TÍCH TỤ TẬP TRUNG VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤTT NÔNG NGHIỆP TẠI VIỆT NAM

I H C QU C GIA HÀ N I

TR

NG

I H C KHOA H C T

NHIÊN

---------------------

Kim V n Chinh

TÍCH T T P TRUNG VÀ HI U QU S

D NG

T NÔNG NGHI P T I VI T NAM

TÓM T T
LU N V N TH C S KHOA H C

Hà N i - 2012


I H C QU C GIA HÀ N I

TR

NG

I H C KHOA H C T

NHIÊN

---------------------

Kim V n Chinh

TÍCH T T P TRUNG VÀ HI U QU S

D NG

T NÔNG NGHI P T I VI T NAM

Chuyên ngành: Khoa h c Môi tr

ng

Mã s : 60 85 02
TÓM T T
LU N V N TH C S KHOA H C

Ng

ih

ng d n khoa h c: GS.TS. Lê Tr ng Cúc

Hà N i - 2012

L ic m n
Sau m t th i gian n l c h c t p và ti n hành nghiên c u làm lu n v n t t
nghi p,

n nay tôi ã hoàn thành

c khóa h c c a mình và lu n v n này kh ng

nh nh ng n l c c a b n thân tôi trong th i gian qua.
t

c nh ng thành công này, v i lòng bi t n sâu s c c a mình, tôi xin

g i l i cám n t i t p th th y cô giáo Khoa Môi tr

ng, Tr

ng

i h c Khoa h c

T nhiên Hà N i. V i lòng nhi t tình yêu ngh và yêu h c trò các Th y, các Cô ã
cho tôi nh ng tri th c m i, v

n t i nh ng t m cao m i, ã

trong nh ng lúc khó kh n nh t c a cu c s ng

v

n lên

ng viên khích l tôi
t

c nh ngày hôm

nay. V i lòng bi t n c a mình, em xin chúc các Th y, các Cô luôn m nh kh e,
h nh phúc và thành công trong s nghi p, chúc các Th y, các Cô có nh ng l p h c
trò gi i, ch m ngoan và thành

t.

Tôi c ng xin g i l i cám n sâu s c nh t t i GS.TS. Lê Tr ng Cúc, ng
không th y n n trí khi tôi g p nh ng khó kh n trong cu c s ng, có lúc t
ph i d ng l i, Th y ã giúp tôi l y l i ngh l c c a cu c s ng và v
c nh hôm nay. Trong quá trình h
thu nh ng ki n th c, t o

ng l c

Th y c ng ã giúp tôi có nh ng

i ã

ng ch ng

n lên

ng d n tôi, Th y luôn t o c h i

t
tôi ti p

tôi hoàn thành công vi c nghiên c u c a mình,
nh h

ng và cái nhìn t

i sáng h n v cu c s ng.

Em xin g i l i cám n t i Th y, chúc Th y luôn m nh kh e, h nh phúc và thành
công, chúc th y s mãi d o dai

chèo lái con thuy n

a h c trò c a mình t i

nh ng chân tr i tri th c m i.
Qua ây, tôi c ng xin g i l i c m n chân thành t i các b n

ng nghi p t i

Trung tâm T v n Chính sách Nông nghi p ã h tr r t nhi u cho tôi có th hoàn
thi n lu n v n c a mình.
Cu i cùng, tôi xin g i l i tri ân t i gia ình, B M , các anh ch em và ng
thân c a mình, nh ng ng
phi n, giúp tôi có

cu c

i

i luôn luôn bên c nh tôi nh ng lúc tôi vui v hay bu n

ng l c v

n lên trong th i gian qua c ng nh trong c th i

i tôi sau này.

Xin chân thành cám n
Kim V n Chinh


 

U

✁✂ t Nam

khi phát

ng

ã

t

c nhi u thành t u trong c i cách nông nghi p,

i m i vào n m 1986. Ngh quy t 10 c a Ban ch p hành trung

ng c ng s n Vi t Nam khóa VI n m 1988 ã t o ra m t b
cách

t ai. L n

có quy n bình
giao n

c bi t t

u tiên, h nông dân

c

c th a nh n là m t

ng v i các thành ph n kinh t khác tr

ng

t phá trong c i

n v kinh t t ch ,

c pháp lu t.

t ai

c

nh và lâu dài. Theo s li u th ng kê c a V K ho ch - B Nông nghi p

và Phát tri n nông thôn (NN&PTNT), tính t n m 2000
s n xu t nông nghi p bình quân

ng giá tr

t g n 5,36%/n m, GDP t ng 3,7%/n m. Tuy

nhiên, v c b n nông nghi p v n ch a có s thay
v ng và kh n ng c nh tranh th p.
nông nghi p ang có xu h

n nay, t ng tr

i v ch t, t ng tr

i u áng lo ng i là t c

ng kém b n

t ng tr

ng GDP

ng gi m d n, t 4%/n m trong giai o n 1995-2000

xu ng còn 3,83%/n m giai o n 2001-2005 và 3,3%/n m giai o n 2006-2010. T
l giá tr gia t ng so v i t ng giá tr s n xu t nông nghi p c ng có xu h

ng gi m,

t 66,35% n m 2000 xu ng 58,8% n m 2010 (theo giá th c t ). S s t gi m t c
t ng tr

ng c a ngành nông nghi p ang

t ra nhi u thách th c

chính ph trong xóa ói gi m nghèo và duy trì n

nh an ninh l

iv in l cc a
ng th c.

Câu chuy n v thành công c a nông nghi p Vi t Nam trong su t h n hai th p k
qua có

c là nh s thay

i m i v th ch
l

ã t o ra

i trong th ch nh Ngh quy t 10 và Lu t
ng l c cho h gia ình trong vi c

ng. Tuy nhiên, s s t gi m v t ng tr

u t t ng s n

ng nông nghi p trong th i gian g n ây l i

ch ra r ng vai trò c a các c i cách này trong vi c
d n gi m tác d ng. Di n tích

t ai. S

y nhanh s n xu t h n n a ang

t nông nghi p ang s t gi m trong nh ng n m g n

ây, ã làm cho quy mô s n xu t ngày m t b thu h p, i u này ã h n ch trong vi c
áp d ng c gi i hóa trong nông nghi p. Chính vì v y, s d ng b n v ng di n tích
nông nghi p và thúc

y tích t ru ng

t ang và s tr thành h

ti n t i m t n n nông nghi p quy mô l n và n ng su t cao.

