QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG NƯỚC AO NUÔI THỦY SẢN

QU N LÝ CH T L
NG N
AO NUÔI TH Y S N
Water Quality for Pond Aquaculture
Claude E. Boyd
B môn Khai thác và Nuôi tr ng th y s n
i h c Auburn, Alabama 36894 Hoa k
L

c d ch: Tr ng Qu c Phú
V Ng c Út

C


M CL C
CÁC QUÁ TRÌNH BI N
I CH T L
NG N C ...................................................... 1
NHI T
........................................................................................................................ 1
QUANG H P VÀ HÔ H P ............................................................................................. 3
V T CH T TRONG N C............................................................................................ 6
Ch t h u c .................................................................................................................... 9
N NG
MU I VÀ T NG CH T R N HÒA TAN .................................................. 9
T NG
KI M VÀ T NG
C NG ...................................................................... 10
A-XÍT........................................................................................................................ 11
TIÊU HAO OXY SINH HÓA H C VÀ HÓA H C ..................................................... 12

TRONG..................................................................................................................... 13
CHLOROPHYLL-A VÀ N NG SU T SINH H C S C P ...................................... 13
CH T R N L L NG,
C VÀ MÀU N C ................................................... 14
pH .................................................................................................................................... 15
OXY HÒA TAN.............................................................................................................. 17
Kh n ng hòa tan ......................................................................................................... 17
nh h ng lên đ i t ng nuôi..................................................................................... 20
Phiêu sinh v t và oxy hòa tan...................................................................................... 21
Tr m tích đáy và oxy hòa tan ...................................................................................... 26
Th c n và oxy hòa tan................................................................................................ 26
NIT ................................................................................................................................ 27
H p thu c a th c v t.................................................................................................... 27
Phân h y nit trong v t ch t h u c ............................................................................ 28
Nitrate hóa ................................................................................................................... 28
Ph n nitrate hóa ........................................................................................................... 29
S bay h i c a ammonia ............................................................................................. 29
Tóm t t......................................................................................................................... 30
PH T-PHO ..................................................................................................................... 30
Phân h y ph t-pho trong ao......................................................................................... 30
Ph n ng v i bùn......................................................................................................... 30
Tóm t t......................................................................................................................... 31
T AO .............................................................................................................................. 32
K TC UC A
T ..................................................................................................... 32
S TRAO
I CATION................................................................................................ 33
PHÈN (
AXÍT) .................................................................................................... 33
CH T H U C VÀ QUÁ TRÌNH OXY HÓA-KH ................................................... 35

T AO VÀ N NG SU T NUÔI ................................................................................ 37
QU N LÝ CH T L
NG N C.................................................................................... 38
BÓN PHÂN ..................................................................................................................... 38
Phân hóa h c................................................................................................................ 38
Phân h u c ................................................................................................................. 41
C i t o ao..................................................................................................................... 41
BÓN VÔI......................................................................................................................... 41
CÁC CH T
C............................................................................................................ 43
Dioxyt carbon .............................................................................................................. 43
Ammonia ..................................................................................................................... 43
Nitrite........................................................................................................................... 45
H2 S............................................................................................................................... 46
S C KHÍ C H C ......................................................................................................... 47
ii


S LUÂN CHUY N C A N C ................................................................................ 50
X LÝ KHÁC................................................................................................................. 51
Ch ph m vi sinh ......................................................................................................... 52
Thu c tím (permanganat kali) ..................................................................................... 52
Ch t k t t a.................................................................................................................. 52
Kh trùng..................................................................................................................... 53
X lý n n đáy ao.......................................................................................................... 53
KI M SOÁT TH C V T TH Y SINH........................................................................ 54
KIM LO I N NG .......................................................................................................... 55
THU C TR SÂU ......................................................................................................... 56
TÍNH TOÁN LI U X LÝ ............................................................................................ 56
PHÂN TÍCH MÔI TR

NG N C................................................................................. 57
THU M U N C .......................................................................................................... 58
CÁC LO I KIT PHÂN TÍCH......................................................................................... 58
TRONG..................................................................................................................... 59
TÀI LI U THAM KH O ................................................................................................... 60

iii


Ch t l ng n c bao g m t t c các y u t v t lý, hóa h c và sinh h c nh h ng
đ n vi c s d ng n c. Trong nuôi th y s n th ng quan tâm đ n tính ch t c a
n c nh h ng đ n t l s ng, sinh s n, sinh tr ng ho c qu n lý cá hay các sinh
v t nuôi theo h ng có l i. Có nhi u y u t ch t l ng n c nh ng ch có vài y u
t th ng đóng vài trò quan tr ng. Ng i nuôi th y s n nên đi u khi n các y u t
đó b ng các bi n pháp k thu t. Ao nuôi có ch t l ng n c t t s cho n ng su t
cao và tôm cá kh e h n so ao nuôi có ch t l ng n c kém. Hi u bi t v các
nguyên lý v ch t l ng n c s giúp ng i nuôi xác đ nh đ c ti m n ng c a th y
v c, c i thi n đi u ki n môi tr ng ao nuôi, tránh hi n t ng s c liên quan đ n
b nh và ký sinh trùng và s n xu t hi u qu h n.
Nh ng công trình khoa h c và sách v đ ng thái và qu n lý ch t l ng n c ao thì
khá chi ti t và mang tính k thu t. Vì v y, Boyd và Lichtkopper (6) so n sách
h ng d n ng n g n v nh ng khía c nh l n v ch t l ng n c ao và ph ng pháp
qu n lý cho ng i nuôi th y s n. n ph m đó r t ph bi n nh ng hi n nay không
còn xu t b n n a. Sách này là m t b n s a đ i t sách c a Boyd và Lichtkopper.
Nó bao g m nhi u y u t ch t l ng n c quan tr ng nh : n ng đ mu i, pH và đ
ki m, oxy hòa tan, phiêu sinh v t, dinh d ng và s chuy n hóa đ c ch t. Nó gi i
thích các y u t liên quan c a s d ng phân bón, th c n đ n s gia t ng s n l ng
nuôi. Nó c ng th o lu n đ n vi c c i thi n ch t l ng n c thông qua bi n pháp s c
khí và các bi n pháp khác. T t cà các khía c nh ch t l ng n c và qu n lý n c
không th trình bày trong m t quy n sách nh . Nh ng thi u sót có th góp ý v i

Boyd (2) ho c Boyd và Tucker(7).

CÁC QUÁ TRÌNH BI N

I CH T L

NG N

C

NHI T
Các loài n c m sinh tr ng t t nh t nhi t đ 25-32oC. vùng nhi t đ i v đ
th p, nhi t đ n c th ng bi n đ ng trong kho ng đó vùng quanh n m, nh ng
nhi t đ r t th p vào mùa đông cho s sinh tr ng nhanh c a các loài sinh v t nuôi
n c m và sinh v t làm th c n c a chúng. V i lý do này, quá trình cho n và bón
phân đ c ng ng ho c gi m vào mùa đông trong th i ti t ôn đ i.
Nhi t đ nh h ng lên các quá trình hóa h c và sinh h c. Nhìn chung, t c đ ph n
ng hóa h c và sinh h c t ng g p đôi khi t ng nhi t đ 10oC. Có ngh a r ng th y
sinh v t s tiêu th O2 g p đôi 30oC so v i 20oC và ph n ng hóa h c s g p 2 l n
nhanh h n 30oC so v i 20oC. Do đó, nhu c u O2 hòa tan c a th y sinh v t cao h n
trong n c m so v i n c l nh. X lý hóa ch t cho ao c ng b nh h ng b i nhi t
đ . Trong n c m phân bón hòa tan nhanh h n, thu c di t c có tác d ng nhanh
h n, thu c cá phân h y nhanh h n và t l tiêu th O2 c a sinh v t phân h y h u c
l n h n.
1


