Điều tra tiềm năng thức ăn cho chăn nuôi đại gia súc của xã bắc sơn (móng cái) và đề xuất mô hình khai thác nguồn thức ăn

I HC THI NGUYấN
TRNG I HC S PHM
----------------------------

NGUYN ANH HNG

Điều tra tiềm năng thức ăn cho chăn nuôi đại gia súc của xã
bắc sơn (móng cái) và đề xuất mô hình khai thác nguồn thức ăn

Chuyờn ngnh: Sinh thỏi hc
Mó s: 60-42-60

LUN VN THC S SINH HC

Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS Hong Chung

Thỏi Nguyờn - 2008


Công trình được hoàn thành tại:
Bộ môn Sinh thái học - Khoa Sinh - KTNN
Trường đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Hoàng Chung

Phản biện 1:

Phản biện 2:

Luận văn được bảo vệ tại hội đồng chấm luận văn họp tại
trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên

Vào hồi giờ phút, ngày tháng năm 2008

Có thể tìm hiểu luận văn tại:
Thư viện trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên
và Trung tâm học liệu - Đại học Thái Nguyên


DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
1. Hoàng Chung, Nguyễn Anh Hùng (2008), Tiềm năng thức ăn chăn nuôi đại
gia súc của xã Bắc Sơn (Móng Cái) và đề xuất mô hình khai thác nguồn thức ăn,
Tạp chí Khoa học kỹ thuật Chăn nuôi, số 8, Hà Nội.


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, các số liệu, kết quả
nghiên cứu trong lụân văn là trung thực và chưa có ai công bố.

Tác giả

Nguyễn Anh Hùng


LỜI CẢM ƠN
Bằng tấm lòng thành kính, tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc và sự kính trọng tới:
- Thày giáo PGS - TS Hoàng Chung đã quan tâm, tận tình hướng dẫn và giúp đỡ
tôi trong quá trình triển khai nghiên cứu đề tài và hoàn thành luận văn này.
- Ban chủ nghiệm khoa Sinh – KTNN, thày giáo TS Lê Ngọc Công cùng toàn thể
các thầy cô giáo, các cán bộ, nhân viên khoa Sinh - KTNN trường Đại học Sư phạm Thái
Nguyên; cán bộ, nhân viên phòng thí nghiệm Trung tâm - Trường Đại học Nông Lâm

Thái Nguyên đã giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu khoa học.
- Ban lãnh đạo khoa khoa Khoa học Tự nhiên & Xã hội - Đại học Thái Nguyên,
các phòng ban chức năng và bè bạn đồng nghiệp đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên
trong quá trình tôi học tập và nghiên cứu khoa học
- Các vị lãnh đạo của Uỷ ban nhân dân xã Bắc Sơn - Móng Cái - Quảng Ninh,
Trung đoàn 42, phòng Thống kê và trạm Khí tượng thị xã Móng Cái đã giúp đỡ tôi trong
quá trình nghiên cứu đề tài.
Thái Nguyên, ngày 20 tháng 09 năm 2008
Tác giả

Nguyễn Anh Hùng


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
VCK: Vật chất khô
NC: Nghiên cứu
DS: Dạng sống
GTCT: Giá trị chăn thả
To : Giá trị chăn thả tốt
TB: Giá trị chăn thả trung bình
Ke: Giá trị chăn thả kém
Ho : Không có giá trị chăn thả
ĐVTĂ: Đơn vị thức ăn
UBND: Uỷ ban nhân dân
Nxb: Nhà xuất bản