1

ng

t

t phá nh m


✄ i nh ng lý do trên, tôi ti n hành nghiên c u
qu s d ng

t nông nghi p t i Vi t Nam , làm

th c s Khoa h c Môi tr

tích t t p trung ru ng

tài là nghiên c u th c tr ng phân m nh và xu th c a

t nông nghi p Vi t Nam, nh ng tác

t ai và t

tích t , t p trung

tài nghiên c u cho lu n v n

ng v i các m c tiêu:

M c tiêu t ng quát c a
t t p trung

tài Tích t t p trung và hi u

ó

ra các ph

ng h

ng c a quá trình tích

ng và gi i pháp nh m thúc

t ai, nâng cao hi u qu s d ng tài nguyên

y

t trong s n xu t

nông nghi p.
t

c m c tiêu t ng quát nêu trên, tôi t p trung vào phân các c th m c

tiêu các nh sau:
- Làm rõ th c tr ng, k t c u và xu th thay

thôn

Vi t Nam, qua ó th y

m nh c ng nh xu h
c bi t là trong
- Xác

i s d ng

t nông nghi p nông

c m t b c tranh t ng th v hi n tr ng phân

ng tích t t p trung

t ai trong s n xu t nông nghi p,

t tr ng lúa.

nh và ánh giá các y u t tác

nông nghi p và nh h

ng

ng c a quá trình này

n quá trình tích t t p trung
n phân ph i thu nh p

t

khu v c

nông thôn Vi t Nam.
-

ánh giá tác

ng c a quá trình tích t t p trung

c a vi c s d ng
bình

ng, kh n ng c gi i hóa c ng nh b t

t, n ng su t lao

ng nông thôn.

Các k t qu nghiên c u có th
nhanh ho t

t ai t i hi u qu kinh t

óng góp vào vi c xây d ng chính sách nh m

ng tích t và t p trung ru ng

nghi p có quy mô hi n
hi u qu s d ng

t, t ng b

y

c t o d ng m t n n nông

i, t p trung, phát tri n m t cách b n v ng và nâng cao

t ai.

2


1. CH

NG 1. T NG QUAN

☎✆✝✞ ✟

và t p trung ru ng

t

nh ngh a theo nhi u cách khác nhau. FAO

c

(2003) cho r ng tích t và t p trung ru ng

t chính là quá trình phân b và s p x p

l i các m nh nh m lo i b h n ch c a tình tr ng manh mún
ru ng

t ai. Manh mún

t bao g m tình tr ng manh mún v ô th a và s phân tán quy mô ru ng

nông h .

kh c ph c tình tr ng manh mún, có hai ph

ph bi n là d n i n

i th a và tích t ru ng

ng th c

t. D n i n

ho ch l i phù h p v i yêu c u s n xu t và qu n lý
tích t và t p trung ru ng

t ai

c th c hi n

i th a là ph

mang n ng tính k thu t h n là xã h i. Các ô th a ph i

t

ng th c

c xây d ng và quy
m i vùng. Trong khi ó,

t c ng góp ph n vào gi m thi u tình tr ng manh mún

t nh ng tính ch t ph c t p h n vì nó liên quan

n phân hóa ru ng

t và phân

hóa kinh t nông h .
V Tr ng Kh i (2008) cho r ng tích t và t p trung ru ng
tích t t b n v i

t ai là t li u s n xu t chính

c l i th kinh t theo quy mô. Ho t
th c hi n trên th tr
doanh, nhà

ng

t ai.

m r ng s n xu t và phát huy

ng tích t và t p trung ru ng

có

u t có th mua quy n s h u hay thuê quy n s d ng

t. Nh v y, tích t và t p trung ru ng
i th a. D n i n

t, và gi m s th a

t

c

t ai áp ng yêu c u s n xu t kinh

nguyên t c "thu n mua, v a bán" ho c thuê l i
v id n i n

t chính là quá trình

t và tr

a tô cho ng

t g n li n tr c ti p t i th tr

t theo

i cho thuê
ng

t, khác

i th a ch có tác d ng m r ng qui mô c a 1 th a

t c a nông h , khi n h qu n lý s n xu t thu n l i và có hi u

qu cao h n, mà không làm t ng qui mô ru ng

t c a nông h . T

ng t nh cách

ti p c n c a V Tr ng Kh i (2008), Agarwal (1972) và McPherson (1982) kh ng
nh r ng, tích t và t p trung ru ng

t s làm t ng quy mô di n tích trung bình c a

nông h và gi m tình tr ng phân tán

t ai. Các nghiên c u này cho r ng s phát

tri n c a th tr
ch

ng

t ai, ho t

ng phi nông nghi p phát tri n và môi tr

ng th

c hoàn thi n là nhân t quan tr ng cho s thành công c a tích t và t p

trung ru ng

t.

3


✠✡☛ ☞ i, m c dù có nhi u cách ti p c n khác nhau liên quan
trung ru ng

t nông nghi p, nh ng t t c

tích t và t p trung ru ng

n tích t và t p

u có nh ng i m chung, ó chính là: i)

t s kh c ph c

c tình tr ng manh mún

t ai khi

làm gi m s m nh và t ng quy mô di n tích canh tác c a h gia ình; ii) Ho t

ng

tích t không th tách r i v i th tr

ng

chuy n nh

ng quy n s d ng

t cùng v i d n i n
và t p trung

ng

t và th tr

i th a

t ai mà c th bao g m th tr
ng thuê

t; iii) Tích t và t p trung

u nh m m c ích gi m manh mún, nh ng tích t

t g n tr c ti p

n s phân t ng trong di n tích

t và m c s ng

ó chính là mô hình phát tri n mà các qu c gia h

khu v c nông thôn.

xu t hàng hóa quy mô l n, và manh mún

t ai ch là hi n t

ng t i s n

ng t m th i trong

quá trình phát tri n c a nông nghi p và ó là m t quy lu t t t y u [27].
V i t cách là m t t li u s n xu t,
và qua nhi u ch

ng có s v n

ng v m t s h u

s h u khác nhau. S khác nhau c b n c a các ch

t ai là các quan h s h u v

nó

t ai th

t ra yêu c u m r ng ph

t ai. T nh ng

s h u

c thù mang tính khách quan,

ng th c x lý các quan h

t ai nh mua bán, cho

thuê, th a k hay th ch p. Th c hi n các yêu c u ó s làm cho quá trình t p trung
t ai

c

y nhanh, quá trình s n xu t hàng hóa trong nông nghi p có i u ki n

phát tri n. Quá trình t p trung
t

c o t và b n cùng hóa ng

công lao

t ai nh v y v c b n s không d a trên c s
i nông dân, mà trên c s phân hóa kinh t , phân

ng xã h i c a các h nông dân. Nh v y, nh ng

lu t là c s khách quan

th c hi n các i u ti t v mô

nh m t o hành lang pháp lý cho ch
qu v i m c tiêu
quá trình t p trung
là v n
n

a

t ai t i ng

c thù mang tính quy

iv i

t ai và lao

s h u, qu n lý và khai thác
i s d ng hi u qu nh t.