Trong ao, nhi t xâm nh p vào b m t và t ng n c m t nóng nhanh h n t ng
n c sâu. B i v t tr ng c a n c (kh i l ng trên đ n v th tích) gi m khi nhi t
đ t ng trên 4oC, n c t ng m t tr nên quá m và nh , chúng không th hòa tr n

v i n c l nh, n ng t ng sâu. S phân chia c a n c ao thành l p n c m và
n c l nh riêng bi t đ c g i là hi n t ng phân t ng. Phía trên, l p n c m đ c
g i là t ng m t (epilimnion) và phía d i, l p n c l nh đ c g i là t ng sâu
(hypolimnion). L p n c thay đ i nhi t đ nhanh gi a t ng m t và t ng sâu đ c
g i là t ng bi n nhi t (thermoline).
Không khí
Gió
0
T ng m t

Gió là n

c xáo tr n

N

c m
1

T ng gi a

Nhi t đ gi m nhanh

2
T ng sâu

N

c l nh
3

4
20

25
30
Nhi t đ (oC)

Hình 1: S phân t ng nhi t trong m t ao t
6:00 am

35

ng đ i sâu

Vào ban ngày không khí m và n c
t ng m t m h n n c t ng sâu

3:00 pm

Vào cu i bu i chi u và đêm không khí l nh
và n c t ng m t l nh h n n c t ng sâu
0
0,5
1,0
1,5
24

26

28

30

32

34

36

Nhi t đ ( C)
o

Hình 2: S phân t ng và phá v phân t ng nhi t trong ngày
2

ao nuôi th y s n c n


Nhi t đ trong ao phân t ng nhi t đ c trình bày Hình 1. Trong vùng ôn đ i,
nh ng ao l n có th phân t ng trong mùa xuân và duy trì phân t ng đ n mùa thu.
Trong ao nh , c n vùng ôn đ i và vùng nhi t đ i s phân t ng th ng di n ra
hàng ngày. Vào ban ngày, n c t ng m t m t o thành l p n c riêng bi t. Vào ban
đêm, l p n c m t b l nh đi b ng nhi t đ c a l p n c phía d i và hai l p n c
hòa tr n v i nhau (Hình 2). Th o lu n r ng h n v s phân t ng có th tìm th y
trong b t k sách v h ao h c.
Trong m t vài tr ng h p th i ti t, n c t ng m t có th đ t đ n 35oC ho c h n.
Nhi t đ này trên m c t i u cho h u h t các loài n c m, nh ng sinh v t có th
trú n t ng n c sâu. Cá và giáp xác thì ch u đ ng kém v i s thay đ i nhi t đ
đ t ng t. Không nên chuy n chúng đ t ng t th chúng vào n c có nhi t đ cao
h n ho c th p h n. Thông th ng s thay đ i nhi t đ đ t ng t kho ng 3 hay 4oC

s gây s c ho c gây ch t sinh v t. nh h ng th ng tr m tr ng h n khi chuy n
sinh v t t l nh sang m. B i vì nhi t đ t ng khi đ cao gi m nên ph i đi u ch nh
nhi t đ khi chuy n sinh v t t vùng có đ cao (altitude) cao đ n vùng có đ cao
th p.Th y sinh v t có th ch u đ ng s thay đ i t t c a nhi t đ . Thí d , t ng
nhi t đ vài oC trong vài gi s không gây nh h ng đ n sinh v t, nh ng chuy n
chúng t n i nhi t đ th p và th đ t ng t vào n i có nhi t đ cao h n vài đ chúng
có th ch t.

QUANG H P VÀ HÔ H P
Trong ao, th c v t là ngu n v t ch t h u c đ u tiên cung c p th c n cho đ ng v t
th y sinh. Th c v t có kh n ng s d ng CO2, n c, mu i dinh d ng và ánh sáng
đ s n xu t ra v t ch t h u c
d ng đ ng đ n (C6H12O6) và O2 đ c t o thành
nh m t s n ph m ph . Quá trình này đ c g i là quang h p, carbon vô c trong
CO2 b kh thành carbon h u c trong đ ng. N ng l ng ánh sáng (ánh sáng m t
tr i) đ c chuy n hóa thành n ng l ng hóa h c c a đ ng. S l c ph n ng
quang h p nh sau:
N ng l

ng m t tr i + 6CO2 + 6H2O → C6H12O6 + 6O2

Phân t đ ng đ n đ c s n xu t t th c v t xanh qua quang h p gân nh là toàn
b n ng l ng dùng cho sinh v t s ng. C th c v t và đ ng v t đ u ph thu c vào
quá trình quang h p s n xu t ra n ng l ng. Phân t đ ng đ n c ng là n n t ng
cho nh ng h p ch t h u c ph c t p. Th c v t t ng h p carbohydrate ph c t p
(tinh b t, cellulose…), protein, m , vitamin và các h p ch t khác t đ ng s n xu t
trong quá trình quang h p. Th c v t c ng xây d ng mô c a chúng t các h p ch t
đó và dùng đ ng chuy n hóa t quang h p nh m t ngu n cung c p n ng l ng.
ng v t không th s n xu t ra v t ch t h u c . Chúng ph i n tr c ti p th c v t

3


ho c đ ng v t n th c v t. T t c n ng l ng, dinh d
thi t c a đ ng đ t có ngu n g c t th c v t.

ng và v t ch t c u trúc c n

B ng 1: N ng đ c a các nguyên t đi n hình trong n c ao và trong th c v t
phù du (TVPD)
TVPD
Nhân t hàm
Nguyên t
N c (ppm)
(ppm kh i l ng t)
l ng
C
10
9500
950
N
0,1
1600
16000
P
0,005
165
33000
S
2,5

125
50
Cl
5,0
25
5
Ca
10,0
100
10
Mg
2,0
50
25
K
1,0
150
150
Na
3,0
1050
350
Fe
0,1
30
300
Mn
0,05
15
300

Zn
0,005
1,25
250
Cu
0,005
3,0
600
B
0,02
0,7
35
Hô h p là m t quá trình c b n th 2 trong nuôi tr ng th y s n. Quá trình hô h p,
v t ch t h u c k t h p v i O2 (oxy hóa) gi i phóng ra n c, CO2 và n ng l ng.
T bào th c v t và đ ng v t có kh n ng h p thu m t s n ng l ng gi i phóng ra t
quá trình oxy hóa đ dùng nó cho các ho t đ ng s ng. Ph n còn l i m t d ng
nhi t.
ng trên quan đi m sinh thái, hô h p thì ng c v i quang h p.
C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + N ng l

ng nhi t

Trong quá trình quang h p CO2 b kh thành carbon h u c , h p th n ng l ng và
gi i phóng O2, trong khi quá trình hô h p carbon h u c b oxy hóa thành CO2, gi i
phóng n ng l ng và h p th O2. V m t sinh hóa h c, quá trình quang h p và quá
trình hô h p là 2 quá trình hoàn toàn riêng bi t, nh ng v sinh thái thì quang h p và
hô h p có th đ c ngh là ph n ng đ o ng c. Khi quá trình quang h p nhanh
h n hô h p, oxy s t ng và CO2 s gi m. ây là tình tr ng th ng x y ra ban ngày.
Vào ban đêm, quá trình quang h p ng ng nh ng quá trình hô h p thì di n raca3 này
và đêm. Vì v y, vào ban đêm oxy gi m và CO2 t ng.

