Lý thuyết tài chính tiền tệ chương 1

Chương 1
Những vấn đề chung về tiền tệ, tài
chính và ngân hàng


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng



Vì sao nghiên cứu tiền tệ (Money)?


Tiền tệ là gì?

Là một phạm trù kinh tế khách quan gắn liền với kinh tế
hàng hoá – K. Marx
 “Do xã hội có sự mua bán rộng rãi không thể vượt qua được
các cản trở quá lớn của hình thức trao đổi hiện vật nên việc
sử dụng vật trung gian làm phương tiện trao đổi được mọi
người chấp nhận. Đó là tiền tệ” – P. Samuelson
 “Tiền hoặc lượng tiền cung ứng được đònh nghóa là bất cứ
cái gì được chấp nhận chung trong việc thanh toán để nhận
hàng hoá hoặc dòch vụ hoặc trong việc trả nợ” – F. Mishkin
 Nếu bạn cho rằng bạn hiểu một cách chính xác tiền tệ là gì
thì bạn giỏi hơn nhiều nhà kinh tế – M. Spencer


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

2


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng

Tiền tệ trong điều kiện nền kinh tế hàng hoá phát triển ở
trình độ cao tiền tệ vẫn là một phạm trù bí ẩn
 Theo quan niệm cổ điển tiền là vàng, bạc, hoặc giấy bạc
ngân hàng…
 Theo quan niệm hiện đại tiền là trái quyền, VD: Hối phiếu,
séc, thẻ thanh toán…




Vậy “tiền” là gì? – chúng ta sẽ còn gặp phải vấn đề này trong suốt quá
trình nghiên cứu môn học này

Theo nghóa hẹp: Tiền được hiểu là các đồng tiền giấy, tiền
kim loại. VD:…
 Theo nghóa rộng hơn: tiền đồng nghóa với của cải (wealth)
 Tiền đôi khi được đồng nghóa với thu nhập (income)


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

3

Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng




Thu nhập (income) là một lượng tiền đang kiếm được
trong một đơn vò thời gian.

Kết luận

Tiền được hiểu là bất cứ cái gì được chấp nhận chung trong
việc thanh toán để đổi lấy hàng hoá hay dòch vụ hay để trả
nợ.
 Tiền khác với của cải và khác với thu nhập




Các chức năng của tiền

Phương tiện trao đổi: giúp giảm chi phí giao dòch, khuyến
khích chuyên môn hoá, phân công lao động xã hội
 Phương tiện cất trữ giá trò: là nơi chứa giá trò mua hàng qua
thời gian. Tiền không phải là nơi chứa giá trò duy nhất


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

4


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng

Tiền có tính lỏng cao nhất vì nó là phương tiện trao đổi
Việc giữ tiền với tư cách là vật mang giá trò còn phụ thuộc
vào yếu tố lạm phát
 Phương tiện đo lường giá trò: nếu không có tiền, thì trong
nền kinh tế có N mặt hàng sẽ có N(N-1)/2 giá thay vì N giá.
Điều này có ý nghóa làm giảm chi phí giao dòch về thời gian
nhờ giảm số giá cần xem xét.


Đo lượng tiền

Phương pháp lý thuyết: tiền là một phương tiện trao đổi vì
vậy tổng lượng cung ứng tiền sẽ bao gồm tiền mặt, các tài
khoản tiền gửi thanh toán
 Tuy nhiên phương pháp này có nhược điểm khi không bao
hàm hết những thành tố khác cũng có thể được coi là tiền


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

5

Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng

Phương pháp kinh nghiệm: dựa trên kinh nghiệm để quyết
đònh về việc cái gì thì được coi là tiền sao cho phép đo
lượng tiền có hiệu quả nhất trong việc dự báo về lạm phát
hay chu kỳ kinh doanh…
 Phương pháp này cũng có nhược điểm do nó không phải lúc
nào cũng hoàn hảo trong nhiều loại dự báo khác nhau
 FED đưa ra phương pháp đo Tổng lượng tiền (monetary
aggregates) như sau:
 M1 - Tổng lượng tiền theo nghóa hẹp bao gồm Tiền mặt và
các khoản tiền gửi thanh toán, tiền gửi không kỳ hạn
 M2 - Tổng lượng tiền theo nghóa rộng bao gồm M1 cộng
thêm tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn.
 M3 - Tổng lượng tiền theo nghóa rộng hơn bao gồm M2 cộng
thêm tiền gửi kỳ hạn loại lớn (kém lỏng hơn)