ng

t ai có hi u

i v i nông nghi p,

t ai hay t ng quy mô kinh doanh c a các ch th nông nghi p

có tính quy lu t. Nó di n ra v i quy mô và t c

c. Quá trình này làm thay

it

ng quan gi a lao

khác nhau tùy vào t ng
ng và

t ai trong s n

xu t nông nghi p theo các giai o n khác nhau c a ti n trình l ch s .
Hi n nay có nhi u cách ti p c n khác nhau liên quan
ru ng

t nông nghi p, nh ng t t c

n tích t và t p trung

u có nh ng i m chung, ó chính là: i) tích
4

✌

và t p trung ru ng

t s kh c ph c

c tình tr ng manh mún

t ai khi làm

gi m s m nh và t ng quy mô di n tích canh tác c a h gia ình; ii) Ho t
t không th tách r i v i th tr
nh

ng quy n s d ng

v id n i n
trung

i th a

t g n tr c ti p

ng

t ai mà c th bao g m th tr

t và th tr

ng thuê

ng tích

ng chuy n

t; iii) Tích t và t p trung

t cùng

u nh m m c ích gi m manh mún, nh ng tích t và t p
n s phân t ng trong di n tích

t và m c s ng

nông thôn. ó chính là mô hình phát tri n mà các qu c gia h
hóa quy mô l n, và manh mún

t ai ch là hi n t

khu v c

ng t i s n xu t hàng

ng t m th i trong quá trình

phát tri n c a nông nghi p và ó là m t quy lu t t t y u [27].
Qua phân kinh nghi m v phát tri n nông nghi p c a các n
có mô hình hay ph
theo

nh h

ng pháp gi ng nhau cho quá trình t p trung

ng phát tri n s n xu t nông h nh thì quy mô

b thu h p do th a k và chuy n
h

c cho th y, không

i

t ai. N u i

t ai s n xu t ti p t c

t ra kh i nông nghi p, còn n u theo

nh

ng phát tri n trang tr i l n thì quy mô s n xu t ti p t c t ng. S thành công còn

do t ng i u ki n hoàn c nh l ch s mà m i qu c gia có.
Các n

c

Châu Á g p nhi u khó kh n trong tích t

v i chính sách chia nh
Nhi u n

t ai. C i cách ru ng

m b o công b ng ã d n

t

n tình tr ng manh mún.

c Châu Á ã th c hi n nhi u chính sách nh ng

u không thành công.

"B y" quy mô nh trong s n xu t nông nghi p ã và ang hình t hành. Các bi n
pháp
t, thúc

c th c hi n bao g m: tr c p mua
yd n i n

t, xóa b h n i n, thúc

y viêc thuê

i th a, y thác s n xu t c a h quy mô nh , thành l p xí

nghi p thành th -nông thôn h p tác s n xu t, h p tác xã nông nghi p, s d ng công

c thu

t, h tr tín d ng. Tuy nhiên, quá trình t p trung

b t c l i. Nguyên nhân

t c a nhi u n

cv n

ây chính là thu nh p phi nông nghi p phát tri n, giá

t

t ng cao ng n c n h thu n nông m r ng s n xu t, tâm lý ch ngh a bình quân t n
t i, kh n ng c nh tranh kém c a nông s n, s thiên v trong
và công nghi p, tính liên k t gi a các th tr

u t phát tri n ô th

ng kém, kéo dài quy n s d ng

g n li n v i yêu c u phân chia công b ng h n, c s h t ng và công ngh h n ch .

5

t


✍ ts

bài h c cho Vi t Nam trong quá trình

y nhanh tích t

t và h

ng t i

Chính sách h n i n chính là m t trong nh ng rào c n cho tích t

t và

m t n n s n xu t nông nghi p có quy mô l n, c th nh sau:
-

c ph n l n các n

Quá trình công nghi p hóa, hi n

-

ng

c bãi b .

i nông dân không mu n bán

gi

i hóa làm cho giá

t hay chuy n nh

ng

t ngày m t t ng cao,
t.

nhi u n

t v n ph bi n b t ch p ngu n thu nh p phi nông nghi p

Chính vì v y, vai trò c a th tr
ti p c n

cv i

chính c n
-

c

D n i n

manh mún

ng thuê

tc n

c chú ý

c, tâm lý

c

m b o.

m b o ng

i dân

t trong quá trình m r ng s n xu t nông nghi p. H tr tài

m b o.
i th a mà m t s n

c áp d ng ch có th gi m

c tình tr ng

t nh ng không có kh n ng t ng quy mô s n xu t c a h . D n i n

i

th a r t khó th c hi n m t cách t nguy n, nó òi h i s tham gia tích c c c a các
c p chính quy n trong vi c dàn x p th c hi n các ho t

ng liên quan

nd n i n

i th a.
-

Vai trò c a s liên k t c a các nông h nh

tham kh o cho Vi t Nam. Các h quy mô nh có th

các n

c c ng là m t bài h c

y thác cho các h quy mô l n

làm m t ph n hay toàn b quá trình s n xu t qua áp d ng c gi i hóa.
-

Hình thành các h p tác xã nông nghi p trên c s t nguy n và c ch rõ

ràng cho các xã viên. Các h p tác xã óng vai trò nh nh ng "c
nghi p, khi ó có th áp d ng

c ph

ông" trong doanh

ng pháp s n xu t quy mô l n

t ng n ng

su t.
-

tích t

Vai trò c a ho t
t. Ho t

ng phi nông nghi p là không th ph nh n trong quá trình

ng này càng phát tri n thì càng gi i phóng

c nhi u lao

ra kh i nông nghi p và khu v c nông thôn. Quá trình công nghi p hóa, hi n

ng
i hóa

c n có s liên k t ch t ch gi a khu v c công nghi p và nông nghi p, gi a thành th
và nông thôn.

6


2. CH

NG 2.

✎✏ n v n

IT

NG, PH M VI VÀ PH

c ti n hành nghiên c u nh m vào

ai và hi u qu s d ng

it

ng là s phân m nh

t

t nông nghi p trong th i gian qua. K t qu nghiên c u

nh m ch ra th c tr ng phân m nh
quy mô m nh

NG PHÁP NGHIÊN C U

t c ng nh s l

t ai, ánh giá hi u qu s d ng

ng m nh

xu t nh ng gi i pháp nh m thúc

t thông qua

t trong s n xu t nông nghi p, t

y quá trình tích t , t p trung

ó

t ai t i Vi t Nam

trong th i gian t i.
Tuy lu n v n xác
c uv

nh nghiên c u v

t nông thôn nh ng tr ng tâm là nghiên

t nông nghi p. Nghiên c u s t p trung vào

dân qu n lý vì ây là lo i hình s d ng

t nông nghi p do h nông

t chính em l i hi u qu kinh t cho c

dân nông thôn. Trong các phân tích v hi u qu s d ng
làm

t, lu n v n s l y

i di n vì cây lúa là cây tr ng quan tr ng và ph bi n

Vi c nghiên c u quá trình t p trung ru ng
d n i n

ts

t lúa

nông thôn Vi t Nam.