chu i th c n hay l i th c n trong m t ao nuôi th y s n (Hình 3) kh i đ u là th c
v t. Trong ao, th c v t mong mu n nh t là th c v t phù du. Sinh v t này là loài t o
hi n vi l l ng trong n c. T o th ng có màu xanh, nh ng đôi khi có màu xanh

4


lam, vàng, đ , đen ho c nâu. Khi n c ao có ch a đ t o đ làm đ i màu, nó đ c
g i là “t o n hoa” hay t ng quát h n là “phiêu sinh n hoa”. T o có th sinh
tr ng đáy ao n i có đ ánh sàng cho quá trình quang h p. T o có th b n b i
các loài đ ng v t nh hay đ c g i là đ ng v t phù du. G p chung th c v t phù du
và đ ng v t phu du thì g i là sinh v t phù du. Sinh c t phù du ch t, m nh v c a
chúng t o thành xác h u c (detritus) làm th c n cho vi khu n, n m và sinh v t
khác. Xác h u c l ng t xu ng đáy ao; chúng làm giàu cho đ t v i ch t h u c .
áy ao nuôi d ng m t quân th vi khu n, n m, t o và các sinh v t nh đ c g i là
sinh v t đáy. Côn trùng th y sinh thì phong phú trong ao chúng n sinh v t phù du,
sinh v t đáy ho c xác h u c . nh ng vùng n c c n trong ao v i n c trong, th c
v t l n (macrophyte) có th phát tri n. Th c v t l n có th phát tri n n i trên m t
n c ao và c u trúc to l n c a chúng gây t ng ngh n th y v c; vì v y, th c v t l n
th ng không mong mu n có trong ao nuôi th y s n. Tùy thu c vào loài đ ng v t
nuôi chúng có th n sinh v t phù du, sinh v t đáy, xác h u c , côn trùng th y sinh,
cá nh và giáp xác ho c n nhi u lo i th c n. M t s loài n th c v t l n, nh loài
cá tr m c có th đ c dùng đ kh ng ch th c v t l n trong ao.
Phytoplankton
Zooplankton

Côn trùng

Cá Rô phi

Detritus

Phytoplankton
Zooplankton
Detritus

Côn
trùng

Cá thái
d ng

Cá
ch m

Phytoplankton
Côn trùng

Zooplankton
Detritus

Cá
ch m

Sinh v t đáy
Chu i th c n
c a đ i d ng

B t cá
Th c n viên

S n ph m
nông nghi p

B t th c v t

Hình 3: L

i th c n trong ao nuôi th y s n
5

Cá h i,
Tôm


làm t ng n ng su t ao nuôi, c n thi t ph i làm t ng s l ng th c n. i u này
có th th c hi n b ng cách c i thi n đi u ki n đ t ng n ng su t th c v t phu du,
chúng s l n l t làm t ng n ng su t c a các loài sinh v t làm th c n t nhiên
khác. Thông th ng, c n thi t cung c p dinh d ng vô c nào đó d ng phân
chu ng ho c phân bón hóa h c đ làm t ng s sinh tr ng c a th c v t phù du. D
nhiên trong nuôi th y s n, th c n ch bi n cung c p cho ao nuôi th ng có chu i
th c n ng n. H n n a, th c n ch bi n cho n ng su t cao h n so v i bón phân,
nh ng cho n th c n ch bi n không làm thay đ i s ph thu c c a nuôi th y s n
v i th c v t. Th c n nuôi th y s n th ng đ c ch bi n t s n ph m c a th c v t
ho c t s n ph m c a đ ng v t đ c chuy n hóa t th c v t trên c s chu i th c
n.
Th c v t phù du thì vô cùng quan tr ng trong s thay đ i hàm l ng O2 trong ao.
B i vì s phát tri n c a th c v t phu du đ c t ng c ng b i dinh d ng t phân
bón và th c n, hàm l ng oxy bi n đ ng l n x y ra gi a ngày và đêm. Th c v t
phù du n hoa quá m c có th d n đ n làm c n ki t oxy, gây s ho c gây ch t sinh

v t nuôi vào ban đêm và hàm l ng oxy v t quá bão hòa trên m t n c vào ban
ngày. Ch t l ng n c trong ao b chi ph i l n b i s phong thú c a t o và s cân
b ng gi a quang h p và hô h p.

V T CH T TRONG N

C

V t ch t vô c hòa tan trong n c bao g m h u h t nguyên t trong v trái đ t và
trong khí quy n. B y ion (Na+, K+, Ca2+, Mg2+, Cl-, SO42- và HCO3-) th ng chi m
95% ho c h n c a kh i l ng các ion hòa tan trong n c. Nh ng ion khác (thí d ,
PO43-, NH4+, NO3-) thì vô cùng quan tr ng cho sinh v t m c dù hàm l ng c a
chúng t ng đ i th p.
S sinh tr ng c a th c v t đòi h i nhi u nguyên t vô cô. H u h t các loài c n ít
nh t các nguyên t sau: C, H, O, N, S, P, Cl, B, Mo, Ca, Mg, Na, K, Zn, Cu, Fe và
Mn. T o Khuê c n silic. Th c v t th y sinh t o ra oxy trong quá trình quang h p và
chúng h p thu H t trong n c. CO2 đi vào n c t không khí và t quá trình hô
h p c a vi khu n phân h y h u c , th c v t s ng và đ ng v t trong n c. Các
nguyên t khác đi vào ao qua quá trình c p n c, t các ch t khoáng không hòa tan
đáy ao ho c t phân bón và th c n. D nhiên, m t s t o và vi khu n có kh n ng
c đ nh đ m. T c là, chúng có th h p thu nit phân t (N2) t không khí hòa tan
vào trong n c và chuy n hóa nit này thành nit h u c ch a trong mô th c v t.
Nit và ph t-pho r t có kh n ng gi i h n s sinh tr ng c a th c v t h n các
nguyên tô dinh d ng khác. Hàm l ng đi n hình c a các y u t dinh d ng trong
n c và trong sinh kh i c a th c v t phù du đ c trình bày B ng 1.

6


Nhân t hàm l ng (concentration factor) cho bi t hàm l ng c a m i nguyên t

đ c tích l y bên trong th c v t phù du trên hàm l ng c a nguyên t đó trong
n c. Thi u nit và ph t-pho thì có liên quan đ n nhu c u c a th c v t phu du h n
các các nguyên t khác. Vì v y, phân bón đ c đ a vào cho đ cung c p ngu n d
tr t nhiên v nit và ph t-pho. Ao n c l ch a hàm l ng l n c a SO43-, Cl-,
Ca2+, Mg2+, K+ và Bo h n so v i ao n c ng t (B ng 1). Tuy nhiên, hàm l ng c a
các y u t dinh d ng khác thì t ng t gi a ao n c ng t và n c l và nit và
ph t-pho c ng là dinh d ng then ch t cho s màu m c a ao n c l .
Sau nit và ph t-pho, carbon là nguyên t quan tr ng k ti p gi i h n n ng su t
sinh h c trong ao nuôi. Ngu n carbon thì đ c bi t th p trong môi tr ng acid và
môi tr ng pH cao. Bón vôi nông nghi p đ trung hòa axít và t ng đ ki m và
ngu n carbon cho ao nhi m phèn. Cách r ti n đ c i thi n ngu n carbon trong
n c có pH cao là bón phân h u c quá trình phân h y sinh ra CO2. Hàm l ng
th p c a kim lo i ít khi gi i h n s sinh tr ng c a th c v t, nh ng hàm l ng quá
cao trong n c ô nhi m có th gây đ c.
ng v t th y sinh c n đ hàm l ng các ion đ th a mãn nhu c u th m th u, s
đ c th o lu n sau, nh ng chúng không có nhu c u nghiêm nh t cho các ion riêng
bi t. Hàm l ng cao c a kim lo i n ng có th gây đ c cho đ ng v t th y sinh. Hàm
l ng oxy hòa tan trong n c là nhân t quy t đ nh đ n sinh s n, sinh tr ng, s
t n t i và kh n ng kháng b nh c a đ ng v t nuôi. Các d ng c a các ch t vô c
khác nhau và kho ng thích h p c a chúng đ c trình bày B ng 2.

