Bai 3 quan tri rr va khung hoang in DN

Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

BÀI 3: QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ KHỦNG HOẢNG
TRONG DOANH NGHIỆP
 Mục tiêu bài học:
- Hiểu rõ các chức năng và nguyên tắc để quản trị rủi ro và khủng hoảng trong
doanh nghiệp mà DN phải thực hiện;
- Hiểu và vận dụng được các phương pháp có thể sử dụng để khắc phục, xử lý rủi ro
và khủng hoảng doanh nghiệp.
 Hướng dẫn học:
- Đọc tài liệu và tóm tắt những nội dung chính của bài
- Liên hệ và lấy ví dụ thực tế khi học đến từng vấn đề;
- Đọc thêm tài liệu tham khảo
- Làm bài tập và luyện thi trắc nghiệm theo yêu cầu của bài.
 Nội dung bài học:

3.1. KHÁI NIỆM QUẢN TRỊ RỦI RO (QTRR)
Các DN ở các nước phát triển trong thời kỳ đầu phát triển, hoạt động quản trị rủi
ro và khủng hoảng không được tiến hành một cách hệ thống như hiện nay mà được thực
hiện riêng lẻ tại các bộ phận của DN, chủ yếu phục vụ mục đích giảm chi phí. Tuy nhiên,
cùng với sự phát triển của thị trường và sự lệ thuộc quan hệ kinh tế ngày càng tăng giữa
các nước thì các loại rủi ro ngày càng trở nên phức tạp và tác động lẫn nhau, đòi hỏi quản
trị rủi ro phải được thực hiện trên bình diện toàn doanh nghiệp. Khái niệm “quản trị rủi ro
và khủng hoảng DN” đã ra đời để diễn tả công việc này và đang được áp dụng ngày càng
phổ biến tại các DN.
Quản trị rủi ro và khủng hoảng trong doanh nghiệp là quá trình nhận dạng, đo
lường, đánh giá và thực hiện các biện pháp kiểm soát, giảm thiểu rủi ro một cách có chủ
đích, có tổ chức của doanh nghiệp, nhằm giúp cho DN đạt được mục đích, mục tiêu một
cách có hiệu quả cao và bền vững trong điều kiện môi trường đầy bất trắc.

Quản trị rủi ro và khủng hoảng trong doanh nghiệp là sự tác động có chủ đích,
có tổ chức của doanh nghiệp để đối phó với các rủi ro hoặc khủng hoảng có thể xảy
ra cho DN.
Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 1


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

Quản trị rủi ro và khủng hoảng cho doanh nghiệp của Nhà nước là sự tác động có
chủ đích bằng quyền lực của Nhà nước lên các hoạt động kinh tế nói chung, các doanh
nghiệp nói riêng để phòng ngừa và giúp xử lý rủi ro khủng hoảng xảy ra cho các DN.
Quá trình quản trị rủi ro và khủng hoảng DN có thể do Nhà nước, tỉnh/thành
phố hoặc do từng DN thực hiện với các chức năng khác nhau. Tuy nhiên, ở đây chỉ
tập trung nghiên cứu việc quản trị rủi ro và khủng hoảng trong doanh nghiệp do
chính các DN thực hiện.
3.2. VAI TRÒ CỦA QUẢN TRỊ RỦI RO
Quản trị rủi ro và khủng hoảng đã trở thành mối quan tâm hàng đầu của các DN và
những nhà quản trị. Tuy nhiên, đây là một công việc khó khăn và ngày càng trở nên khó
khăn do những biến động to lớn của thị trường và nền kinh tế thế giới.
DN trang bị công nghệ hiện đại, chi phí lao động thấp, đội ngũ cán bộ quản trị
năng động…. nhưng còn phải đối mặt với những bất trắc, nguy hiểm (trong tự nhiên
cũng như trong hoạt động SXKD) nằm ngoài sự mong đợi, có thể làm cho DN đi đến
phá sản bất kỳ lúc nào nếu không QTRR tốt. Vì vậy, cùng với quản trị chiến lược,
quản trị rủi ro và khủng hoảng ngày nay được coi là chức năng tất yếu của QTDN
với các vai trò cơ bản sau:
- Nhận dạng để giảm thiểu, triệt tiêu những nguyên nhân gây ra rủi ro kinh

