skkn vận dụng phương pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề thang sóng điện từ

Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
I. TấN C S C YấU CU CễNG NHN SNG KIN
S GIO DC V O TO NINH BèNH
II. TC GI
Tỏc gi: T Vn Bỡnh
Chc danh: Giỏo viờn
Trỡnh : C nhõn
a ch: Trng THPT Yờn Khỏnh B, Khỏnh C, Yờn Khỏnh, Ninh Bỡnh
Mail:
T: 0948649188
III. TấN SNG KIN
- Tờn sỏng kin: Vn dng phng phỏp dy hc theo nhúm dy ch thang
súng in t
- Lnh vc ỏp dng: Dy hc phn thang súng in t Vt lớ 12
IV. NI DUNG SNG KIN
1. Gii phỏp c thng lm
Thang súng in t l mt ch khỏ rng v quan trng trong chng trỡnh Vt lớ
lp 12, tuy nhiờn c cỏch vit ca sỏch giỏo khoa n cỏch dy ca giỏo viờn hin nay vụ
tỡnh lm hc sinh khú khn trong vic lnh hi kin thc v khụng cú cỏi nhỡn tng quỏt
v nú. C th cỏc nhc im nh sau:
a. Trong cỏch vit ca sỏch giỏo khoa
* Thiu: Thang súng in t tri rng t súng vụ tuyn n ht tia Gama c phõn chia
thnh nhiu loi khỏ chi tit trong tt c cỏc loi ti liu lu hnh trờn th gii u chia
nh thnh khong 8 loi bao gm:
- Súng vụ tuyn (Radio waves)
- Súng vi ba (Micro waves)
- Súng vin hng ngoi (T rays)
- Tia hng ngoi (Infrared)
- nh sỏng nhỡn thy (Visible light)
- Tia t ngoi (Ultra Violet)

- Tia X (X rays)
- Tia gamma (Gamma rays)
Tuy nhiờn sỏch giỏo khoa ca chỳng ta ch chia thnh 6 loi l:
- Súng vụ tuyn (Radio waves)
- Tia hng ngoi (Infrared)
- nh sỏng nhỡn thy (Visible light)
- Tia t ngoi (Ultra Violet)
- Tia X (X rays)
- Tia gamma (Gamma rays)
* Khụng tp trung: Do tớnh cht ca cỏc tia khỏc nhau nờn khi vit sỏch giỏo khoa cỏc tỏc
gi ó buc phi cỏc loi tia núi trờn nng cỏc chng khỏc nhau
- Súng vụ tuyn chng IV
- nh sỏng nhỡn thy, tia hng ngoi, tia t ngoi, tia X chng V
- Tia gamma chng VII
b. Trong cỏch dy ca giỏo viờn hin nay
* Khụng cú tit h thng lớ thuyt theo ch : a s giỏo viờn hin nay ch cú tit h
thng kin thc theo chng m khụng h thng theo ch c nu kin thc ca ch
ú nm ri cỏc chng khỏc nhau nh trng hp trờn. Hn na tit ụng tp h
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

1


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
thng kin thc thng ch yu dnh thi gian h thng li cỏc cụng thc l chớnh,
vic ụn tp lớ thuyt v m rng lớ thuyt l khụng thi gian
* Khụng phỏt huy c tớnh tớch cc ca hc sinh: Vic tỡm hiu kin thc hin nay l
khỏ d dng khi cụng ngh thụng tin v mng Internet ph súng ton quc, tuy nhiờn a

s hc sinh ch lnh hi c chỳt ớt kin thc vit trong sỏch giỏo khoa. Cú nhiu phỏt
minh ng dng mi c cp nht thng xuyờn trờn mng nhng ngay c cỏc thy cụ
cng khụng bit cũn hc sinh thỡ li khụng c nh hng tỡm hiu.
2. Gii phỏp mi ci tin
Sau mt s nm dy chng trỡnh lp 12 tụi nhn thy cỏc nhc im trờn cú th
gii quyt c nu chỳng ta tin hnh dy ụn tp theo ch v chia nhúm phõn nhim
v cho hc sinh, c th nh sau:
a. Chn ch : Thang súng in t bao gm cỏc kin thc sau: nh ngha, lch s phỏt
hin, tớnh cht, ng dng, tỏc hi ca cỏc loi súng sau:
- Súng vụ tuyn (Radio waves)
- Súng vi ba (Micro waves)
- Súng vin hng ngoi (T rays)
- Tia hng ngoi (Infrared)
- nh sỏng nhỡn thy (Visible light)
- Tia t ngoi (Ultra Violet)
- Tia X (X rays)
- Tia gamma (Gamma rays)
b. Chn thi im tin hnh: Sau khi hc xong chng V ta s tin hnh ụn tp theo ch
ny vỡ hc sinh ó c hc tng i y kin thc ca thang súng in t ch cũn
thiu tia gamma, thi im ny kin thc cng cũn mi v hc sinh cũn nhiu ng lc
hng thỳ tỡm hiu sõu hn.
c. Cỏch tin hnh
Bc 1. H thng li thang súng in t mt cỏch y
PHN LOI SểNG IN T

Tn s
300 kHz

Bc súng
1km

Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

Ký hiu
L.F.

Thụng tin
Radio - Súng di
2


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
Tn s
3000 kHz
30 MHz
300 MHz
3000MHz

Bc súng
100 m
10 m
1m
1 dm

Ký hiu
M.F.
H.F.
V.H.F

U.H.F.

30 GHz

1 cm

300 GHz
3000 GHz

1 mm
0,1 mm

S.H.F Vụ tuyn vin thụng
E.H.F qua v tinh
nh sỏng

Thụng tin
Radio - Súng trung
Radio - Súng ngn
Radio - Súng cc ngn - TV Radar
Lũ vi ba

Tia hng ngoi

30 THz
300 THz

0,01mm
1àm
nh sỏng thy c

0,8 àm0,4
3000 THz
0,1àm
16
3.10 Hz
0,01àm
Mm
Tia cc tớm
17
3.10 Hz
0,001àm
18
3.10 Hz
1 A0
Tia X quang
19
0
3.10 Hz
0,1 A
20
3.10 Hz
0,01 A0
3.1021 Hz
0,01 A0
Tia cng Tia gamma
22
-1
0
3.10 Hz
10 A

23
3.10 Hz
10-5 A0
3.1024 Hz
10-6 A0
Tia v tr
Bng. Phõn loi súng in t theo bc súng v tn s.
Bc 2: Chia nhúm v phõn cụng nhim v
Nhúm 1: Tỡm hiu tiu s ca Maxwell v Heinrich Hertz
Nhúm 2: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Radio waves
Nhúm 3: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Micro waves
Nhúm 4: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca T- rays
Nhúm 5: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Infrared (Tia hng ngoi)
Nhúm 6: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Visible light
Nhúm 7: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Ultra Violet ( Tia t ngoi)
Nhúm 8: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca X rays
Nhúm 9: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Gamma rays
Bc 3: Hng dn cỏch lm vic theo nhúm
* C nhúm trng, cp nht cỏc thụng tin liờn lc cho nhau bao gm: S in thoi, ia
ch mail, ia ch facebook
* Gii thiu ti liu tham kho (giỏo viờn nờn photo phỏt cho ton b hc sinh)
- Nguyn Hu Chớ (2003), in ng lc hc, nh xut bn i hc Quc gia
thnh ph H Chớ Minh.
- Phm Vn ng, Hong Lan (2002), Giỏo trỡnh in ng lc hc v thuyt
tng i
- Phan Thanh Võn (2007), Giỏo trỡnh vụ tuyn in t, i hc s phm thnh ph
H Chớ Minh
- />Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

3


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
-

/>- />- />- />- />- />- />- />- />- />- />- />- />- />- />- />- />213
- />- />- />1
- />- />- />34E40334CD&idx=7&q=b%C6%B0%E1%BB%9Bc+s%C3%B3ng+s%C3%B3n
g+radio&p=1&title=C%C4%83ng+da%2C+l%C3%A0m+tan+m%E1%BB%A1
+b%E1%BA%B1ng+%3Cb%3Es%C3%B3ng%3C%2Fb%3E+t%E1%BA%A7n+
s%E1%BB%91+%3Cb%3Eradio%3C%2Fb%3E&url=http%3A%2F%2Fwww.sg
gp.org.vn%2Fyhoc%2F2006%2F7%2F55394%2F
- o/news/17/2342/33B9BA9E6/52002-04/
* Nhúm trng s cn c vo nhim v ca nhúm giao cho tng thnh viờn, sau ú
yờu cu gi li ti liu (Dng file vn bn) cho nhúm trng vo a ch mail ụng thi
chia s lờn trang cỏ nhõn cỏc bn trng nhúm tỡm hiu v gúp ý.
Bc 4: Cỏc nhúm trng gi li kt qu bỏo bỏo nhúm cho giỏo viờn, ng thi vit
bỏo cỏo túm tt bỏo cỏo trc lp trong gi hc tip theo
Bc 5: Giỏo viờn tng hp kt qu, in thnh ti liu cho hc sinh dựng tham gia tho
lun ng thi chia s lờn trang cỏ nhõn
d. Kt qu t c
Tụi ó tin hnh lm vi lp 12B1 trng THPT Yờn Khỏnh B v thu c bỏo
cỏo tng hp ca cỏc nhúm nh sau:
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