7


B ng 2: Kho ng
nuôi th y s n
Nguyên t
O
H
N

hàm l

ng thích h p c a các ch t vô c hòa tan trong n

C
Ca

D ng trong n c
O2 (oxy phân t )
H+ (-lg[H+] = pH)
N2 (nit phân t )
NH4+ (ammonium)
NH3 (ammonia)
NO3- (nitrate)
NO2- (nitrite)
SO43- (sulfate)
H2 S
CO2
Ca2+

Mg

Mg2+

Na

Na+

K

K+

Bicarbonate

HCO3-

Carbonate
Cl

CO32Cl-

P
Si
Fe

HPO42-, H2PO4-…
H2SiO3, HSiO3-…
Fe2+
Fe3+
T ng Fe
Mn2+
MnO2
T ng Mn
Zn2+
T ng Zn
Cu2+
T ng Cu
H3BO3, H2BO3-…
MoO3

T ng t t c các ion

S

Mn

Zn
Cu
B
Mo
N ng đ mu i

c

Hàm l ng mong mu n
5-15 mg/L
7-9
Bão hòa ho c th p h n
0,2-2 mg/L
< 0,1 mg/L
0,1-10 mg/L
< 0,3 mg/L
5-100 mg/L
Không phát hi n
1-10 mg/L
5-100 mg/L (n c ng t)
< 500 mg/L (n c l )
5-100 mg/L (n c ng t)
< 1.500 mg/L (n c l )
0-100 mg/L (n c ng t)

<11.000 mg/L (n c l )
1-10 mg/L (n c ng t)
< 400 mg/L (n c l )
20-300 mg/L (…ao có cho n)
50-300 mg/L (ao cá rô phi và giáp xác)
0-20 mg/L
1-100 mg/L (n c ng t)
< 20.000 mg/L (n c l )
0,005-0,2 mg/L
2-20 mg/L
0 mg/L
V t
0,05-0,5 mg/L
0 mg/L
V t
0,05-0,2
< 0,01 mg/L
0,01-0,05 mg/L
0,005 ng/L
0,005-0,01 mg/L
0,05-1 mg/L
V t
50-2.000 mg/L (n c ng t)
2.000-35.000 mg/L (n c l )

C ng v i các ch t h u c hòa tan, n c ao còn có th ch a phù sa vô c l l ng.
Các h t phù sa th ng vào ao trong ngu n n c c p ho c chúng l l ng trong n c
do sóng hay dòng ch y gây ra do tác đ ng c a s c khí hay gió. Các h t to s l ng t
trong đáy ao, nh ng m t s h t nh có th duy trình l l ng trong th i gian dài gây
8

đ c n c.
vào trong n

đ c do h t đ t thì không có l i nó h n ch s xâm nh p c a ánh sáng
c m c th p h n 20-25 cm.

Ch t h u c
Ch t h u c có kho ng bi n đ ng l n trong n c. Các h p ch t hòa tan bao g m
đ ng, tinh b t, a-xít amin, polypeptide, protein, a-xít béo, tannin, a-xít humic,
vitamin… Nh ng h t l n v t ch t h u c đang phân h y đ c g i là xác h u c
(detritus) c ng r t nhi u. D nhiên, sinh v t phù du và vi khu n c ng góp ph n vào
ch t h u c trong n c. Không d dàng đ phân tích h p ch t h u c c th . Thông
th ng, t ng kh i l ng v t ch t h u c ho c t ng kh i l ng h t v t ch t h u
trong n c đ c xác đ nh. Kho ng thích h p c a hàm l ng v t ch t h u c thì
không rõ ràng, nh ng n c ao th ng ch a ít h n 50 mg/L v t ch t h u c .
Ch t h u c trong n c, đ c bi t sinh v t phu du gây đ c n c.
đ c do sinh v t
phù du thì có l i trong khi n c đ c do h t sét l l ng thì không có l i.
Ao t t nh t khi n c đ c do sinh v t phù du gây ra v i t m nhìn (đ trong) c a
n c n m trong kho ng 20-40 cm. m c này, th c n t nhiên đ y đ , oxy hòa tan
cho đ ng v t th y sinh d i d o và ánh sáng không xâm nh p t i đáy ao gây ra s
phát tri n c a th c v t l n (macrophyte). Th c v t l n th y sinh s ng n i nh l c
bình (Eichhornia crassipes), rau di p (Pistia stratiodes), bèo t m (Lemna sp.)…
không th kh ng ch chúng b ng n c đ c.

N NG

MU I VÀ T NG CH T R N HÒA TAN

T ng hàm l ng c a t t c các ion hòa tan là n ng đ mu i. Trong n c ng t, n ng
đ mu i th ng đ c tính b ng mg/L. Trong vùng m, n c l c đ a th ng ch a
50-250 mg/L n ng đ mu i. N c v i n ng đ mu i l n h n 500 mg/L th ng
không thích h p cho m c đích s d ng và n ng đ mu i l n h n 1.000 mg/L s có
v m n. vùng khô c n và ngay c vùng m trong mùa khô, n c n i đ a có th tr
nên m n. Thí d , ao n i đ a vùng khô c n nh Mi n tây Úc ho c Mi n tây n c
M th ng có n ng đ mu i 3.000-5.000 mg/L. H u h t cá n c ng t có th s ng
t t trong n c có n ng đ mu i đ n 2.000 mg/L; m t s loài ch u đ ng n ng đ
mu i cao h n.

9


Hình 4: M i quan h gia l
Ecuador

ng m a và n ng đ mu i trong ao tôm, Guayaquil,

Trong ao n c l , n ng đ mu i thay đ i ph thu c n ng đ mu i c a ngu n n c.
N c đ i d ng th ng có n ng đ mu i kho ng 35.000 mg/L, nh ng n c vùng
c a sông có th t ng t nh n c ng t trong mùa m a và n ng đ mu i cao h n
trong mùa khô. M t s c a sông kín n ng n mu i cao h n n c bi n trong mùa
khô b i vì ion b cô đ c do b c h i. N ng đ mu i gi m vùng xa c a sông và
n ng đ mu i có th phân t ng đáy sâu c a c a sông.
Thông th ng, n ng đ mu i c a n c l đ c tính b ng ph n ngàn thay vì mg/L.
M t ph n ngàn là 1.000 mg/L. Loài n c l có th ch u đ ng s bi n đ ng l n c a
n ng đ mu i. tôm bi n nh Penaeus vannamei và P. monodon có th đ c nuôi
thành công ao ven bi n v t quá kho ng n ng đ mu i 1-40 ph n ngàn. Tuy
nhiên, h u h t nông dân nuôi tôm mu n n ng đ mu i kho ng 20-25 ph n ngàn

trong ao c a h . N ng đ mu i bi n đ ng hàng n m trong ao tôm Ecuador đ c
trình bày Hình 4. Chú ý r ng n ng đ mu i thì liên quan đ n l ng m a.
T ng n ng đ c a các ch t hòa tan trong n c là t ng ch t r n hòa tan. Thông
th ng, n ng đ mu i và t ng ch t r n hòa tan thì t ng t .

