BDA huong dan dieu tri va theo doi soi than

H

NG D N I U TR VÀ THEO DÕI S I TH N

D ch t h c s i ni u:

1.

M , h ng n m có h n 400 000 b nh nhân nh p vi n vì s i ni u.
tu i t 30 – 50. Nam có t l m c b nh g p 3 l n n . Ng
v i ng

i da đen. M t ng

a s b nh nhân có

i da tr ng nhi u h n g p 4-5 l n so

i có ti n c n ti u ra s i, 15% có kh n ng ti u ra s i sau 3 n m, còn

sau 15 n m thì t l này là 30%. B nh s i ni u là b nh có th x y ra trong su t đ i ng

i b nh,

th i gian cách kho ng gi a 2 l n m c b nh là 2 n m.
2.

S i th n:
a) Bi u hi n lâm sàng
S i th n th

ng không gây ra tri u ch ng gì cho đ n khí s i k t

ni u qu n, lúc đó s

gây ra ti u máu ho c các tri u ch ng c a b t c nh đau, nhi m trùng, bu n nôn, ói m a. C n
đau có th lan xu ng b n, bìu ho c d

i b s i ni u. Lúc đau th

N u quan sát k c n l ng trong n

c ti u có th cho ta đoán đ

b) Ch n đoán lâm sàng
Tr

c tiên ph i làm t ng phân tích n

c ti u, c y n

c b n ch t s i là lo i nào.

c ti u và ch p phim KUB. Kho ng

ng h p là s i c n quang có th th y trên KUB. Sau đó là làm siêu âm th n. Siêu âm

N
H

2/3 tr

ng kèm theo ti u máu đ i th hay vi th .

D
ÂN

có ti n s gia đình có ng

ng v t tùy theo m c đ b t c. Kho ng 25% b nh nhân

giúp phát hi n s i th n và đánh giá m c đ

n

c.

Ch p MSCT scan có th xác đ nh s i và m c đ

n

c.

BÌ

Trong phim UIV, đôi khi c n ch p các phim mu n (sau 24 gi ), nh t là tr
không c n quang nh s i acid uric, ho c khi s i n m ch ng lên các x

ng h p s i

ng c t s ng. Ch p phim

phát hi n các tr

BV

nghiêng giúp ta phân bi t s i ni u v i các vôi hóa t nh m ch. Ch p phim t th n m s p giúp
ng h p có b t c nhi u. M c dù v n còn h u d ng trong m t vài tr

nh ng d n d n phim UIV đ

ng h p

c thay th b ng phim MSCT scan. Ch p MSCT scan thì nhanh,

không c n r a ru t và không dùng thu c c n quang. Nó giúp xác đ nh chính xác s i b th n và
ni u qu n.
c)

i u tr :

Vi c đi u tr c n đau qu n th n c p ph thu c vào kích th

c s i, v trí, m c đ b t c và

t ng tr ng b nh nhân.
 Ch đ nh các ph

ng pháp đi u tr .

N u b nh nhân có nhi m trùng ho c b t c nhi u c n ph i can thi p ngay. Ho c b ng cách

đ t thông ni u qu n l u, ho c m th n ra da b ng cách ch c dò qua da.
N u có s i nh có th đi u tr b ng cách cho u ng n
ni u qu n có kích th

c nhi u và dùng thu c gi m đau. S i

c nh h n 4mm thì 90% s t ti u ra, n u s i l n h n 6mm thì kh n ng

ti u ra s i ch kho ng 20%.
H

NG D N CH N OÁN VÀ I U TR - B NH VI N BÌNH DÂN

1


S i ni u qu n th

ng hay k t t i 3 ch : (1) khúc n i b n th n ni u qu n, (2) ni u qu n b t

chéo đ ng m ch ch u, (3) và ch h p nh t là khúc n i ni u qu n bàng quang. S i n m
trên ít có kh n ng đ

c ti u ra h n soi v i s i ni u qu n n m



i u tr n i khoa.