doanh, tạo dựng môi trường bên trong và góp phần tạo dựng môi trường bên ngoài
an toàn cho DN
- Hạn chế và xử lý một cách tốt nhất các tổn thất và những hậu quả không mong
muốn khi rủi ro xảy ra (mà DN không thể né tránh được), nhanh chóng phục hồi, ổn định
và phát triển SXKD.
- Tạo nguồn lực cho các chương trình giảm thiểu rủi ro và tổn thất.
3.3. ĐẶC ĐIỂM CỦA QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ KHỦNG HOẢNG TRONG
DOANH NGHIỆP
- Quản trị rủi ro và khủng hoảng trong DN là một khoa học vì có đối tượng nghiên
cứu là các quy luật tạo ra rủi ro và hệ quả của rủi ro xảy ra cho DN. Chỉ có nắm được các
quy luật này, tìm ra đúng các nguyên nhân, diễn biến của các nguyên nhân tạo ra rủi ro
thì DN mới có có hội ngăn chặn, khắc phục rủi ro một cách có hiệu quả.
- Quản trị rủi ro và khủng hoảng trong DN là một nghề, đòi hỏi người làm công
tác quản trị rủi ro phải có kiến thức, kinh nghiệm và kỹ năng nhất định (phải được đào
tạo, phải chọn việc xử lý rủi ro khủng hoảng là nghề kiếm sống mới có thể tiếp cận chính
xác các vấn đề rủi ro và khủng hoảng xảy ra cho DN và mới đề ra được các giải pháp xử
lý thích hợp.

Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 2


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

- Quản trị rủi ro và khủng hoảng trong DN là một nghệ thuật, đòi hỏi người quản
trị rủi ro và khủng hoảng phải có các tố chất tâm sinh lý nhất định phù hợp, phải có cơ
duyên với việc xử lý rủi ro khủng hoảng để có thể chọn ra giải pháp tốt nhất (đúng độ,

đúng thời, hợp tình, hợp lý, hiệu quả cao) để giải quyết các vấn đề rủi ro và khủng hoảng
có thể xảy ra cho DN.
3.4. QUY TRÌNH QTRR
Trình tự các bước thực hiện QTRR khủng hoảng trong DN là các thao tác bắt buộc
mang tính công nghệ, logic mà chủ DN hoặc bộ phận chuyên trách về quản trị RRKH
phải tuân thủ trong quá trình QTRRKH trong DN.
QTRR trong hoạt động kinh doanh không chỉ đơn thuần vì mục đích phòng ngừa,
càng không triệt tiêu rủi ro mà là sự chủ động kiểm soát có hiệu quả rủi ro theo quy trình
như sau:

XĐ quan điểm, đường lối, mục tiêu nguyên tắc QTRR

Hình thành chức năng, cơ cấu bộ máy QTRR
Nhận dạng
Huy động, phân bổ các nguồn lực QTRR
Đo lường
Lựa chọn phương pháp và công cụ QTRR
Đánh giá
Đo lượng hiệu lực và hiệu quả QTRR
Thực hiện
Đổi mới và thích nghi

Sơ đồ: Quy trình thực hiện quản trị rủi ro và khủng hoảng trong DN
3.4.1. Xác định quan điểm, đường lối, mục tiêu, nguyên tắc QTRR
Quan điểm là tầm nhìn, sức hiểu biết, mục đích cụ thể của chủ DN trong việc xử
lý vấn đề rủi ro và khủng hoảng. Trong QTRR khủng hoảng DN, về cơ bản, quan điểm
xử lý rủi ro khủng hoảng chỉ trên phương hướng sau:
Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 3

Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

- Thừa nhận rủi ro khủng hoảng là tất yếu và do đó phải có sự quan tâm ngay
từ đầu
- Thừa nhận rủi ro khủng hoảng là tất yếu, phải chấp nhận nó để có giải pháp
phòng tránh, xử lý kịp thời để hạn chế tổn thất, thiệt hại
Đường lối xử lý rủi ro khủng hoảng: là phương thức, biện pháp, nguồn lực, trình
tự, nguyên tắc mà DN sẽ thực hiện để đạt đến mục đích, mong muốn giải quyết vấn đề
RRKH. Đường lối xử lý RRKH chính là sự kết tinh trí tuệ và kinh nghiệm của DN trên
hành trình hướng tới mục đích lâu dài của DN; là phương án hy vọng có tính khả thi nhất
của DN hướng đến tương lai. Tuy nhiên, đường lối nếu không được tính toán, cân nhắc
một cách khoa học thì khó có thể thành công. Đường lối phải bám sát và thích nghi với
thực tế của môi trường (bên trong và bên ngoài tổ chức) trong khi mục đích lâu dài thì lại
không đổi. Cốt lõi của đường lối xử lý RRKH là phải tìm ra được các giải pháp độc đáo
và ưu việt nhất của DN để xử lý tốt nhất vấn đề RRKH của doanh nghiệp.
Các nguyên tắc QTRRKH: là các chuẩn mực mang tính khách quan rút ta từ quan
điểm, đường lối xử lý RRKH của DN
3.4.1. Hình thành chức năng, cơ cấu bộ máy QTRR
Cơ cấu bộ máy QTRRKH: là tổng hợp các bộ phận (đơn vị và cá nhân) khác nhau,
có mối liên hệ và quan hệ phụ thuộc lẫn nhau, được chuyên môn hoá và có những trách
nhiệm, quyền hạn nhất định, được bố trí theo những cấp, những khâu khác nhau nhằm
đảm bảo thực hiện nhiệm vụ QTRRKH cho DN.
Cơ cấu QTRRKH là hình thức phân công nhiệm vụ trong lĩnh vực QTRRKH, có
tác động đến quá trình hoạt động của DN và gắn chặt với cơ cấu tổ chức của DN.
Việc xây dựng và hoàn thiện cơ cấu bộ máy QTRRKH phải đảm bảo các yêu cầu:
- Tối ưu: giữa các khâu và cấp quản trị được thiết lập với những mối liên hệ hợp

