục sống tù túng nghèo nàn của những con ng-ời không có ngày
mai. Thạch Lam chủ yếu đi vào miêu tả sự giằng xé nội tâm chứ không đi vào giằng xé cơm áo gạo
tiền. Nếu chỉ thế thôi, truyện ngắn Hai đứa trẻ sẽ khó để lại ấn t-ợng sâu bền trong lòng bao thế hệ
ng-ời đọc. Cũng nh- trong một truyện ngắn của Andersen, Thạch Lam khá dụng công trong việc tạo
dựng hai mảng màu sáng tối (cũng có thể nói : diễn biến của truyện chủ yếu dựa trên nền của sự
t-ơng phản giữa ánh sáng và bóng tối) để mỗi lúc một đốm lửa bùng lên, bóng tối dạt đi, ng-ời đọc
lại có cơ hội quan sát một cảnh t-ợng trong bức tranh đời sống nơi phố huyện hay một góc tâm t- của
hai đứa trẻ. Bút pháp tinh tế đó khiến cho ánh sáng của những ngọn đèn trên phố, của bầu trời h- ảo

trên cao, của con tàu từ Hà Nội mang một chức năng kép : vừa soi rạng cho ta tận mắt chứng kiến bao
kiếp ng-ời nghèo khổ, lầm lũi kiếm ăn trong mòn mỏi, vô vọng, vừa soi rạng tâm hồn hai đứa trẻ cho
ta thấy bao khát vọng mơ hồ trong những tâm hồn trẻ thơ.
- Kết cấu vòng tròn nh- cấu tứ một bài thơ:

- hotline: 04.32.99.98.98


KHểA CHUYấN LTH Cụ NGUYN THANH MAI
Nhìn từ ph-ơng diện kết cấu, truyện ngắn Hai đứa trẻ đ-ợc tổ chức tựa nh- một bài thơ. Bóng
tối có mặt ở đầu truyện, thân truyện và cuối truyện. Bóng tối đeo bám dai dẳng gợi liên t-ởng và suy
ngẫm đến từng số phận: Chị Tí, bác Siêu, bác Xẩm và cả bé Liên.
- Câu văn mềm mại, trong sáng, thi vị:
Ging vn m buụn, cú gỡ xa xm lm, nhng õy tỡnh thng yờu. Trong trang viờt ca
Thach Lam, mụi ch nh cú linh hụn. Nhng ch: mai, tung, ganh, nhp nhay... nh võn gi nguyờn
chõt quyờn ru bớ mt. Tai sao lai mói, lai tung, lai ganh, lai nhp nhay? Bi vỡ nhng ch õy a tach
bit thờ gii Thach Lam vi nhng thờ gii khac, mụt thờ gii cú nhng ngụi sao ganh nhau, nhng
con om úm ta vung anh sang xanh nhp nhay bung ra nh nhng canh hoa khe khe "rng "
xung... vai Liờn. (Theo lời kể của bà Nguyễn Thị Thế, chị gái của nhà văn, truyện ngắn Hai đứa trẻ
là câu chuyện thật về hai chị em quãng thời gian sống với mẹ ở Cẩm Giàng, Hải D-ơng. Tác phẩm, vì
thế, còn phảng phất một tự truyện. Đây cũng có thể là lý do khiến câu văn của thiên truyện trở nên
mềm mại, trong sáng, bình dị, mang âm điệu du d-ơng phù hợp với tâm hồn êm dịu, sâu lắng và tế nhị
chứa nỗi buồn man mác của nhân vật chính trong truyện và cũng là của tác giả khi hồi cố tuổi thơ của
chính mình).
- Hin thc va lang man:
+ Hin thc: Thach Lam viờt vờ hai a bộ sng mụt huyn l, ti ti, sau khi úng ca hng tap
húa nh v nghốo ca me- Hin thc; khi ờm ti bao trum, hai chi em lai hng vờ anh ốn chi TớHin thc. Lõn th nhõt, khi mn ờm buụng xung, hai chi em nhỡn anh ốn treo trong nh bac ph
Mi, ốn hoa kỡ trong nh ụng Cu, ốn dõy sang xanh trong hiu khach, nhng nguụn sang ờu chiờu
ra ngoi ph khiờn cat lõp lanh tng chụ v ng mõp mụ thờm vỡ nhng hon a nh mụt bờn sang
mụt bờn ti- Hin thc.

+ Lang man: Giu cm xuc, yờu thiờn nhiờn, cai tụi t y thc, cm nhn cai vụ nghia ca cuục sng
quanh mỡnh. Trong búng ti, hai chi em ngụi chong ngm sao, ngm ph, lng nhỡn, hng vờ nhng
nguụn sang- lang man. Khi tri vo ờm, hai chi em ngc nhỡn nhng vỡ sao- lang man; Mụi lõn
gp mụt m sang, cuục sng nụi tõm ca hai chi em lai bng lờn. Nhng iờm sỏng loộ lờn trong
ờm ti ta nh nhng anh diờm soi ờm ụng but gia si õm nhng giõc m ca a nh trong
truyn cụ tớch Andersen- lang man. Mụi ờm, chung sng mụt hiờn thc õy mụng tng, mụi hỡnh
nh tat ngang qua mt, mụi õm thanh vng ờn bờn tai gieo vo long hai chi em mụt mnh i, gi
lai trong ký c chung nhng lam lu chung quanh. Hai a bộ nghốo khụng cú gia sn gỡ, tr búng
ti, v t búng ti õy, dõy lờn nhng m la- lang man- soi rang tõm hụn chung. Ba lõn hng vờ
anh sang cho buụn, lõn th t, anh sang on tõu mi l niờm mong mi ca chi em Liờn, ờ t ú
chay lờn niờm khao khat vờ mụt thờ gii ti sang hn- lang man.
=> Nhà văn bộc lộ cảm xúc của mình khi đ-ợc trân trọng niềm vui nho nhỏ của những
con ng-ời đau khổ và cũng qua đó ta thấy đ-ợc ngòi bút của Thạch Lam thực sự nhạy cảm với những
biến thái của tâm trạng con ng-ời -> Truyện ngắn Thạch Lam là bài thơ trữ tình đầy xót th-ơng.
MOON.V N

- hotline: 04.32.99.98.98