Vi phạm cơ bản hợp đồng theo quy định của Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế và định hướng hoàn thiện các quy định có liên quan của pháp luật Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HỒ CHÍ MINH

VÕ SỸ MẠNH
VI PHẠM CƠ BẢN HỢP ĐỒNG THEO CÔNG ƯỚC VIÊN NĂM
1980 VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ VÀ
ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CÓ LIÊN QUAN
CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Kinh tế
Mã số: 62.38.50.01

HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS. TS. NGƯT MAI HỒNG QUỲ

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

TP.Hồ Chí Minh – 2015


Công trình được hoàn thành tại: Trường Đại học Luật Tp.Hồ Chí
Minh.
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS.NGƯT Mai Hồng Quỳ

Phản biện 1:

PGS, TS Đỗ Văn Đại
Trường Đại học Luật Tp.Hồ Chí Minh

Phản biện 2:

PGS, TS Phạm Duy Nghĩa

Trường Đại học Kinh tế Tp.Hồ Chí Minh

Phản biện 3:

PGS, TS Dương Anh Sơn
Trường Đại học Kinh tế - Luật Tp.Hồ Chí Minh

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường
họp tại phòng……..Trường Đại học Luật Tp.Hồ Chí Minh, số 2
Nguyễn
Tất
Thành,
Quận
4,
vào
hồi……giờ…..phút…..ngày…..tháng…..năm……
Có thể tìm hiểu Luận án tại Thư viện Trường Đại học Luật Tp.Hồ
Chí Minh, số 2 Nguyễn Tất Thành, Quận 4 hoặc Thư viện Khoa
học Tổng hợp Tp.Hồ Chí Minh.


1

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Theo quy định tại khoản 13 Điều 3 Luật Thương mại năm
2005 thì vi phạm cơ bản là “sự vi phạm hợp đồng của một bên gây
thiệt hại cho bên kia đến mức làm cho bên kia không đạt được mục
đích của việc giao kết hợp đồng”. Vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp
đồng là cơ sở pháp lý quan trọng để áp dụng các chế tài trong thương

mại, như chế tài tạm ngừng thực hiện hợp đồng, chế tài đình chỉ thực
hiện hợp đồng hoặc chế tài hủy bỏ hợp đồng khi các bên trong hợp
đồng không có thỏa thuận về điều kiện áp dụng ba chế tài này. Tuy
nhiên, Luật Thương mại còn thiếu nhiều quy định có tính hướng dẫn
để làm rõ hơn về khái niệm này.
Trong khi đó, “vi phạm cơ bản hợp đồng” là một chế định
pháp luật được sử dụng trong Công ước Viên. Điều 25 Công ước
Viên quy định “Vi phạm hợp đồng do một bên gây ra là cơ bản nếu
vi phạm đó gây tổn hại cho bên kia đến mức tước đi đáng kể những
gì bên kia có quyền kỳ vọng từ hợp đồng, trừ khi bên vi phạm không
tiên liệu được và một người có lý trí cũng không tiên liệu được tổn
hại đó nếu họ ở vào địa vị và hoàn cảnh tương tự”. Trải qua hơn 30
năm tồn tại, thực tiễn giải quyết tranh chấp về hợp đồng MBHHQT
có liên quan đến vi phạm cơ bản hợp đồng, các tòa án và trọng tài tại
các quốc gia thành viên Công ước Viên đã, căn cứ vào từng tình
huống cụ thể, xác định có hay không có một sự vi phạm cơ bản hợp
đồng để làm cơ sở áp dụng chế tài hủy hợp đồng, yêu cầu thay thế
hàng hóa…theo Công ước Viên. Vấn đề đặt ra là chế định vi phạm
cơ bản hợp đồng trong Công ước Viên đặt ra những vấn đề gì trong
thực tiễn áp dụng?. Việt Nam học được gì từ những quy định và vận
dụng của tòa án, trọng tài một số quốc gia thành viên của Công ước
Viên về vi phạm cơ bản hợp đồng và Việt Nam phải đối mặt với vấn


2

đề gì khi không sửa đổi để hoàn thiện quy định về vi phạm cơ bản
hợp đồng?
Để trả lời được những câu hỏi này, cần phải có sự nghiên
cứu kỹ những quy định về vi phạm cơ bản trong Công ước Viên. Đó

là lý do để NCS chọn vấn đề “Vi phạm cơ bản hợp đồng theo quy
định của Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa
quốc tế và định hướng hoàn thiện các quy định có liên quan của
pháp luật Việt Nam” làm đề tài Luận án Tiến sĩ Luật học của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là đề xuất định hướng và giải
pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật Việt Nam về vi phạm cơ
bản hợp đồng.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Làm rõ những vấn đề lý luận về vi phạm cơ bản hợp đồng
MBHHQT; Phân tích, làm rõ quy định và thực tiễn xác định các yếu
tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm hợp đồng theo Công ước Viên
của tòa án, trọng tài một số quốc gia thành viên Công ước; Phân tích,
làm rõ quy định và thực trạng vận dụng các chế tài do vi phạm cơ
bản này của tòa án, trọng tài một số quốc gia thành viên Công ước;
Phân tích những bất cập trong quy định và thực tiễn áp dụng quy
định về vi phạm cơ bản hợp đồng trong pháp luật Việt Nam; Đề xuất
định hướng và giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật có liên quan
của Việt Nam về vi phạm cơ bản hợp đồng.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của Luận án là những vấn đề liên quan
đến vi phạm cơ bản, là các quy định của Công ước Viên và của pháp


3

luật Việt Nam về vi phạm cơ bản hợp đồng, về các chế tài được áp
dụng khi có sự vi phạm cơ bản hợp đồng.