4

Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
Nhúm 1: Tỡm hiu tiu s ca Maxwell v Heinrich Hertz
* James Clerk Maxwell, sinh ngy 13 thỏng 6 nm 1831, ti Edinburgh,
Scotland), mt ngy 5 thỏng 11 nm 1879. ễng l mt nh vt lý hc ngi Scotland.
ễng ó a ra h phng trỡnh miờu t nhng nh lut c bn
v in trng v t trng c bit n vi tờn gi h
phng trỡnh Maxwell. õy l h phng trỡnh chng minh
rng in trng v t trng l thnh phn mt trng thng
nht: in t trng. ễng cng ó chng minh rng trng in
t cú th truyn i trong khụng gian di dng súng vi tc
khụng i l 300000 Km/s v a ra gi thuyt ỏnh sỏng l
súng in t.
Cú th núi Maxwell l nh vt lý hc th k 19 cú nh
hng nht ti nn vt lý ca th k 20, ngi ó úng gúp vo
cụng cuc xõy dng mụ hỡnh toỏn hc mi ca nn khoa hc
hin i. Vo nm 1931, nhõn k nim 100 nm ngy sinh ca
Maxwell, Albert Einstein ó vớ cụng trỡnh ca Maxwell l sõu
sc nht v hiu qu nht m vt lý hc cú c t thi ca Issac Newton.
* Heinrich Rudolph Hertz, nh vt lý hc ngi c, ngi cú cụng tỡm ra súng
in t v hiu ng quang in, sinh ti Hamburg ngy
22-2-1857. u tiờn, ụng hc ti trng i hc Tng
hp Berlin, l hc trũ xut sc ca nh bỏc hc
Helmholtz. Hertz nghiờn cu v tnh in hc v in
t, gúp phn to ln vo vic ch to ra mỏy vụ tuyn
in.
Nm 1887, ụng cụng b v nhng bi bỏo v
nhng dao ng in rt nhanh. Hertz ch to mt mỏy
phỏt dao ng in cao tn, gi l "b rung Hertz" v

mt "b cng hng" phỏt hin nhng dao ng
in ú. Vi thit b nh trờn, ụng xỏc lp c quỏ
trỡnh cm ng v tng tỏc ca cỏc mch in.
Nm 1888, ụng ó thu c súng in t u
tiờn nh thuyt Maxwell tiờn oỏn v ó chng minh
rng súng in t ng nht vi súng ỏnh sỏng, rng s
di chuyn ca ỏnh sỏng v in cựng nhanh nh nhau v cỏc tia Cathode cú th xuyờn
qua nhng tm vỏn hay nhng tm nhụm mng.
Nm 1889, Hertz tr thnh giỏo s ti trng i hc Bonn. Nm 1891, ụng ó
tng kt nhng cụng trỡnh ca mỡnh, khng nh nhng lý thuyt ca Maxwell. ễng cng
ó khỏm phỏ ra nhiu tớnh cht ca ỏnh sỏng t ngoi, nghiờn cu in ng lc cỏc mụi
trng chuyn ng, ch to ra cỏc dao ng t h. Kt qu ca cỏc cụng trỡnh nghiờn
cu ca Hertz u c ghi chộp v tp hp li trong 3 tp k yu sau: Tp tuyn,
Nghiờn cu v s lan truyn ca cỏc lc in v Nguyờn lý c hc.
ễng mt Bonn ngy 1-1-1894, mi cú 37 tui. ghi nh cụng lao ca Hertz,
ngi ta ó dựng tờn ụng t cho n v tn s.
Nhúm 2: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Radio waves

Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

5


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
1. nh ngha
Súng radio cú tn s trong khong t 30 KHz (di tn LF) n 300MHz (di tn
VHF), bc súng t 1m n 103 m. Súng radio bao gm: súng di (LF), súng trung (MF),
súng ngn (HF), súng cc ngn (VHF).

2. Lch s
Nm 1878, David E. Hughes l ngi u tiờn truyn v nhn súng radio khi ụng
nhn thy cõn cm ng to ra õm thanh trong u thu ca din thoi t ch ca ụng. ễng
trỡnh by khỏm phỏ ca mỡnh trc Hi Khoa hc Hong gia nm 1880 nhng ch c
xem l s cm ng n thun. Chớnh Heinrich Rudolf Hertz, gia nm 1886 v 1888, l
ngi a ra thuyt Maxwell thụng qua thc nghim, chng minh rng bc x radio cú
tt c tớnh cht ca súng v khỏm phỏ rng cụng thc in t cú th nh ngha li l
cụng thc chờnh lch bỏn phn gi l cụng thc súng.
William Henry Ward a ra bng sỏng ch M 126356 vo ngy 30 thỏng 8 nm
1872. Mahlon Loomis a ra bng sỏng ch M 129971 vo ngy 30 thỏng 7 nm 1872.
Landell de Moura, mt nh truyn giỏo v khoa hc Brasil, tin hnh thớ nghim sau nm
1893 (nhng trc 1894). ễng ó khụng cụng b thnh tu mói cho n khi 1900. Tuyờn
b cho rng Nathan Stubblefield phỏt minh ra radio trc c Tesla ln Marconi, nhng
cỏc dng c ca ụng cho thy ch lm vic vi s truyn cm ng hn l truyn súng
radio.
3. ng dng
a. ng dng quan trng nht ca súng radio l dựng trong truyn thụng
tin, tớn hiu
Súng di (30KHz-300KHz): Mt t v cỏc vt cn hp th mnh súng di. Súng di
phn x tt cỏc tng in li, cú th phn x nhiu ln nờn b tng in li hp th mnh nờn
cụng sut truyn phi ln. Súng di khụng b hin tng fading (gõy bi hin tng giao
thoa), iu kin truyn n nh nờn thng c dựng liờn lc trong cỏc thnh ph.
Súng trung (300KHz-3000KHz): Súng trung b hin tng fading mnh, thng
dựng liờn lc trong thnh ph ln.
Súng ngn (3000KHz-30MHz): b mt t v cỏc vt cn hp th mnh do cú tn s
cao. u im ca súng ngn l cú th liờn lc i rt xa.
Súng cc ngn: Cỏc súng ny khụng b phn x tng in li m i xuyờn qua nú
vo khụng gian v tr Thng dựng trong phỏt truyn hỡnh v phỏt thanh FM, liờn lc ra
v tr.
b. Wifi

Súng Wi-Fi l súng radio cng thp cú bc súng tng t nh bc súng
radio s dng trong cỏc lũ vi súng. Nhng cng súng Wi-Fi thp hn 100.000 so vi
cng súng trong lũ vi súng.
Súng radio sn sinh ra t cỏc thit b phỏt súng Wi-Fi, ỏnh sỏng trng, lũ vi súng
hoc in thoi di ng cú th khin nhit b mt ca vt th tng lờn nhng chỳng
khụng th gõy ra bt k tỏc ng xu no.
c. S dng súng radio tiờu dit sõu b trong ht sy khụ
Mt nhúm nh khoa hc M ó th nghim cho súng radio lm cho cỏc phõn t
rung v núng lờn dit mi mt v sõu b trong hoa qu v ht sy khụ. Nhúm nghiờn
cu ó ngõm mt s m qu úc chú, h trn v nhng ht khỏc vo mt dung dch hi
mn. Sau ú a chỳng vo chic mỏy s dng tn s radio. Thit b s tiờu dit sõu b
m khụng lm ht b núng quỏ. Cỏc nh khoa hc hi vng phng phỏp ny s ớt gõy hi
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

6


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
hn l phng phỏp dựng cỏc cht húa hc. Tuy nhiờn phng phỏp ny chi phớ tn kộm
hn.
d. Dựng súng radio tr hen
Cỏc nh khoa hc M ó ch to c thit b s dng súng radio giỳp bnh nhõn
b hen d th hn. Súng radio phỏt ra t thit b ny s i vo phi, t núng v lm mm
cỏc khi c, t ú to ra cỏc ng dn khụng khớ lu thụng.
Th nghim trờn 112 bnh nhõn hen t mc va phi ti nng, mt na c iu
tr bng thit b ny v na cũn li s dng thuc. Sau mt nm, cỏc nh khoa hc nhn
thy kh nng th ca bnh nhõn dựng thit b súng radio tt hn hn, 39 lớt khớ th/phỳt
so vi 8,5 lớt khớ th/phỳt ca cỏc bnh nhõn dựng thuc. Ngoi ra, nhúm c iu tr

bng mỏy cú 40 ngy khụng b cỏc triu chng hen, so vi 17 ngy nhúm iu tr bng
thuc. õy l phng phỏp iu tr u tiờn khụng dựng thuc cho cỏc bnh nhõn hen.
e. iu tr amian bng súng radio
Gn õy, Bnh vin Tai Mi Hng Si Gũn ó s dng súng radio cao tn iu tr
ct amian bng mỏy Coblator. Vi súng radio cao tn v u dũ a chc nng, thit b
ny giỳp thc hin nhanh th thut v hn ch ti a thng tn cng nh nguy c bin
chng cho ngi bnh. Trong thit b trờn, u dũ s va giỳp ct amian bng nhit va
ti nc v hỳt dch cựng vi mnh vn, ng thi t cỏc im chy mỏu. Súng radio
cao tn phỏt ra nhit ti ch thp nờn khụng gõy bng cho cỏc t chc xung quanh.
Súng radio cao tn giỳp cm mỏu trong phu thut rt tt vỡ dũng in radio cao tn lm
tc cỏc mch mỏu. Vỡ vy, phng phỏp mi cng ớt gõy au v chy mỏu, trỏnh phự n,
vt thng sau m amian lnh nhanh, bnh nhõn cú th v nh trong ngy v sinh hot
bỡnh thng, cú th núi chuyn, n ung c ngay.
f. Phỏ ung th gan bng súng radio
Do nhiu nguyờn nhõn, phn ln bnh nhõn ung th gan khụng th phu thut. Khi
ú, vic dựng tn s radio to nhit phỏ hy u l cỏch iu tr ti u. Phỏ u gan bng
súng radio (gi tt l RFA) l mt trong nhng phng phỏp iu tr ung th gan y
trin vng v ngy cng c ng dng rng rói trờn th gii. Di hng dn ca siờu
õm hoc CT-scan, MRI (chp cng hng t), cỏc bỏc s a mt kim (úng vai trũ in
cc) vo khi u, xuyờn vo u khong 5 mm). Dũng súng radio c truyn vo u kim
v sinh nhit phỏ hy u. Thi gian thc hin khong 20-30 phỳt.
g. Súng radio iu tr ri lon nhp tim
Phng phỏp truyn dn súng radio t h thng mỏy in sinh lý vo tn c tim,
khụng ch giỳp iu tr ri lon nhp tim thnh cụng (khong 98%) m cũn giỳp bnh
nhõn khụng phi dựng thuc, khụng phi lo lng v bnh tt
Phng phỏp ny c thc hin nh cỏc thit b vụ cựng tinh vi (h thng mỏy
chp DSA 1 bỡnh din, h thng thit b in thm dũ sinh lý tim, mỏy to nng lng
radio, catheter (dõy thụng) in cc chn oỏn 5Fr, 6fr v catheter in cc Rf tip 4mm,
7Fr). Khi thc hin, bỏc s s a mt s in cc qua ng mch mỏu (tnh mch hoc
ng mch ựi) vo v trớ tn thng trong bung tim. T ú, da trờn cỏc tớn hiu hot

ng in thu c lp bn hot ng in ca cỏc bung tim. Sau ú, bỏc s s s
dng mt s bin phỏp thm dũ c bit xỏc nh v trớ ngoi vi cng nh c ch gõy
ri lon nhp tht. Cui cựng l s dng nng lng súng radio nhit 65 oC trit b
cỏc gõy ri lon nhp tim v cỏc ng dn truyn bt thng trong c tim. Th thut
c ỏnh giỏ thnh cụng khi kim tra li bng thm dũ in sinh lý khụng cũn ri lon
nhp tht.
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