c th c hi n

hai khía c nh là

i th a và tích t m r ng quy mô s n xu t, trong ó tích t ru ng

t là

n i dung nghiên c u chính.
Ph m vi nghiên c u c a lu n v n
a ph

ng

c v i nh ng

ng i n hình, và th i gian ánh giá là các n m 2008 và 2010. Lu n v n t p

trung vào ánh giá s phân m nh
quan

c tr i r ng trên kh p c n

n phân m nh
i dân, nh ng tác

nghi p. Qua ó

t ai, tác

t ai t i Vi t Nam, hi u qu s d ng
ng c a vi c phân m nh

ng c a phân m nh

t liên

t ai t i thu nh p c a

t ai t i quá trình c gi i hóa nông

xu t nh ng gi i pháp nh m thúc

y quá trình tích t , t p trung

t ai t i Vi t Nam nh m t ng kh n ng c gi i hóa, áp d ng khoa h c k thu t,

t ng hi u qu s d ng

t, t ng n ng su t cây tr ng và n ng su t lao

dân, qua ó nâng cao thu nh p và nâng cao m c s ng cho ng

ng c a ng

i

i dân làm nông

nghi p.
Lu n v n s d ng cách ti p c n liên ngành
ngành trong quá trình thay

i m c ích s d ng

quan h gi a tích t v i phát tri n các ho t
ti p c n liên ngành nh sau:
7

th y

c m i liên h gi a các

t và t p trung

t ai nh m i

ng phi nông nghi p hay di c . Cách


✑ ✒✓ p c n liên vùng

c s d ng

th y nh ng giao thoa l n nhau gi a các

vùng lãnh th , qua ó còn th y
các và c n

c th c tr ng s d ng

c nói chung.

- Ti p c n liên c p òi h i ph i xem xét

ng th i có s
ho ch

t khác nhau gi a

an xen, tác

c 3c p

v mô, trung mô và vi mô,

ng qua l i l n nhau gi a các c p qu n lý trong

nh các chính sách liên quan

n

t ai.

- Ti p c n tham gia òi h i ph i xem xét các h gia ình nông dân không ch là

i m

n c a các chính sách, mà còn là i m xu t phát cho s hình thành các

chính sách.
ánh giá

c th c tr ng, c c u s d ng

t và xu th t p trung ru ng

t nông nghi p hi n nay, các y u

t và hi u qu s d ng

t, báo cáo s s d ng h

th ng c s d li u th c p c a T ng c c th ng kê và B Tài nguyên và Môi
tr

ng.

i v i thông tin th c p t T ng c c th ng kê, lu n v n s ti p c n hai

ngu n chính là:

i u tra m c s ng h gia ình Vi t Nam qua và T ng i u tra v

nông nghi p và nông thôn Vi t Nam n m 2008 và 2010. V h th ng c s d li u
tài nguyên

t c a B Tài nguyên và Môi tr

th c trang phân b s d ng

t ai,

ng, lu n v n ch y u ti p c n

c bi t là

t nông nghi p

n

có s so sánh

gi a các s li u c a nhà qu n lý c ng nh k t quá i u tra c a T ng c c Th ng kê.
Báo cáo s d ng các ph n m m th ng kê nh Excel và Stata

x lý các s

li u i u tra m c s ng h gia ình và i u tra nông nghi p, nông thôn Vi t Nam
n m 2008 và 2010. Công c ch y u c a

tài là ph

ng pháp th ng kê, nh t là

th ng kê so sánh và phân tích h i quy

nh qu

t, th c tr ng, k t c u và xu

th thay

i s d ng

xác

t nông nghi p nông thôn Vi t Nam, các y u t tác

tích t và hi u qu s d ng

t.

8

ng

n


3. CH

NG 3. K T QU NGHIÊN C U

3.1. Chính sách

t ai t i Vi t Nam

✔✕✖✗ ✘✙✗ ✚✛ ✜✢✣ ✜✤✕✗✥ ✣✦✢✗ ✜✧★✦ ★✩★ ★✦✧✗✦ ✪✩★✦ ✚✫✜ ✚✬✭ ✘✮✭ ★✩★ ✜✦✯✭ ✰
nh m tìm ra s phát tri n c a các chính sách qu n lý
k

ó bao g m: Th i k tr

t ai t i Vi t Nam. Các th i

c 1954; Th i k 1954-1959: c i cách ru ng

k 1959-1986: h p tác hoá; Th i k 1986-2000:
công nghi p hoá, hi n

c tr ng
t; Th i

i m i; Th i k 2000-hi n t i:

i hoá.

Qua ây tác gi phân tích

c nh ng v n b n chính sách c ng nh các quan

i m chính sách chính trong t ng th i k . Vi c phân tích chính sách

t ai ph c v

cho phát tri n nông nghi p nh m tìm ra nh ng m i liên h gi a vi c qu n lý s
d ng

t và hi u qu s n xu t nông nghi p. Bên c nh ó c ng tìm ra

y u t có tác

ng thúc

y c ng nh nh ng y u t có tác

c nh ng

ng kìm hãm s phát

tri n c a nông nghi p Vi t Nam trong th i gian qua.
Vi c t p trung vào các chính sách v tích t t p trung
gi lu n v n quan tâm nh m tìm ra
chính sách thúc

t ai c ng ã

c nh ng i m m nh, i m y u trong các

y tích t t p trung ru ng

t t i Vi t Nam. Lu t

ã hình thành c ch cho quá trình tích t và t p trung
d ng

t

c quy n chuy n

t ng cho quy n s d ng

i, chuy n nh

t ai n m 2003

t khi cho phép ng

t, th ch p, b o lãnh, góp v n b ng quy n s d ng

nh

t, nh ng l i ch ra h n i n, hay là gi i h n di n tích

d ng và gi i h n th i h n s d ng
c và nhà n

nh ng l i không t o ra s an toàn
r ng c a tích t
Nh n th c
ã có ch tr
ru ng

t

t ai n m 2003 ã cho phép chuy n

t ai, 2003). M c dù Lu t

thu c s h u nhà n

is

ng, cho thuê, cho thuê l i, th a k ,

( i u 61, Lu t
ng và thuê

c tác

t. Trong khi ó,

t ai v n

t mà h s
c quy

nh

c có quy n thu h i. Chính vì v y, c ch có
u t vào

t, i u này có th h n ch s m

t ai.
c các tác

ng tiêu c c c a tình tr ng manh mún

ng khuy n khích nông dân và chính quy n

a ph

t, Chính ph
ng chuy n

i

t t các ô th a nh thành các ô th a l n, t o i u ki n thu n l i cho canh

9


✱✲✳✴ ✵✶✷
ra

nh 64/CP ngày 27/9/1993 ã

a ra ch tr

ng v d n i n

nh 64 ã t o ra phong trào d n i n

i c a Ngh

i th a. S

i th a trong c n

c. S ra

i c a Ngh quy t v nông nghi p, nông dân và nông thôn t i H i ngh l n th b y
Ban Ch p hành trung

ng khóa X ã ánh d u m t b

c ngo t quan tr ng trong

quá trình c i cách nông nghi p c a Vi t Nam. Ngh quy t v tam nông ã ch
tr

ng

y m nh và có chính sách khuy n khích kinh t h phát tri n theo h

ng

gia tr i, trang tr i có quy mô phù h p và s n xu t hàng hoá l n.
3.2. Th c tr ng, k t c u và xu th thay
C i cách
t ng tr

i s d ng

n nay ã góp ph n r t l n vào

t ai c a Vi t Nam k t n m 1986

ng nông nghi p. Ngh quy t 10 c a Ban ch p hành trung

s n Vi t Nam khóa VI n m 1988 ã t o ra m t b
L n

u tiên, h nông dân

bình

ng v i các thành ph n kinh t khác tr

c

c th a nh n là m t

d um tb

c th ch hóa các giao d ch v

1998 và 2003, các h gia ình ã

c pháp lu t.