3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: đề tài giới hạn ở việc phân tích vi phạm cơ
bản hợp đồng theo Công ước Viên trong mối quan hệ với khái niệm
về vi phạm cơ bản hợp đồng theo quy định của pháp luật Việt Nam.
- Về không gian: Luận án phân tích thực tiễn và án lệ tòa án,
trọng tài ở một số nước như Đức, Pháp, Trung Quốc…là những nước
đã gia nhập Công ước Viên.
- Về thời gian: Luận án lấy số liệu từ năm 1988, năm Công
ước Viên có hiệu lực cho đến nay.
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Về phương diện lý luận, luận án góp phần củng cố và hoàn
thiện cơ sở lý luận về vi phạm cơ bản trong pháp luật hợp đồng Việt
Nam. Về phương diện thực tiễn, những quan điểm và giải pháp hoàn
thiện pháp luật Việt am về vi phạm cơ bản hợp đồng được đề xuất
trong luận án s là tài liệu tham khảo cho các nhà lập pháp, cho các
cơ quan có th m quyền trong việc hoàn thiện các quy định của pháp
luật Việt Nam.
5. Những điểm mới của Luận án
- Luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu có hệ thống và
toàn diện cơ sở lý luận và thực tiễn về vi phạm cơ bản hợp đồng
MBHHQT theo Công ước Viên có so sánh với pháp luật Việt Nam.
- Luận án đã phân tích, bình luận, đánh giá một cách khách
quan về quy định và thực tiễn vận dụng quy định về vi phạm cơ bản
hợp đồng MBHHQT theo Công ước Viên và đặt nó trong mối quan
hệ với các quy định về vi phạm cơ bản theo pháp luật Việt Nam
nhằm tìm ra những bất cập, những điểm chưa hợp lý trong các quy
định của pháp luật Việt Nam về vi phạm cơ bản.


4

- Luận án đã đưa ra kiến nghị về sửa đổi, bổ sung các quy
định có liên quan của pháp luật Việt Nam về vi phạm cơ bản, trên cơ
sở chọn lọc các quy định có tính ưu việt của Công ước Viên.
6. Kết cấu của Luận án
Ngoài Phần mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham
khảo, Luận án gồm 5 Chương:
Chương 1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu, cơ sở lý
thuyết và phương pháp nghiên cứu.
Chương 2. hững vấn đề lý luận về vi phạm cơ bản hợp
đồng mua bán hàng hóa quốc tế
Chương 3. Các yếu tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm hợp
đồng theo Công ước Viên.
Chương 4. Chế tài do vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công
ước Viên.
Chương 5. Định hướng hoàn thiện quy định về vi phạm cơ
bản hợp đồng trong pháp luật Việt Nam.


5

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ
THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước
Ở Việt am, tính đến nay, chưa có công trình hay sách
chuyên khảo nào nghiên cứu một cách hệ thống, cụ thể về vi phạm
cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên. Mặc dù vậy, các nghiên cứu
đơn lẻ về vi phạm cơ bản hợp đồng cũng đã có.

1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
Ở nước ngoài, cũng có một số công trình nghiên cứu về vi
phạm cơ bản hợp đồng liên quan đến đề tài của luận án đã được công
bố.
1.1.3. Đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.3.1. Những vấn đề đã được giải quyết
- Nhiều tác giả nước ngoài đã phân tích về tổn hại và mức độ tổn
hại; về tính không phù hợp của hàng hóa.v.v…và coi đó là các tiêu chí
xác định tính chất cơ bản của hành vi vi phạm hợp đồng để giải thích khái
niệm vi phạm cơ bản hợp đồng được quy định trong Công ước Viên.
- Một số tác giả ở nước ngoài đã tiếp cận khái niệm vi phạm cơ
bản hợp đồng với ý nghĩa là điều kiện để áp dụng chế tài hủy hợp đồng,
giao hàng thay thế.
1.1.3.2. Những vấn đề còn bỏ ngỏ
- Chưa có công trình hay Luận án tiến sĩ Luật học nào nghiên
cứu một cách cụ thể, toàn diện những vấn đề về vi phạm cơ bản hợp
đồng theo Công ước Viên trong mối liên hệ, so sánh với các quy
định này của pháp luật Việt Nam.
- Chưa có các công trình nghiên cứu, đánh giá hay nhận xét về
những khó khăn trong việc vận dụng các quy định của pháp luật Việt


6

Nam về vi phạm cơ bản hợp đồng nhằm đề xuất giải pháp sửa đổi và
hoàn thiện pháp luật Việt Nam về vấn đề này.
1.2. Cơ sở lý thuyết của đề tài
1.2.1. Câu hỏi nghiên cứu
- Vi phạm cơ bản hợp đồng MBHH là gì? Cơ chế điều chỉnh
pháp luật đối với vi phạm cơ bản hợp đồng?; Công ước Viên quy