7


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
h. Cha viờm gõn bng súng radio
Vic iu tr khỏ n gin. Bnh nhõn c chp cng hng t hoc siờu õm xỏc
nh v trớ tn thng ri gõy tờ ti ch. Bỏc s rch mt ng khong 2-3 cm trờn
ng gõn b tn thng ri a cỏc dng c vo. Mt lung radio cao tn s ct cỏc si
dớnh vi th trong gõn, th phm gõy au v viờm gõn. Súng radio cng lm tng sinh h
thng mch mỏu n gõn, giỳp gõn dn bỡnh phc.
u im ca phng phỏp ny l ngi bnh khụng b au, ớt bin chng, cú th
xut vin ngay trong ngy.
i. iu tr chng vin th bng súng radio
Mt k thut mi mang tờn CK (conductive keratoplasty) va c C quan Qun
lý Thuc v Thc phm M chp thun. Trong phng phỏp ny, ngi ta s dng nng
lng dng súng radio lm teo mt s vựng nh ca giỏc mc. Vỡ khụng phi rch
hoc ct b mụ, CK ớt gõy tn thng hn so vi cỏc k thut laser hin hnh.
Theo bỏc s Peter Hersh, chuyờn gia mt ti i hc Hackensack University
(M), k thut CK cú th s c nhng ngi cú tui a chung vỡ tớnh thun tin, n
gin v ớt gõy tn thng. Phng phỏp ny s rt hu ớch cho nhng ngi gi khụng

th ỏp dng LASIK, nh b chng khụ mt hoc cú lp biu mụ b kớch thớch. CK cng
cú th an ton hn vi bnh nhõn b bnh tng nhón ỏp (glaucoma), vỡ nú khụng ũi hi
vic tng tm thi ỏp lc trong mt, xut hin khi thc hin k thut LASIK.
k. iu tr au lng bng súng radio
Sau khi chn oỏn ỳng vựng a m gõy au, u tiờn cỏc bỏc s s dựng kim
a vo trong a m. Tip theo, mt lung súng radio cao tn cú nhit 65oC s c
truyn vo a m vi mc ớch hy u thn kinh nhn cm xỳc, giỳp bnh nhõn khụng
cũn cm thy au.
Súng radio cao tn cũn cú th khng ch tt cỏc bnh lý mn tớnh ca vựng tht
lng, c, au thn kinh ta, thn kinh ngoi biờn... Tuy nhiờn, phng phỏp cha ny ch
ỏp dng trong nhng trng hp thoỏt v mi, chốn ộp ớt, khụng cú cỏc bnh lý ct sng
kốm theo.
l. Radar
Radar phỏt hin vt mt khong cỏch bng s phn hi cỏc súng radio. Khong
thi gian ca s phn hi xỏc nh khong cỏch. Phng hng ca tia xỏc nh
hng ca s phn hi. S phõn cc v tn s ca súng phn hi cú th cho bit b mt
ca vt.
Radar nh v quột mt vựng khụng gian rng t 2 n 4 ln trong 1 phỳt. Dựng súng
ngn phn hi t t hay ỏ. Radar s dng ph bin trờn tu thng mi hay mỏy bay
thng mi ng di.
Radar dựng cho mc ớch thụng thng dựng tn s radar nh v, nhng khụng phi
cỏc tia iu bin v phõn cc cỏc mỏy thu xỏc nh b mt ca vt phn hi. Radar
thụng thng tt nht cú th nh dng ma trong cn bóo, cng nh mt t hay cỏc
phng tin di chuyn. Mt s cú th lờn cựng d liu õm thanh v d liu bn t
nh v GPS.
Radar tỡm kim quột mt vựng rng ln vi xung tia radio ngn. Chỳng thng quột
mt vựng khụng gian t 2 n 4 ln 1 phỳt. Thnh thong radar dựng hiu ng Doppler
tỏch phng tin vn chuyn vi mụi trng.
Radar dũ tỡm mc tiờu s dng cựng nguyờn lý nh radar tỡm kim nhng quột vựng
khụng gian nh hn nhiu, thng l vi ln 1 giõy hay hn na.

Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

8


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
Radar thi tit tng t radar dũ tỡm, nhng s dng tia radio vi s phõn cc trũn
v cú bc súng phn hi t cỏc git nc. Vi radar s dng Doppler o tc giú.
Nhúm 3: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Micro waves
1.
nh ngha
Súng viba l cú tn s t 300MHz n 3000MHz , cú bc súng t 10 -1 m n 1m
(UHF)
2.
Tớnh cht
Microwaves thc cht l mt dng nng lng in t. Nú ging nh súng ỏnh
sỏng hay súng radio v nú cng chim mt phn ph in t. Microwaves thng c
s dng tip õm cỏc tớn hiu in thoi cú khong cỏch truyn xa, cỏc chng trỡnh
truyn hỡnh hay cỏc thụng tin mỏy tớnh c truyn t trỏi t ti mt trm v tinh trong
v tr. Ngoi ra, chỳng ta cng cú th dựng microwaves nhn bit c tc ca xe
ụtụ v cỏc phng tin giao thụng. V gn gi hn, microwaves cũn cú th c s dng
nh l mt ngun nng lng trong cỏc thit b nu n hng ngy. Microwaves thc s ó
thõm
nhp
vo
i
sng
con

ngi.
Theo nguyờn lý hot ng ca súng viba, tt c nng lng súng thay i t cc dng
sang cc õm trong mi chu k súng. Tc ca s thay i khỏ ln, hng triu ln/giõy.
Cỏc phõn t thc n, c bit l cỏc phõn t nc, cú mt cc dng v mt cc õm
ging nh mt thanh nam chõm cú mt cc bc v mt cc nam. Khi cỏc súng viba bn
phỏ thc n, chỳng ti ra cỏc phõn t cú cc quay cựng tn s vi tn s ca súng viba,
hng triu ln/ giõy. Chớnh s rung ng cỏc phn t ny ó to nờn ma sỏt lm núng thc
n. Do súng viba khụng tng tỏc vi cỏc phõn t thu tinh, nha hay giy nờn ch cú
thc n c t núng.
3.
ng dng

Hỡnh 4.1. Lũ vi ba
Lũ vi súng thng cú cỏc b phn sau: Magnetron (ngun phỏt súng), mch in
t iu khin, ng dn súng, ngn nu.
Súng vi ba c sinh ra t ngun magnetron, c dn theo ng dn súng, vo
ngn nu ri phn x qua li gia cỏc bc tng ca ngn nu, v b hp th bi thc n.
Súng vi ba trong lũ vi súng l cỏc dao ng ca trng in t vi tn s thng 2450
MHz (bc súng c 1,224 dm). Cỏc phõn t thc n (nc, cht bộo, ng v cỏc cht
hu c khỏc) thng dng lng cc in Nhng lng cc in ny cú xu hng quay
sao cho nm song song vi chiu in trng ngoi. Khi in trng dao ng, cỏc phõn
t b quay nhanh qua li. Dao ng quay c chuyn húa thnh chuyn ng nhit hn
lon qua va chm phõn t, lm núng thc n.
Ngn nu l mt lng Faraday gm kim loi hay li kim loi bao quanh, m bo
cho súng khụng lt ra ngoi. Li kim loi thng c quan sỏt ca lũ vi súng. Cỏc l
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

9

Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
trờn li ny cú kớch thc nh hn nhiu bc súng (12 cm), nờn súng vi ba khụng lt
ra, nhng ỏnh sỏng ( bc súng ngn hn nhiu) vn lt qua c, giỳp quan sỏt thc n
bờn trong.
i vi kim loi hay cỏc cht dn in, in t hay cỏc ht mang in nm trong
cỏc vt ny c bit linh ng, v d dng dao ng nhanh theo bin i in t trng.
Chỳng cú th to ra nh in ca ngun phỏt súng, to nờn in trng mnh gia vt dn
in v ngun in, cú th gõy ra tia la in phúng gia nh in v ngun, kốm theo
nguy c chỏy n.
Nhúm 4: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca T- rays
Tia T l mt trong 10 d bỏo cụng ngh nm 2009 do Tp chớ Popular Mechanics
a ra thuc nhiu lnh vc, t picotech ti lu tr nng lng khớ nộn.
1. nh ngha
Ngi ta núi nhiu n tia X giỳp phỏt hin xng góy, hay súng cc ngn lm
núng c th, m ớt bit tia T - mt thnh phn cng thuc ph in t - cú th nhỡn xuyờn
qua qun ỏo, xỏc nh thuc n v ma tuý, nhn din khi u, thm chớ l khỏm phỏ v tr.
T-rays (tia T) l mt loi tia bc x cú tn s terahertz c bit n nh l bc x vinhng ngoi, bc x terahertz, súng terahertz, ỏnh sỏng terahertz, T-light, T-lux v THz
nm trong vựng phm vi in t 300 gigahertz (3x10ạạ Hz) v 3 terahertz (3x10ạ Hz),
nm trong di súng 1 millimeter v 100 micrometer. Bc x terahertz l loi bc x ph
bin nht trong v tr.
2. Lch s
Nu bn cha tng nghe núi v tia T, thỡ ú l bi cỏc nh khoa hc ó gp khú
khn trong vic khai thỏc chỳng v õy c nhỡn nhn l mt lnh vc khú khn ca Vt
Lý. Mc dự bi bỏo khoa hc u tiờn v vn ny c n bn t nm 1890, nhng
n tn bõy gi, ngi ta vn phi i mt vi nhng thỏch thc trong vic nghiờn cu v
phỏt trin nhng cụng ngh giỳp to ra, phỏt hin v iu khin tia T. Tia T c phỏt
hin cỏch õy mt th k, nhng mi c phỏt trin thnh mt k thut cú th s dng
c trong vi nm gn õy. Cỏc nh khoa hc t c, M, u chõu v chõu ó chia s