c quy n chuy n nh

c th ng nh t qu n lý theo Lu t

t ai

c giao n

i và b sung n m

ng, trao

i và th a k ,

Vi t Nam v n thu c s h u
t ai. Quy n s h u v

c xác l p, ây c ng có th là i m tr ng tâm trong các b

c a quá trình hoàn thi n th ch liên quan
t ai và

Nam. T ng s h

c ti p theo

t n u nh mu n phát tri n th

ng, tính

n 01/1/2010, c n

c có

t nông nghi p, chi m 79,2% t ng di n tích t nhiên c a Vi t
khu v c nông thôn là 13,77 tri u h , trong ó 70,9% là h nông,

lâm nghi p và th y s n. Dân s nông thôn có 60,7 tri u ng
c. Trong n m 2010, di n tích

i, chi m 69,83% dân

t nông nghi p trung bình c a h là 6752

m2, tuy nhiên, có s khác bi t áng k gi a các vùng. Khu v c
H ng có di n tích ch b ng 1/3 so v i
có di n tích

t

y nhanh s n xu t nông nghi p theo quy mô l n.

Theo báo cáo c a B Tài nguyên và Môi tr
26.226,4 nghìn ha

n

t ai.

i n m 1993 ã ánh

t. Sau các l n s a

toàn dân và do Nhà n

s c n

t ai

t ai ra

t. Tuy nhiên, toàn b

v n ch a

ng c ng

t phá trong c i cách

cho thuê và th ch p

ng

ng

n v kinh t t ch , có quy n

nh và lâu dài. Cùng v i quá trình c i cách, Lu t

tr

t nông nghi p

ng b ng sông

ng b ng sông C u Long, vùng Tây Nguyên

t nông nghi p trung bình c a h gia ình cao nh t c n
10

c v i 1,5ha.


3.3. Th c tr ng quá trình tích t và t p trung
D n i n

i th a là quá trình s p x p l i các m nh

manh mún và phân tán

t ph i

v i yêu c u s n xu t, qu n lý
ng kh c ph c

t

kh c ph c tình tr ng

t ai trong s n xu t nông nghi p. Quá trình này mang

n ng tính k thu t khi th a
th

t t i Vi t Nam

c xây d ng quy ho ch, k ho ch và phù h p

t ai

m i vùng. Th c hi n d n i n

c tình tr ng manh mún thông qua gi m s m nh nh ng di n

tích và lao

ng th

nhi u v n

xã h i n u không

ng ít thay

i. Bên c nh ó, d n i n
t

cs

t c ng là quá trình óng góp

vào gi m thi u s manh mún và t ng quy mô di n tích
ph c t p h n so v i d n i n

i th a do liên quan

t canh tác nh ng tính ch t

n phân hóa ru ng

hóa kinh t h nông thôn. Quá trình tích t t p trung ru ng
ng

i th a còn v p ph i

ng thu n cao gi a các h gia ình

tham gia. Trong khi ó, tích t và t p trung ru ng

th tr

i th a

t th

t và phân

ng g n li n v i

t ai.

Theo th ng kê n m 2003, c n
n 8 th a

c có 75 tri u th a

t v i kho ng 0,3-0,5 ha/h , trong ó

rau và các lo i cây màu khác th

ng d

t, bình quân m i h có 6

t lúa t 200-400 m2/th a,

i 100 m2/th a,

cho thu nh p cao còn manh mún h n. Sau khi d n i n

t

t tr ng cây lâu n m, cây
i th a, s th a

t bình

quân gi m 50-60%, có n i gi m t i 80%, di n tích m i th a t ng bình quân g p 3
l n.
Vi t Nam hi n nay xu h
trào d n i n

ng t p trung

i th a, s tích t và t p trung d

ang hình thành. B t ch p các quy
tích t

i tác

t.

khai hoang di n tích
các vùng

t ai n m 2003,

t này sau ó ã

t tích t là

ng b ng, quá trình tích t

các h gia ình ch chuy n nh

ng quy n s d ng

ng

td

cc p

t lâm nghi p. Trong

ng nh di n ra ch m h n,

t n u nh h có vi c làm phi

nông nghi p và nh n th y m t c h i kinh t b n v ng h n t các ho t
11

t ai

t di n ra khi nông dân m r ng

t ch a s d ng, các di n tích
t, ph n l n

ng

ng cho thuê và chuy n nh

khu v c mi n núi, tích t

gi y ch ng nh n quy n s d ng

ng c a th tr

nh v h n i n trong Lu t

t ai v n di n ra thông qua các ho t

quy n s d ng

khi ó,

t ai ang di n ra. Cùng v i phong

ng phi


✸✹✸✺ ✸✺✻✼ p, ho c h

bu c ph i chuy n nh

ng do ph i

kh n nh n n n hay nghèo ói. Tuy nhiên, theo b ng d
d ng

t t ng 2,9%, i u này cho th y s d ch chuy n

t ng, kèm theo ó có th là s d ch chuy n lao

i m t v i nh ng khó
i ây, t l h không s

t ai ang có xu h

ng gia

ng t nông nghi p sang các l nh

v c khác.
B ng 3.1. C c u h nông nghi p theo quy mô
H
H
H
H

1994
2001
1,15
4,16
70,91
64,34
16,23
16,42
11,71
15,08
t nông nghi p t i Vi t Nam

không s d ng t
có d i 0,5 ha
có t 0,5 ha n d i 1 ha
có t 1 ha tr lên
3.3. Th c tr ng th tr ng
Th tr

s d ng

ng

t nông nghi p bao g m th tr

t và th tr

trình phân ph i l i
tr

ng

Theo lu t

t ai n m 1993, khái ni m s h u

nh n quy n s d ng
b o

t m t cách có hi u qu , qua ó góp ph n nâng

t.