định như thế nào về các yếu tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm
hợp đồng và thực tiễn xác định các yếu tố này? Các quy định của
Công ước Viên về các yếu tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm hợp
đồng có điểm tương đồng với quy định của pháp luật Việt Nam hay
không?; Khi có vi phạm cơ bản hợp đồng, bên vi phạm phải gánh
chịu chế tài nào theo Công ước Viên và thực tiễn vận dụng các chế
tài đó của tòa án, trọng tài ra sao? Các chế tài do vi phạm cơ bản hợp
đồng có điểm tương đồng với các quy định về vi phạm cơ bản hợp
đồng trong pháp luật Việt Nam?; Những bất cập trong quy định và
thực tiễn áp dụng quy định về vi phạm cơ bản hợp đồng theo pháp
luật Việt am là gì? Định hướng nào để hoàn thiện, khắc phục
những bất cập đó? Giải pháp cụ thể để hoàn thiện, khắc phục những
bất cập của quy định về vi phạm cơ bản hợp đồng là gì?
1.2.2. Lý thuyết nghiên cứu
Các lý thuyết liên quan đến hợp đồng, hiệu lực hợp đồng, vi
phạm hợp đồng, vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng của Việt Nam,
chế tài do vi phạm hợp đồng và một số nước trên thế giới.
1.2.3. Các giả thuyết nghiên cứu
Vi phạm cơ bản hợp đồng là ngoại lệ của nguyên tắc tuân
thủ hiệu lực hợp đồng, đòi hỏi chế tài áp dụng phù hợp tác động lên
hiệu lực của hợp đồng nhằm đảm bảo quyền lợi của các bên giao kết
hợp đồng; Bản chất pháp lý của vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công
ước Viên là dựa trên tiêu chí chung về mong muốn của các bên trên


7

cơ sở hợp đồng bị tước đi; Chế tài do vi phạm cơ bản hợp đồng là rất
nặng nề đối với bên vi phạm nhưng là cơ sở nhằm đảm bảo kịp thời
quyền và lợi ích hợp pháp của bên vi phạm; Quy định về vi phạm cơ

bản hợp đồng trong pháp luật của Việt am cũng n chứa những bất
cập, không tương thích với pháp luật quốc tế, đặc biệt là Công ước
Viên.
1.2.4. Về hướng tiếp cận của đề tài nghiên cứu
Dùng các phương pháp nghiên cứu truyền thống, phù hợp
với phương pháp nghiên cứu luật học để xem xét và luận giải những
vấn đề thuộc nội dung nghiên cứu của Luận án; Dựa trên phương
pháp luật học so sánh. Phương pháp luật học so sánh s giúp tìm ra
những điểm tích cực, cả trong lý thuyết và thực tiễn, những điểm bất
cập.
1.2.5. Kết quả nghiên cứu
Làm rõ những vấn đề về lý luận về vi phạm cơ bản hợp đồng,
vi phạm cơ bản MBHHQT, cơ chế điều chỉnh pháp luật đối với vi
phạm cơ bản hợp đồng; Làm rõ quy định và thực tiễn xác định các yếu
tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm hợp đồng và chế tài do vi phạm
cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên (có so sánh với quy định của
pháp luật Việt Nam); Phân tích và làm rõ những bất cập của quy định
về vi phạm cơ bản trong pháp luật Việt Nam và bất cập trong việc áp
dụng quy định này trên cơ sở quy định và thực tiễn vận dụng của Công
ước Viên. Từ đó, đề xuất định hướng và giải pháp cụ thể cho việc hoàn
thiện các quy định của pháp luật Việt am về vi phạm cơ bản hợp đồng.
1.3. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp kết hợp lý luận, lý thuyết với thực tiễn; Phương
pháp thống kê; Phương pháp phân tích và tổng hợp; Phương pháp hệ
thống hóa; Phương pháp so sánh luật học.


8

CHƯƠNG 2

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VI PHẠM CƠ BẢN HỢP
ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ
2.1.
Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế: khái niệm và đặc
điểm
2.1.1. Khái niệm về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế
Hợp đồng MBHHQT là hợp đồng mua bán hàng hóa có tính
chất quốc tế hay có yếu tố nước ngoài, theo đó một bên (người bán)
có nghĩa vụ giao hàng, chứng từ liên quan hàng hóa và quyền sở hữu
về hàng hóa cho bên kia (người mua) và người mua có nghĩa vụ
thanh toán tiền hàng và nhận hàng.
2.1.2. Đặc điểm của hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế
2.1.2.1. Hợp đồng MBHHQT là hợp đồng thương mại có
tính quốc tế hay có yếu tố nước ngoài
2.1.2.2. Mục đích của hợp đồng MBHHQT là sinh lợi
2.2. Vi phạm cơ bản hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế: khái
niệm và đặc điểm
2.2.1. Khái niệm vi phạm cơ bản hợp đồng mua bán hàng
hóa quốc tế
2.2.1.1. Vi phạm hợp đồng
(a) Khái niệm vi phạm hợp đồng
Vi phạm hợp đồng là việc không thực hiện hoặc thực hiện
không đúng nghĩa vụ hợp đồng mà các bên đã thỏa thuận, theo thói
quen trong thương mại giữa các bên, pháp luật điều chỉnh hợp đồng
hoặc tập quán thương mại quy định.
(b) Đặc điểm của vi phạm hợp đồng
- Vi phạm hợp đồng là hành vi vi phạm “luật” giữa các bên