lý và số lượng cấp quản trị ít nhất đảm bảo cho hoạt động QTRRKH tối ưu
- Linh hoạt: Cơ cấu bộ máy QTRRKH có khả năng thích ứng với bất kỳ tình
huống RRKH nào xảy ra
- Tin cậy: Tất cả các thông tin sử dụng trong DN chính xác nhờ đó đảm bảo sự
phối hơp với các hoạt động và nhiệm vụ của tất cả các bộ phận của DN
- Kinh tế: Cơ cấu bộ máy QTRRKH sự dụng hiệu quả các nguồn kinh phí đươc
phân bổ
- Bảo mật: mỗi phân hệ và cả bộ máy chống được sự rò rỉ thông tin quan trọng
bên ngoài.

Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 4


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

Để cho bộ máy QTRRKH hoạt động được, dựa vào mục tiêu, cơ cấu bộ máy, chức
năng, nhiệm vụ bộ phận QTRRKH cần có những cán bộ chuyên trách được đào tạo
nghiệp vụ kỹ càng và được phân nhiệm vụ cụ thể.
3.4.2. Huy động, phân bổ các nguồn lực QTRR
- Đầu tư kinh phí, thiết bị, chỗ làm việc, quy chế làm việc
- Phân giao quyền lực cho bộ phận QTRRKH có thể thực thi nhiệm vụ trong mối
quan hệ với các bộ phận khác của DN
3.4.3. Lựa chọn phương pháp và công cụ QTRR
(Xem mục 3.7)
3.4.4. Đo lường hiệu lực và hiệu quả QTRR
- Hiệu lực QTRRKH: là mức độ tác động thực tế của việc tuân thủ các quy chế đặt

ra nhằm khắc phục, hạn chế RRKH.
- Hiệu quả QTRRKH: được xác định bằng tỷ số giữa mức giảm tổn thất vì RRKH
mỗi năm (so với năm trước) so với tổng chi phí đã bỏ ra để duy trì sự hoạt động của bộ
phận QTRRKH
3.4.5. Đổi mới và thích nghi
Đây là quy luật tất yếu của mọi bộ phận trong DN, nếu muốn luôn phát huy được
vai trò đóng góp tích cực của mình cho DN. Đối với bộ phận QTRRKH, quan trọng nhất
của quá trình đổi mới là việc không ngừng nâng cao trình độ, kỹ năng, nghiệp vụ để phát
hiện sớm và chuẩn xác các RRKH có thể xảy ra cho các DN thông qua các công cụ và
mô hình dự báo RRKH
3.5. CHỨC NĂNG QTRRKH TRONG DOANH NGHIỆP
3.5.1. Khái niệm
Chức năng QTRRKH trong doanh nghiệp là tập hợp tất cả các nhiệm vụ mà DN
hoặc chính quyền phải thực hiện để chống lại rủi ro và khủng hoảng xảy ra trong DN.
- Chỉ khi nào con người thấy RRKH là một tai họa đáng sợ thì người ta mới quan
tâm đến nhiệm vụ chống trả RRKH (thể hiện ở các DN có quy mô nhỏ; giám đốc có tầm
nhìn hạn hẹp, không tổ chức bộ phận theo dõi QTRRKH…)
- Nhiệm vụ QTRRKH xảy ra trong DN chủ yếu do bản thân mỗi DN phải tự chịu
trách nhiệm để tổ chức thực hiện.
3.5.2. Các chức năng QTRRKH trong doanh nghiệp
3.5.2.1. Chức năng nhận thức
Đây là chức năng đầu tiên của việc QTRRKH nhằm trả lời câu hỏi “Có phải làm
gì để khắc phục, hạn chế RRKH hay không?

Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 5


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

Một số nhận thức sai lầm về RRKH: RRKH là điều tất yếu xảy ra nên khi nào nó
xảy ra mới tính; RRKH nếu có xảy ra thì tài sản của mình vẫn còn hơn nhiều người khác,
cần gì phải lo nghĩ cho mệt xác; RRKH trong DN là “số phận” của người giám đốc, mà
đã là số phận thì tránh sao cho thoát nên khi nào xảy ra RRKH hãy hay; RRKH không
phải là chuyện xảy ra thường xuyên nên cần gì phải lập ra 1 bộ phận QTRRKH chuyên
trách để trả lương, mua sảm trang thiết bị và thông tin cho họ…
3.5.2.2. Chức năng tổ chức
Đây là chức năng hình thành nên bộ máy chuyên trách QTRRKH trong DN. Bộ
phận này cần gọn nhẹ, quy tụ được những người có óc quan sát và phân tích nhanh nhậy,
hiểu biết sâu về các lĩnh vực thường xảy ra RRKH (tài chính, nhân lực, quy chế an toan
trong DN; biến động công nghệ, tâm lý người tiêu dùng, biến động môi trường vĩ mô…)
3.5.2.3. Chức năng dự báo và ngăn ngừa rủi ro khủng hoảng
Chức năng này thể hiện qua các tổng kết “phòng bệnh hơn chữa bệnh”, “phòng
hỏa hơn cứu hỏa”, “chớ để nước đến chân mới nhảy”, “người lãnh đạo đừng bao giờ tiêu
hết tiền bạc, nói hết lời, dùng hết quyền lực”…
Để thực hiện chức năng này thì bộ phận dự bảo phải thực hiện các nhiệm vụ:
- Xây dựng các nguyên tắc QTRR
- Nhận dạng, phát hiện tất cả các loại RRKH mà DN có thể gặp phải hoặc đã
gặp phải
- Đo lường: tìm hiểu các nguyên nhân đã dẫn đến RRKH, đặc biệt phải căn cứ vào
logic diễn tiến của RRKH, xác định đâu là sai lầm của hành vi A, đâu là các điều bất cập
của hành vi B và đâu là điều kiện D để cho cái sai phạm từ hành vi A và B tạo ra RRKH

A
Đ

B

- Đánh giá: phát hiện các dấu hiệu báo trước sẽ xảy ra RRKH
- Thực hiện: tìm mọi giải pháp để tách rời A, B, Đ (các giải pháp ngăn ngừa
không để RRKH xảy ra)
- Tìm các giải pháp, phương pháp xử lý RRKH nếu RRKH trông tránh được mà
vẫn xảy ra
3.5.2.4. Chức năng xử lý rủi ro khủng hoảng
Bao gồm các nhiệm vụ mà DN và bộ phận QTRRKH chuyên trách phải đưa ra để
xử lý RRKH đã xảy ra như:
Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 6


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

- Nhanh chóng đề xuất các giải pháp ngăn chặn, khắc phục hậu quả mà RRKH
gây ra như thu nhỏ hậu quả; bù đắp thiệt hại, tổn thất; tìm căn nguyên tạo ra RRKH để
loại bỏ
- Rút ra bài học để không tái diễn RRKH tương tự xảy ra trong tương lai.
3.6. CÁC NGUYÊN TẮC QTRR
Để tiến hành hoạt động QTRR có hiệu quả thì phải nhận thức và tuân thủ đúng các
quy luật khách quan có liên quan đến các hoạt động QTRR, được thể thiện thông qua các
nguyên tắc. Các nguyên tắc QTRRKH trong DN là các ràng buộc mang tính bắt buộc
khách quan, khoa học mà DN và Nhà nước phải tuân thủ trong hoạt động QTRRKH
trong DN.
3.6.1. Các nguyên tắc phòng ngừa rủi ro khủng hoảng của DN
3.6.1.1. Xây dựng và thực hiện quy chế hoạt động khoa học

Đây là nguyên tắc cơ bản để phòng ngừa rủi ro khủng hoảng từ xa, theo phương
châm “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Nguyên tắc này đòi hỏi việc ra quyết định (hành vi
A) của giám đốc DN phải có sự hướng dẫn chuẩn xác cho cấp thực hiện (hành vi B)
thông qua các chuẩn mực, định mức, bước/quy trình thực hiện nhiệm vụ…; đồng thời
phải có những đảm bảo môi trường (điều kiện Đ) như phương tiện, quyền lợi, điều
kiện… để cấp thực hiện dễ dàng, thuận lợi khi hoạt động. Việc tuân thủ nguyên tắc này là
căn cứ để thực hiện các nguyên tắc QTKD khác (công khai, minh bạch, công bằng, dân
chủ…). Dựa trên nguyên tắc này, các cá nhân, phân hệ trong DN đều được xác định
nhiệm vụ, trách nhiệm, quyền hạn, mối liên hệ mà mình nhận được và phải thực hiện,
nhờ đó DN sẽ được vận hành thông suốt và giảm thiểu rủi ro tới mức tối đa.
3.6.1.2. Quan tâm đến đặc điểm của ngành nghề
Mỗi ngành nghề đều có những đặc điểm riêng có gắn liền với rủi ro khủng
hoảng thường xuyên xảy ra nên các chuyên gia chuyên trách về QTRR phải xác
định được các đặc điểm này để có biện pháp theo dõi, giám sát nhằm hạn chế và
loại bỏ các RRKH loại này.
3.6.1.3. Cân đối hài hòa các lợi ích
Đây là nguyên tắc đòi hỏi DN phải giải quyết thỏa đáng các loại lợi ích có liên
quan đến quá trình tồn tại và phát triển của DN. Không nên vì lợi ích ích kỷ cá nhân của
chủ DN mà để đời sống người LĐ rơi vào tình trạng quá khổ sơ; sử dụng các hành vi gian
trá vô lương để lừa đảo, gây nguy hại cho khách hàng; phá hoại tài nguyên, môi trường;
trốn thuế; buôn lậu; xáo trộn đời sống dân cư nơi DN đóng; triệt hạ quá tàn tệ đối thủ
cạnh tranh…

Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 7


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

3.6.1.4. Cảnh giác với chu kỳ suy thoái
Đây là nguyên tắc đòi hỏi các chuyên gia QTRRKH phải lưu ý đầy đủ các vấn
đề về chu kỳ phát triển của sự vật và hiện tượng (vòng đời SP, vòng đời tổ chức, vòng
đời của một chính sách/giải pháp, vòng đời tác dụng của một cá nhân, vòng đời của
CN-thiết bị…). Nguyên tắc này còn gọi là nguyên tắc “mọi thứ chỉ là tương đối” theo
nghĩa không có một loại SP nào không bị loại bỏ, không một cá nhân/tổ chức nào
không bị thay thế; chỉ có điều sản phẩm/con người/tổ chức mới thay thế có chắc đã ưu
việt hơn cũ hay không.
3.6.1.5. Cảnh giác với các cá nhân có vấn đề
Đây là nguyên tắc đòi hỏi các nhà quản trị phải lưu tâm đến yếu tố con người do
trong bất kỳ tổ chức nào, con người sẽ có đặc điểm tâm sinh lý khác nhau nên nảy sinh
một số cá nhân khác thường – yếu tố có thể tạo ra các rủi ro cho DN (trộm cắp, vô tổ
chức, tin đồn nhảm, gây mâu thuẫn, mất đoàn kết, côn đồ, vô đạo đức, tham vọng phi lý,
đố kỵ, tiết lộ bí mật,…) nên phải kết hợp tốt với các chuyên gia QTNL, chuyên gia tâm
lý, chuyên gia nhận dạng để theo dõi và ngăn chặn, xử lý kịp thời.
3.6.1.6. Không coi thường các nhân tố nhỏ
Nguyên tắc này đòi hỏi các nhà QTRRKH không được xem nhẹ các nhân tố tạo ra
rủi ro cho DN dù đó chỉ là các nhân tố nhỏ nhoi mà thường hay bị bỏ qua.
3.6.1.7. Đặt mình vào vị trí của đối thủ để tìm ra cách cản phá DN
Đây là nguyên tắc loại bỏ các nguyên nhân gây ra rủi ro từ phía các DN cạnh
tranh, thù địch có thể và có khả năng gây ra rủi ro cho DN như cạnh tranh bằng công
nghệ cao hơn; cạnh tranh bằng cách tổ chức làm việc hiệu quả hơn để hạ thấp được giá
thành SP; cạnh tranh bằng mua được NVL rẻ hơn hoặc NVL mới thay thể; làm hàng nhái
để tạo tính xấu cho DN phải cạnh tranh; dụ dỗ DN giỏi của DN cạnh tranh làm cho mình;
thuê XH đen gây cản trở; hối lộ, móc ngoặc với quan chức chính quyền để nhận được
điều kiện kinh doanh ưu ái; đẩy mạnh chiêu thị...
3.6.1.8. Cảnh giác với những điều bất thường xảy ra trong DN
Một số bất thường như một số cá nhân/bộ phận có kết quả làm việc quá đặc biệt

(quá tốt hoặc quá xấu); xung đột trong nội bộ tổ chức. DN; tai nạn LĐ xảy ra liên tục;
người LĐ bỏ việc, đình công, lãn công; cá nhân/bộ phận trong DN có những cách chi tiêu
quá mức thu nhập họ có thể nhận được; cá nhân không thực hiện công việc, nhiệm vụ
được giao; yêu cầu khẩn thiết, bức xúc của cấp dưới, người LĐ…
3.6.1.9. Mở rộng tầm nhìn ra môi trường
Đây là nguyên tắc đòi hỏi bộ phận QTRRKH phải có cách tìm hiểu, nắm bắt các
thông tin bên ngoài liên quan đến sự tồn tại, phát triển hoặc các hiểm nguy có thể, dẫn
Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 8