ó, h u h t các nghiên c u
m c dù th tr

ng mua bán gi y ch ng nh n quy n

khu v c nông thôn c a Vi t Nam. S v n hành c a th

t ai s góp ph n phân b

cao hi u qu s d ng

2010
4,05
61,02
17,14
17,80

t ang có vai trò ngày càng quan tr ng trong quá

ng thuê
t ai

t s n xu t (%)[20]

t

u xem xét v n

t ai không

c ch p nh n. Do

phát tri n th tr

ng gi y ch ng

Vi t Nam. Marsh và MacAulay (2002) khám phá ra r ng

ng gi y ch ng nh n quy n s d ng

m và quy n s h u nh t

nh

iv i

t ang phát tri n, em l i m c
t ai. Nh ng th tr

còn nhi u tr ng i òi h i nh ng n l c c i cách v th ch
óng vai trò tích c c thúc

y quá trình t p trung

t ai

th tr

ng này v n

ng này

c

kh v c nông thôn.

Hi n nay, nhi u nhà nghiên c u có nh ng quan i m khác nhau v vi c m r ng
th tr

ng quy n s d ng

th có th tr

ng cho thuê

t. Ravallion and van de Walle (2003) cho r ng không
t n ng

Deininger và Jin (2003) l i kh ng

ng n u không có c i cách, trong khi ó,

nh r ng chuy n nh

ng

t ang t ng lên nhanh

chóng cùng v i khác bi t áng k gi a các vùng. Giao d ch cho thuê di n ra nhi u
h n

các t nh mi n b c trong khi mua bán l i di n ra nhi u
12

các t nh mi n Nam.


✽t

ai

c cho thuê vì nhi u lý do bao g m thi u kh n ng

xu t, s h u

u t m r ng s n

ng, s c v kinh t trong h gia ình nh

t ai manh mún, thi u lao

b nh t t và do phân hóa v tài s n và thu nh p gi a các doanh nghi p gia ình phi
nông nghi p

nông thôn [32, 39, 56].

3.4. Quy mô

t ai và hi u qu s d ng

Tình tr ng phân m nh
tr ng h n do

c thù

t c a các h

a hình

t nông nghi p

Mi n núi phía B c th m chí còn nghiêm

i núi.

t ai

khu v c phía Nam ít phân m nh

h n, di n tích trung bình c a các trang tr i v a nh h n l i ít b chia nh .
ch y u là do

c thù v

a lý và l ch s . Do

c thù v m t

i u này

dân s nên

t ai

khu v c phía B c manh mún h n r t nhi u so v i khu v c phía Nam. Tuy nhiên,
nh

ã

c

c p

ph n gi i thi u thì nguyên nhân chính c a tình tr ng manh

mún

t ai l i là nguyên nhân v l ch s khi nhà n

t i ch

ng trình Khoán 10 n m 1988. Nguyên t c phân chia

công b ng v i m i ng

i, do ó m i ng

trong ó có t t, có x u, có g n, có xa
khu v c phía B c nên khu v c này b

i

t trong th i k này là

u s h u nhi u m nh

t khác nhau

ng trình này th c hi n m nh nh t

nh h

ng nhi u nh t. Bên c nh ó nh ng

ph n gây ra tình tr ng manh mún, lu n v n s

ng c a th tr
c p

nv n

t ai c ng m t

ng
này

d

i ây.

t ai và kh n ng c gi i hóa

K t qu nghiên c u cho th y di n tích trang tr i có tác

ng ng

m nh lên kh n ng s h u máy cày c a h , m t l n n a kh ng
m nh

t

Do ch

lý do v chính sách th a k c ng nh ho t

3.4.2. Phân m nh

c ti n hành c i cách ru ng

c chi u khá

nh l i r ng phân

t là nguyên nhân c n tr c gi i hóa nông nghi p. M t khác, các trang tr i

có quy mô trung bình có kh n ng s h u máy g t nhi u h n so v i nh ng trang tr i
quy mô l n và quy mô nh . i u này có th do các trang tr i quy mô trung bình ch
y u tr ng lúa, do ó c n

n máy g t, trong khi các trang tr i có quy mô l n th

ng

là các trang tr i tr ng cây lâu n m, còn các trang tr ng quy mô nh l i thu c s h u
c a nh ng h có i u ki n kinh t khó kh n.

13


Xu h
di n ra t

ng thay

ic a

ng và l i nhu n trên m t héc ta c ng

u vào phi lao

ng t . L i nhu n trên m t héc ta t ng lên

i v i các h có trên 4 m nh

t, nh ng h có 1 m nh c ng là nh ng h s d ng nhi u lao
d ng lao

ng nhi u th hai l i là nh ng h có t 9 m nh

còn l i thì nhu c u lao

ng có xu h

t tr lên. Trong kho ng

ng t ng lên nh ng không t ng liên t c, do ó,

n u b qua các h ch có m t m nh
có th k t lu n phân m nh

ng nh t, các h s

t

th

tc ah s d n

ng có di n tích r t nh - thì chúng ta
n yêu c u v lao

ng nhi u h n và

n ng su t s gi m xu ng.
it

ng tham gia trong quá trình tích t t p trung

t ai có th là cá nhân, h

gia ình, doanh nghi p hay h p tác xã, các ch th này tr c ti p
thu l i nhu n t di n tích
th c hi n ho t
gia. N u ng

t mà ã

c tích t . Ngay c khi m t doanh nghi p

u t , thì các c

ng

ông chính là do h gia ình tr c ti p tham

i nông dân tr c ti p tham gia vào quá trình tích t t p trung ru ng

thì l i ích mà tích t mang l i s l n h n nhi u l n n u nh
ph i nông dân tr c ti p
mô ru ng
trình tích t

u t vào s n xu t

u t vào

t thì chính sách

các ch th không

t. Chính vì v y, bên c nh v n

m b o tích t tr c canh c n

c hi u qu và gi m thi u các tác

t

m b o quy

c phát huy

cho quá

ng tiêu c c do quá trình này gây

ra.
Theo T ng i u tra nông nghi p, nông thôn Vi t Nam n m 20 10, các trang tr i ã
s d ng 391 nghìn lao

ng làm vi c th

ng xuyên. Trong ó lao

trang tr i là 291,6 nghìn ng i, chi m 73,6% t ng s lao
thuê m n. Nhìn chung, quy mô lao
trang tr i s d ng 3,4 lao

ng th

ng tr lên. Do tính ch t th i v c a

ng làm vi c th

ng thuê m

n th

ng xuyên,

ng th i v (vào th i i m cao nh t, các trang tr i

ng). Nh ng trang tr i tr ng cây hàng n m, tr ng cây lâu n m,

nuôi tr ng thu s n s d ng nhi u lao
lao

ng

ng xuyên, 62,4% s trang tr i s d ng d i 4 lao

s n xu t nông, lâm nghi p và th y s n nên ngoài lao
thuê trên 1 tri u lao

ng, còn l i là lao

ng c a các trang tr i còn nh . Bình quân 1

ng và ch 1,6% s trang tr i s d ng 10 lao
các trang tr i còn thuê m n lao

ng c a h ch

ng th ng xuyên nh t. Thu nh p bình quân 1

ng xuyên c a trang tr i là 18 tri u
14

ng/n m cao g p trên 2 l n


✾✿ ❀❁✿ ❂ ng khu v c nông thôn. Tuy nhiên, 94,3% lao
lao

ng ph thông, ch a qua ào t o, 2,8% lao

lao

ng có trình

ng làm vi c trong trang tr i là

ng có trình

s c p và ch có 2,9%

chuyên môn t trung c p tr lên.

Bên c nh hình th c tích t tr c canh, m t lo i hình tích t khác c ng x y ra là tích
t l nh canh. ó là hình th c mà ng

i

u t không tr c ti p qu n lý.

hi n nay, hình th c tích t l nh can h th
doanh b t

ng s n ho c tr c l i v giá và chênh l ch

ra m t n n nông nghi p hi n
ngày m t sâu s c
m t s ng
Nhà n
th

i d ng

uc

t ai

kinh

a tô. Hình th c này không t o

i mà còn t o ra các b t n v xã h i và s phân hóa

khu v c nông thôn. Hình th c này ch mang l i s giàu có cho

i và t o thành m t t ng l p " a ch " m i. Do giá

c quy

nh và th

ng

ng xuyên x y ra. Nhà

chuy n

ng t n t i d

Vi t Nam

c

nh giá

t nông nghi p

m c th p, nên hi n t

u t không mua

t

i m c ích s d ng sang các lo i

uc

t

s n xu t nông nghi p mà ch

i

t ô th hay

ng

c

t công nghi p, i u này

càng gây ra b t n xã h i. Chính vì v y, hình th c tích t tr c canh do m t gia ình
qu n lý và tr c ti p huy

ng v n, áp d ng khoa h c công ngh thì m i

trong khi hình th c tích t l nh canh c n
toán gi a công b ng và hi u qu m i
3.5. Tác

t hi u qu ,

c ki m soát và h n ch , có nh v y bài
c gi i quy t.

ng c a tích t t p trung

t ai t i thu nh p c a ng

i dân nông

thôn
Qua nghiên c u, có th th y r ng, nguyên nhân c a tích t
giàu có th d gi i thích h n khi nh n m nh

t t p trung

h

n kh n ng ti p c n ngu n l c nh

tài chính d dàng h n. V i quy mô v n cho m trang tr i lên t i hàng tr m tri u nh
hi n nay thì ây l i là thách th c l n cho các h nghèo trong vi c phát tri n kinh t
trang tr i hay m r ng quy mô di n tích
chuy n nh

ng

ang có xu h

t và

i v i nhóm h nghèo, quy mô di n tích

t canh tác c a h

ng gi m i áng k . H u h t các nghiên c u c a Ngân hàng th gi i

(2000), ADB (2004) và Lan (2001)
di n tích

t canh tác. Ph n l n các h nghèo ã

t gi m i th

không có kh n ng

u ch ra r ng tình tr ng không có

ng i li n v i ói nghèo. H nghèo ph i nh

ng

t ho c
t do

i phó v i các cú s c x y ra nh thiên tai, d ch b nh và vòng
15


❃❄❅❆ ❇ a n
tích t
t

n n. K t lu n này ã ch ng t r ng, các h nghèo không có kh n ng

t và ng

ih

ng l i ch y u là t các h giàu. Chính vì v y, quá trình tích

t di n ra s làm xu h

ng b t bình

ng

khu v c nông thôn ngày m t l n,

vi c hình thành m t t ng l p " a ch " m i v i nhi u di n tích

t s ngày m t rõ

ràng h n.
Nh v y, t p trung

t ai s làm phân hóa ngày m t l n

Vi t Nam, nh ng nó l i là m t y u t c n thi t

phá v vòng lu n qu n c a ói

nghèo do tình tr ng manh mún v i quy mô nh gây ra.
cho h các c h i chuy n

c n

i ngh nghi p và

nh, có lãi thì t p trung

i u quan tr ng là ph i t o

m b o cho s n xu t nông nghi p

t ai s v a

ph n nâng cao thu nh p cho c h có

khu v c nông thôn

mb o

c hi u qu , v a góp

t và không có

t, khi ó v n

không ph i là câu chuy n l n n a trong vi c gi i bài toán

xã h i

nông thôn Vi t Nam

hi n nay.
M t trong nh ng v n
và quy mô
t

t ai. M t lý l th

t ai và t ng quy mô

t ng n ng su t lao
d ng ít lao
3.6.

uc
t. Tr

t

Vi t Nam hi n nay
ng khuy n khích tích t và t p trung ru ng

t nông nghi p và gi
i lu t c n

t, ph i t ng b

ng b , trong ó u tiên c i cách Lu t

cs a

n

ng

nh di n tích. Lu t

i theo h

c m t là xóa b h n i n v

c ch c ng nh cách th c l y
ình

is

y quá trình tích t và t p trung ru ng

ng t o i u ki n cho s phát tri n c a th tr

ng d n d

t vào

t ai s t o i u ki n

ng s áp d ng nhi u h n các máy móc, công ngh hi n

ti n t i h th ng lu t pháp

h

a ra trong các ý ki n ng h vi c tích

c

t canh tác là t ng quy mô

xu t gi i pháp thúc

t o môi tr

tr ng

ng

ng

ng.

nông nghi p

theo h

c n quan tâm là m i quan h gi a n ng su t lao

ng t o môi tr

nông thôn. Khuy n khích chuy n nh

kh n ng ti p c n quy n s h u v

t ai n m 2003

t ai, ng n ch n tình
t ai và các v n b n
ng an toàn trong

t, yên tâm v th i h n s d ng

t sao cho h n ch tiêu c c

c

n

ng quy n s d ng

u
t, và

i s ng c a h gia
t và t ng c

ng

t ai nông nghi p, c n làm rõ v quy n s h u
16


❈❉ ❊❋● n s

d ng lâu dài. Các chính sách can thi p hành chính

hành vi liên quan
t vào

n

t ai nên

t. Hi n nay do

c lo i b , qua ó m i t o ra s an tâm

t ai v n

c quy

các bi n pháp can thi p hành chính v n t n t i,

nh thu c s h u c a nhà n
c bi t liên quan

t cho phát tri n công nghi p và ô th , nh t là khi xu h
và thành tích" v n t n t i, d n
vì v y, nh ng ng

i

i u ch nh các

nv n

t ai r t c n

c

c nên
thu h i

ng ch y theo "phong trào

n tâm lý nóng v i và thu h i m t cách

u t vào

u

t. Chính

m b o s an toàn trong quá

trình s n xu t nông nghi p.
S thành công c a quá trình tích t
ng ra kh i nông nghi p. Nhà n
h tr nh m thu hút ngu n v n
thúc

y các ho t

t ai ph thu c nhi u vào kh n ng rút lao

c c n có các chính sách khuy n khích

u t vào khu v c nông thôn. Khuy n khích và

ng phi nông nghi p phát tri n nh làng ngh . C n

phát tri n m t cách b n v ng g n v i b o v môi tr
cu c s ng

u t và
mb os

ng và c i thi n ch t l

ng

ây, vai trò c a s liên k t ch t ch gi a công

khu v c nông thôn.

nghi p và nông nghi p là r t quan tr ng trong vi c thu hút lao

ng nông nghi p.