T NG

KI M VÀ T NG

C NG

T ng hàm l ng baz trong n c tính b ng mg/L c a CaCO3 là t ng đ ki m. Baz
trong n c bao g m hydroxide, ammonia, borate, phosphate, silicate, bicarbonate
và carbonate, nh ng trong h u h t n c ao, bicarbonate và carbonate đ c có hàm
l ng cao h n các baz khác.
10


T ng đ ki m trong n c có ngu n g c t s hòa tan c a đá vôi trong đ t, vì v y
hàm l ng t ng đ ki m đ c xác đ nh đ u tiên qua tính ch t c a đ t. Thí d , ao
vùng đ t cát th ng có t ng đ ki m d i 20 mg/L, trong khi ao vùng đ t đá vôi
có t ng đ ki m trên 100 mg/L. Các nhân t khác nh nhau, t ng đ ki m vùng cô
c n s cao h n vùng m t. M c đ dinh d ng c a n c ao t ng v i s gia t ng
t ng đ ki m đ n ít nh t 150 mg/L. Tuy nhiên, ao v i t ng đ ki m trên 20 mg/L có
th n ng su t cá và đ ng v t th y sinh khác cao. N u đ ki m d i 20 mg/L c n
thi t ph i bón vôi.
T ng hàm l ng c a t t c ion d ng hóa tr 2 trong n c tính b ng mg/L c a
CaCO3 là t ng đ c ng. Can-xi va Ma-giê là các ion d ng hóa tr 2 u th trông
g n nh t t c lo i n c ao. Theo quy lu t chung, đ c ng gi ng đ ki m chúng,
chúng có ngu n g c t s hòa tan c a đá vôi. Khi đá vôi hòa tan, nó cho m t l ng

b ng nhau c a đ c ng và đ ki m.. Trong h u h t n c, t ng đ c ng và t ng đ
ki m t ng đ ng nhau. Tuy nhiên, m t s ngo i l đ c tìm th y. vùng khô c n
carbonate h u nh b k t t a khi n ng đ mu i t ng và đi u này gây nên đ ki m
th p h n đ c ng. Trong n c a-xít cao, đ c ng th ng l n h n đ ki m b i vì
bicarbonate b trung hòa b i a-xít nh ng ion đ c ng v n duy trì. m t s vùng b
bi n, n c gi ng ng m có th có đ ki m cao h n đ c ng b i vì trao đ i c a Na và
Ca trong t ng n c ng m. N c gi ng ng m lo i này đ c g i là đ c làm m m t
nhiên. Khi n c nh th đ c dùng đ c p cho ao, quá trình quang h p có th gây
ra pH cao. M t s thí d v t ng đ ki m, t ng đ c ng và pH trong n c ao t các
vùng khí h u khác nhau đ c trình bày B ng 3. Kho ng thích h p c a t ng đ
c ng là t ng đ ng v i t ng đ ki m.
B ng 3: T ng đ ki m, t ng đ c ng và pH trong n c các vùng khác nhau
Tình tr ng ao
T ng đ ki m T ng đ c ng
pH
(mg/L)
(mg/L)
Sáng
Chi u
Vùng m, đ t a-xít
5-15
5-20
6,5-7,5
8,5-9,5
Vùng m, đ t đá vôi
75-250
75-250
7,5-8,5
8,0-9,0
Vùng khô c n

150-300
200-700
7,5-8,5
8,5-9,5
C pn ct n c
100-500
5-20
8,0-8,5
9,0-11,0
ng m m m t nhiên
N cl
75-125
1.000-6.000
7,5-8,0
8,5-9,0

A-XÍT
CO2 có tính a-xít nh ng th ng không làm gi m pH c a n c d i 4,5. N c có
pH th p ch a a-xít khoáng m nh - th ng là a-xít sulfuric. N c nh th không có
tính ki m, không thích h p cho nuôi th y s n.

11


A-xít khoáng trong n c là giá tr đo c a t ng a-xít tính b ng mg/L c a CaCO3
t ng t ng. Có th ngh r ng đ a-xít khoáng nh là đ ki m âm, b i vì nó th
hi n l ng CaCO3 c n thêm vào n c đ làm t ng pH đ n đi m mà CaCO3 nhi u
h n s gây nên tính ki m.

TIÊU HAO OXY SINH HÓA H C VÀ HÓA H C

T l oxy tiêu th b i phiêu sinh v t và vi khu n trong m u n c ao đ c đo đ xác
đ nh tiêu hao oxy sinh hóa h c. M u n c nguyên hay pha loãng đ c trong đi u
ki n t i trong 5 ngày nhi t đ 20oC. L ng oxy trong n c m t đi trong giai đo n
là tiêu hao oxy sinh hóa h c (BOD). Ao nuôi th y s n đi n hình có giá tr BOD t
5-20 mg/L. BOD càng cao khi m c đ giàu v t ch t h u c càng l n. M c dù BOD
th ng đ c đo trong n c ao nh ng kho ng thích h p thì không đ c xác đ nh rõ.
Oxy gi m đ n m c nguy hi m trong ao không s c khí khi BOD quá 20 mg/L.
Tiêu hao oxy hóa h c đ c đo b ng cách chuy n hóa t t c ch t h u c trong m u
n c thành CO2 và n c nh s oxy hóa c a K2Cr2O7 và a-xít H2SO4. L ng
K2Cr2O7 đ c s d ng trong quá trình oxy hóa đ c đo và l ng oxy t ng đ ng
v i K2Cr2O7 là tiêu hao oxy hóa h c (COD). Thí d , n u m u n c có COD là 50
mg/L, thì c n 50 mg/L oxy đ oxy hóa hoàn toàn ch t h u c . COD là m t ch s
cho m c đ giàu h u c c a n c ao. COD c a n c ao có th bi n đ ng t d i
10 đ n 200 mg/L. Thông th ng thì bi n đ ng t 40-80 mg/L.
BOD và COD th ng không đ c s d ng nhi u trong qu n lý ao nuôi th y s n,
nh ng chúng th ng đ c dùng trong vi c đánh giá m c đ c a ch t ô nhi m trong
n c th i. B i vì m i quan tâm g n đây là s nh h ng c a ch t th i lên th y v c
mà ch t th i đ vào, qu n lý môi tr ng đ c mong đ i tr thành v n đ l n trong
nuôi tr ng th y s n. Vì v y, ng i nuôi th y s n nên hi u bi t v BOD và COD.

12


Hình 5:

a secchi

TRONG
a secchi là m t đ a có đ ng kính 20 cm đ c s n đen tr ng xen k nhau trên
m i ph n t đ a (Hình 5). Nó đ c làm n ng d i đáy và c t gi a phí trên m t

đ a m t dây đo.
sâu mà đó không còn nhìn rõ đ a là đ trong c a n c. Rõ
ràng, c n ph i tiêu chu n hóa quá trình đo đ trong. Trong nhi u th y v c có m i
liên quan l n gi a đ trong và m t đ sinh v t phù du. B i vì m t đ sinh v t phù
du t ng, đ trong gi m. Tuy nhiên, n u n c ch a nhi u ch t gây đ c t h t sét hay
xác h u c thì đ trong không liên quan đ n m t đ th c v t phù du. M i quan h
t ng quát gi a đ trong và đi u ki n c a sinh v t phù du đ c trình bày B ng 4.