nhng tin b mi trong k thut ny ti hi ngh, c T chc K thut v Khoa hc
Phũng v (DSTO) ca chớnh quyn c ti tr, ti i hc Adelaide. Mt trong nhng
thuyt trỡnh viờn chớnh s l cha ca tia T, giỏo s Xi-Cheng Zhang thuc Vin K
thut Rensselaer New York, ngi ó b ra hn 20 nm phỏt trin tia ny. Tia T ban
u c gii nghiờn cu thiờn vn hc khỏm phỏ v s dng quan sỏt cỏc vỡ sao v
thiờn h v phi n nm 1995 thỡ tia T mi c to ra trong phũng thớ nghim. Vi
nhiu ngun v cỏc mỏy dũ bc x terahertz hiu qu hn, cỏc nh nghiờn cu t thp k
trc ó bt u phỏt trin nhng b lc v cỏc mỏy to tia iu khin tia T. " thi
im ny cụng ngh núi trờn cũn rt non tr. Terahertz hin mi ch nh tia X vo nm
1905", k s in Daniel Mittleman, t phũng thớ nghim tia T i hc Rice nhn xột.
3. ng dng
a. Cụng ngh nhỡn xuyờn vt th
Cỏc nh khoa hc thuc Phũng thớ nghim quc gia Sandia (M) nghiờn cu phỏt
trin mt cụng ngh mi cho phộp nhỡn xuyờn vt th cú th phỏt hin ra cỏc cht
nguy him trong cỏc bu kin hoc c che giu bờn di lp vi bc. Trng nhúm
nghiờn cu M.Wanke cho bit cụng ngh ny cú th dựng phỏt hin cht n, sỳng n
hoc l mt cht c hi no ú bt k l chỳng c ngy trang nh th no. Ngoi ra,
nhiu loi vt liu thụng dng, nh qun ỏo, cht do, bao bỡ v g tr nờn trong sut
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

10


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
di nh chp terahertz. Cụng ngh ny ch yu da vo vic phõn tớch bc x terahertz.
Bng vic phõn tớch cỏc tn s phỏt x ca vt th, ngi ta cú th tỡm ra tớnh cht vt lý
v húa hc ca i tng ang xem xột. Cỏc vt liu s hp th bc x ny nhng tn
s khỏc nhau, tu vo mi loi. Da trờn tn s hp th - c im duy nht ging nh

"du võn tay" - cỏc nh nghiờn cu cú th xỏc nh c nhng loi cht n v ma tuý
no ú. Chng hn, mt chic phong bỡ cha cht bt mu trng trụng bớ n v cú v
nguy him vi mt thng. Nhng vi s giỳp ca nh chp tia T, nhõn viờn bu in
cú th xỏc nh ngay th bt ny cú cha aspirin hay methamphetamine (mt cht gõy
nghin) hay khụng. Cỏc khi thuc n cng s d dng c xỏc nh dự ó giu k trong
tỳi xỏch.
Ngay n c cỏc tỏc nhõn sinh hc cng u khụng thoỏt khi tm kim soỏt ca
tia T. Giỏo s Zhang v cỏc cng s ca Vin Rensselaer ó chng minh c l tia T cú
kh nng xỏc nh s cú mt ca vi khun gõy bnh than, mt tỏc nhõn sinh hc tng gõy
kinh hong cho nc M sau v khng b 11/9. Nhng ng dng ht sc thc tin ny
ó khin C quan ph trỏch cỏc Chng trỡnh nghiờn cu tiờn tin v quc phũng M
(DARPA) quyt nh ti tr 18 triu USD phỏt trin cỏc ng dng ca tia T trong lnh
vc an ninh v chng khng b.
Tia T cũn phỏt hin cỏc loi v khớ c che du tinh vi, k c v khớ bng vt liu
phi kim loi. Hin ti, TeraView, cụng ty u tiờn khai thỏc th trng thit b tia T, ó
ch to c loi mỏy quột xỏch tay kớ hiu TPI cú kh nng phỏt hin tt c cỏc loi
dng c, m t trc n nay khụng th quan sỏt c bng cỏc loi mỏy quột hin cú.
Thit b TPI cng phỏt hin c c nhng vt phi kim loi vựi di mt lp t hoc
cỏt cú sõu khụng ln. ng dng ny m ra hng mi trong vic ch to mỏy dũ mỡn
a nng, xỏc nh c c cỏc loi mỡn cú v bng vt liu nha vn khụng th dũ c
bng mỏy.
Mt khỏc, vi tớnh nng õm xuyờn qua c cỏc lp bờ tụng rt dy, tia T cng cho
phộp quay phim thng xuyờn hot ng ca cỏc nhúm khng b ang cm gi con tin
trong cỏc khu nh bit lp, iu m cha cú mt cụng ngh no t trc n nay thc
hin c.
Vn l cn phi cú mt thit b c hỡnh nh sau khi cho tia T xuyờn qua.
thu c thụng tin v mt loi vt liu sau khi chiu tia T qua, chỳng tụi s dng cỏc
thit b thu c bit, cú cu to tng t nh thit b phỏt bc x- ễng Patrick Mounaix,
Giỏm c ph trỏch nghiờn cu ti Trung tõm Vt lý Phõn t Quang hc thuc Trung tõm
Nghiờn cu Khoa hc Quc gia Phỏp (CNRS), gii thớch. Sau khi i chiu tớnh cht ca

bc x ban u vi bc x thu c v sau, cỏc chuyờn gia s xỏc nh c cu to ca
vt liu phõn tớch. Chng hn, sau khi quột mt vt liu bng mt chựm tia T v vt liu
ny hp th mt bc x cú tn s no ú, trờn quang ph thu c s xut hin mt l
hng. i chiu vi d liu lu tr (gi l du hiu hoỏ hc nhn bit), ngi ta s suy
ra bn cht ca loi vt liu ú. Nguyờn tc ny hon ton khỏc vi vic s dng tia X, do
hỡnh nh chp bng X quang hin rừ trờn phim õm bn. Tuy nhiờn, vi thit b thu c
bit, ngi ta cng tỏi hin c hỡnh dng ca cỏc vt th cú cha nc, chng hn nh
c th con ngi.
Tia T cú kh nng tr thnh mt lai v khớ mi rt mnh trong cuc chin chng
ti ỏc v cng cú th chiu xuyờn qua thi tit xu, bi bm hoc khúi tt hn tia hng
ngai hoc cỏc h thng dũ tỡm khỏc.

Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

11


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
b. Trong y hc
Tia T cú nng lng thp, cho nờn cú th c dựng an tũan i vi ngi, khụng
ging nh tia X. Cỏc nh khoa hc tin rng do kh nng thõm nhp nụng cn vo c th
con ngi, tia T s cú th c dựng scan lp biu bỡ hoc, nh ng thụng, scan rut
v cỏc c phn khỏc dũ tỡm nhng du hiu ca ung th. Giỏo s i hc Adelaide
Derek Abbott núi:Mt trong nhng khỏm phỏ quan trng gn õy l tia T cng cú kh
nng dũ tỡm ung th. c ang tham gia cuc chy ua khoa hc to ln trong vic nghiờn
cu vn ny. Vỡ vy, tia T ang c s dng ti mt s bnh vin nh l mt cụng
c chn oỏn mi nhm tỡm kim nhng khi u.
Cỏc nh khoa hc ti i hc Liverpool, Anh, hy vng cú th tiờu dit nhng t bo ung

th da bng vic chiu bc x terahertz.
Cỏc cụng ty dc cng s dng nhng gii phỏp cụng ngh cao, iu chnh hm
lng thuc m khụng cn t tay vo ú. K thut chp nh Terahertz thm chớ cũn o
c dy ca lp v ỏo bc ngoi mt viờn thuc.
c. Mt vi ng dng khỏc
Cỏc hóng sn xut thuc lỏ nh Phillip Morris ang tỡm kim nhng cỏch thc mi
s dng tia T trong vic kim soỏt cht lng trong nh mỏy.
Vi s giỳp ca mt h thng chp nh tia T, do cụng ty Picometrix cú tr s
ti Michigan ch to, NASA cú th phỏt hin ra nhng khim khuyt nh ca lp xp
cỏch nhit trờn cỏc tu con thoi. Ngoi ra, tia T cũn cú nhiu ng dng thiờn vn quan
trng khỏc. i quan sỏt v tr Herschel, mt v tinh d kin c phúng vo nm 2008
l phiờn bn terahertz ca kớnh thiờn vn Hubble. Ti Chile, ngi ta cng ang xõy dng
trung tõm ALMA, s theo dừi bc súng terahertz vi hy vng phỏt hin cỏc vt th trong
giai on nguyờn thy ca v tr.
Vi nhng tớnh cht c bit nh vy, tia T ang hp dn gii nghiờn cu trờn
khp th gii. Cỏc k s ca trng i hc Utah ó t c bc tin ban u hng
ti ch to cỏc mỏy tớnh siờu tc hot ng da vo ỏnh sỏng vin-hng ngoi thay cho
in. H ó to ra c thit b tng ng cỏc dõy dn mang v b cong dng ỏnh
sỏng ny, cũn c gi l bc x terehertz.Cho ti nay, vic to ta tia T vn cũn khú
khn, nhng cỏc nh nghiờn cu thuc i hc Harvard (M) mi õy ó cú mt sỏng
ch v to ngun tia T nhit phũng. Cỏc nh khoa hc phũng thớ nghim quc gia
Argonne (M) ang phỏt trin mt loi mỏy phỏt tia T di ng. Cỏc h thng nhn dng
th ng phõn gii thp thu nhn c s phỏt ra ca tia T t nhiờn ó cú trờn th
trng: Cnh sỏt Wayne County Sheriff (Detroit, M) ang th nghim mt loi mỏy
quột tia T ca Cụng ty ThruVision (Anh) ti cỏc phiờn to xột x ti phm trong khu vc.