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

6


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng




L - Tổng lượng tiền rộng nhất bao gồm M3 cộng thêm một
số chứng khoán có tính lỏng cao như tín phiếu kho bạc ngắn
hạn, thương phiếu các loại…

Tiền tệ và lạm phát (Inflation)

Nếu tuần trước bạn đi xem phim ngoài rạp thì bạn phải trả
30,000 trong khi giá vé cách đây 20 năm là 500 đồng
 Giá trung bình của sản phẩm dòch vụ trong một nền kinh tế
được gọi là Mức giá tổng hợp
 Lạm phát là một tình trạng tăng giá liên tục
 Lạm phát tác động tới cá nhân, doanh nghiệp, chính phủ


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

7


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng

12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

8

Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng


Giải thích nguyên nhân gây ra lạm phát?







Mức cung ứng tiền tệ và mức giá luôn có quan hệ mật thiết
VD: Argentina, Peru lạm phát cao gắn liền với tăng trưởng tiền tệ
cao trong khi Thụy sỹ và Đức thì trải qua thời kỳ lạm phát thấp với
mức tăng trưởng tiền tệ thấp
“Lạm phát luôn luôn và bao giờ cũng là một hiện tượng tiền tệ” –
Milton Friedman. Chúng ta sẽ còn nghiên cứu sâu hơn trong phần
về Học thuyết tiền tệ một lý thuyết về mối liên hệ giữa sự thay đổi
về lượng tiền tệ và sự thay đổi về hoạt động kinh tế và mức giá

Tiền tệ và chu kỳ kinh doanh (Business Cycle)

Trong 20 năm trở lại đây, nền kinh tế liên tục được mở
rộng với tăng trưởng GDP cao, thất nghiệp giảm…
 Tiền tệ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra những chu
kỳ kinh doanh


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

9


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng

12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

10


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng

Bằng chứng cho thấy tỷ lệ tăng trưởng tiền tệ suy giảm
trước mỗi cơn suy thoái.
 Có thể nói rằng những thay đổi trong lượng tiền cung ứng
có thể là động lực quyết đònh đứng đằng sau những dao
động theo chu kỳ kinh doanh




Tiền tệ và lãi suất (Interest Rate)

Lãi suất là chi phí để vay hoặc phải trả để thuê vốn
 Trong nền kinh tế có nhiều loại lãi suất khác nhau: Lãi suất

tiền gửi, lãi suất vay mua nhà, lãi suất trái phiếu chính
phủ…
 Lãi suất ảnh hưởng đến sức khoẻ chung của một nền kinh
tế vì nó ảnh hưởng đến quyết đònh tiết kiệm hay tiêu dùng
của các cá nhân cũng như các quyết đònh đầu tư của doanh
nghiệp. VD:…


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

11


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng




Có nhiều bằng chứng cho thấy lãi suất có liên hệ tỷ lệ
thuận với sự tăng trưởng tiền tệ mặc dù điều này là ngược
lại trên lý thuyết

Thực thi chính sách tiền tệ (Monetary Policy) - CSTT

Vai trò của ngân hàng trung ương. Ở Việt nam là Ngân
hàng Nhà nước (SBV), ở Mỹ là Hệ thống Dự trữ Liên bang
(FED.)
 Chúng ta sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng hơn về việc thực thi CSTT

trong các chương sau




Thâm hụt ngân sách (Budget Deficit) và CSTT


Thâm hụt ngân sách được hiểu là việc chi tiêu của chính
phủ vượt quá các khoản thu của chính phủ mà chủ yếu là từ
thuế khoá

12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

12


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng

12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

13


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng






Thâm hụt ngân sách được tài trợ bằng cách đi vay
Nhiệm vụ của chúng ta trong các chương sau là tìm hiểu nguyên nhân
vì sao thâm hụt ngân sách lại dẫn tới tăng trưởng tiền tệ cao, lạm phát
cao và lãi suất cao?