CHLOROPHYLL-A VÀ N NG SU T SINH H C S

C P

Có th đo hàm l ng chlorophyll-a và dùng no nh m t ch s v m c đ phong
phú c a th c v t phù du. Nhìn chung, hàm l ng chlorophyll-a t ng, m t đ th c
v t phù du t ng. Ao nuôi th y s n t t th ng có hàm l ng chlorophyll-a kho ng
50-200 µg/L (0,05-0,2 mg/L)
N ng su t sinh h c s c p thì đ c tính trên s l ng v t ch t h u c c đ nh đ c
b i quá trình quang h p. Trong ao, th c v t phù du th ng là sinh v t s n xu t v t
ch t h u c l n nh t. N ng su t sinh h c s c p th ng đ c tính b ng g/m2/ngày.
M c dù, tài li u v nuôi th y s n r t nhi u v chlorophyll-a và n ng su t sinh h c s
13


c p, nh ng khó có th đo đ c hai y u t này trong nuôi th y s n. o đ trong là
m t ph ng pháp đ n gi n đ đánh giá m c đ phong phú c a th c v t phù du.

CH T R N L

L NG,

C VÀ MÀU N

C

Thu t ng đ c cho bi t n c ch a v t ch t l l ng làm ng n c n s truy n ánh
sáng. Trong ao nuôi th y s n, đ đ c t o ra do sinh v t phù du thì có l i, trong khi
đ đ c gây ra do h t sét l l ng thì không có l i. H t sét l l ng ít khi đ cao trong
n c đ n m c gây h i cho đ ng v t. N u ao nh n n c r a trôi mang nhi u bùn và
sét, bùn s l ng t d i đáy ao che ph tr ng cá và sinh v t đáy. H t sét m n h n l
l ng trong n c gây c n tr s xâm nh p c a ánh sáng và gi i h n s sinh tr ng
c a th c v t. H t sét gây đ c dai d ng gi i h n đ trong là 30 cm ho c th p h n
ng n c n s n hoa c a phiêu sinh v t. Ph ng pháp đ kh ng ch đ đ c do h t sét
s đ c th o lu n sau.
M t s ao nh n m t l ng l n v t ch t t th c v t t l u v c c a chúng. Ch t chi t
t xác th c v t (humate) th ng làm n c có màu. Màu t ch t chi t c a xác th c
v t th ng có màu t i là cho n c có màu gi ng màu trà hay cà phê nh t. N c ao
v i hàm l ng humate cao thì có tính a-xít và t ng đ ki m th p. M c dù màu n c
không gây nh h ng b t l i đ n đ ng v t m t cách tr c ti p, nó ch gây h n ch
ánh sáng và làm gi m s sinh tr ng c a th c v t. S d ng vôi nông nghi p có th
lo i b humate t n c t nhiên.
Ngoài màu, n c còn có váng (scum), b t (foam) và bong bóng (bubble) và nh ng
v t ch t khác trên b m t. V ng th ng do t o n i. B t th ng do protein trong
n c và bóng bóng là do oxy quá bão hòa ho c khí metan, CO2 vác ch t khí khác
sinh ra t s phân h y v t ch t h u c .
B ng 4: M i quan h c a đ trong và đi u ki n c a th c v t phù du n hoa
trong (cm)
Chú thích
Nh h n 20
Ao quá đ c. N u ao quá đ c v i th c v t phù du, s có tr
ng i do hàm l ng oxy hòa tan th p. khi n c đ c do h t đ t

l l ng, n ng su t sinh h c s th p
20-30
đ c quá m c
30-45
N u n c đ c do th c v t phu du thì ao có đi u ki n t t
45-60
Th c v t phù du th p
L n h n 60
N c quá trong, n ng su t sinh h c th p, nguy hi m t c
th y sinh
Ch t r n l l ng gây đ c n c đ c đo b ng kh i l ng c a t ng v t ch t gi l i
khi n c ao đi qua gi y l c m n. Hàm l ng ch t r n l l ng th ng bi n đ ng
trong kho ng 10-50 mg/L, nh ng hàm l ng s cao h n x y ra trong ao r t đ c. đ
đc đ c xác đ nh b ng l ng ánh sáng b h p th b i n c. Thi t b đ c g i
14


nephelometer ho c turbidimeter đ c dùng đ đo đ đ c.
đ c trong ao th ng
b n đ ng trong kho ng 10-50 NTU. Ng i nuôi th ng ít khi đo ch t r n l l ng
hay đ đ c; h d a vào đ trong đ đánh giá đ đ c c a n c ao.
Ng i nuôi thì không không th ng quan sát và ghi nh n màu c a n c. Màu do
ch t l l ng và ch t hòa tan gây nên, khi màu thay đ i đi u ki n ch t l ng n c
đ c bi t là qu n xã th c v t phù du c ng thay đ i. M t s nông dân quan sát ao c a
h đ đ d đoán s n đ nh c a n c cho cá nuôi qua đ trong, màu n c và tình
tr ng c a ao.

pH
pH đ

c đ nh ngh a là tr logarit c a n ng đ ion H+:

pH = - log [H+]
n gi n h n pH th hi n tính a-xít và baz c a n c. Th c t , n c v i pH b ng 7
đ c cho không có tính a-xít và không có tính baz ; nó đ c g i là trung tinh.
N c có pH d i 7 thì có tính a-xít. N c có pH trên 7 thì có tính baz . Thang đo
pH m r ng t 0-14; pH c a n c càng khác v i giá tr 7 thì càng có tính a-xít hay
baz .
B ng 5: nh h ng c a pH trong ao cá và giáp xác
pH
nh h ng
4
i m ch t a-xít
4-5
Không sinh s n
5-6
Sinh tr ng ch m
6-9
Sinh tr ng t t nh t
9-11
Sinh tr ng ch m
11
i m ch t baz
pH c a h u h t ao n c ng t thì trong kho ng 6-9, và trong m t ao xác đ nh
th ng có s bi n đ ng pH ngày-đêm 1-2 đ . Ao n c l th ng có giá tr pH
kho ng 8-9 và s bi n đ ng pH ngày-đêm nh h n trên ao n c ng t. S bi n đ ng
pH theo ngày-đêm là k t qu c a s thay đ i t l quang h p c a th c v t phù du và
các loài th c v t khác trong chu k sáng vào ban ngày. CO2 có tính th hi n qua
ph ng trình sau:
CO2 + H2O = HCO3- + H+

N u n ng đ CO2 t ng, n ng đ ion H+ t ng và pH gi m. Ng c l i, n u n ng đ
CO2 gi m, n ng đ ion H+ gi m và pH t ng. Vì v y, khi th c v t phù du h p th
CO2 t trong n c khi có ánh sáng, pH c a n c t ng. Vào ban đêm, CO2 không
đ c h p th b i th c v t phù du, nh ng t t c sinh v t trong ao đ u th i CO2 qua
hô h p. B i vì CO2 tích l y trong n c vào ban đêm, pH gi m. Chu k bi n đ ng
15


pH theo ngày đêm đ c minh h a trong Hình 6. Bi n đ ng pH ngày-đêm thì không
luôn luôn l n nh trình bày trong hình này, nh ng kho ng bi n đ ng pH l n khi
th c v t phù du phong phú. Ao có t ng đ ki m v a ho c cao th ng có giá tr pH
cao h n vào sáng s m so v i ao có t ng đ ki m th p. Tuy nhiên, khi th c v t phù
du phong phú, pH cao h n nhi u vào bu i chi u x y ra trong ao có đ ki m th p so
v i ao có đ ki m cao h n. i u này là do kh n ng đ m c a đ ki m cao.
nh h ng tr c ti p c a pH l n cá và giáp xác đ c trình bày B ng 5. Tuy nhiên,
có ngo i l v i các nh h ng này. Thí d , m t s loài cá sông Amazon s ng và
sinh s n trong n c có pH 4-4,5. Trong n c m t, pH trên 9 x y ra trong th i gian
ng n th ng không gây h i cho các đ i t ng nuôi.