Hỡnh 4.2. nh tia T cho thy vt xc trờn chn bựn ca xe hi, m cỏc loi nh thụng
thng khụng nhỡn thy

Tạ Văn Bình

THPT Yên Khánh B

12


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ

Hỡnh 4.3. Tia T c s dng chp nh mt chic lỏ khi b kh nc v sau khi b
sung nc

Hỡnh 4.4. Cụng ngh mi cú th "nhỡn thy" cht c hi trong hnh lý.
Nhúm 5: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Infrared (Tia hng ngoi)
1. nh ngha
Tia hng ngoi l bc x in t cú bc súng di hn ỏnh sỏng kh kin nhng
ngn hn tia bc x vi ba. Tờn "hng ngoi" cú ngha l "di mc ", mu l mu
sc cú bc súng di nht trong ỏnh sỏng thng. Tia hng ngoi cú th c phõn chia
thnh ba vựng theo bc súng, trong khong t 700 nanụmột ti 1 milimột: cn hng
ngoi (nm vt quỏ khu vc mu trong quang ph nhỡn thy c), hng ngoi trung
bỡnh (cú bc súng t 1,3 n 3 micrụ-một) v nhit hng ngoi (bc súng t 3 n 30
micrụ-một).
2. Lch s
Nh Thiờn vn hc, Sir William Herschel ó khỏm phỏ ra tia hng ngoi vo nm
1800. ễng ó t ch to cho mỡnh cỏc kớnh thiờn vn vi ng kớnh v gng. ễng bit
rng ỏnh nng mt tri cú th v nờn rt nhiu mu sc bng ph ca nú v cng l ngun
phỏt nhit. Herschel mun bit c th mu no phỏt sinh nhit trong chựm ỏnh sỏng mt
tri.
ễng ta ó lm thớ nghim vi lng kớnh, bỡa giy v nhit k vi búng sn en
o lng nhit t cỏc mu sc khỏc nhau. Herschel quan sỏt s gia tng nhit khi
ụng di chuyn nhit k t ỏnh sỏng mu tớm n ỏnh sỏng mu trong cu vng to ra

bi ỏnh sỏng mt tri qua lng kớnh, ụng ó phỏt hin ra rng, im núng nht tht s
nm phớa trờn ỏnh sỏng . Bc x phỏt nhit ny khụng th nhỡn thy c, ụng t tờn
cho bc x khụng nhỡn thy c ny l tia nhit (calorific ray) m ngy nay chỳng ta
gi nú l tia hng ngoi.

Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

13


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ

Hỡnh 4.5. Nh Thiờn vn hc Sir William Herschel
3. Tớnh cht
Tỏc dng ni bt nht ca tia hng ngoi l tỏc dng nhit (tia nhit).
Mi vt th cú nhit cao hn 0 0K u bc x tia hng ngoi: c th ngi, búng
ốn dõy túc núng sỏng, Mt tri, vt cú nhit , di súng (tn s) bc x ph thuc
vo nhit ca vt.
Phn ln vt liu ngn cn tia sỏng thng thỡ cng ngn c tia hng ngoi: g,
giy, kim loi,
Nhng cng cú mt s vt liu ngn c tia sỏng thng nhng khụng ngn c
tia hng ngoi v ngc li nh: thy tinh, GaAs,
nh sỏng thng khụng th xuyờn qua cỏc lp sng mự, khúi, mõy dy c nhng
tia hng ngoi cú th.
Tia hng ngoi úng vai trũ ln trong hiu ng nh kớnh.
4. ng dng
a. S dng tia hng ngoi trong ch bin nụng sn thc phm
Tia hng ngoi c phỏt hin nm 1800 v sau ny, nhng nm u ca thp

niờn 1960 ó cú rt nhiu nghiờn cu thnh cụng v kh nng ng dng tia hng ngoi
vo lnh vc ch bin nụng sn, thc phm.
Ngun hng ngoi trong cỏc thit b c phỏt ra vi bc súng 1,83,4 micron,
v tia hng ngoi c s dng trong vic ch bin nụng sn, thc phm c xem nh
mt thit b sy khụ nụng sn vỡ di bin thiờn nhit trong thit b cú th t 37oC
2000oC. Ngun nng lng ca tia hng ngoi khi tip xỳc vi nụng sn s lm cho cỏc
phn t rung ng v dn n s tng nhit bờn trong sn phm mt cỏch nhanh chúng
cựng vi s gia tng v ỏp sut hi nc. Cỏc ht ng cc, ht u khi c chiu tia
hng ngoi ch trong thi gian 50 giõy, nhit bờn trong ht ó tng lờn 900oC hoc vi
thi gian 90 giõy, nhit ó tng lờn 1100oC.
Tỏc dng ca tia hng ngai khi chiu vo nụng sn (c bit l cỏc loi ht) s
to ra cỏc sn phm cú giỏ tr dinh dng cao, mựi v thm hn, tinh bt trong ht s
c h húa trit hn, khụng cú hin tng li bt, v nh vy kh nng tiờu húa thc
phm s tt hn. Vớ d ht lỳa mỡ c chiu tia hng ngoi thỡ kh nng tiờu húa l
90%, trong khi ú s tiờu húa ca nhng ht lỳa mỡ khụng chiu tia hng ngoi ch t
30%.
Tia hng ngoi khi chiu vo nụng sn cũn lm tng hm lng axit amin t do,
ng thi c ch mt s enzymer bt li v do ú lm tng kh nng tiờu húa u tng
lờn rt nhiu. Hoc khi chiu tia hng ngoi vo nhng ht ng cc cú cha axit bộo, s
lm gim hat tớnh cỏc enzym (men) oxy húa cht bộo v nú s hn ch cỏc quỏ trỡnh oxy
húa cht bộo khi bo qun, ht s khụng b ụi, khột v ng.
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

14


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
Mt khỏc khi ch bin cỏc sn phm thc phm n lin, tia hng ngoi cũn cú tỏc

dng dit khun rt tt m khụng lm mt giỏ tr dinh dng ca nụng sn thc phm.
Mt s sn phm thc n gia sỳc c ch bin sy chớn bng tia hng ngoi cú
tỏc dng rt tt i vi vt nuụi.
Trong thc t sn xut hin nay, ngi ta s dng tia hng ngoi trong nhiu lnh
vc ch bin nh x lý cỏc loi ht lm thc n gia sỳc, thanh trựng sa ti (vi thi
gian rt ngn 15 giõy), gia nhit b mt cỏc sn phm to mu sc p hn (vớ d cỏc
loi bỏnh nng), sy khụ cỏc loi dc liu, sy khụ cỏc loi gia v m mu sc ớt bin
i. Ngi ta cũn dựng tia hng ngoi nng bỏnh, sn xut thc phm n nhanh v
ng cc dinh dng (cereals) dựng trong im tõm.
b. Cha bnh bng tia hng ngai l mt ng dng khoa hc ca ỏnh sỏng
Tia sỏng tp trung ti mt v trớ em li cỏc phn ng vt lớ nh t, chỏy, c th
nh sau: ỏnh sỏng i vo c th mang theo nng lng nhit, nng lng ny to ra do s
tp trung ca nhiu tia sỏng gi l lng t. Lng t ny phỏ hy cỏc t bo v cỏc mụ
b tn thng, chớnh vỡ th nú rỳt ngn lai b mm bnh giỳp vt thng chúng lnh.
Ngoi ra, Tia hng ngoi cú th giỳp chn oỏn bnh nha chu: Cỏc nha s ó s dng hai
dng ph hng ngoi khỏc nhau: nhng ph vựng hng ngoi gn o tỡnh trng viờm
nhng v trớ chuyờn bit trong ming bnh nhõn, v ph hng ngoi gia xỏc nh tỡnh
trng chung ca nhng du ch sinh hc khỏc nhau dch nu (GCF).
d. Phng din thm m
Ngi ta ó s dng ỏnh sỏng nhỡn thy v ỏnh sỏng hng ngai, tuy nhiờn iu
tr bng nhng ỏnh sỏng ny ó gõy mt nh hng mnh m trong vic iu tr s
nhum mu sc t da, bnh lụng túc, v nhn da.
e. Kớnh nhỡn ờm (ụi mt th hai)
Tp hp, khuch i v chuyn i ỏnh sỏng hng ngoi thnh nh l c ch hot
ng ca thit b nhỡn ờm (kớnh nhỡn ờm), giỳp con ngi thy rừ mi vt trong búng
ti. bin ỏnh sỏng hng ngoi (mt thng khụng nhỡn thy c) thnh nh m con
ngi cú th nhỡn thy rừ, kớnh nhỡn ờm s dng k thut tng cng nh (image
enhancement) hoc k thut chp nh nhit (thermal imaging).
Tng cng nh: Vi k thut tng
cng nh, kớnh nhỡn ờm tp hp nhng

lng nh ỏnh sỏng phỏt ra t mụi trng,
nh ỏnh sỏng cn hng ngoi, ri phúng i
nú trong mt quang ph ỏnh sỏng cú th nhỡn
thy c. nh sỏng cn hng ngoi phỏt ra
t mụi trng c mt ng kớnh tp hp v
tp trung vo ng khuch i nh. Tip ú,
mt mn cm quang õm cc (photocathode) ci bin ỏnh sỏng ny thnh mt lung in
t. Khi i qua mt tm kớnh nh (plate) cú cỏc rónh cc nh, s lng in t ca lung
ny s c tng lờn gp nhiu ln nhm mc ớch khuch i tớn hiu. Mt bờn kia ca
kớnh cú mt mn hỡnh c trỏng phosphor tp hp cỏc in t phỏt ra v chuyn
chỳng thnh ỏnh sỏng nhỡn thy c to thnh nh. nh to ra luụn l n sc v
mu ú tựy thuc vo loi phosphor c dựng trỏng mn hỡnh. Kớnh tng cng nh
loi n gin gm cú 1 thu kớnh thụng thng, 1 ng phúng i nh v 1 thu kớnh mt
(ocular lens).
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