Vì sao nghiên cứu hoạt động ngân hàng? (Bank)






Ngân hàng được hiểu đơn giản là tổ chức tài chính nhận tiền
gửi và cho vay
Thuật ngữ ngân hàng bao gồm ngân hàng thương mại, ngân
hàng đầu tư, các liên hiệp tín dụng…
Ngân hàng có vai trò to lớn trong nền kinh tế:




Vai trò trung gian tài chính
Vai trò quan trọng trong việc xác đònh số lượng tiền
Vai trò tạo ra động lực đổi mới tài chính

12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

14


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng




Trung gian tài chính (Financial Intermediary)
 Trung gian tài chính có chức năng khơi nguồn vốn từ người
có vốn sang những người có ý tưởng sử dụng nó để sinh lợi
 Ngân hàng là một trung gian tài chính lớn nhất bên cạnh đó
còn có các trung gian khác như công ty bảo hiểm, công ty
tài chính, các quỹ đầu tư các loại…

Vì sao nghiên cứu thò trường tài chính (Financial Market)



Thò trường tài chính là nơi vốn được chuyển từ những người có vốn dư thừa
sang những người thiếu vốn
Thò trường tài chính giúp nâng cao hiệu quả kinh tế và có ảnh hưởng trực
tiếp tới sự thònh vượng của khu vực dân cư và các quyết đònh của các doanh
nghiệp

12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

15


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng


Thò trường trái phiếu (Bond Market)

Là nơi lãi suất được xác đònh
 Có nhiều loại lãi suất khác nhau trên thò trường này như lãi
suất tín phiếu kho bạc 3 tháng, lãi suất trái phiếu công ty…
 Tuy nhiên, các lãi suất này có xu hướng đi đến đồng nhất




Thò trường cổ phiếu (Stock Market)

Là nơi mua bán các loại cổ phiếu công ty
 Các tin tức về thò trường cổ phiếu luôn thu hút được nhiều
chú ý
 Chỉ số (index) của mỗi thò trường là mức giá trung bình của
các loại cổ phiếu được niêm yết trên thò trường
 Ở VN là VN-Index, ở Mỹ là Dow Jones, S&P…


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

16


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng

Giá cổ phiếu có ảnh hưởng quan trọng tới việc lựa chọn đầu
tư của doanh nghiệp
 Giá cổ phiếu tăng đồng nghóa với việc các công ty có nhiều
tiền hơn để đầu tư mở rộng sản xuất




Thò trường ngoại hối (Foreign Exchange Market)

Là nơi mua bán các đồng tiền khác nhau
 Giá cả là tỷ giá hối đoái
 Tỷ giá ảnh hưởng trực tiếp đến các quyết đònh tiêu dùng
 VD: Đồng USD hiện nay yếu đi khiến cho người Mỹ ít đi du
lòch châu âu hơn, ít tiêu dùng các mặt hàng nhập khẩu hơn…


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

17

Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng



Nhận xét
Lónh vực tiền tệ, tài chính và ngân hàng là một lónh vực
năng động
 Nó có tác động trực tiếp tới đời sống của bạn, tới các quyết
đònh của các doanh nghiệp
 Sự thần kỳ kinh tế thường thấy trên báo chí
 Trọng tâm của những tranh luận gay gắt về việc thực thi
các chính sách kinh tế
 Những thảo luận sôi nổi trên trường chính trò


12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

18


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng



Thảo luận
1. Câu nào trong 3 câu sau đây được các nhà kinh tế đònh nghóa là “tiền”:
a. Bạn đã kiếm được bao nhiêu tiền tuần trước?

b. Khi đi tới cửa hàng tôi luôn chắc là tôi mang đủ tiền
c. Lòng ham muốn tiền là gốc rễ của mọi điều xấu xa
2. Có 3 loại hàng hoá trong nền kinh tế
Táo – Chủ vườn táo
Chuối – Người trồng chuối
Chocolate – Người sản xuất chocolate

12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

19


Chương 1 Những vấn đề chung về tiền tệ, tài chính và ngân hàng
Nếu người chủ vườn táo chỉ thích chuối, Người trồng chuối chỉ thích
chocolate, Người sản xuất chocolate chỉ thích táo thì có hoạt động thương
mại xảy ra không? Việc đưa tiền vào nền kinh tế có tác dụng như thế nào?
3. Hãy sắp xếp tài sản sau đây theo thứ tự từ lỏng nhất đến kém lỏng nhất:
Tiền gửi thanh toán, Nhà, Tiền mặt, Máy giặt, Tiền gửi tiết kiệm, cổ
phiếu.
4. Tiền trong thời kỳ lạm phát là một “củ khoai tây nóng”. Giải thích

12/06/16 09:45

By Le Trung Thanh

20