9

- Hành vi vi phạm hợp đồng có thể xảy ra trước thời hạn (vi
phạm dự đoán trước) hoặc khi hết thời hạn thực hiện hợp đồng (vi
phạm thực tế).
- Vi phạm hợp đồng là căn cứ để xác định trách nhiệm hợp
đồng của bên vi phạm.
2.2.1.2. Tính cơ bản của vi phạm hợp đồng
- Vi phạm hợp đồng có tính chất cơ bản nếu đó là vi phạm
điều khoản cơ bản của hợp đồng hay vi phạm nghĩa vụ chính/cốt lõi
của hợp đồng
- Xác định tính cơ bản của hành vi vi phạm dựa vào mức độ
ảnh hưởng đáng kể, nghiêm trọng của hành vi vi phạm đến mục đích,
lợi ích kinh tế của một trong các bên xác lập và thực hiện hợp đồng.
Từ nhận thức về vi phạm hợp đồng và tính chất cơ bản của
vi phạm hợp đồng ở trên, tác giả xin đưa ra khái niệm vi phạm cơ
bản hợp đồng như sau: vi phạm cơ bản hợp đồng là vi phạm hợp
đồng của một bên lấy đi đáng kể lợi ích mong muốn từ hợp đồng của
bên kia.
Dựa vào khái niệm về vi phạm cơ bản hợp đồng nói chung
có thể hiểu vi phạm cơ bản hợp đồng MBHHQT như sau: Vi phạm
cơ bản hợp đồng MBHHQT là vi phạm hợp đồng của bên bán (bên
mua) lấy đi đáng kể lợi ích mong muốn từ hợp đồng của bên mua
(bên bán).
2.2.2. Đặc điểm của vi phạm cơ bản hợp đồng mua bán hàng hóa
quốc tế
Vi phạm cơ bản hợp đồng ảnh hưởng nghiêm trọng (lấy đi
đáng kể) lợi ích mong muốn từ hợp đồng của bên bị vi phạm; Vi
phạm cơ bản hợp đồng là căn cứ cho bên bị vi phạm lựa chọn duy trì
hoặc rút lui khỏi hợp đồng

10

2.3. Cơ chế điều chỉnh pháp luật về vi phạm cơ bản hợp
đồng mua bán hàng hóa quốc tế
2.3.1. Khái niệm về cơ chế điều chỉnh pháp luật về vi phạm
cơ bản hợp đồng
Cơ chế điều chỉnh pháp luật về vi phạm cơ bản hợp đồng là
giải pháp được hà nước sử dụng để tác động tới các bên xác lập và
thực hiện hợp đồng khi có sự vi phạm cơ bản hợp đồng nhằm đảm
bảo cho hiệu lực hợp đồng được tôn trọng và được thực thi một cách
công bằng và hợp lý.
2.3.2. Nội dung cơ chế điều chỉnh pháp luật về vi phạm cơ bản hợp
đồng
(i) Bảo đảm nguyên tắc tuân thủ hợp đồng – pacta sunt
servanda
(ii) Tác động lên hiệu lực hợp đồng thông qua trao quyền
chấm dứt hiệu lực hợp đồng cho bên bị vi phạm
Kết luận Chương 2


11

CHƯƠNG 3
CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH TÍNH CƠ BẢN CỦA VI PHẠM
HỢP ĐỒNG THEO CÔNG ƯỚC VIÊN
3.1. Vi phạm cơ bản theo Công ước Viên (có so sánh với pháp
luật Việt Nam)
Điều 25 quy định như sau:
“Vi phạm hợp đồng do một bên gây ra là cơ bản nếu vi

phạm đó gây tổn hại cho bên kia đến mức tước đi đáng kể những
gì bên kia có quyền kỳ vọng từ hợp đồng, trừ khi bên vi phạm
không tiên liệu được và một người có lý trí cũng không tiên liệu
được hậu quả đó nếu họ ở vào địa vị và hoàn cảnh tương tự”.
Về phương diện thuật ngữ, mặc dù diễn đạt khác nhau nhưng
Khoản 13 Điều 3 Luật Thương mại và Điều 25 Công ước Viên có
một số điểm tương đồng khi quy định về vi phạm cơ bản hợp đồng
như: Hành vi vi phạm hợp đồng của một bên phải gây thiệt hại cho
bên kia và thiệt hại phải đáng kể (đến mức) làm mất đi mục đích của
giao kết hợp đồng. Điều 25 Công ước Viên sử dụng cụm từ “đến
mức tước đi đáng kể những gì bên kia có quyền kỳ vọng từ hợp
đồng” trong khi đó Luật Thương mại sử dụng cụm từ “bên kia không
đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng” để “đo lường” tính
nghiêm trọng của thiệt hại do hành vi vi phạm hợp đồng của một bên
gây ra cho bên kia.
Tuy nhiên, điểm khác biệt trong định nghĩa về vi phạm cơ
bản hợp đồng tại Điều 25 Công ước Viên và khoản 13 Điều 3 Luật
Thương mại là: Công ước Viên cho phép loại trừ tính cơ bản của vi
phạm hợp đồng, từ đó ngăn cản việc hủy hợp đồng của bên bị vi
phạm nếu bên vi phạm chứng minh được “bên vi phạm không tiên
liệu được và một người có lý trí cũng không tiên liệu được hậu quả
đó nếu họ ở vào địa vị và hoàn cảnh tương tự”.