15


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
To nh nhit : Phc tp hn loi kớnh phúng i nh, loi kớnh to nh nhit tp hp
v phúng i ỏnh sỏng hng ngoi trong mt vựng quang ph in t thp hn nhiu,
chng hn nh ỏnh sỏng nhit hng ngoi phỏt ra t nhng vt th núng. nh sỏng nhit
hng ngoi phỏt ra t mụi trng c tp hp v tp trung vo mng ng-ten nh pha
(phased array) qua s h tr ca mt thu kớnh. Mng ny s to ra mt biu nhit
theo mu ca ỏnh sỏng chiu vo nú, ri chuyn i ỏnh sỏng thnh mt chui xung ng
in. Chui xung ng ny c gi n mt b phn x lý tớn hiu cú vai trũ bin tớn
hiu thu c thnh d liu nh hin th. Phn ln kớnh nhỡn ờm loi ny cú kh nng

to ra nh cú tc khung hỡnh l 30 khung/giõy v cú th phỏt hin nhit t -20oC
n 2.000oC. Theo cỏc chuyờn gia, kớnh nhỡn ờm cú phm vi ng dng rt rng, nht l
trong cỏc lnh vc an ninh, quõn s, bo v phỏp lut v theo dừi - giỏm sỏt.
f. Ngun nng lng tng lai t tia hng ngoi
Trong khi dựng cỏc tm bin hp th ỏnh sỏng mt tri chuyn chỳng thnh
nng lng, cỏc nh nghiờn cu thuc phũng thớ nghim quc gia Idaho, M ó thớ
nghim mt bin phỏp thu thp mi: s dng tia hng ngoi thu c nng lng nng
sut cao cha tng thy. Nhúm cỏc nh khoa hc do Michael Naughton (thuc Trng
Boston Chestnut Hill, bang Massachusetts, M) ng u ó gii thiu cụng trỡnh
nghiờn cu ti hi tho quc t ln th 2 v i mi nng lng do American Society of
Mechanical Engineers t chc ngy 13/8 ti Jacksonville. H ó lp t cỏc thit b cm
ng vi di ca súng hng ngoi, di hn di ca ỏnh sỏng nhỡn bng mt thng
(súng ny cũn cú th i xa hn di cỏc t bo quang in hin nay).
Cỏc nh nghiờn cu ó s dng nhng tm bng dt bng hng triu ng ten rt
nh, nhy cm vi cỏc quang t IR ca mt tri v cỏc ngun khỏc. õy l bc u tiờn
trong quỏ trỡnh thu thp nng lng vi chi phớ r v cho sn lng ln. Cỏc ng ten cú
kớch thc nano cú th thu hng ngoi trung bỡnh, nh l hng ngoi chiu xung trỏi t,
ngay c lỳc na ờm, sau khi ó hp th nng lng mt tri sut c ngy. Trong khi ú,
pin mt tri ang c s dng hin nay mi ch thu c nhng ỏnh sỏng mt tri nhỡn
thy c, v mt tỏc dng vo ban ờm. Hn na, sau khi c phỏt trin thờm, nhng
ng ten nano ny cũn cú kh nng hp th sc núng d tha ca cỏc vt vo ban ờm,
v chuyn dng nng lng lóng phớ ny thnh in nng. Nhng b phn nh ny c
ch di dng lũ so xon bng vng, vch trờn ct tr, di cú poly-ờtilen (mt cht liu
thng c s dng trong cỏc tỳi nha do). Dale Kotter, mt thnh viờn ca nhúm
nghiờn cu cho bit, trong s nhng loi súng cú tn s thp ca quang ph in t c
cỏc nh nghiờn cu khỏc t nhiu hi vng nh l vi súng, súng hng ngoi c quan
tõm hn c. ễng cng cho bit thờm, mt trong nhng lớ do quyt nh chn tia hng
ngoi l do tớnh cht vt lý ca cỏc cht liu s thay i khi chỳng b súng ny tỏc ng.
H ó thớ nghim phn ng ca nhiu cht liu, trong ú cú c ng, vng v
mng gan, khi t chỳng di tỏc ng ca tia hng ngoi, thụng qua x lớ bng tin hc

xỏc nh cỏc loi cú hỡnh dng cu to v cú kớch thc ng ten tt nht. Mụ hỡnh hon
ho gm tt c cỏc tham s ny, s cho phộp thu c nng sut lờn n 92% lng tia
hng ngoi, iu m nhng thit b thu nng lng mt tri thụng thng khụng th t
ti.
Cỏc nh nghiờn cu ó to ra nhng nguyờn mu u tiờn c kim tra bng tin
hc. Nhng chic ng ten nano ó c ci theo cỏch thụng thng bng cỏc ng vũng
quanh vo mt chic a bng silic, v chỳng cú kh nng hp th n 80% s lng tia
hng ngoi c chiu lờn.
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

16


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
Sau ú chỳng c chuyn sang bc khc lờn phn ct tr poly-ờtilen tỏn mng
v ó tin gn n bc thc hin hp th tia hng ngoi. Tuy lỳc ny ng ten vn cũn
trong quỏ trỡnh kim tra, nhng nhng kt qu u tiờn cho thy kh nng hp th tia
hng ngoi ca chỳng lờn ti 50-60%, hon ton ỏp ng c yờu cu ra.
g. N lc tr thnh nng lng gia dng
Tuy nhiờn nhng k thut ny cn c hon thin thờm cú th a loi nng
lng mi ny vo s dng trong h gia ỡnh. Vic chiu cỏc tia hng ngoi lờn ng ten
nano to ra dũng thay th cú tn s dao ng lờn n 30 terahộc, iu ny ũi hi phi cú
thit b nn in nhm bin dũng ny thnh dũng liờn tip. Tuy vy, hin gi cha cú
thit b nn in no cú th chu c tn s ny, thm chớ cng cha cú thit b phõn
tỏch no cú th s dng khai thỏc nng lng ny. V cỏc nh khoa hc cũn ang c
gng gii quyt vn ny.
Nu nh vn ny c gii quyt, chỳng ta s cú nhng thit b thu nng lng
mt tri hiu qu hn, cú nng sut cao hn 20% so vi nng lng ỏnh sỏng nhỡn thy

bng mt thng. Cỏc nh khoa hc ó phỏt trin v thc hin lp t cỏc thit b phc
tp hn, cho nng sut nhiu hn, nhng hin chi phớ cho nhng thit b ny khỏ t nu
a vo s dng ph bin.

Hỡnh 4.7. Nhng ng ten nano bng vng c ci th nghim vo mt con rp bng
silic v hot ng vi tn s 30 terahezt
h. Chuụng bỏo ng dựng tia hng ngoi
Chic chuụng xinh xn v nh gn ny hon ton dựng tia hng ngoi d dng
nhn ra s chuyn ng v ting ng bờn ngoi. Cú th gn nú lờn tng ni ca ra vo,
hay trờn bn lm vic. Ngi dựng iu chnh mt n ( v ngoi mt thn) la
chn rng ca gúc quan sỏt ca mt thn trong phm vi lờn ti 60 .
Chuụng tiờu th nng lng (pin) mc thp nht, nh vo chc nng t ng
ngt chuụng. Chuụng cú 3 giai iu chuụng ờm du v 3 la chn cũi bỏo ng. Nu
ngi s dng ci t ch chuụng ch ún khỏch n chi nh, n liờn h cụng
vic cụng s, chuụng s t ng phỏt ra giai iu (nhc) bỏo khỏch n. Cũn nu ci t
chuụng ch bỏo ng k trm vo nh, chuụng s t rỳ cũi bỏo ng, giỳp ch nh
phỏt hin ra k xõm nhp.
i. Thit b nhn dng bng tia hng ngoi cho in thoi di ng
Cụng ty in t Canon (Nht Bn) ó tung ra th trng mt thit b cú kớch thc
nh gn vi tờn gi "Canon Security Pendant IP-1" dựng nhn dng thụng tin dnh
cho in thoi di ng do Canon ch to. Sn phm ny c thit k nhm bo v thụng
tin trong cỏc mỏy in thoi ó c h tr cụng c nhn dng bng tia hng ngoi. Khi
khi ng in thoi, IP-1 s tin hnh nhn dng cỏc d liu v ngi ch ca mỏy in
thoi ú nh vo mó tia hng ngoi, giỳp khỏch hng trỏnh c tỡnh trng rũ r thụng tin
cỏ nhõn do b tn cụng hoc b mt in thoi.

Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

17

Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ

Hỡnh 4.8. in thoi di ng c h tr cụng c nhn dng bng tia hng ngoi
Nhúm 6: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Visible light
1.
nh ngha
nh sỏng nhỡn thy cú tn s khong t 300THz n 3000THz, bc súng 380
750 nanometer.
2.
ng dng
a. ng dng vụ cựng quan trng ca ỏnh sỏng nhỡn thy l giỳp con ngi
chỳng ta nhỡn thy mi vt v mi vt cú cỏc mu sc, hỡnh dng khỏc nhau.
Vớ d: Sa bũ cú mu trng: Sa bao gm 5% lactoza, 3,7% m v 3,5% protein. Cht
cazein giu canxi l protein ph bin nht v s kt hp ca cazein vi mt s cht bộo
to nờn mu sc cho mún ung ngon lnh ny.Mu trng l mu t nhiờn ca sa, l
kt qu ca cỏc bc súng ca ỏnh sỏng nhỡn thy c chiu vo mt. Cazein v mt s
cht bộo phn chiu di bc súng rng nờn khin sa cú mu trng.
Ngoi ra cũn cú nhiu ng dng khỏc:
b. ốn LED
it GaAsP vi s tỏi hp trc tip v nng lng ln hn 1,7eV cho ta ỏnh sỏng
nhỡn thy c. Vi th tớch nh, cụng sut thp, ốn LED s dng trong mi lnh vc
quang bỏo. Tui th ca LED cao hn búng ốn thụng thng, khong 10 5 gi (cú th
sỏng liờn tc trong 10 nm). Trỏi vi búng ốn thụng thng, ốn LED khụng h ngay
m sau 105 gi, ốn LED khụng h ngay m cụng sut phỏt quang ca nú gim i mt
na. Ngoi cụng dng chiu sỏng, ốn LED cũn nhiu ng dng khỏc:
Phng din thm m: Cỏc nh khoa hc c ó chng minh ỏnh sỏng nhỡn thy cú
cng mnh ca ốn phỏt sỏng diode (LED) cú th ng dng xúa np nhn, lm tr