DANH MỤC CÁC B ẢNG

Trang

Bảng 1.1. Sản lượng VCK và chất lượng những loại cỏ trên vùng đất thấp

32

vào 45 ngày cắt
Bảng 2.1. Một số chỉ tiêu khí hậu của thị xã Móng Cái năm 2007

41

Bảng 4.1. Tiêu chuẩn dùng để phân loại các tiểu vùng sinh thái

48

Bảng 4.2. Thành phần loài trong các thảm cỏ bãi soi hoang hóa

52

Bảng 4.3. Những dạng sống chính của thực vật trong các soi bãi

59

Bảng 4.4. Năng suất thảm cỏ trong các bãi đất hoang hoá

62

Bảng 4.5. Thành phần loài ở các điểm nghiên cứu trong thảm cỏ tự nhiên

63

Bảng 4.6. Những dạng sống chính của thực vật trong các đồi cỏ tự nhiên

70

Bảng 4.7. Năng suất thảm cỏ mọc trong các đồi cỏ tự nhiên

73

Bảng 4.8. Thành phần loài ở các điểm nghiên cứu trong thảm cỏ dưới tán

74

rừng
Bảng 4.9. Dạng sống chính của thực vật trong các thảm cỏ dưới tán rừng

82

Bảng 4.10. Năng suất thảm cỏ mọc dưới rừng trồng

84

Bảng 4.11. Kết quả điều tra tình hình kinh tế gia đình tại xã Bắc Sơn

86

Bảng 4.12. Thống kê hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp xã Bắc Sơn

87


DANH MỤC BẢN ĐỒ

Trang
Hình 2.1. Bản đồ hành chính xã Bắc Sơn

39


1
MỤC LỤC
Trang
Mục lục

1

MỞ ĐẦU

5

CHƢƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU

7

1.1. Khái niệm về phân vùng, các dạng phân vùng

7

1.1.1. Khái niệm vùng (Region)

7

1.1.2. Khái niệm phân vùng (Regionalisation)

7

1.2. Phân vùng địa vật lý

8

1.3. Phân vùng khí hậu

9

1.3.1. Vấn đề phân vùng khí hậu trên thế giới

9

1.3.2. Vấn đề phân vùng khí hậu ở Việt Nam

11
12

1.4. Phân vùng thổ nhưỡng
1.4.1. Những nghiên cứu về phân vùng thổ nhưỡng trên thế giới

13

1.4.2. Những nghiên cứu về phân vùng thổ nhưỡng ở Việt Nam

13
15

1.5. Phân vùng sinh thái thảm thực vật
1.5.1. Những nghiên cứu về phân vùng sinh thái thảm thực vật trên

15

thế giới
1.5.2. Những nghiên cứu về phân vùng sinh thái thảm thực vật ở

18

Việt Nam
1.6. Phân vùng kinh tế nông nghiệp

19

1.6.1. Vấn đề phân vùng kinh tế nông nghiệp trên thế giới

20

1.6.2. Vấn đề phân vùng kinh tế nông nghiệp ở Việt Nam

21

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




2

1.7. Những nghiên cứu về thành phần loài, dạng sống và năng suất

24

1.7.1. Những nghiên cứu về thành phần loài

24

1.7.2. Những nghiên cứu về dạng sống

26

1.7.3. Năng suất đồng cỏ

26

1.8. Những nghiên cứu về thoái hoá đồng cỏ do chăn thả và vấn đề sử

27

dụng hợp lý đồng cỏ miền Bắc Việt Nam
1.8.1. Những nghiên cứu về thoái hoá đồng cỏ do chăn thả

27

1.8.2. Vấn đề sử dụng hợp lý đồng cỏ vùng núi Bắc Việt Nam

29
30

1.9. Những nghiên cứu về đồng cỏ trồng và cây thức ăn gia súc
1.9.1. Tình hình nghiên cứu cây thức ăn chăn nuôi trên thế giới

30

1.9.1.1. Tình hình phát triển

30

1.9.1.2. Những kết quả nghiên cứu

32

1.9.2. Tình hình nghiên cứu cây thức ăn chăn nuôi ở Việt Nam

33

1.9.2.1. Tình hình phát triển

33

1.9.2.2. Những kết quả nghiên cứu

34

CHƢƠNG II: ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN-XÃ HỘI VÙNG NGHIÊN

37

CỨU

2.1. Điều kiện tự nhiên và xã hội của thị xã Móng Cái
2.1.1. Điều kiện tự nhiên

37
37

2.1.1.1. Vị trí địa lý, địa hình

37

2.1.1.2. Khí hậu, thuỷ văn

37

2.1.1.3. Các nguồn tài nguyên

37

2.1.1.4. Thực trạng môi trường

38

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




3
2.1.2. Tình hình xã hội Thị xã Móng Cái

38

2.2. Điều kiện tự nhiên và xã hội xã Bắc Sơn

39
39

2.2.1. Điều kiện tự nhiên
2.2.1.1. Vị trí địa lý, địa hình

39

2.2.1.2. Khí hậu thuỷ văn

40

2.2.1.3. Đất đai

41

2.2.1.4. Thảm thực vật

42
42

2.2.2. Điều kiện xã hội
CHƢƠNG III: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN

44

CỨU
3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

44

3.2. Phương pháp nghiên cứu

44

3.2.1. Điều tra cơ bản vùng nghiên cứu qua số liệu thứ cấp tại địa

44

phương
3.2.2. Điều tra ngoài thực địa

44

3.2.3. Trong phòng thí nghiệm

44

3.2.3.1 Đối với mẫu thực vật

44

3.2.3.2. Đối với mẫu đất

45

CHƢƠNG IV: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

47

4.1. Xây dựng bảng phân loại các tiểu vùng sinh thái

47

4.1.1. Nguyên tắc và căn cứ để phân chia các tiểu vùng sinh thái

47

4.1.2. Kết quả phân loại các tiểu vùng sinh thái

49

4.2. Mức độ khai thác hiện nay của các tiểu vùng

50

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




4
4.3. Thực trạng về các tiểu vùng đang khai thác làm bãi chăn thả gia

51

súc
51

4.3.1. Thảm cỏ trong các bãi đất hoang hoá
4.3.1.1. Thành phần loài

51

4.3.1.2. Thành phần dạng sống

58

4.3.1.3. Năng suất cỏ trong các điểm nghiên cứu

61
62

4.3.2. Thảm cỏ trong đồi cỏ tự nhiên
4.3.2. 1. Thành phần loài

63

4.3.2.2. Thành phần dạng sống

70

4.3.2.3. Năng suất cỏ trong các đồi cỏ tự nhiên

73

4.3.3. Thảm cỏ dưới tán rừng

74

4.3.3.1. Thành phần loài

74

4.3.3.2. Thành phần dạng sống

81

4.3.3.3. Năng suất các thảm cỏ dưới tán rừng

84

4.4. Thực trạng lao động và mức sống hiện nay của người dân xã Bắc

85

Sơn
4.5. Phương hướng sử dụng các tiểu vùng

87

4.6. Mô hình khai thác thức ăn

89

4.6.1. Đánh giá một số tình hình chăn nuôi hiện nay

89

4.6.2. Đề xuất mô hình khai thác thức ăn

90

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

93

1. Kết luận

93

2. Đề nghị

93

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




5
DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ

95

TÀI LIỆU THAM KHẢO

96

PHỤ LỤC

101

MỞ ĐẦU
Tại hội nghị "Đẩy mạnh sản xuất, chế biến bảo quản thức ăn thô xanh phát
triển chăn nuôi gia súc ăn cỏ" do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ
chức ngày 18/12/2007 tại Ba Vì (Hà Tây); Theo Cục chăn nuôi, hiện nay, tổng
đàn gia súc ăn cỏ của cả nước lên tới trên 11,5 triệu con. Tuy nhiên, diện tích
trồng cỏ của cả nước mới đạt trên 45.000 ha, chỉ đáp ứng được 7,6% nhu cầu
thức ăn thô xanh của gia súc ăn cỏ. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này do
các địa phương chưa quy hoạch đất trồng cỏ, chưa khai thác hết diện tích đất
chưa sử dụng và chưa mạnh dạn chuyển đổi một phần đất nông nghiệp sang
trồng cỏ thâm canh. Nông dân chưa có tập quán xây dựng vùng nguyên liệu thức
ăn cho gia súc, chủ yếu dựa vào bãi chăn thả tự nhiên và thức ăn tận dụng. Bên
cạnh đó, các địa phương cũng chưa có chính sách khuyến khích, hỗ trợ chuyển
đổi diện tích đất trồng trọt sang trồng cỏ và thức ăn xanh. Tình trạng thiếu thức
ăn thô xanh cho chăn nuôi là một trong những nguyên nhân làm cho ngành chăn
nuôi phát triển chưa tương xứng với tiềm năng.
Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
Cao Đức Phát cho rằng, ngành chăn nuôi nước ta vẫn phát triển chậm so với nhu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