T o i u ki n cho doanh nghi p nông nghi p phát tri n trong các l nh v c tr ng tr t
và ch n nuôi bên c nh các ho t

ng ch bi n. C n hình thành c ch chuy n giao

khoa h c công ngh và ào t o doanh nhân nông nghi p làm tiên phong trong tích
t

t ai. Chính ph c n u tiên phát tri n k t c u h t ng

nh m t o môi tr

ng

u t t t cho các doanh nghi p nông nghi p ho t

gi m chi phí giá thành cho s n xu t kinh doanh. Thúc
nghi p nh và v a

khu v c nông thôn
ng và

y phát tri n các doanh

khu v c nông thôn, g n k t ch t ch v i các vùng chuyên canh

s n xu t t p trung.
S thành công c a tích t ru ng

t c ng ph thu c nhi u vào vai trò c a giáo

d c và d y ngh trong vi c t o c h i ti p c n các ho t

ng phi nông nghi p. N u

gi i quy t t t vi c làm cho ng

ng tích t

i lao

ng, v n

hi n m t cách có hi u qu . V i h n 91% lao
n ng chuy n

i ngh nghi p cho lao

ch tr

ng nông thôn ch a qua ào t o, kh

ng h gia ình

g p r t nhi u khó kh n. Chính ph c n

khu v c nông thôn ang

u t vào công tác d y ngh
17

t ai s th c

khu v c

❍■❍❏ ❑▲■❍▼ ▲◆ t
chuy n

ng này c n

c xã h i hóa, t o i u ki n cho ng
ng c a quá trình ô th hóa, xu h

i ngh b n v ng. Do tác

c ào t o, có trình
s ng và làm vi c,

, lao

l i

ng kh e và tr th

khu v c nông thôn lao

Chính vì v y, vi c rút lao

i nghèo

ng lao

ng

ng chuy n ra thành ph sinh
ng già, y u và có trình

th p.

ng ra kh i khu v c nông nghi p hi n nay ang ph i

i

m t v i nhi u thách th c. Tuy nhiên, vi c d y ngh và ti p c n tri th c còn ph i ph
thu c vào s phát tri n c a công nghi p, d ch v và ô th hóa. T t c ph i
ti n m t cách

c xúc

ng b .

K T LU N
S thành công c a nông nghi p Vi t Nam trong su t h n hai th p k qua có
là nh s thay
ã t o ra

ch

i trong th ch nh Ngh quy t 10 và Lu t
ng l c cho h gia ình trong vi c

gi m v t ng tr

i m i v th

u t t ng s n. Tuy nhiên, s s t

ng nông nghi p trong th i gian g n ây l i ch ra r ng vai trò c a

các c i cách này trong vi c
Di n tích

t ai. S

c

y nhanh s n xu t h n n a ang d n gi m tác d ng.

t nông nghi p ang s t gi m trong nh ng n m g n ây ã làm cho quy

mô s n xu t ngày m t b thu h p, i u này ã h n ch vi c áp d ng c gi i hóa trong
nông nghi p.
Trong các phân tích v hi u qu s d ng

t, tác gi lu n v n ã l y

i di n vì cây lúa là cây tr ng quan tr ng và ph bi n
nghiên c u quá trình t p trung ru ng

t

c th c hi n

nông thôn Vi t Nam. Vi c
hai khía c nh là d n i n

i th a và tích t m r ng quy mô s n xu t, trong ó tích t ru ng
nghiên c u chính. D

i ây, lu n v n

t lúa làm

t là n i dung

a ra m t s k t lu n chính d a vào k t qu

nghiên c u ã phân tích trang báo cáo.
t nông nghi p Vi t Nam manh mún, nh l : D
t khi lu t
ng

t ai 1993 ra

i,

t

ng c a Khoán 10 và

t nông nghi p c a Vi t Nam

i dân làm nông nghi p. d a trên nguyên t c bình

g n và có xa. M i lo i

i tác

c chia

ng, t c là có x u, có t t, có

c phân b cho h gia ình d a trên quy mô h .

18

u cho


❖

t ai manh mún nh h
manh mún

ng tiêu c c t i s n xu t nông nghi p: ình tr ng

t ai làm h n ch

n kh n ng c gi i hóa, kh n ng áp d ng khoa

h c k th t nh m nâng cao n ng su t và hi u qu s d ng
manh mún

t. M t khác, tình tr ng

y ai ã gây ra nh ng khó kh n không nh cho vi c phát tri n giao

thông nông thôn và xây d ng h th ng th y l i trong nông nghi p. Bên c nh ó,
ai manh mún

c ph d n

n yêu c u v lao

t

ng nhi u h n và n ng su t s

gi m xu ng.
Xu h
mún

ng tích t t p trung

t ai ang có xu h

t nông nghi p ang di n ra: Tình tr ng manh

ng gi m rõ r t trong th i gian v a qua. Các

tham gia tích t t p trung

t ai ch y u là ng

nhiên c ng có nh ng

ng tham gia nh m

Tác
ràng

ng c a tích t t p trung
n các khác bi t

t p trung

t ai có tác

Tích t t p trung
t ai có t
lao

ng lúa c ng nh n ng su t

c bi t b n v ng và nh t quán

ng b ng B c B , có s t

ng b ng sông

ng quan gi a s n l

ng quan gi a n ng su t và quy mô

ng v i quy
t ai.

y quá trình tích t t p trung

ng, hi u qu s d ng

n

nh và yên tâm

ào t o ngh và chuy n

u t vào

t ai

t c n có nh ng

ng chính sách m t cách toàn di n. ó là vi c hoàn thi n chính sách

nh m t o s

ng rõ

t ai giúp t ng hi u qu s n xu t nông nghi p: Quy mô

ng t i m c tiêu nâng cao n ng su t lao

h tr

t ch a có tác

ng t i s phân hóa giàu nghèo t i vùng nông thôn.

t ai nh ng không có s t

nh h

t ai.

t ai: T p trung ru ng

Các khuy n ngh chính sách: Nh m thúc
h

uc

khu v c nông thôn. Tuy nhiên có d u hi u cho th y tích t

ng quan này

C u Long trong khi

ng

i tr c ti p làm nông nghi p, tuy

ng quan t l thu n v i n ng su t và s n l

ng. M i t

mô

it

it

t ai

t ai và s n xu t nông nghi p, chính

i vi c làm cho ng

i nông dân, d n d n rút lao

ng ra kh i khu v c nông nghi p và cu i cùng là các chính sách h tr v kinh t
nh chính sách vay v n, chính sách

mb o

19

u ra cho s n ph m