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

đến cho DN để DN có cách ngăn chặn đón đầu (VD: thông tin về KHCN – NVL mới,
công nghệ SX hiện đại, SP thay thế, SP mới có tính năng, công dụng, giá thành tốt hơn;
thông tin thị trường – thói quen, thị hiếu nhu cầu của khách hàng; chính sách cảu Nhà
nước và địa phương; tình trạng lạm phát; biến động chính trị trong và ngoài nước; biến
động về môi trường tự nhiên; nguy cơ về sự thiếu hụt NVL….)
3.6.1.10. Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm soát trong DN
Nhằm đảm bảo các quy chế, nhiệm vụ, mục tiêu, điều kiện làm việc của DN được
diễn ra trong tầm kiểm soát cho phép để rủi ro ít xảy ra.
3.6.1.11. San xẻ rủi ro khủng hoảng nếu không thể khắc phục được
Đây là nguyên tắc quản trị trong DN sau khi đã tìm mọi cách ngăn không cho rủi
ro khủng hoảng xảy ra nhưng không thể thực hiện được. DN có thể san xẻ rủi ro bằng
cách mua bảo hiểm hoặc “khoản rủi ro”.
3.6.1.12. Hiệu quả, tiết kiệm
Đây là nguyên tắc đòi hỏi phải chọn được phương án xử lý tốt nhất trong các

phương án trong khả năng cho phép (chi phí bỏ ra để ngăn ngừa, xử lý rủi ro khủng
hoảng nhỏ nhất mà kết quả thu lại là lớn nhất)
3.6.1.13. Chấp nhận rủi ro
Đây là nguyên tắc QTRRKH bất thướng, rất ít khi chọn nhưng đôi khi vẫn phải sử
dụng (VD: Trường hợp DN phải đưa ra các quyết sách lớn mang tính may rủi- hoặc thành
công lớn hoặc thất bại lớn- nhưng là lối thoát duy nhất, buộc DN phải chấp nhận thực
hiện quyết sách này – “Bất đại trận, bất đại thành”)
3.6.1.14. Tìm ra sự khác biệt
Đây là nguyên tắc tích cực giúp DN vượt qua đối thủ, tìm ra được sự khác biệt để
tồn tại và phát triển.
3.6.2. Các nguyên tắc xử lý rủi ro khủng hoảng của DN
Trong kinh doanh, không ít DN dù đã rất cảnh giác và tìm mọi cách ngăn ngừa
RRKH nhưng có thể RRKH vẫn xảy ra. Để khắc phục, xử lý các RRKH các DN cần:
3.6.2.1. Hành động nhanh chóng và quyết đoán
Đây là nguyên tắc đòi hỏi lãnh đạo DN phải khẩn trương xóa bỏ sự cố xảy ra bằng
cách bắt tay vào giải quyết nguyên nhân tạo ra RRKH chứ không phải ngồi đổ lỗi cho
nhau; ưu tiên đặc biệt xử lý vấn đề con người.
3.6.2.2. Có mặt tại hiện trường
Đây là nguyên tắc đòi hỏi giám đốc DN phải công khai, trực tiếp nhận lỗi do đã
gây ra RRKH và làm thiệt hại đến sức khỏe, tiền bạc, niềm tin của con người
Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 9


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

3.6.2.3. Lựa chọn thứ bậc ưu tiên

Đây là nguyên tắc xử lý RRKH theo mức độ cấp bách khác nhau; vấn đề nào nguy
hiểm, cấp bách nhất thì được lựa chọn giải quyết trước.
3.6.2.4. Bình tĩnh nhìn nhận vấn đề
Đây là nguyên tắc đòi hỏi khi xử lý RRKH phải thật khách quan, sáng suốt để
đánh giá thiệt hại mà RRKH gây ra.
3.6.2.5. Làm theo bản năng mách bảo
Đây là nguyên tắc xử lý RRKH khi người lãnh đạo còn nghi ngờ, thiếu tin tưởng
về giải pháp mà mình lựa chọn để xử lý rủi ro khủng hoảng thì làm theo bản năng mách
bảo. Đây là kinh nghiệm đúc kết qua thực tế, thường có giá trị trong cuộc sống, kết hợp ý
kiến tư vấn của các chuyên gia xử lý RRKH chuyên nghiệp.
3.6.2.6. Sử dụng quỹ dự phòng (nếu có)
Đây là nguyên tắc quan trọng để xử lý RRKH.
3.6.3. Các nguyên tắc xử lý rủi ro khủng hoảng cho DN của Nhà nước
3.6.3.1. Nguyên tắc pháp chế XHCN
Đòi hỏi Nhà nước với tư cách là cơ quan công quyền của XH phải sử dụng tốt
công cụ pháp luật trong quản lý XH nói chung, quản lý các DN nói riêng
3.6.3.2. Nguyên tắc tập trung dân chủ
Đòi hỏi Nhà nước phải có một định hướng, quy hoạch phát triển KT đất nước
đúng đắn, dài hạn để DN có chỗ dựa phát triển vững bền, tránh sự thay đổi mang tính tùy
tiện theo ý muốn chủ quan của các thế hệ các nhà lãnh đạo đất nước khác nhau; thực hiện
tốt việc phấn cấp quản lý cho các địa phương để qua đó có thể phát huy tốt thế mạnh của
địa phương và các DN hoạt động trên lãnh thổ địa phương mà không tổn hại cho các DN
và địa phương.
3.6.3.3. Nguyên tắc ổn định
Đòi hỏi mức đóng góp nghĩa vụ kinh doanh của DN theo quy định của pháp luật,
đảm bảo không thay đổi bất thường làm thiệt hại cho các DN
3.6.3.4. Nguyên tắc hỗ trợ phát triển
Đòi hỏi Nhà nước giúp DN vượt qua những rủi ro khủng hoảng mang tính toàn
cầu mà mỗi DN không thể tự nhân vượt qua.

Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 10


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

3.7. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ CÔNG CỤ QTRR
3.7.1. Các phương pháp QTRR
3.7.1.1. Khái niệm
Phương pháp QTRRKH là tổng thể các cách thức có thể với hy vọng là sẽ đem lại
kết quả tốt nhất trong QTRRKH cho DN mà DN và nhà nước sử dụng.
3.7.1.2. Căn cứ để lựa chọn phương pháp QTRR:
- Loại rủi ro khủng hoảng xảy ra:
- Khả năng nguồn lực cho phép
- Thời gian: có loại khủng hoảng rủi ro càng để kéo dài thì thiệt hậu và tổn
thất càng to, thậm chí có thể đổ vỡ thì phải dung đến phương pháp cấp tập, khẩn
trương để xử lý
- Kinh nghiệm, bản năng, thói quen của người lãnh đạo. Mỗi DN bằng các kinh
nghiệm tích lũy cá nhân có những phương pháp xử lý rủi ro khủng hoảng khác nhau.
3.7.1.3. Các phương pháp
- Phương pháp dự báo: là phương pháp chủ yếu được sử dụng cho các chủ DN
bằng việc phân tích, dự báo trước các loại rủi ro khủng hoảng có khả năng xảy ra cho DN
để phân loại, xử lý thỏa đáng. Phương pháp này đem lại hiệu quả tốt cho DN nhưng để
làm tốt cần trình độ nghiệp vụ dự báo của bộ phận QTRRKH phù hợp. Phương pháp này
được Nhà nước lựa chọn sử dụng để dẫn dắt các DN thích nghi với môi trường tốt.
- Phương pháp khử bỏ RRKH: là phương pháp loại bỏ từ gốc các yếu tố nhiễu có
thể gây ra RRKH cho DN bằng cách chuẩn hóa các thao tác, trình tự thực hiện mọi công

việc phải làm để tạo ra SP cho mọi bộ phận, cá nhân bằng các Bảng kê công việc, các
chuẩn mực, các định mức….; tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, nhờ đó loại bỏ các
sai phạm có thể xảy ra ở từng khâu công việc của DN. Phương pháp này thường tốn kém
ít chi phí nhưng việc xây dựng, chuẩn hóa và thao tao, trình tự là công việc không dễ.
Phương pháp này được Nhà nước sử dụng để tạo môi trường thuận lợi cho DN (chống
quan lieu, tham nhũng, trốn thuế, buôn lậu…)
- Phương pháp bồi hoàn RRKH (phương pháp dự trữ): là phương pháp sử dụng
quỹ dự trữ đủ lớn để giải quyết các RRKH xảy ra ở từng khâu lúc tương ứng. Phương
pháp này tốt để xử lý RRKH nhưng cần có đủ nguồn lực để thực hiện (thông thường quỹ
dự phòng của DN phải đủ dự trữ cho DN hoạt động bình ổn trong 3 tháng dù DN có xảy
ra bất cứ RRKH nào)
- Phương pháp san sẻ RRKH: là phương pháp dùng cho DN trong trường hợp DN
dự báo một loạt RRKH có thể xảy ra với xác suất xuất hiện khá lớn thì mua bảo hiểm cho
các đối tượng có thể xảy ra RRKH để chia sẻ bớt thiệt hại nếu RRKH xảy ra. Trường hợp
mua bảo hiểm cho RRKH mà RRKH không xảy ra thì DN cũng đã XĐ được rõ mức thiệt

Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 11


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

hại dự tính trước nên sẽ không rơi vào tính thế quá khó khăn, còn nếu RRKH xảy ra thì
DN được bù đắp một phần thiệt hại từ bảo hiểm.
- Phương pháp bỏ qua RRKH: là phương pháp DN tập trung vào mục tiêu chính
(tạo ra sản phẩm có sức cạnh tranh lớn, chiếm lĩnh thị phần tốt nhất dựa trên công nghệ
hiện đại, tổ chức SX, quản lý kinh doanh tốt; nhờ đó doanh số và lợi nhuận tăng, bền