6

cầu. Có nhiều nguyên nhân, trong đó bên cạnh yếu tố dịch bệnh, việc thức ăn
chăn nuôi tăng giá với mức 20-30% là một trong những yếu tố chính ảnh hưởng
đến tốc độ phát triển của ngành. Hiện nay, thị trường thức ăn chăn nuôi của
nước ta phụ thuộc lớn vào thị trường thế giới, trong khi đó hiện giá dầu mỏ tăng
cao, một số quốc gia đã chuyển hướng dùng ngô để chế biến Ethanol. Vì vậy,
sản lượng ngô chế biến thức ăn chăn nuôi sụt giảm, dẫn đến giá thành tăng c ao.
Dự báo xu hướng này vẫn còn tiếp diễn và có thể ở quy mô cao hơn. Do đó,
ngành chăn nuôi tiếp tục phải đối mặt với vấn đề giá thức ăn chăn nuôi ở mức
cao.
Theo Bộ trưởng Cao Đức Phát, giải quyết tình trạng này, ngành chăn nuôi
phải có sự điều chỉnh cơ cấu chiến lược, trong đó đẩy mạnh phát triển chăn nuôi
gia súc ăn cỏ được coi là hướng chính. Chủ trương phát triển sản xuất thức ăn
thô xanh là chủ trương mới và rất quan trọng của ngành chăn nuôi trong giai
đoạn hiện nay. Đối với những vùng phát triển mạnh chăn nuôi gia súc ăn cỏ, cỏ
phải được coi là cây trồng chính, phải là hàng hóa, trồng cỏ phải được coi là
hướng chuyển dịch hướng tới thâm canh và xuất hiện được nghề trồng cỏ, buôn
bán cỏ và sản phẩm cỏ chế biến như: đóng bánh, ủ chua…

Với định hướng quy hoạch sản xuất thức ăn thô xanh phù hợp với điều kiện
từng vùng, đáp ứng đủ nhu cầu thức ăn thô xanh để phát triển chăn nuôi trong cả
nước, đồng thời xuất khẩu sản phẩm thức ăn thô xanh trong khu vực và tiếp cận
thị trường quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đề ra mục tiêu
đưa diện tích trồng cỏ lên 290.000 ha vào năm 2010 và 500.000 ha vào năm
2020. Bộ cũng yêu cầu các địa phương xây dựng quy hoạch phát triển đồng cỏ,
đồng thời có cơ chế hỗ trợ, khuyến khích nông dân phát triển trồng cỏ phục vụ
chăn nuôi.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7
Trên đây là những đánh giá, nhìn nhận và giải quyết vấn đề phát triển chăn
nuôi gia súc ăn cỏ ở góc độ vĩ mô, còn tại các địa phương, cơ sở thì vấn đề này
được thực hiện ra sao? Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài Điều tra tiềm
năng thức ăn cho chăn nuôi đại gia súc của xã Bắc Sơn - Móng Cái và đề
xuất mô hình khai thác nguồn thức ăn.

Qua điều tra chúng tôi nhận thấy, Bắc Sơn là xã miền núi của thị xã Móng
Cái, đất đai rộng nhưng chủ yếu là đồi cỏ, đồi sim, mua và guột. Đất nông
nghiệp rất ít, thuộc loại đất trung bình, xấu và rất xấu, năng suất cây trồng thấp.
Các đồi cỏ xã Bắc Sơn có nguồn gốc thứ sinh, do khai thác rừng không hợp lý,
do đốt phá rừng mà thành, gồm nhiều đồi liền dải, tiếp giáp với chúng là khu
rừng còn lại đang được bảo vệ. Trong các đồi cỏ có nhiều nhóm thực vật có giá
trị kinh tế như hoà thảo, họ đậu, cây họ cói... thực vật ở đây được sử dụng chủ
yếu cho chăn nuôi gia súc tự do. Những năm gần đây các cấp lãnh đạo địa
phương và đơn vị quân đội đóng trên địa bàn đã xây dựng kế hoạch phát triển
chăn nuôi để khai thác thảm cỏ tự nhiên và nâng cao đời sống cho người dân địa
phương, nhưng kết quả đem lại còn rất hạn chế. Mục đích đề tài nhằm phân chia
các tiểu vùng sinh thái, đánh giá mức độ khai thác của các tiểu vùng xã Bắc Sơn,
qua đó đề xuất phương hướng sử dụng hợp lý các tiểu vùng để góp phần nâng
cao thu nhập cho người dân địa phương đồng thời tránh được những suy thoái
về môi trường.