12

3.2. Quy định và thực tiễn xác định yếu tố cấu thành tính cơ bản
của vi phạm hợp đồng theo Công ước Viên
3.2.1. Có tổn hại đáng kể của bên bị vi phạm
Ban thư ký của UNCITRAL cho rằng thuật ngữ “tổn hại”

không chỉ thay cho “tổn thất” (injury), “tổn hại/thiệt hại” (harm) và
“kết quả” (result) mà còn để chỉ “tổn hại tiền bạc” và “sự can thiệp
vào các hoạt động khác”, điều này có nghĩa là thuật ngữ “tổn hại”
được sử dụng ở Điều 25 cần được giải thích với “nghĩa rộng”. hưng
“rộng” như thế nào thì Ban thư ký cũng không đưa ra được giải thích
thỏa đáng cho nội hàm của thuật ngữ này.
Thực tiễn, trong rất nhiều tranh chấp có liên quan đến xác
định vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên của tòa án, trọng
tài của một số quốc gia thành viên Công ước Viên cho thấy sự đa
dạng trong vận dụng yếu tố “tổn hại đáng kể” để xác định vi phạm cơ
bản hợp đồng, cụ thể: (i) Tòa án, trọng tài xem tỷ lệ hàng hóa có chất
lượng không phù hợp với hợp đồng ở mức cao là tổn hại đáng kể; (ii)
Tòa án, trọng tài xem lợi nhuận bị mất đi, tổn hại về uy tín, quyền và
lợi ích pháp lý là tổn hại đáng kể khi xác định vi phạm cơ bản hợp
đồng; (iii) Tòa án, trọng tài không xem xét yếu tố tổn hại đáng kể khi
xác định vi phạm cơ bản hợp đồng
3.2.2. Những gì bên bị vi phạm có quyền kỳ vọng từ hợp
đồng bị tước đi đáng kể
Cách diễn đạt của Điều 25 không đề cập đến mức độ tổn hại
mà thay vào đó là tầm quan trọng của lợi ích mà hợp đồng và nghĩa
vụ của các bên tạo nên, hay nói cách khác, sự tồn tại của lợi ích,
mong muốn hợp pháp là yếu tố duy nhất để xác định những gì bên bị
vi phạm kỳ vọng bị tước đi đáng kể hay không. Thực tiễn vận dụng
của tòa án, trọng tài của một số quốc gia thành viên Công ước Viên


13

cho thấy có hai xu hướng khi xác định những gì bên bị vi phạm kỳ
vọng hợp đồng có bị tước đi đáng kể hay không, cụ thể:

- Xu hướng 1: Hành vi không thực hiện nghĩa vụ hợp đồng
của bên vi phạm luôn dẫn đến hậu quả là những gì bên bị vi phạm kỳ
vọng từ hợp đồng bị tước đi đáng kể cho dù có hay không có tổn hại
xảy ra: (i) gười bán không giao hàng; (ii) gười bán không giao
chứng từ liên quan đến hàng hóa cho người mua; (iii) gười mua
không thanh toán tiền hàng; (v) gười mua không nhận hàng.
- Xu hướng 2: Dựa vào mục đích mua hàng để xác định
những gì người mua kỳ vọng từ hợp đồng có bị tước đi hay không
trong trường hợp người bán giao hàng có chất lượng không phù hợp
với hợp đồng: (i) Đối với mua hàng để bán lại (khả năng thương mại
của hàng); (ii) Đối với mua hàng nhằm mục đích sử dụng (khả năng
sử dụng của hàng).
3.2.3. Khả năng tiên liệu được hậu quả do hành vi vi phạm
gây ra (tổn hại đến mức tước đi đáng kể những gì bên bị vi phạm
có quyền kỳ vọng từ hợp đồng)
Xem xét khả năng tiên liệu có thể tính đến một số trường
hợp sau đây: (i) Nếu các bân thỏa thuận rõ trong hợp đồng nghĩa vụ
cụ thể hoặc phương thức thực hiện nghĩa vụ là nội dung quan trọng
chủ yếu đối với các bên thì không có lý do gì để giảm bớt tầm quan
trọng của các nghĩa vụ đó bằng quy tắc khả năng tiên liệu; (ii) Nếu
các bên đã thảo luận về tầm quan trọng đặc biệt của nghĩa vụ cụ thể
nào đó và cách thức thực hiện nhưng không quy định rõ hơn trong
hợp đồng và bên bị vi phạm có thể chứng minh được điều này thì bên
vi phạm cũng không thể viện dẫn rằng anh ta không tiên liệu được
hậu quả của hành vi vi phạm; (iii) Chỉ khi tầm quan trọng của nghĩa
vụ bị vi phạm không được quy định rõ trong hợp đồng hoặc không


14

được nêu lên rõ ràng trong các cuộc đàm phán hợp đồng thì cần xem
xét đến khả năng tiên liệu của bên vi phạm.
Kết luận Chương 3


15

CHƯƠNG 4
CHẾ TÀI DO VI PHẠM CƠ BẢN HỢP ĐỒNG THEO CÔNG
ƯỚC VIÊN
4.1. Khái quát về chế tài do vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công
ước Viên (có co sánh với pháp luật Việt Nam)
Những chế tài mà bên mua có thể áp dụng khi bên bán vi
phạm hợp đồng bao gồm (i) buộc bên bán phải thực hiện nghĩa vụ
giao hàng, quyền sở hữu hàng hóa và các chứng từ liên quan đến
hàng, (ii) hủy hợp đồng, (iii) giảm giá hàng, (iv) yêu cầu bồi thường
thiệt hại; còn những chế tài mà bên bán có thể áp dụng khi bên
mua vi phạm hợp đồng bao gồm (i) buộc bên mua phải thực hiện
nghĩa vụ trả tiền, nhận hàng hay các nghĩa vụ khác của bên mua, (ii)
hủy hợp đồng, (iii) yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Trong các chế tài nói trên, vi phạm cơ bản hợp đồng là căn
cứ quan trọng để bên bị vi phạm áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng
hợp đồng bằng cách yêu cầu giao hàng thay thế hoặc áp dụng chế tài
hủy hợp đồng.
Đối với trường hợp bên bán vi phạm cơ bản, cả Công ước
Viên và Luật Thương mại đều trao cho bên bị vi phạm quyền hủy
hợp đồng. Khác với Luật Thương mại, đối với chế tài buộc thực hiện
đúng hợp đồng, Công ước Viên đã trao cho người mua quyền yêu
cầu người bán giao hàng thay thế khi hành vi giao hàng hóa không
phù hợp của người bán cấu thành vi phạm cơ bản. Cũng cùng căn