Th

ng đ

đo n

đo n th p.

c áp d ng đ i v i s i không gây b t c, không g y tri u ch ng, không có

nhi m trùng, kích th
B nh nhân đ

c s i nh h n 4mm và n m

c khuyên u ng nhi u n

đo n th p c a ni u qu n.

c và r n m nh khi đi ti u, và ph i h ng l y s i đ

phân tích n u ti u ra s i. C n ch p phim KUB m i tu n đ bi t đ di chuy n c a s i. Th

ng

s ti u ra s i sau 4-6 tu n.
 G p s i qua n i soi.
Th

ng dùng đ i v i s i n m th p mà đi u tr n i th t b i (5). Ngày nay ng

dùng máy soi ni u qu n c ng ho c m m đ thay th cho g p s i mù ho c g p d
c a X quang. Ít khi ph i nong r ng ni u qu n khi ta dùng máy soi có đ

i ta th
ih

ng

ng d n

ng kính 7F. Khi đã soi

D
ÂN

th y s i ta có th lôi b ng g p 3 ch u ho c dùng r đ g p s i ra. N u s i l n ta c n tán s i
b ng siêu âm, b ng th y đi n l c, b ng khí ho c b ng Lazer tr
công 95%.
Tr
ph

c kia ng

N
H

 Tán s i ngoài c th .

i ta dùng tán s i ngoài c th cho các tr

c khi g p s i ra. T l thành

ng h p s i th n (1), ngày nay

ng pháp này c ng có th áp d ng v i s i ni u qu n, nh t là khi s i nh h n 8mm. Tr

BÌ

khi tán s i ngoài c th ta có th đ t ho c không đ t thông ni u qu n l u.

c

iv is in m

b ix

ng ch u.

BV

đo n th p c a ni u qu n, ta đ t b nh nhân n m s p, đ d xác đ nh s i và tránh s che l p s i
 Ph u th t n i soi l y s i
ng d ng trong các tr

ng h p s i ni u qu n trên, s i b n th n đ n gi n (2).

 L y s i th n qua da
Ph

ng pháp này s d ng cho nh ng tr

ng h p s i trong th n, s i n m b n th n (4).

 M h l y s i ni u qu n.
Vì các ph
ngày nay ng

ng pháp tán s i ngoài c th , g p s i qua n i soi ni u qu n đ t k t qu cao, nên
i ta ít khi m m l y s i ni u qu n.

3.Theo dõi sau đi u tr .
− Nên u ng nhi u n
−

H

c, ít nh t là 2 lít m i ngày.

n l c, ít mu i. n ít th t đ ng v t, nên dùng cá thay th t.

− Nên n nhi u rau t

i.

− Nên u ng nhi u n

c chanh, cam t

i, b

it

i.

NG D N CH N OÁN VÀ I U TR - B NH VI N BÌNH DÂN

2


− H n ch th c n d t o s i:
1. B nh nhân s i th n d ng PHOSPHAT c n h n ch dùng:
a. Ca cao, b .
b. Gan, đâu nành.
c. Cá sardine.
d. Cá m i h p.
2. B nh nhân s i th n d ng URATE c n h n ch dùng:
a. C t heo, óc.
b. Cá chày.
c. Cá đ i.
d. Th t bê, gan.
3. B nh nhân s i th n d ng OXALATE c n h n ch dùng:
a. C c i đ .

D
ÂN

b. D a chu t.
c. Hành tây, dâu tây.
d. Trà, h t tiêu.

a.

N
H

4. B nh nhân s i th n d ng CALCIUM c n h n ch dùng:
u nành, ca cao, s a, tr ng, h t d .

b. Tôm hùm, sò h n, cua, chocola, qu v i.

d.

BÌ

c. Rau di p, phomat, đ u hòa lan, h nh nhân.
u haricot, qu olive.

BV

TÀI LI U THAM KH O

1. Andreassen et al., 1997. Andreassen KH, Dahl C, Andersen JT, et al: Extracorporeal
shock wave lithotripsy as first line monotherapy of solitary calyceal calculi. Scand J Urol
Nephrol 1997; 31:245-248.
2. Deger et al., 2004. Deger S, Tuellmann M, Schoenberger B, et al: Laparoscopic
anatrophic nephrolithotomy. Scand J Urol Nephrol 2004; 38:263-265.
3. Gaur et al., 2002. Gaur DD, Trivedi S, Prabhudesai MR, et al: Laparoscopic
ureterolithotomy:

Technical

considerations

and

long-term

follow-up.

BJU

Int

2002; 89:339-343.
4. Kavoussi et al., 1992. Kavoussi LR, Albala DM, Basler JW, et al: Percutaneous
management of urolithiasis during pregnancy. J Urol 1992; 148(pt 2):1069-1071.
5. Harmon et al., 1997. Harmon WJ, Sershon PD, Blute ML, et al: Ureteroscopy: Current
practice and long-term complications. J Urol 1997; 157:28-32.

H

NG D N CH N OÁN VÀ I U TR - B NH VI N BÌNH DÂN

3