CHƢƠNG I
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Khái niệm về phân vùng, các dạng phân vùng
1.1.1. Khái niệm vùng (Region)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




8
“Vùng” thường được dùng để chỉ một lãnh thổ có phổ biến một hiện tượng
nào đó về mặt không gian được đặc trưng bởi sự thống nhất về các đặc điểm
khác nhau. Lãnh thổ đất nước được chia thành những vùng khí hậu, thổ nhưỡng,
các vùng kinh tế lớn và nhỏ, các vùng cải tạo đất, các vùng hoang mạc, rừng...
[26, tr.5].
Theo Lê Bá Thảo “Vùng là một bộ phận của lãnh thổ quốc gia có một sắc
thái đặc thù nhất định, hoạt động như một hệ thống do có những mối quan hệ
tương đối chặt chẽ giữa các thành phần cấu tạo nên nó cũng như mối quan hệ
có chọn lọc với không gian các cấp bên ngoài” [39, tr.281].
Vùng sinh thái được hiểu là một bộ phận lãnh thổ cụ thể có chung nguồn
gốc phát sinh và phát triển, đặc trưng bởi sự đồng nhất tương đối về các điều
kiện tự nhiên (địa chất, địa hình, khí hậu, thuỷ văn, đất) và trên đó phát triển một
phức hợp sinh quần lạc điển hình. Vùng sinh thái bao gồm một tập hợp có quy
luật các đơn vị sinh thái cảnh quan cấu trúc (đơn vị cấp thấp). Mỗi vùng sinh
thái có những chức năng xã hội (chức năng kinh tế) nhất định, trước hết chúng
phải phù hợp với điều kiện và tài nguyên tự nhiên của chính vùng đó. Tại đây có
những hình thức khai thác, sử dụng và cải tạo thiên nhiên tương đối giống nhau
của cộng đồng con người [40, tr.9] .
Tóm lại, vùng là một hệ thống bao gồm các mối liên hệ của các bộ phận
cấu thành với các dạng liên hệ địa lý, kỹ thuật, kinh tế, xã hội bên trong hệ thống
cũng như bên ngoài hệ thống. Vùng có quy mô rất khác nhau. Song dù quy mô
vùng thế nào, lớn hay nhỏ đều có điểm chung, đó là một lãnh thổ có ranh giới
nhất định, trong đó có sự tác động tương hỗ giữa các yếu tố tự nhiên - môi
trường và con người.

1.1.2. Khái niệm phân vùng (Regionalisation)
* Sự phân vùng: Là phân chia lãnh thổ, vùng biển ra thành các vùng hay
các phần, được phân biệt bởi mức độ đồng nhất bên trong của nó. Những dấu
hiệu được sử dụng để phân vùng có thể khác nhau về đặc điểm, theo mức độ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




9
rộng hẹp của dấu hiệu nào đó về phân bố hoặc theo mục đích phân vùng. Thời
kỳ đầu nghiên cứu lãnh thổ thường phải phân vùng, từ đó cho phép sử dụng hợp
lý tài nguyên và lao động.
Thường gồm các loại phân vùng như: Phân vùng biển, phân vùng đất
(phân vùng thổ nhưỡng), phân vùng khí hậu, phân vùng cảnh quan... Sau này
phân vùng đi vào chi tiết hơn như phân vùng địa vật lý, phân vùng sinh thái,
phân vùng các kiểu thảm thực vật, phân vùng kinh tế, phân chia các tiểu vùng
trong một vùng lớn hay một đơn vị hành chính, tự nhiên nào đó...