cứ trên hành vi vi phạm cơ bản hợp đồng khi các bên không có
thỏa thuận cụ thể, khác với Công ước Viên, Luật Thương mại còn
quy định thêm chế tài tạm ngừng thực hiện hợp đồng và đình chỉ
thực hiện hợp đồng.
4.2. Quy định và thực tiễn áp dụng chế tài do vi phạm cơ bản
hợp đồng theo Công ước Viên


16

4.2.1. Hủy hợp đồng
4.2.1.1. Hủy hợp đồng khi một bên không thực hiện nghĩa vụ
hợp đồng cấu thành vi phạm cơ bản
4.2.1.2. Hủy hợp đồng khi người bán giao hàng không phù
hợp với hợp đồng cấu thành vi phạm cơ bản
4.2.1.3. Hủy hợp đồng khi vi phạm cơ bản dự đoán trước
Khoản 1 Điều 72 Công ước cho phép một bên hủy hợp đồng
khi dự liệu trước được khả năng vi phạm cơ bản hợp đồng của bên
kia với nội dung: Nếu trước ngày quy định cho việc thực hiện hợp
đồng mà một bên rõ ràng sẽ vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng thì
bên kia có thể tuyên bố huỷ hợp đồng.
4.2.2. Yêu cầu giao hàng thay thế
Khoản 2 Điều 46 Công ước Viên cho phép người mua yêu
cầu người bán giao hàng thay thế khi hàng hóa đã được giao không
phù hợp với hợp đồng cấu thành một vi phạm cơ bản hợp đồng. Cụ
thể, khoản 2, Điều 46 Công ước Viên quy định: “Nếu hàng hóa
không phù hợp với hợp đồng thì người mua có thể yêu cầu người
bán phải giao hàng thay thế nếu sự không phù hợp đó cấu thành
một vi phạm cơ bản hợp đồng và yêu cầu về việc thay thế hàng
hoá phải được đưa ra cùng với việc thông báo theo Điều 39 hoặc

trong một thời hạn hợp lí sau đó”.
Kết luận Chương 4


17

CHƯƠNG 5
ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH VỀ VI PHẠM CƠ
BẢN HỢP ĐỒNG TRONG PHÁP LUẬT VIỆT NAM
5.1. Một số bất cập của quy định và thực tiễn áp dụng
quy định về vi phạm cơ bản trong pháp luật Việt Nam
5.1.1. Tồn tại song song hai thuật ngữ “vi phạm cơ bản” và
“vi phạm nghiêm trọng”
Hiện nay, trong các quy định pháp luật thực định của Việt
Nam đang tồn tại 2 thuật ngữ là “vi phạm cơ bản” và “vi phạm
nghiêm trọng”. Thuật ngữ “vi phạm cơ bản” xuất hiện trong Luật
Thương mại và một số văn bản dưới luật khác. Trong khi đó, “vi
phạm nghiêm trọng” xuất hiện ở 30 Bộ luật, Luật và 21 Pháp lệnh.
5.1.2. Bất cập trong quy định và thực tiễn xác định các yếu
tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm hợp đồng tại khoản 13 Điều
3 của Luật thương mại
5.1.2.1. Yếu tố thiệt hại quy định tại khoản 13 Điều 13 là
không rõ ràng và không cần thiết
Bất cập của thuật ngữ “thiệt hại” không chỉ còn nằm ở sự
thiếu rõ ràng, cụ thể về nội hàm của thuật ngữ mà còn dễ dẫn đến sự
đa dạng trong kết luận, xác định của cơ quan tài phán và sự thiếu
thống nhất trong quan điểm xét xử, giải quyết tranh chấp. Bên cạnh
sự không rõ ràng về mặt nội dung của yếu tố thiệt hại do vi phạm
hợp đồng gây ra đủ để cấu thành vi phạm cơ bản hợp đồng, việc xem
thiệt hại là yếu tố bắt buộc khi xác định vi phạm hợp đồng là cơ bản

hay không đã không cần thiết trong rất nhiều vụ án, vụ tranh chấp
được giải quyết bởi tòa án, trọng tài.
5.1.2.2. Yếu tố mục đích của việc giao kết hợp đồng không rõ
ràng