vững. Nếu có xảy ra RRKH thì kết quả SXKD đủ bù đắp, việc RRKH không cần quan
tâm, tốn kém vì RRKH chỉ là việc giảm bớt thu nhập.
- Phương pháp chuyển đổi RRKH : là phương pháp xử lý RRKH của DN khi
RRKH xảy ra gây hậu quả to lớn, không còn khả năng duy trì quy mô, đặc điểm SXKD
nhiều; buộc phải cân nhắc, tính toán sâu sắc, toàn diện để có giải pháp đổi mới toàn diện
theo các phương hướng khác nhau như:
+ Thu hẹp SX (rút gọn quy mô, dãn bớt LĐ, tập trung vào một số mặt hàng
có sức cạnh tranh lớn…)
+ SX cầm chứng và đẩy mạnh công tác đào tạo NNL; nhập thiết bị, công
nghệ, dây truyền SX mới…
+ Giải thể DN để XD DN mới
+ Kết hợp với DN khác
- Phương pháp vượt qua tốc độ RRKH (đánh nhanh rút nhanh): là phương pháp
thực hiện mọi hoạt động SXKD mau lẹ để nhanh chóng thu được kết quả và nhanh chóng
chuyển đối sang các hoạt động mới. Phương pháp này đòi hỏi sự linh hoạt trong kinh
doanh của DN thông qua việc chuyển đổi mặt hàng, mẫu mã, bao bì sản phẩm, công nghệ
SX để SP luôn có sức cạnh tranh.
3.7.2. Các công cụ QTRR
Công cụ sử dụng trong QTRRKH cho DN là các phương tiện hữu hĩnh và/hoặc vô
hình được chủ DN (và Nhà nước) sử dụng để đạt được mục tiêu QTRRKH đặt ra.
3.7.2.1. Tư duy hệ thống khoa học:
Đây là công cụ quan trọng để biến các phương pháp QTRRKH trong DN của DN
và Nhà nước vào thực tế. Công cụ này đòi hỏi giám đốc DN phải lập chính xác đồ thị cây
mục tiêu bao quát toàn bộ các hoạt động của DN (cả đối nội và đối ngoại), và ở bất cử
đỉnh nào của đồ thị có con người hoạt động (với đặc trưng là có tư duy và hành vi rất đa
dạng) thì ở đó tiềm ẩn các nguy cơ RRKH.
3.7.2.2. Kỹ năng dự báo
Đây là công cụ được sử dụng chủ yếu trong quá trình QTRRKH của DN, đòi hỏi
DN phải có cán bộ chuyên trách được đào tạo (có nghiệp vụ, kỹ năng; có phần mềm máy
tính chuyên dụng…) để sử dụng các hàm (hàm tuyến tính, quy luật vòng đời SP, quy luật

Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 12


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

D-S-P, quy luật đường cong SP xa xỉ, hiệu quả đầu tư…) và dự báo những điểm, khâu,
giai đoạn nóng có thể gây RRKH cho DN.
3.7.2.3. Kỹ năng ra quyết định trong môi trường xác định
Đây là công cụ đòi hỏi việc ra quyết định trong các điều kiện thực tế mà người ra
quyết định phải tìm ra đúng phương án tối ưu để giảm thiểu RRKH cho DN. Kỹ năng ra
quyết định trong môi trường xác định gồm hàng loạt các mô hình toán học định lượng,
bán định lượng (bài toán quy hoạch tuyến tính, PERT, chọn phương án đầu tư, SWOT,
BCG…)
3.7.2.4. Vốn dự trữ
Đây là công cụ không thể thiếu để xử lý RRKH trong DN (và cả Nhà nước). Nếu
DN có vốn dự trữ lớn thì việc xử lý RRKH khá đơn giản, nhanh chóng nhưng đồng vốn
dự trữ này lại không đem hiệu quả gì nếu không xảy ra RRKH
3.7.2.5. Kỹ năng điều tra xã hội
Đây là công cụ QTRRKH khá hiệu quả để phát hiện các nguye cơ tiềm ẩn xảy ra
RRKH mà nếu chỉ DN tự nghĩ sẽ dễ chủ quan, sai sót.
3.7.2.6. Kinh nghiệm của người đi trước
Đây là các kỹ năng chuyên biệt của những người có khả năng đặc biệt (bản năng
mách bảo) được tổng kết và lưu truyền cho các thế hệ đi sau (mô hình Pitago, mô hình
Thales, dịch học, phong thủy…)

Chúc Anh/ Chị học tập tốt!

TÀI LIỆU HỌC TẬP VÀ THAM KHẢO
Tài liệu bắt buộc:
 Giáo trình Quản trị rủi ro – Chủ biên GS.TS. Đỗ Hoàng Toàn - Viện Đại học Mở
Hà Nội – NXB Lao động – Xã hội (2012).
Tài liệu tham khảo:
 T.L. Barton & W.G. Shenkin (2002) – Marking Enterprise riskmanagement –
Prentice Hall
Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 13


Trung tâm Đào tạo E-learning

Cơ hội học tập cho mọi người

 Ngô Quang Huân (1998) – Quản trị rủi ro, NXB Giáo dục
 Ngô Thị Ngọc Huyền (2007) – Rủi ro Kinh doanh, NXB Thống kê – TP. Hồ Chí
Minh
 Nguyễn Thị Quy (2008) – Quản trị rủi ro trong doanh nghiệp, NXB Văn hóa thông
tin – TP Hà Nội
 Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh (2006) – Quản lý khủng hoảng

Quản trị rủi ro trong kinh doanh - Bài 3

Trang 14