húa khuụn mt. Phỏt hin ny m ra mt hng lm p khỏc trong chuyờn khoa thm
m m khụng cn dựng ti dao kộo hay thuc chng np nhn Botox cú nhiu tỏc dng
ph. Bỏo cỏo nghiờn cu ca nhúm khoa hc cú on vit nu ng dng liu phỏp thm
m bng ỏnh sỏng LED mi ngy trong vũng vi tun thỡ s cho ra kt qu da tr li v
cú thi gian n hi kộo di, s lng np nhn gim i, nc da trụng mn mn hn
trc. nh sỏng LED lm mt i nhng phõn t nc cú liờn quan n quỏ trỡnh c nh
protein elastin ri t t khụi phc li chc nng n hi ca elastin. Nh vy, nú lm
gim cỏc np nhn mt.
LED thng c s dng trong cỏc sn phm nh iu khin t xa ca tivi hay ốn
giao thụng
Ngi ta ó ch ra rng ỏnh sỏng nhỡn thy c ca LED cú cng mnh ó
c ng dng trong y khoa cỏch õy hn 40 nm lm vt thng mau lnh.Bỏc s
Whelan mt bỏc s dn u v thn kinh hc ti trng i hc dc Wisconsin, trỡnh
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

18


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
by rng: ỏnh sỏng c phỏt ra t it phỏt sỏng (LED) cú th tng cng sc khe cho
cỏc t bo gp 5 ln hn cỏc thit b thụng thng. Trong nhng nm gn õy, ỏnh sỏng
LED cng c s dng iu tr mt s bnh ung th nóo.
Cỏc ốn LED th h k tip cú th thay th mng WiFi? Cỏc cụng ngh hi t mi
nht ó va c cỏc k s thuc trng i hc Boston ca M cụng b. T ngun tr
cp nghiờn cu khoa hc quc gia, cỏc nh nghiờn cu ó phỏt minh ra mng truyn
thụng d liu vụ tuyn hi t trong mt búng ốn thp sỏng bỡnh thng. Cỏc k s hi
vng s s dng cỏc búng ốn LED nh v cú cụng sut thp thay th mng vụ tuyn
quang. Cụng ngh vụ tuyn hin nay ó to ra mt mng d liu vụ tuyn song nú li tiờu

tn nhiu ngun v d b tn hi trc cỏc tn cụng t bờn ngoi. Cỏc ốn LED mi ny
cú th truyn d liu vi thụng qua cỏc xung tc cc nhanh ca ỏnh sỏng nhỡn thy
c. Bng thụng ban u c k vng l s nm trong di t 1-10Mbps. Bn hóy
tng tng nu mỏy tớnh, iPhone, TV, radio, b iu nhit t ng ca bn cú th thụng
tin vi bn khi bn ang i b trong phũng thụng qua mt chuyn mch ỏnh sỏng v
khụng cn s dng bt c si cỏp no. Dng nh l hi hoang tng song iu ny hon
ton cú th thc hin oc vi mt mng thụng tin da trờn ốn LED vi cụng sut tiờu
th thp, tin cy cao v khụng gõy nhiu in t. Cui cựng thỡ h thng ny c k
vng s c ng dng trong cỏc thit b chiu sỏng. Mi búng ốn LED cú th lm vic
ging nh mt im truy cp vụ tuyn (Wireless Access Point), cung cp bng thụng ln
hn v gim ỏng k tiờu th ngun. Bi vỡ mng truyn thụng quang da trờn cỏc ốn
LED s dng cỏc xung ca ỏnh sỏng thy c, nờn nhng ngi ngoi vựng ph ca
mng (b che khut bi tng, sn) khụng th truy nhp vo v do ú s trỏnh c s
tn cụng ca cỏc hacker mt cỏch rt n gin. Bn cú th kt ni ti nh hoc mng vụ
tuyn ca c quan ch vi mt cụng tc chuyn mch ỏnh sỏng. Dự mi ch l nhng kt
qu nghiờn cu ban u song nú ó m ra mt hng nghiờn cu mi y tim nng cho
mt mng truyn d liu n gin m hiu qu.

Hỡnh 4.9. Hỡnh nh minh ha cho mt mng thụng tin d liu s dng cỏc ốn LED th
h k tip
c. iu tr viờm mi d ng bng ỏnh sỏng nhỡn thy
Lõu nay, phng phỏp cha tr viờm mi d ng ph bin l dựng thuc di dng
ung hay xt. Gn õy, mt liu phỏp mi khụng cn dựng thuc l s dng quang hc,
nguyờn lý ny do Hóng Medisana (CHLB c) tỡm ra. Dựng ốn diode hai cc phỏt ra
ỏnh sỏng cú bc súng 660 nanometre (nm) soi hc mi. nh sỏng (nhỡn thy c
bng mt thng) kớch hot s min dch ó b suy gim hc mi, lm tng min
dch v gim s kớch thớch mng nhy ca mi. Vi c ch tỏc ng trờn, mỏy MedinoseTạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

19

Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
BNS do Hóng Medisana sỏng ch ó c th nghim trờn bnh nhõn nhiu tui
khỏc nhau, nhiu nc v khụng cú phn ng ph k c vi tr em v ph n mang
thai.
d. Cỏp quang siờu nh
Cỏc nh khoa hc va ch to c mt loi cỏp quang siờu nh - mng hn si
túc nhiu ln cú kh nng truyn ti ỏnh sỏng nhỡn thy c. Phỏt minh ny ha hn s
m mn cho mt lot nhng t phỏ trong cỏc lnh vc nh nng lng mt tri, cụng
ngh thụng tin v y hc. Trong hng thp k nay, cỏp ng trc vn rt quen thuc v ni
bt nh cht lng truyn ti vụ cựng hiu qu. Loi cỏp ny gm mt dõy lừi c bao
xung quanh cht cỏch nhit v ngoi cựng l lp v kim loi. Cu to ú khin cỏp cú th
truyn ti cỏc tớn hiu in t cú bc súng ln hn chớnh ng kớnh ca dõy.
e. Cỏp ng trc
Cỏc nh nghiờn cu to ra mt dõy cỏp ng trc dựng truyn ti ỏnh sỏng cú
cha si lừi cỏc-bon, bao xung quanh lừi mt lp cỏch nhit v v dõy nhụm bờn ngoi.
Chiu rng ca dõy cỏp khong 300 nanometer, tc l nh hn vi trm ln so vi si túc
ca ngi. Si dõy lừi cỏp s chỡa ra mt u lm ng ten dũ ỏnh sỏng. Cỏc nh khoa
hc li buc ỏnh sỏng nhỡn thy phi i qua si dõy cỏp cú ng kớnh nh bc súng ca
nú. H ó chiu ỏnh sỏng xanh v qua si dõy cỏp, iu ú chng t nú hon ton cú
th truyn ti c quang ph rng ca ỏnh sỏng cú th nhỡn thy. ú khụng hon ton
l tc ca ỏnh sỏng, cú th ch bng 90% tc ca ỏnh sỏng. Nhng nh th ó
nhanh hn in hng nghỡn ln ri, ụng Naughton cho bit. ễng Naughton cho rng,
phỏt minh ny ha hn s to ra nhiu tin b trong lnh vc cụng ngh, ụng khng nh,
nú quan trng vỡ nú thc s hu dng. Cng theo ụng Naughton, loi cỏp siờu nh
cng cú th dựng trong nhng loi pin s dng nng lng mt tri hiu sut cao. Nú
cng rt thớch hp vi loi s in mini v cỏc thit b chuyn i bng ỏnh sỏng
siờu nh dựng trong lnh vc tin hc quang (optical computing). Cỏp siờu nh cũn m

rng sang lnh vc y hc nh cy ghộp vừng mc cho nhng ngi mc chng thoỏi hoỏ
mt hoc dũ tỡm cỏc phõn t riờng l l mm bnh trong c th ngi.

Hỡnh 4.10. Camera hng ngoi

Nhúm 7: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca Ultra Violet ( Tia t ngoi)

Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

20


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
1. nh ngha
Tia t ngoi l bc x cú bc súng t 10-8m n 10-7 m v tn s t 3000THz
n 3.1016Hz.
2. Lch s

Hỡnh 4.11. Johann Wilhelm Ritter
Nm 1801, Johann Wilhelm Ritter nh vo cỏc phn ng húa hc ó khỏm phỏ ra
mt loi ỏnh sỏng nm ngoi vựng mu tớm ca quang ph mt tri. Ngy nay, tia ny
c gi l tia t ngoi.
3. Tớnh cht
Tỏc dng mnh lờn phim nh, lm ion húa khụng khớ v nhiu khớ khỏc.
Kớch thớch s phỏt quang ca nhiu cht ( nh km sunfua, caimi sunfua ), cú th
gõy ra mt s phn ng quang húa v phn ng húa hc.
B thy tinh, nc, hp th rt mnh. Tia t ngoi cú bc súng t 0,18 .10 -6 m
n 0,4 .10-6 m truyn qua c thch anh.