18

Việc xác định mục đích của việc giao kết hợp đồng của các
bên tùy thuộc rất nhiều vào các tình huống cụ thể, nhưng không loại
trừ cả những mục đích ngoài hợp đồng như mục đích từ thực tiễn
thương mại được xác lập giữa các bên và quyền quyết định thuộc về
cơ quan tài phán khi giải thích hợp đồng được xác lập giữa các bên.
Điều này làm tăng “tính chủ quan” trong xác định vi phạm cơ bản
hợp đồng của cơ quan tài phán.
Thực tiễn áp dụng pháp luật về vi phạm cơ bản hợp đồng để
chấp nhận yêu cầu tuyên bố hủy bỏ hợp đồng của một bên đã cho
thấy một số do mục đích của việc giao kết hợp đồng của các bên
không được quy định cụ thể dẫn đến tòa án bỏ qua yếu tố này (như
một số vụ án được viện dẫn ở phần trên) hoặc xác định yếu tố này
dựa trên “cảm tính”
5.1.3. Bất cập trong quy định và thực tiễn áp dụng chế tài
do vi phạm cơ bản hợp đồng
5.1.3.1. Quy định tại Điều 293 là thừa, không cần thiết
5.1.3.2. Quyền thay thế hàng hóa quy định tại khoản 2,
khoản 3 Điều 297 là chưa hợp lý
5.1.3.3. Quyền khắc phục vi phạm cơ bản hợp đồng của bên
vi phạm chưa được bảo đảm
5.1.3.4. Chưa có sự tương thích giữa Điều 51 với Điều 308
5.1.4. Căn cứ hủy bỏ hợp đồng do vi phạm cơ bản hợp

đồng là quá rộng
Khoản 12 Điều 3 Luật Thương mại định nghĩa “vi phạm hợp
đồng” là việc một bên không thực hiện, thực hiện không đầy đủ và
thực hiện không đúng nghĩa vụ theo thỏa thuận giữa các bên hoặc
theo quy định của Luật này. Vì thế, bất kỳ hành vi không thực hiện
hay thực hiện không đúng nào của bên vi phạm mà gây thiệt hại đến
mức làm cho bên bị vi phạm không đạt được mục đích của việc giao


19

kết hợp đồng thì đều có thể cấu thành vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp
đồng. hư vậy là quá rộng và tòa án, trọng tài s luôn phải xem xét
có hay không có hành vi vi phạm cơ bản hợp đồng dù là vi phạm hợp
đồng của người bán hoặc người mua là rất không đáng kể, ví dụ giao
thiếu một ít hàng.
5.1.5. Chưa quy định hủy bỏ hợp đồng khi có vi phạm cơ
bản hợp đồng dự đoán trước
Quy định về căn cứ hủy bỏ hợp đồng hiện nay trong Luật
Thương mại chỉ có thể áp dụng để hủy bỏ hợp đồng khi hết hạn thực
hiện nghĩa vụ hợp đồng – vi phạm thực tế đã tồn tại, đã xảy ra nhưng
không áp dụng đối với vi phạm trước khi đến hạn thực hiện hợp đồng
hay vi phạm tiên liệu trước.
5.2. Định hướng hoàn thiện quy định của pháp luật Việt
Nam về vi phạm cơ bản hợp đồng
5.2.1. Gia nhập Công ước Viên nhằm hài hòa hóa pháp
luật về mua bán hàng hóa quốc tế của Việt Nam với nhiều quốc
gia trên thế giới
5.2.2. Sửa đổi, bổ sung quy định về vi phạm cơ bản hợp
đồng trong pháp luật Việt Nam

- Sửa đổi, bổ sung quy định về vi phạm cơ bản hợp đồng
trong pháp luật Việt Nam phải tạo sự thống nhất trong sử dụng thuật
ngữ, giải thích và áp dụng quy định về vi phạm cơ bản trong tất cả
các văn bản pháp luật hiện hành về hợp đồng
- Sửa đổi, bổ sung quy định về vi phạm cơ bản hợp đồng của
pháp luật Việt Nam phải nhằm giúp các bên giao kết hợp đồng dễ
dàng áp dụng các chế tài có liên quan khi có sự vi phạm cơ bản hợp
đồng
- Sửa đổi, bổ sung quy định về vi phạm cơ bản hợp đồng của
pháp luật Việt Nam nhằm tạo sự thuận lợi, dễ dàng và thống nhất cho


20

các cơ quan giải quyết tranh chấp về hợp đồng của Việt Nam trong
việc áp dụng các chế tài khi có sự vi phạm cơ bản hợp đồng
- Sửa đổi, bổ sung quy định về vi phạm cơ bản hợp đồng của
pháp luật Việt Nam nhằm tạo sự tương thích giữa pháp luật Việt
Nam và pháp luật quốc tế về vi phạm cơ bản hợp đồng
5.3. Một số giải pháp cụ thể sửa đổi, bổ sung quy định về vi phạm
cơ bản hợp đồng trong pháp luật Việt Nam
5.3.1. Lựa chọn thuật ngữ “vi phạm cơ bản” hợp đồng
Như đã phân tích ở trên, việc tồn tại song song hai thuật
ngữ “vi phạm nghiêm trọng” và “vi phạm cơ bản” trong pháp luật
hợp đồng của Việt am đã gây khó khăn nhất định trong quá trình
vận dụng quy định của pháp luật. Vì vậy, người viết đề xuất sử dụng
thuật ngữ “vi phạm cơ bản”.
5.3.2. Sửa đổi quy định về vi phạm cơ bản tại khoản 13
Điều 3 Luật thương mại
Người viết đề xuất sửa đổi khoản 13 Điều 13 của Luật

thương mại như sau: Vi phạm cơ bản là sự vi phạm hợp đồng của
một bên tước đi đáng kể lợi ích bên kia kỳ vọng từ hợp đồng.
5.3.3. Sửa đổi, bổ sung khoản 2, khoản 3 Điều 297 về buộc
thực hiện đúng hợp đồng
“Điều 297. Buộc thực hiện đúng hợp đồng
2. Trường hợp bên vi phạm giao thiếu hàng hoặc cung ứng
dịch vụ không phù hợp với hợp đồng thì phải giao đủ hàng hoặc
cung ứng dịch vụ theo đúng thỏa thuận. Trường hợp bên vi phạm
giao hàng hóa, cung ứng dịch vụ không phù hợp về chất lượng thì
phải, với chi phí của mình, khắc phục sự không phù hợp đó của hàng
hóa, dịch vụ hoặc giao hàng, cung ứng dịch vụ thay thế theo đúng
hợp đồng nếu sự không phù hợp đó cấu thành một sự vi phạm cơ bản
nghĩa vụ hợp đồng. Bên vi phạm không được dùng tiền hoặc hàng