Hình 6: Bi n đ ng pH theo ngày đêm trong ao nuôi cá

N i pH c a n c ao quá th p, có th bón vôi đ c i thi n pH. pH th p th ng x y
ra h n pH cao. i u nàu là may m n vì không có cách ch c ch n đ làm gi m pH.
Thông th ng s c a-xít trong ao không gây nh h ng tr c ti p lên sinh tr ng,
sinh s n ho c s s ng, nh ng có nh h ng c a đ ki m th p và bùn a-xít lên n ng
su t c a sinh v t phù du và sinh v t đáy. D nhiên, s nh h ng đ c ph n ánh qua
n ng su t c a cá và loài sinh v t nuôi khác. m t s vùng ven bi n, đ t ch a 1-5%
l u hu nh d ng pyrite .
t nh th g i là đ t phèn ti m tàng. N u ao đ c xây
d ng trên đ t nh th , phèn ti m t ng b ph i bày ra không khí trên các đê ho c b ,

s oxy hóa đ t phèn có th t o thành a-xít sulfuric. A-xít này có th ch y vào trong

16


ao gây nên pH vô cùng th p. Pyrite s t th ng k t h p v i than đá tr m tích và s
tiêu n c t khai thác than đá c ng có th ch a a-xít sulfuric t s oxy hóa pyrite
gây gi m th p pH.

OXY HÒA TAN
Oxy hòa tan là y u t ch t l ng n c quan trong trong ao nuôi. Ng i nuôi c n
hi u k nhân t nh h ng c a hàm l ng oxy hòa tan trong n c ao. H c ng c n
có nh n th c c a hàm l ng oxy hòa tan th p lên sinh v t nuôi.
Kh n ng hòa tan
Khí quy n ch a 20,95% oxy. áp su t tiêu chu n (760 mm th y ngân), áp l c c a
oxy trong không khí là 159,2 mm (760 x 0,2095). Áp l c c a oxy trong không khí
chuy n oxy vào n c đ n khi áp l c c a oxy trong n c b ng v i áp l c oxy trong
không khí. Khi áp l c oxy trong n c và không khí b ng nhau, oxy hòa tan đ c
g i là cân b ng hay bão hòa.
hòa tan c a oxy m c bão hòa trong đi u ki n áp l c không khí tiêu chu n
nhi t đ khác nhau đ c cung c p B ng 6. Chú ý r ng, hàm l ng oxy hòa tan
bão hòa gi m rõ r t khi nhi t đ n c t ng. Hàm l ng oxy hòa tan bão hòa c ng
gi m khi n ng đ mu i t ng, nh ng nh h ng này thì không l n đ i v i kho ng
n ng đ mu i cho nuôi th y s n n c ng t. Khi n ng đ mu i cao, n c gi ít oxy
hòa tan h n n ng đ mu i th p. Hàm l ng oxy hòa tan bão hòa gi m khi áp l c
không khí gi m. S bi n đ ng áp l c không khí m t v trí xác đ nh có th không
đ c chú ý, nh ng s bi n đ ng áp l c khí theo đ cao ph i đ c tính toán khi s
d ng s li u B ng 6.
N u bi t áp l c m t n i đ c bi t cho dù không bi t đ cao n i đó, vi c hi u ch nh
s li u trong B ng 6 có th đ c th c hi n theo ph ng trình:

DOc =DOt [BP/760]
Trong đó:

DOc = hàm l

ng oxy bão hòa hi u ch nh

DOt = hàm l

ng oxy bão hòa

B ng 6

BP = áp l c khí n i đo
Khi không bi t áp l c khí, s thay đ i áp l c c ch ng theo s t ng đ cao nh
sau: 0-600 m, áp l c khí gi m 4% m i 300m; 600-1.500 m, áp l c khí gi m 3% m i
300 m; 1.500-3.000 m, áp l c khí gi m 2,5% m i 300 m. Thí d , gi đ nh đ cao
c a m t n c ao là 250 m và nhi t đ n c là 30oC. Áp l c khí c đoán là:
760 – 760 [(250 x 0,03)/300] = 741 mm
30 oC và áp l c khí 760 mm, hàm l ng oxy hòa tan bão hòa là 7,54 mg/L (B ng
6). Hàm l ng oxy hòa tan bão hòa th c s
m t ao là:
17


DOc = 7,54 [741/760] = 7,35 mg/L
Áp l c m t đi m trong ao b nh h ng b i đ sâu c a đi m d i m t n c. Kh i
l ng c a n c phía trên đi m đó g i là áp l c th y t nh và t ng áp l c là áp l c
th y t nh c ng v i áp l c khí.
bão hòa oxy m t đi m là m t hàm c a t ng áp

l c. Vì v y, đ bão hòa oxy t ng khi đ sâu t ng. Kho ng t ng áp l c cùng v i s
t ng đ sâu là 73,42 mm Hg/m. Vi v y, n u áp l c khí là 760 mm Hg và đ sâu là 1
m, t ng áp l c là 760 + 73,42 = 833,42 mg Hg. Ao nuôi th y s n thì c n và nh
h ng c a đ sâu lên đ bão hòa oxy th ng không đ c chú ý.

18


B ng 6:
khí m v
Nhi t đ
(°C)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17

18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40

hòa tan c a oxy (mg/L) trong n c nhi t đ và n ng đ
i áp l c 760 mm Hg. Theo Colt (9)
m n, ph n ngàn (ppt)
0
5
10

15
20
25
14,602 14,112
13,638
13,180
12,737 12,309
14,198 13,725
13,268
12,825
12,398 11,984
13,813 13,356
12,914
12,487
12,073 11,674
13,445 13,004
12,576
12,163
11,763 11,376
13,094 12,667
12,253
11,853
11,467 11,092
12,757 12,344
11,944
11,557
11,183 10,820
12,436 12,036
11,648
11,274

10,911 10,560
12,127 11,740
11,365
11,002
10,651 10,311
11,832 11,457
11,093
10,742
10,401 10,071
11,549 11,185
10,833
10,492
10,162
9,842
11,277 10,925
10,583
10,252
9,932
9,621
11,016 10,674
10,343
10,022
9,711
9,410
10,766 10,434
10,113
9,801
9,499
9,207
10,525 10,203

9,891
9,589
9,295
9,011
10,294 9,981
9,678
9,384
9,099
8,823
10,072 9,768
9,473
9,188
8,911
8,642
9,858 9,562
9,276
8,998
8,729
8,468
9,651 9,364
9,086
8,816
8,554
8,300
9,453 9,174
8,903
8,640
8,385
8,138
9,261 8,990

8,726
8,471
8,222
7,982
9,077 8,812
8,556
8,307
8,065
7,831
8,898 8,641
8,392
8,149
7,914
7,685
8,726 8,476
8,233
7,997
7,767
7,545
8,560 8,316
8,080
7,849
7,626
7,409
8,400 8,162
7,931
7,707
7,489
7,277
8,244 8,013

7,788
7,569
7,357
7,150
8,094 7,868
7,649
7,436
7,229
7,027
7,949 7,729
7,515
7,307
7,105
6,908
7,808 7,593
7,385
7,182
6,984
6,792
7,671 7,462
7,259
7,060
6,868
6,680
7,539 7,335
7,136
6,943
6,755
6,572
7,411 7,212