Cú mt s tỏc dng sinh lớ: hy dit t bo da, lm da rỏm nng, lm hi mt, dit
khun, dit nm mc
Cú th gõy ra hin tng quang in.
4. ng dng
1. Mt s ng dng thng gp
Tia t ngoi dựng kh trựng nc, thc phm v dng c y t, dựng cha bnh
( cũi xng ), tỡm vt nt trờn b mt kim loi
2. Dựng tia t ngoi iu tr trong ung th
T trc n nay, cỏc khỏng th n dũng
(monoclonal antibodies) c xem l v khớ hu
hiu tiờu dit ung th, nhng iu gõy tr ngi
trong iu tr l chỳng cng cú th tn cụng c nhng
t bo lnh mnh.
Liu phỏp s dng khỏng th cú s h tr ca
tia cc tớm c ỏnh giỏ l cú trin vng nõng cao
hiu qu iu tr ung th

Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

21


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
Nhng hin nay, cỏc nh khoa hc Anh cho bit h ó cú th khc phc tỡnh trng
ny bng cỏch s dng ỏnh sỏng tia cc tớm (ultraviolet) kim soỏt hot ng ca cỏc
loi thuc cú ngun gc t khỏng th.
Trong k thut mi ny, cỏc chuyờn gia cho bit cỏc khỏng th s c bao bc
bng mt lp du hu c nhy cm vi ỏnh sỏng; lp v bc ny cú tỏc dng c ch hot

ng ca cỏc khỏng th cho n khi chỳng c chiu bng tia cc tớm. Núi cỏch khỏc,
khi chiu tia cc tớm vo khi u, cỏc khỏng th ú s c ỏnh thc tn cụng t
bo ung th.
Do ú, liu phỏp ny s giỳp trỏnh thng tn cho t bo lnh, vỡ nhng khỏng th
c bao bc ny ch hot ng khi c kớch hot bng tia cc tớm.
Nhúm nghiờn cu cho rng vi liu phỏp ny, bnh nhõn cú th c iu tr
ngoi trỳ tc l c n bnh vin c tiờm cỏc khỏng th ó c x lý, ri ch
khụng ti 1 ting ng h c chiu tia cc tớm trong vi phỳt.
Liu phỏp mi ny ó nhn c s hoan nghờnh ca mt s nh y hc. B Josephine
Querido, chuyờn gia thụng tin khoa hc ca Vin Nghiờn cu Ung th Anh, phỏt biu:
Phỏt trin nhng phng thc tn cụng t bo ung th m khụng lm hi cỏc mụ lnh l
mt iu ti quan trng trong iu tr ung th.
3. Tit trựng dit khun bng tia t ngoi
Nhiu bng chng khoa hc cho thy, cỏc loi virus, vi khun trong ngun nc l
th phm chớnh gõy ra 85% cỏc bờnh nhi khoa v 65% bờnh tt ca ngi ln. Rt may l
hu ht cỏc loi virus, vi khun u cú th d dng b tia cc tớm (UV) tiờu dit
Quy trỡnh: Cho nc chy qua mt ng kớn trong ú cú lp ốn cc tớm. Cỏc tia
UV c phúng vo dũng nc. Cu trỳc DNA/RNA ca vi sinh b thay i lm cho
chỳng khụng th tn ti v sinh sn.
Nguyờn lý dit khun ca tia cc tớm:

Hỡnh 4.13. Mt on DNA ca vi khun trc khi b chiu tia cc tớm.

Hỡnh 4.14. on gen ó b phỏ hy
Tia cc tớm mt tn s nht nh cú th dit 99,99% vi khun nhng khụng loi
b bt k tp cht gỡ cú trong nc. Phng phỏp ny s dng in v thng c ng
dng cụng on cui cựng ca h thng lc nc. Khỏc vi un sụi, phng phỏp ny
tit kim in v nhanh hn nhiu. õy l phong phỏp x lý an ton nu kt hp thờm
vi loi lc than hot tớnh.
5. Tỏc hi

1. Tia t ngoi lm tng nguy c mc ung th da
Tr em di 18 tui khụng nờn tip xỳc lõu vi ỏnh nng mt tri hoc tm nng
bng cỏc bin phỏp khỏc nhau, bi nú s khin cho nguy c mc ung th da tng cao khi
bc vo tui trng thnh. Theo ú, vic tip xỳc vi tia t ngoi (tia UV) t ỏnh nng
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

22


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ
mt tri khi cũn nh l iu hon ton khụng cú li. iu ny cũn nguy him hn nhiu
khi s dng phng phỏp tm nng nhõn to. Nhng tia t ngoi phỏt ra t nhng thit b
chiu tia t ngoi s tỏc ng vo cu trỳc DNA, gõy t bin hoc tn thng cho DNA
v cui cựng, khi nhng tn thng ny tr nờn nghiờm trng (quỏ trỡnh ny cú th din
ra t t trong nhiu nm), nú s khin cho bnh nhõn mc phi chng ung th da (lỳc ú
bnh nhõn ó tui trng thnh). tui trung bỡnh khong 35 tui, nguy c mc ung
th da nhng ngi tng tm nng khi tr cú th cao hn 75% so vi nhng ngi bỡnh
thng.
2. Tia t ngoi gõy hi cho mt
Tia UV gõy tỏc hi cho mt: Cỏc tia chiu vuụng gúc vi giỏc mc tt nhiờn s
khụng gõy hi cho nhón cu. Viờm giỏc mc hay viờm kt giỏc mc do phi nng l do
mt b phi nhim quỏ ỏng vi tia UV. Cỏc u tn ca thn kinh trờn giỏc mc b tn
thng trc. Sau ú l lp ni mụ cú th b bin i cu trỳc kiu d sn v lng ng
cỏc tinh th.
c th thy tinh: Nu do tia UV thng l dng c v hay nhõn trung tõm, thng
thy n nhiu hn, cú th l do thúi quen thớch tm nng ca ch em.
Vừng mc cú th b tn hi nu tớnh lc ca giỏc mc v thy tinh th khụng cũn
nguyờn vn. T l thoỏi húa hong im nhng ngi trờn 70 tui nhúm ó ly thy

tinh th cao hn hn nhúm cũn thy tinh th khin ngi ta nghi ng rng tia UV cú th
cũn gõy ra thoỏi húa hong im.

Nhúm 8: Tỡm hiu nh ngha, lch s, ng dng ca X rays

Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

23


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ

Hỡnh 4.15. Hỡnh nh X quang chp tay ngi eo nhn, chp bi Rontgen
1. nh ngha
Tia X hay quang tuyn X hay X quang l mt súng in t cú bc súng trong
khong 10 nanụmột n 100 picụmột (tc l tn s t 30 PHz n 3EHz).
2. Tớnh cht
Tia X cú kh nng õm xuyờn. Cú th i qua giy, vi, g v kim loi nhng b chỡ
chn li. Tia X cú bc súng cng ngn thỡ cng xuyờn sõu.
Tia X cú tỏc dng mnh lờn phim nh, lm ion húa khụng khớ.
Tia X cú tỏc dng lm phỏt quang nhiu nht.
Tia X cú th gõy ra hin tng quang in hu ht kim loi.
Tia X cú tỏc dng sinh lớ mnh: hy dit t bo, dit vi khun
3. ng dng
1. Mt s ng dng thụng dng
Tia X c s dng nhiu nht chiu in, chp in ( vỡ nú b xng v cỏc
ch tn thng bờn trong c th cn mnh hn da tht ), chn oỏn bnh hoc tỡm ch
xng góy, mnh kim loi trong ngi, cha bnh ( ung th ). Nú cũn c dựng

trong cụng nghip kim tra cht lng cỏc vt ỳc, tỡm cỏc vt nt, cỏc bt khớ bờn
trong cỏc vt bng kim loi, kim tra hnh lớ ca hnh khỏch i mỏy bay, nghiờn cu
cu trỳc vt rn
2. Dựng X-quang trong ch to ng c
Cỏc k s ca Ford Motor ó ng dng tia X nng lng cao trong quỏ trỡnh ch
to v nghiờn cu ng c, giỳp nõng cao bn, gim trng lng v tit kim nhiờn
liu.
Tia X nng lng cao giỳp cỏc k s thit k chi tit ca Ford thc hin cụng vic
nhanh chúng v hiu qu hn. Cựng cú nguyờn lý hot ng c bn, nhng tia X trong y
t sinh ra t in th 150.000 V ( nhỡn thy vt nt trờn xng v xuyờn qua tm thộp
dy 6 mm), cũn tia X m cỏc k s ca Ford s dng sinh ra t in th 9 triu V, giỳp
h phõn tớch cỏc chi tit cú dy ti 500 mm, ngha l gp 80 ln so vi thụng thng.
Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

24


Vận dụng ph-ơng pháp dạy học theo nhóm để dạy chủ đề
thang sóng điện từ

Hỡnh 4.16. ng c khi chp bng tia X.
Trờn thc t, in th 9 triu V l k cụng ca mt t chc cỏ nhõn, khụng k ti
cỏc phũng thớ nghim quõn s. Nu nh cỏc bỏc s chp tia X ch cn dựng tm chỡ mng
l bo v sc kho thỡ cỏc k s ca Ford phi giu mỡnh sau bc tng xi-mng dy
ti 2,4 một.
Tia X nng lng cao tr giỳp cỏc k s trong quỏ trỡnh ch to nhng b phn
ca ng c 3,5 lớt V6 mi ca Ford. nh X quang giỳp cỏc k s tỡm ra nhng im cc
b cú mm khụng mong mun trong khi mỏy nhụm ỳc, ch yu do quỏ trỡnh lm
lnh cú tc h nhit khụng n nh. Thụng tin v cỏc im ny sau ú c nghiờn

cu v gii quyt nhm nõng bn mc cao nht cú th. Hn na, nhng vựng khụng
cn nhiu cng c "bt" lng hp kim i gim trng lng ng c, nõng cao
hiu sut s dng nhiờn liu tng th.
Cỏc k s phõn lp hỡnh nh tia X thnh mu gi nh khụng gian 3 chiu trờn
mỏy tớnh v dựng phn mm th nhim bn, dũng lu th, n, rung, rỏp ca
bt c b phn no. Vớ nh, cỏc k s to nờn b gúp khụng gian 3 chiu trờn mỏy tớnh,
sau ú kim tra v ghi nhn lu lng khớ. Da trờn cỏc s liu ghi c, h hiu chnh
cỏc thụng s cú tc khớ ti u nhm nõng cao tớnh nng ng c.

Hỡnh 4.17. ng c 3,5 lớt, V6 mi ca Ford.
Sau tt c cỏc giai on nh hỡnh, kim tra, nhng thụng s ti u nht c tp
hp li v a sang b phn sn xut. Nhng ci tin cụng ngh ny giỳp cỏc k s ch
to nhng ng c bn hn, nh hn v tit kim nhiờn liu hn.

Tạ Văn Bình
THPT Yên Khánh B

25