* Nguyên tắc phân vùng:
Theo Lê Bá Thảo phân vùng dựa trên 3 nguyên tắc:
- Về tính đồng nhất tương đối, thường được áp dụng để phân định các
vùng-cảnh quan, vùng tự nhiên hay vùng văn hoá lịch sử.
- Sự khai lợi và trình độ phát triển kinh tế - xã hội, trong đó sự gắn kết của
vùng được thể hiện thông qua vai trò của hệ thống các đô thị các cấp, quan trọng
nhất là của thành phố có sức hút và của vùng ảnh hưởng lớn nhất, coi như cực
tạo vùng.
- Tính hữu hiệu của các điều kiện đảm bảo sự quản lý lãnh thổ [39, tr.282].
Trong phần tổng quan chúng tôi chỉ đề cập đến một số dạng phân vùng
như: Phân vùng địa vật lý, phân vùng thổ nhưỡng, phân vùng khí hậu, phân

vùng sinh thái thảm thực vật, phân vùng kinh tế nông nghiệp.
1.2. Phân vùng địa vật lý

Đới địa vật lý là sự phân chia các đai lớn vỏ trái đất theo chế độ nhiệt và độ
ẩm, đặc biệt là theo sự chuyển động lớn có tính chu kỳ của không khí và dòng
hải lưu; đồng thời bởi các quá trình của địa mạo và sinh địa hoá, bởi các thành
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




10
phần thảm thực vật và thế giới động vật. Người ta chia ra: Đai xích đạo, đai Bắc
và Nam xích đạo, đai nhiệt đới, đai á nhiệt đới, đai ôn đới, đai á hàn đới, đai Bắc
cực và đai Nam cực. Trong giới hạn của đai các yếu tố khí hậu có biến động ít
nhiều, điều này cho phép phân chia các vùng trong từng đai và vùng phụ. Theo
độ cao của địa hình người ta còn chia ra các đai tương ứng.
Phân vùng địa vật lý đó là hệ thống phân chia bề mặt trái đất, cơ sở để phân
chia và nghiên cứu là tổ hợp các dấu hiệu bên trong và rất đặc trưng cho riêng
nó- thiên nhiên. Người ta có thể phân chia theo từng tổ hợp riêng (như địa hình,
khí hậu, đất...) hoặc phân chia theo cả một tập hợp các yếu tố (phân vùng cảnh
quan).
Lê Bá Thảo (1970), dựa trên chỉ tiêu địa mạo - kiến tạo, ông đã phân vùng
miền Bắc Việt Nam thành 6 miền thuộc á đới Bắc đó là: Đông Bắc, Tây Bắc,
Trường Sơn Bắc, đồng bằng Bắc Bộ, Thanh Nghệ Tĩnh, Bình Trị Thiên [37].
Vũ Tự Lập (1976), khi nghiên cứu phân vùng cảnh quan miền Bắc ông đã
phân chia thành 2 miền: Miền Bắc và Đông Bắc, miền Tây Bắc và Bắc Trung
Bộ. Miền Bắc và Đông Bắc lại phân chia thành 3 khu: Khu Việt Bắc, khu Đông
Bắc và khu đồng bằng châu thổ Bắc Bộ. Miền Tây Bắc và Bắc Trung Bộ phân
chia thành 5 khu: Khu Tây Bắc, khu Phanxipăng - Puluong, khu Hoà Bình Thanh Hoá, khu Quảng Bình - Vĩnh Linh, khu Nghệ Tĩnh [27].

1.3. Phân vùng khí hậu
1.3.1. Vấn đề phân vùng khí hậu trên thế giới
Để biểu hiện nền chất lượng khí hậu của vùng (theo B.L.Alicôp), các vùng
này được chia ra trên cơ sở của chế độ ẩm và chế độ nhiệt độ, cùng với sự tính
toán của chế độ gió.
Về tự nhiên trái đất được chia thành 6 châu lục, mỗi châu lục có những đặc
điểm về khí hậu khác nhau. Trong mỗi châu lục lại có sự phân miền khí hậu.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