7,018
6,829
6,645
6,466
7,287 7,092
6,903
6,718
6,539
6,364
7,166 6,976
6,791
6,611
6,435
6,265
7,049 6,863
6,682
6,506
6,335
6,168
6,935 6,753
6,577
6,405
6,237
6,074
6,824 6,647
6,474
6,306
6,142
5,983
6,716 6,543

6,374
6,210
6,050
5,894
6,612 6,442
6,277
6,117
5,960
5,807
6,509 6,344
6,183
6,025
5,872
5,723
6,410 6,248
6,091
5,937
5,787
5,641

19

mu i khác nhau t không

30
11,896
11,585
11,287
11,003
10,730

10,470
10,220
9,981
9,752
9,532
9,321
9,118
8,923
8,735
8,555
8,381
8,214
8,053
7,898
7,798
7,603
7,463
7,328
7,198
7,072
6,950
6,831
6,717
6,606
6,498
6,394
6,293
6,194
6,099
6,006

5,915
5,828
5,742
5,659
5,577
5,498

35
11,497
11,198
10,913
10,641
10,380
10,131
9,892
9,662
9,414
9,232
9,029
8,835
8,648
8,468
8,295
8,129
7,968
7,814
7,664
7,521
7,382
7,248

7,118
6,993
6,872
6,754
6,641
6,531
6,424
6,321
6,221
6,123
6,029
5,937
5,848
5,761
5,676
5,594
5,514
5,436
5,360

40
11,111
10,815
10,552
10,291
10,042
9,802
9,573
9,354
9,143

8,941
8,747
8,561
8,381
8,209
8,043
7,883
7,730
7,581
7,438
7,300
7,167
7,038
6,914
6,794
6,677
6,565
6,456
6,350
6,248
6,148
6,052
5,959
5,868
5,779
5,694
5,610
5,529
5,450
5,373

5,297
5,224


Th c v t phát tri n trong ao s n sinh oxy qua quá trình quang h p vào ban ngày,
th c v t có th s n xu t oxy r t nhanh làm cho hàm l ng oxy t ng trên bão hòa.
N c ch a oxy hòa tan cao h n m c bão hòa áp l c khí và nhi t đ nh t đ nh
đ c g i là quá bão hòa. N c c ng có th ch a oxy hòa tan d i m c bão hòa là
đi u ki n ph bi n. Hô h p b i sinh v t trong ao có th gây gi m m c oxy hòa tan;
oxy hòa tan gi m d i m c bão hòa vào ban đêm.
Kho oxy hòa tan d i m c bão hòa, có s chuy n đ ng th c s c a phân t oxy t
không khí vào n c. Oxy hòa tan m c bão hòa, s l ng phân t oxy ra kh i
n c b ng v i s l ng phân t oxy đi vào; không có s chuy n đ ng th c s c a
phân t oxy. S chuy n đ ng th c s c a phân t oxy t n c ra không khí x y ra
khi n c có hàm l ng oxy hòa tan quá bão hòa. S khác bi t gi a áp l c oxy trong
n c và trong không khí càng l n, chuy n đ ng th c c a phân t oxy càng l n.
M c đ bão hòacu3a oxy hòa tan trong n c th
hòa. Ph ng trình đ tính ph n tr m bão hòa.
Ph n tr m bão hòa (%) = (DO trong n

ng đ

c tính b ng ph n tr m bão

c/ DO bão hòa) x 100

Thí d , n u áp l c khí là 760 mg, nhi t đ n c là 20oC và hàm l
là 11,0 mg/L, ph n tr m bão hòa là (11,0 /9,08) x 100 = 121,1%.
nh h

ng lên đ i t

ng oxy hòa tan

ng nuôi

nh h ng c a hàm l ng oxy hòa tan trong ao nuôi th y s n đ c tóm t t B ng
7. Hàm l ng oxy hòa tan có gi m r t th p gây ch t sinh v t nuôi. Tuy nhiên, nh
h ng b t l i c a oxy hòa tan th p th ng gây gi m sinh tr ng và s nh y c m
v i b nh l n h n. Trong ao có hàm l ng oxy th p th ng xuyên, sinh v t s ít n
và chúng s không chuy n hóa th c n m t cách hi u qu nh
ao nuôi có hàm
l ng hòa tan bình th ng.
Khí quá bão hòa c ng có th gây h i cho sinh v t nuôi. B nh b t khí là k t qu c a
s hình thành b t khí trong máy. i u này có th x y ra khi sinh v t trong n c
quá bão hòa khí b đ t ng t chuy n sang n c có hàm l ng khí d i m c bão hòa.
Máu quá bão hòa khí d i đi u ki n khí quá bão hòa, nh ng n ng đ khí hòa tan
th p khí quá bão hòa s t o thành b t khí. Các b t khí gây nh h ng b t l i trên
các c quan khác nhau và các quá trình sinh lý. Tr ng h p ph bi n nh t gây quá
bão hòa khí là n c r i t trên đ p cao, khí rò r vào m t hút c a máy b m và
chuy n đ t ng t sinh v t t n c l nh sang n c m h n. Quang h p có th gây quá
bão hòa oxy t ng m t c a ao, nh ng đi u này th ng không gây h i cho sinh v t.
Chúng có th di chuy n đ n n i sâu h n n i hàm l ng oxy hòa tan th p h n và
hàm l ng oxy bão hòa cao h n.

20


Phiêu sinh v t và oxy hòa tan
Ánh sáng xuyên qua n c ao và b t t r t nhanh và t l t t t ng khi s l ng h t v t

ch t (đ đ c) trong n c t ng. Quá trình quang h p x y ra nhanh nh t t ng n c
m t và hàm l ng oxy hòa tan gi m theo đ sâu. Sinh v t phù du n hoa làm gi m
s xâm nh p c a ánh sáng và l ng ánh sáng có th dùng cho quang h p đ sâu
nh t đ nh thì t ng ng v i s l ng sinh v t phù du. Trong ao có nhi u sinh v t
phù du hàm l ng oxy hòa tan có th fall to 0 mg/L đ sâu 1,5 m ho c 2 m (Hình
7). B i vì đi u này nên t t nh t là s d ng ao t ng đ i c n (1-1,5 m) đ nuôi th y
s n n i có th i ti t và ngu n n c c p cho phép. D nhiên, trong vùng có mùa khô
dài thì có th không th duy tri đ m c n c sâu trong ao c n.

Hình 7: nh h ng c a đ sâu lên hàm l
v t phù du khác nhau

ng oxy hòa tan trong ao v i s l

21

ng sinh


Hình 8:

nh h ng c a th i gian và m t đ sinh v t phù du lên hàm l
tan t ng m t

ng oxy hòa

Hàm l ng oxy hòa tan th hi n trong m t chu ký ngày đêm. Hàm l ng oxy hòa
tan th p nh t x y ra lúc bình minh. Vào ban ngày có ánh sáng, quang h p làm hàm
l ng oxy hòa tan t ng và hàm l ng oxy hòa tan đ t m c cao nh t vào bu i chi u.
Vào ban đêm, quá trình quang h p ng ng các sinh v t trong ao ti p t s d ng oxy

làm cho hàm l ng oxy hòa tan gi m. Chu k ngày đêm c a oxy hòa tan thì d nh n
th y trong ao t o phát tri n quá m c (Hình 8). nh h ng c a chu k ngày đêm c a
oxy hòa tan lên sinh tr ng c a đ i t ng th y s n thì ch a rõ, nh ng h u h t ng i
nuôi cho r ng sinh tr ng s t t khi hàm l ng oxy hòa tan không d i 25-30% bão
hòa vào ban đêm và không duy trì m c th p này quá 1-2 gi .

22