21

hóa khác chúng loại, loại dịch vụ khác để thay thế nếu không được
sự chấp thuận của bên bị vi phạm.
“Điều 297. Buộc thực hiện đúng hợp đồng
3. Trong trường hợp bên vi phạm không thực hiện quy định
tại khoản 2 Điều này thì bên bị vi phạm có quyền tự khắc phục sự
không phù hợp của hàng hóa, dịch vụ và bên vi phạm phải trả các
chi phí thực tế hợp lý”.
5.3.4. Sửa đổi Điều 39 và bỏ Điều 51
“Điều 39. Hàng hóa không phù hợp với hợp đồng
2. Bên mua có quyền từ chối chấp nhận hàng nếu hàng hóa
không phù hợp với hợp đồng theo quy định tại khoản 1 Điều này cấu
thành vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng.”
5.3.5. Sửa đổi khoản 2 Điều 299 và Điều 312

Điều 299. Quan hệ giữa chế tài buộc thực hiện đúng hợp
đồng và các loại chế tài khác
2. Trường hợp bên vi phạm không thực hiện chế tài buộc
thực hiện đúng hợp đồng trong thời hạn mà bên bị vi phạm ấn định,
bên bị vi phạm có quyền áp dụng chế tài đình chỉ thực hiện hợp đồng
hoặc hủy bỏ hợp đồng để bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
Điều 312. Hủy bỏ hợp đồng
4. Trừ trường hợp miễn trách nhiệm quy định tại Điều 294
của Luật này, chế tài hủy bỏ hợp đồng được áp dụng trong các
trường hợp sau đây:
a) Xảy ra hành vi vi phạm mà các bên đã thỏa thuận là điều
kiện để hủy bỏ hợp đồng.
b) Một bên không thực thực hiện hợp đồng cấu thành vi
phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng.
5.3.6. Bổ sung Điều luật quy định về hủy bỏ hợp đồng do vi
phạm hợp đồng dự đoán trước (vi phạm hợp đồng trước thời hạn)


22

“Điều 312a. Hủy bỏ hợp đồng do vi phạm hợp đồng dự đoán
trước
1. Một bên có quyền tuyên bố hủy bỏ hợp đồng nếu trước khi
đến hạn thực hiện hợp đồng có dấu hiệu rõ ràng cho thấy bên kia vi
phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng.
2. Bên có ý định tuyên bố hủy bỏ hợp đồng phải thông báo
cho bên kia để cho phép bên kia áp dụng những biện pháp thích hợp
nhằm bảo đảm thực hiện hợp đồng, trừ khi bên kia tuyên bố không
thực hiện hợp đồng”.
Kết luận Chương 5

23

KẾT LUẬN
1. Vi phạm cơ bản hợp đồng là căn cứ quan trọng để áp dụng
các chế tài tạm ngừng thực hiện, đình chỉ thực hiện và hủy bỏ hợp
đồng khi các bên không có thỏa thuận cụ thể điều kiện để áp dụng
các chế tài này. Vi phạm cơ bản hợp đồng khác với vi phạm không
cơ bản ở chỗ là hậu quả pháp lý của nó rất nặng nề. Đây là vấn đề
pháp lý rất phức tạp và có mối liên hệ biện chứng với nhiều vấn đề
pháp lý quan trọng khác của pháp luật hợp đồng thương mại như vi
phạm hợp đồng, thiệt hại, mục đích của giao kết hợp đồng, tạm
ngừng, đình chỉ thực hiện hợp đồng, hủy bỏ hợp đồng…Do vậy, việc
nghiên cứu hoàn thiện quy định pháp luật về vi phạm cơ bản hợp
đồng cũng có ý nghĩa là hoàn thiện các vấn đề đó.
2. Kết quả nghiên cứu của chương 2 là thống nhất và đưa ra
được khái niệm về vi phạm cơ bản hợp đồng nói chung, vi phạm cơ
bản hợp đồng MBHHQT nói riêng. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu
chương 2 cũng chỉ ra cơ chế điều chỉnh pháp luật đối với phạm cơ
bản hợp đồng theo hướng tôn trọng tự do hợp đồng và hiệu lực của
hợp đồng.
3. Kết quả nghiên cứu chương 3 là phân tích, làm rõ cả về
quy định lẫn thực tiễn xác định các yếu tố cấu thành tính cơ bản của
vi phạm hợp đồng theo Công ước Viên, có so sánh với quy định yếu
tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm hợp đồng theo pháp luật Việt
Nam.
4. Kết quả nghiên cứu chương 4 đã làm rõ hệ quả pháp lý do
vi vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên như hủy hợp đồng,
yêu cầu giao hàng thay thế. Mục đích của giao kết hợp đồng chính là

lợi ích kinh tế, biểu hiện cụ thể đối với người mua là mua hàng để
bán lại hoặc vì mục đích sử dụng thông thường nào đó; đối với người