11
Châu Âu chia làm 3 miền khí hậu: Miền khí hậu cực và cận cực, miền khí
hậu ôn đới đại dương và ôn đới lục địa, miền khí hậu á nhiệt đới khô (khí hậu
Địa Trung Hải, khí hậu cận nhiệt đới).
Châu Á được chia ra thành 6 miền khí hậu: Miền khí hậu xích đạo, miền
khí hậu nhiệt đới gió mùa, miền khí hậu nhiệt đới, miền khí hậu á nhiệt đới,
miền khí hậu ôn đới, miền khí hậu ôn đới lạnh và cận cực.
Châu Phi được phân ra 7 miền khí hậu: Miền khí hậu xích đạo, 2 miền khí
hậu cận xích đạo, 2 miền khí hậu nhiệt đới khô, 2 miền khí hậu á nhiệt đới khô.
Châu Mỹ gồm Bắc Mỹ và Nam Mỹ. Bắc Mỹ gồm các khu vực khí hậu:
Khu vực khí hậu cực và cận cực, khu vực khí hậu ôn đới, khu vực khí hậu á
nhiệt đới, khu vực khí hậu nhiệt đới. Nam Mỹ gồm các khu vực khí hậu: Khu
vực khí hậu xích đạo,

khu vực khí hậu cận xích đạo và nhiệt đới, khu vực khí

hậu á nhiệt đới, khu vực khí hậu ôn đới.

Châu Đại Dương chia ra các khu vực khí hậu: Khu vực khí hậu nhiệt đới,
khu vực khí hậu nửa hoang mạc, khu vực khí hậu ôn đới.

Châu Nam Cực là một lục địa lạnh [48].

Các tác giả như H.Gaussen, P.Legris, P.blasco (1976) đã nghiên cứu và
thành lập bản đồ sinh khí hậu đối với vùng lãnh thổ Đông Nam Á [57].

Ngoài ra theo độ cao người ta cũng phân ra các đai khí hậu, tuỳ theo từng
vùng mà có sự phân chia khác nhau.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




12
Phân vùng khí hậu ngày nay, ngoài việc phân chia ra các đới, vùng còn
phân ra các đơn vị nhỏ hơn với sự giống nhau ít nhiều của các điều kiện khí hậu
chung hay những đặc điểm riêng biệt của khí hậu, nó có giá trị về mặt khoa học
hay kinh tế nông nghiệp. Thí dụ: M.I.Buđưko đã dung tổng nhiệt trong năm để
phân chia, có thể dùng lượng mưa hay lượng bốc hơi... của năm hay mùa nào đó.
M.I.Buđưko đã chia vùng Kratnôđa ra 3 kiểu cơ bản, sau đó theo điều kiện khí
hậu mùa đông, ông chia tiếp ra 4 tiểu vùng (đông tuyết khô - ít, đông tuyết khô,
đông hơi ít tuyết và hơi khô, đông tuyết khô ôn hoà).

Phân vùng khí hậu nông nghiệp là sự phân chia theo mức độ thuận lợi cho
nghề nông. Phân vùng khí hậu nông nghiệp có thể đánh giá tình trạng thực tế về
tài nguyên khí hậu cho mục đích kinh tế nông nghiệp. Tiêu chí sử dụng là nhiệt

độ và độ ẩm thuận lợi cho thực vật. Với nhiệt độ người ta lấy chuẩn từ 10 0C trở
lên, nó được chia ra 10 bậc theo sự giảm sút của tổng nhiệt không khí vùng đó
(trong cả 24 tiếng). Với độ ẩm người ta lấy tổng lượng mưa của những ngày có
nhiệt độ trên 100C trở lên. Người ta còn chia ra các tiểu vùng với việc sử dụng
thêm yếu tố độ ẩm...
1.3.2. Vấn đề phân vùng khí hậu ở Việt Nam

Việt Nam có khí hậu nội chí tuyến gió mùa ẩm, đa dạng và thất thường.
Khí hậu Việt Nam có sự phân hoá từ Bắc vào Nam, từ Đông sang Tây và có cả
sự phân hoá từ thấp lên cao. Vấn đề phân vùng khí hậu Việt Nam từ trước đến
nay đã được nhiều nhà nghiên cứu khí hậu Việt Nam quan tâm và nghiên cứu.

Vào thế kỷ XV, Nguyễn Trãi đã có những nhận xét về đặc điểm khí hậu
các vùng địa lý và dựa trên đó đánh giá những thuận lợi khó khăn trong công
cuộc mở mang kinh tế ở từng vùng. Tiếp theo đó là Lê Tắc, Vân An, Lê Quý
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên