Tiểu luận môn lao động nhà báo hoàn chỉnh lớp cao học báo chí

Phần Mở Đầu
Thu thập thông tin tư liệu là hoạt động nghề nghiệp, là thói quen diễn
ra thường xuyên, liêm tục của phóng viên. Không chỉ phục vụ cho việc
sáng tạo ra một tác phẩm đã dự định chủ đề, mà trong cuộc sống hằng
ngày, bất cứ nơi đâu gặp mỗi người, mỗi cảnh, mỗi việc…phóng viên đều
có thể thực hiện hoạt động thu thập, tìm kiếm thông tin. Mỗi phóng viên
giống như “túi cẩm nang”, như “cần ăng-ten” để chứa đựng, thu hút mọi tin
tức, tín hiệu vô cùng phong phú, muôn sắc màu của cuộc sống xã hội.
Đối với một tác phẩm báo chí cụ thể, mỗi giai đoạn hình thành nên
tác phẩm giữ một vai trò riêng nhưng chúng có tác động, ảnh hưởng, gắn
bó chặt chẽ với nhau. Trong đó, giai đoạn thu thập thông tin, tư liệu có một
vị trí quan trọng. Phóng viên có thể tìm được một chủ đề hay, có năng lực
ngôn từ, nhưng nếu thiếu hàm lượng thông tin hoặc chất lượng thông tin
không tốt thì tác phẩm khó được bạn đọc quan tâm.
Các phóng viên có thể thu thập thông tin theo cách lấy tư liệu trực
tiếp hoặc gián tiếp. Tư liệu trực tiếp là phóng viên thu thập thông tin qua sự
tiếp xuc trực tiếp với các sự kiện, con người không qua khâu trung gian. Tư
liệu trực tiếp là tư liệu “mắt thấy, tai nghe”. Tư liệu trực tiếp thường phong
phú và sinh động, hấp dẫn vì nó đem đến cho đọc giả hơi thở sống động và
bầu không khí tươi nguyên của sự kiện. Còn tư liệu gián tiếp là loại tư liệu
phóng viên thu thập, tìm hiểu được thông qua một trung gian (người khác
hoặc vật khác). Tư liệu gián tiếp có thể là những tư liệu phóng viên hỏi
được qua các nhân chứng về một sự kiện nào đó. Tư liệu gián tiếp còn là
các thông tin tìm hiểu được qua sách, báo, internet. Hoặc có thể là các văn
bản báo cáo, các quyết sách của chính phủ và nhà nước, các con số thống
kê cuẩ của các cơ quan, đơn vị. Những tư liệu văn bản dạng này thường
mang lại cho tác phẩm báo chí những căn cứ, cứ liệu có tính chất pháp lý,
tạo sự tin cậy và thuyết phục bạn đọc.
1

Thông thường trong phương pháp thu thập thông tin có mấy phương
pháp phổ biến sau đó là: Nghiên cứu văn bản, Quan sát và phỏng vấn. Mỗi
phương pháp đều có thế mạnh và hạn chế khác nhau. Trong quá trình thu
thập, khai thác tư liệu, phỏng vấn cần kết hợp và vận dụng các phương
pháp một cách linh hoạt, hợp lý để đảm bảo cho tự liệu chính xác, khách
quan và sinh động.

2


Phần Nội Dung
I. Các phương pháp nghiên cứu tư liệu, quan sát, phỏng vấn trong việc
thực hiện chủ đề tác phẩm báo chí.
1.1 Phương pháp nghiên cứu tài liệu
1.1.1 Khái niệm:
Thông thường phóng viên không có nhiều thời gian. Khi có có hỏa
hoạn hay một tai nan bất ngờ nào đó xảy ra, phóng viên phải lập tức có mặt
ở hiện trường, không kịp chuẩn bị thông tin cơ bản cần thiết. Ngoại trừ
những bài viết về sự kiện mang tính cấp bách, điểm tham khảo đầu tiên của
người phóng viên trên đó là nghiên cứu tư liệu.
Nghiên cứu tư liệu còn là việc thu thập, phân tích, xem xét các thông
tin trong văn bản để rút ra những thông tin, tư liệu cần thiết cho hoạt động
sáng tạo tác phẩm. Phương pháp nghiên cứu văn bản không chỉ đơn thuần
là việc sao chép, trích dẫn mà là một thao tác trí tuệ. Và còn có thể nghiên
cứu qua internet để tìm kiếm những thông tin minh đang cần.
1.1.2 Đặc điểm
Trong hoạt động thu thập tư liệu, nghiên cứu văn bản thường là cơ
sở đầu tiên để phóng viên tiến hành các phương pháp khác.
Thông tin rút ra từ tại liệu văn bản giấy trắng mực đen thường ít
thiên vị và có độ tin cậy cao.

Các loại văn bản quản lý hành chính nhà nước có tính chất chuẩn
mực (tương đối) vì đã được những cá nhân, hoặc tổ chức có thẩm quyền
phê duyệt. Các loại báo cáo, sơ kết, tổng kết…ít nhiều cũng được các cá
nhân, đơn vị, cơ quan có trách nhiệm soạn thảo và kiểm tra..
Thông tin rút ra từ sách báo có nhiều tác dụng trong việc đào sâu, mở
rộng thông tin, làm bài báo sâu sắc và thuyết phục bạn đọc hơn.
Tuy nhiên, thông tin từ văn bản thường chỉ có vai trò là điểm tựa đầu
tiên chứ không phải là tư liệu duy nhất cho một bài báo. Không nên lạm
3


dụng việc nghiên cứu văn bản để sao chép, xào xáo các thông tin, tư liệu
làm thành các tác phẩm báo chí.
Tư liệu văn bản thường được phổ biến khá rộng rãi, vì vậy nếu khai
thác từ những nguồn tư liệu văn bản thì tính độc quyền trong thông tin sẽ ít.
Các phóng viên cũng có thể khai thác thông tin trên internet, với
công cụ tìm kiếm tiện lợi, phóng viên cũng dễ dàng tìm được , một văn bản
theo ý muốn. Chúng ta cũng có thể thu thập thông tin qua internet, nó chính
là nguồn thông tin khổng lồ. Là nguồn thông tin cực kỳ phong phú, đa
dạng. Nó còn là phương tiện truyền thông hiện đại, nó là nguồn thông tin
tuyệt vời cho phóng viên.
1.1.3 Những chú ý khi khai thác tư liệu
Cần xác định giá trị pháp lý của văn bản (văn bản thuộc loại nào:
luật, báo cáo, tổng kết, thư cá nhân…)
Xác định xem văn bản đó có phải là bản gốc hay bản sao. Phóng viên
cần xem xét văn bản với thói quen của nhà điều tra. Nếu văn bản dùng làm
căn cứ, chứng cứ trong những sự việc quan trọng thì nhất thiết phải có hoặc
cần phải đối chiếu với văn bản gốc để đảm bảo tính chính xác cao.
Chú ý thời gian ra đời của văn bản.
Nên có thái độ nghi ngờ trong khai thác tư liệu văn bản.

Cẩn trọng với các tài liệu bí mật của Nhà nước (tài liệu bí mật Nhà
nước là những tài liệu, thông tin có nội dung quan trọng thuộc lĩnh vực
chính trị, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, khoa học… các lĩnh vực khác mà
nhà nước không công bố hoặc chưa công bố).
Cũng cận thận khi sử dụng các loại tài liệu mà mình chưa quen. Một số tài
liệu phát hành có nội dung mang thành kiến do mục tiêu, lợi ích cá nhân
của đơn vị đó.
Và khi khai thác thông tin trên internet các phóng viên cần xác định được
độ tin cậy của những thông tin thu thập được. Các phóng viên khi sử dụng
một bài viết nào trên website hay nhớ kiểm tra nguồn thông tin. Và thông
4


tin trên internet bất kể người nào cũng có quyền truy cập nên thông tin khai
thác được sẽ ít có tính độc quyền.
1.2 Phương pháp quan sát
1.2.1 Khái niệm và đặc điểm
*Quan sát: Là khả năng cảm thụ hiện thực của con người nhờ vào
các cơ quan cảm giác chủ yếu như thị giác và thính giác thông qua sự tiếp
xúc nghe nhìn.
*Đối tượng quan sát: có thể tổng hợp thành các dạng cơ bản như
quan sát quang cảnh, hiện trạng, quan sát con người, quan sát đồ vật…
1.2.2 Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp quan sát
*Ưu điểm:
Trong hoạt động sáng tạo tác phẩm báo chí, quan sát được coi là một
phương pháp không thể thiếu để thu thập những tư liệu nóng hổi, sống
động cho bài viết.
Tiến hành các hoạt động quan sát, phóng viên phải tiếp cận trực tiếp
với hiện thực. Hình thức tiếp cận này thường để lại cảm xúc ấn tượng về
con người, sự kiện mà họ đã quan sát, tiếp xúc

Trong quá trình giao tiếp, quan sát những biểu hiện tâm lý của đối
tượng sẽ giúp phóng viên điều chỉnh nhịp độ cuộc giao tiếp và đánh giá
mức độ tin cậy của thông tin.
*Nhược điểm:
Hoạt động quan sát chịu ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan. Hiện
thực cuộc sống qua quan sát của phóng viên luôn gắn liền với sự nhìn nhận,
xem xét và trạng thái tâm lý của bản thân họ.
Hoạt động quan sát bị giới hạn mới thời gian, không gian. Mặc dù có
thể có các phương tiện kỹ thuật trợ giúp, nhưng phóng viên cũng khó quan
sát được các sự kiện diễn ra trong phạm vi rộng lớn về không gian.
5


1.2.3 Cách quan sát để đạt hiệu quả cao
Không nên lạm dụng phương pháp quan sát, đưa vào tác phẩm của mình
những chi tiết thiếu chọn lọc, kém ý nghĩa sẽ chỉ làm bài viết thêm rườm
rà, loãng thông tin. Nên khi thực hiện phương pháp quan sát cần phải chú
ý:
*Quan sát tìm ra ý nghĩa
Quan sát không chỉ là mô tả lại những gì nhìn thấy mà phải đi liền
với sự phân tích, bình giá để tìm ra ý nghĩa, giá trị của chi tiết, sự kiện.
Trước một sự kiện, con người, quan sát của phóng viên bao giờ cũng
là quan sát có chủ đích. Phóng viên không chỉ sao chép sự kiện một cách
máy móc mà bằng thông tin tác động vào ý thức người đọc, góp phần vào
việc định hướng dư luận xã hội.
*Quan sát phải có suy luận, phán đoán
Năng lực quan sát của phóng viên thể hiện ở chỗ họ nhìn thấy những
cái mà người khác nhìn không thấy.
*Quan sát trong sự so sánh
Người phóng viên quan sát và cảm nhận trực tiếp ở thời điểm hiện

tại được so sánh, đối chiếu với những cái mà anh ta đã biết. Phóng viên có
thể so sánh những gì quan sát được ở sự vật, hiện tượng này với sự vật hiện
tượng khác hoặc so sánh với bản thân chúng trong các thời điểm, hoàn
cảnh, giai đoạn khác nhau.
*Huy động các giác quan trong quan sát và thận trong khi kết luận
Quan sát phải có sự tập trung chú ý cao độ. Khi quan sát cần phải sự
dụng các giác quan để nhận biết các đặc điểm, tính chất rất đa dạng của các
sự vật hiện tượng.
1.3 Phương pháp phỏng vấn
1.3.1 Khái niệm
Phỏng vấn là cuộc giao tiếp, đối thoại có tính chất động, vì vậy khi
thực hiện cần linh hoạt, mềm dẻo. Tùy theo hoàn cảnh, điều kiện mà phóng
6


viên có thể thỏa thuận với người trả lời về hình thức giao tiếp, hoàn cảnh,
địa điểm giao tiếp…
1.3.2 Vai trò của phương pháp phỏng vấn
Phương pháp phỏng vấn có thể thực hiện được nhanh, tiết kiệm thời
gian và công sức.
Bằng phương pháp phỏng vấn phóng viên có thể tái hiện được sự
kiện đã xảy ra hoặc xảy ra bất ngờ qua lời kể của các nhân chứng mà phóng
viên
không có điều kiện được chứng kiến, tham dự.
Thông tin thu thập được qua phương pháp phỏng vấn có tính chất
khách quan từ nguồn tin trực tiếp, đặc điểm này tạo độ tin cậy giá trị cho
thông tin.
Phương pháp phỏng vấn có thể làm phóng viên an tâm hơn với những
thông tin thu thập được vì những người trả lời phỏng vấn phải có trách
nhiệm với những gì mình phát ngôn.

Nếu khai thác một cách khéo léo, phóng viên có thể nắm giữ trong tay
những thông tin độc quyền. Đó là những thông tin riêng không có mặt
trong các bản báo cáo, tổng kết…
Phỏng vấn là một phương pháp tinh vi, đặc biệt, trong việc khám phá thế
giới nội tâm của nhân vật. Nơi khơi gợi và tìm kiếm được những điều chỉ
có trong đầu và trái tim của người trả lời. Tất nhiên muốn có được những
thông tin đó phóng viên phải có nghệ thuật thuyết phục lòng người.
1.3.3. Những điều cần chú ý khi tiến hành phỏng vấn
Để chuẩn bị viết về một tin thời sự nên chú ý đến những mẩu báo cũ liên
quan đến chủ đề định viết. Để chuận bị viết một bài chân dung, bạn cần tìm
hiểu những tính cách đặc trưng, những đam mê, gia đình, bạn bè, và thói
quen của đối tượng. Để chuận bị cho bài điều tra, bạn cần biết những chi
tiết thuộc chủ đề và bản thân đối tượng mà bạn phỏng vấn.

7


Nên xác định thời gian để thuận lợi cho người được phỏng vấn nhưng
chúng ta nên đề nghị thời gian.
Chọn không gian quen thuộc của người được phỏng vấn. Nên mang theo
máy ghi âm và sổ ghi chép. Chuẩn bị câu hỏi trước khi đi phỏng vấn, đặt
câu hỏi mở để cho người được phỏng vấn được suy nghĩ và nói.
Khi bắt đầu phỏng vấn không nên ập vào phỏng vấn luôn mà nên tạo một
không khí thoải mái bằng cuộc trò chuyện nhỏ nhỏ để cho người bị phỏng
vấn không có cảm giác đang bị chất vấn mà như một cuộc nói chuyện bình
thường.
Luôn chuận bị tinh thần để xử lý mọi tình huống có thể sẽ xảy ra trong
cuộc phỏng vấn.

II. Phân tích các thông tin chi tiết nổi bật từ các phương pháp thu

thập tài liệu trong việc thực hiện chủ đề của Tác phẩm báo chí.
1. Tác phẩm: “ Người giàu mới mua nổi…nhà thu nhập thấp” ( tác giả:
Nguyễn Thiêm ), Báo An ninh thế giới, số ra ngày 30/5/2011.

8


Không bán được nhà, chủ đầu tư dự án Đặng Xá phải làm công văn đề
nghị UBND TP Hà Nội mở r
ng đối tượng được mua nhà.

Cuối cùng, chủ đầu tư hai dự án nhà thu nhập thấp tại Đặng Xá (Gia
Lâm) và Kiến Hưng (Hà Đông) đã chính thức công bố giá bán là 11,6
triệu đồng/m2. Một mức giá khó có thể gọi là rẻ, bởi để có thể được sở
hữu một căn hộ 70m2, chủ nhân của nó phải bỏ ra hơn 800 triệu đồng.
Nhưng nghịch lý còn ở chỗ tại dự án Kiến Hưng không phải cứ đủ tiêu
chuẩn và có tiền là mua được vì hiện đã có tới 3.000 hồ sơ đăng ký trong
khi chỉ có chưa tới 1.000 căn hộ. Câu chuyện về nhà thu nhập thấp vẫn còn
là câu chuyện dài.
1. Tính từ ngày "thoát ly khỏi gốc rạ" về Hà Nội học đại học đến giờ, vợ
chồng anh Cường đã có thâm niên 15 năm làm người Hà Nội. Trừ mấy năm
học đại học là được yên ổn ở ký túc xá, từ ngày đi làm đến giờ là 11 năm,
cả hai người không nhớ mình đã chuyển nhà bao nhiêu lần. Cưới nhau được
5 năm, đứa con đầu giờ đã 4 tuổi nhưng cho tới bây giờ anh Cường vẫn
không quên cái ngày cách đây hơn 4 năm, khi chỉ còn 1 tháng nữa là vợ đẻ
thì bà chủ nhà bỗng nhiên dở chứng đòi nhà với lý do cho bà đẻ ở là xui.
Chạy khắp Thanh Xuân, Cầu Giấy mà chẳng thuê nổi cái nhà đủ cho một
gia đình sinh sống, anh Cường đành để vợ về Phú Thọ ở với bà ngoại chờ
ngày sinh con, vì về quê ngoại ở gần bệnh viện cho yên tâm, cuối tuần về
thăm vợ con cũng gần chứ đưa về quê nội mãi Sơn La thì xa quá.

Sau lần bị đuổi ấy, vợ chồng anh Cường càng nung nấu quyết tâm phải
9


kiếm tiền mua nhà "dù có bằng cái lỗ mũi thì cũng là nhà mình chứ đi ở
thuê nhiều lúc nhục lắm". Nhưng, quyết tâm thì có thừa, cả hai vợ chồng
cũng nghĩ đủ cách xoay xở nhưng mà kiếm tiền đâu có dễ. Mỗi tháng,
lương hai vợ chồng cộng lại được 10 triệu, đi làm thêm được khoảng 5 triệu
nữa thì thuê nhà đã hết 3 triệu, rồi còn tiền ăn, tiền điện nước, tiền sữa, tiền
học của con… tằn tiện lắm tiết kiệm được 5 triệu/ tháng. Tính ra một năm
tiết kiệm cũng chỉ mua được có… 2 mét đất ở ngoại thành.
Bố mẹ hai bên mỗi lần xuống thăm con cháu thấy ăn ở chui rúc cũng muốn
giúp mua nhà nhưng đều cảnh cán bộ về hưu với nông dân nên "lực bất
tòng tâm". Năm ngoái, ông bà nội cắt đất ra bán được 200 triệu chẳng dám
tiêu một đồng mang về cho hết vợ chồng anh. Ông bà ngoại cũng dốc hết số
tiền dành dụm bao nhiêu năm được 150 triệu nữa cũng cho luôn. Vậy là có
350 triệu. Cộng với số tiền hai vợ chồng ky cóp mấy năm nữa được tổng
cộng 550 triệu, cuối năm 2010, vợ chồng Cường bắt đầu vào cuộc hành
trình đi tìm mua nhà. Nhưng có đi mua nhà mới thấy có cầm 1 tỉ trong tay
cũng "chưa là cái đinh" gì chứ đừng nói là mấy trăm triệu.
Mất cả tháng quần hết từ Hà Đông, Long Biên, Gia Lâm mà không thể mua
nổi nhà. Cuối cùng vợ chồng bàn nhau chờ mua nhà thu nhập thấp. Khi
Công ty Vinaconex Xuân Mai nhận hồ sơ mua nhà dự án Kiến Hưng,
Cường hăm hở vì hy vọng giá nhà sẽ như dự án ở Ngô Thì Nhậm thì dù vẫn
phải đi vay mới đủ nhưng sẽ huy động hết anh em bạn bè. Nhưng, từ hôm
đọc báo thấy giá bán tới 11,6 triệu đồng/m 2, hai vợ chồng lại lo mất ăn mất
ngủ. Lo vì không biết mình có được chọn hay không vì hiện đã có tới 3.000
người đăng ký mua nhà ở Kiến Hưng trong khi công ty chỉ có 864 căn hộ.
Và cái lo khác lớn hơn, đó là tiền. Bởi với mức giá này, thì căn hộ 70m 2 ở
Kiến Hưng sẽ có giá 812 triệu đồng, mà khi về kiểu gì cũng sẽ còn phải sửa

sang lại, ít cũng hết vài chục triệu trong khi bây giờ hai vợ chồng có dốc
sạch bách cũng chỉ có khoảng 600 triệu. Đi vay 200 triệu bây giờ khó
ngang đi… lên trời.
10


Ngồi nói chuyện với tôi, Cường rầu rĩ: "Ngày xưa đi học ở quê, tôi là niềm
tự hào của bố mẹ. Mình cũng chỉ mong làm ăn có tiền phụ giúp thêm ông
bà sống tuổi già cho nhàn nhã. Nhưng bây giờ đã ngoài ba mươi, có vợ có
con rồi mà mình vẫn phải sống cảnh lấy "nông thôn nuôi thành thị" như
thời đi học, thấy cực quá mà không biết làm thế nào. Nhiều hôm nghĩ đến
tiền mà cả đêm không ngủ nổi ông ạ".
Tuy nhiên, hoàn cảnh của vợ chồng Cường không phải là cá biệt mà là cảnh
chung của hầu hết những đôi vợ chồng trẻ ở Hà Nội có "xuất thân từ gốc
rạ". Kiếm được một chỗ ở để "an cư lạc nghiệp" ngày càng trở nên xa tầm
tay với phần lớn những người hưởng lương. Bởi tốc độ tăng giá nhà luôn
cao hơn hàng chục lần khả năng kiếm tiền và tiết kiệm của mỗi người. Vì
thế, khi một số doanh nghiệp thực hiện các dự án nhà thu nhập thấp, nhiều
người đã khấp khởi một giấc mơ về ngôi nhà của riêng mình có cơ hội trở
thành hiện thực.

Dự án nhà thu nhập

11


hấp ở Kiến Hưng (Hà Đông) hiện có tới 3.000 hồ sơ
đăng ký mua.
Nhà thu nhập thấp ở dự án Ngô Thì Nhậm (Hà
Đông).

Nhưng, sau khi dự án nhà thu nhập thấp ở Ngô Thị Nhậm (Hà Đông) được
bán hết với giá 8,8 triệu đồng/m2, tới dự án Kiến Hưng, Đặng Xá thì giấc
mơ ấy dường như đã bắt đầu xa tầm tay của nhiều người. Bởi dù trong đợt
hai này sẽ có khoảng 3.000 căn hộ thu nhập thấp tại các dự án ở khu đô thị
mới Sài Đồng (quận Long Biên) với khoảng 800 căn; khu đô thị mới Đặng
Xá (Gia Lâm) khoảng 1.000 căn; khu nhà ở Đại Mỗ (Từ Liêm) gần 200 căn
và khu Kiến Hưng (quận Hà Đông) hơn 860 căn, nhưng với mức giá mà
chủ đầu tư hai dự án Kiến Hưng và Đặng Xá công bố như hiện nay là 11,6
triệu đồng/m2 (mà theo chủ đầu tư mức giá này mới chỉ là tạm tính, sau khi
công trình được nghiệm thu và quyết toán, chủ đầu tư mới chính thức chốt
giá) thì để có thể mua được một căn nhà sẽ phải có khoảng 1 tỉ đồng, nghĩa
là dù là nhà cho người thu nhập thấp nhưng cũng phải người giàu mới mua
nổi.
Giải thích lý do vì sao cùng được hưởng những chính sách ưu đãi như nhau
nhưng giá nhà thu nhập thấp ở Hà Nội cao ngang giá nhà thương mại ở TP
HCM và cao gấp đôi giá nhà thu nhập thấp ở Đà Nẵng (mới đây hơn 300
12


căn hộ thu nhập thấp ở Đà Nẵng đã được Công ty Vincon bán ra với giá
bình quân hơn 5,2 triệu đồng/m2), các chủ đầu tư cho rằng nhà thu nhập
thấp chỉ được ưu tiên tiền sử dụng đất, còn giải phóng, san lấp mặt bằng, hạ
tầng kỹ thuật, xây dựng nhà là do từng dự án một thì khác nhau vì vậy giá
cũng phải khác nhau.
Không những thế, giá đất ở Hà Nội lại cao hơn ở TP HCM; chủ đầu tư các
dự án nhà ở thương mại tại TP HCM hầu hết được cấp đất, thực hiện đền
bù giải phóng mặt bằng từ trước đó khá lâu nên sẽ không bị đội giá nhiều.
Các dự án nhà ở phía Nam phần lớn do các công ty tư nhân đầu tư và xây
dựng tự thuê lao động nên có thể tiết kiệm được chi phí trả lương, đóng bảo
hiểm... Còn tại Hà Nội, do nhu cầu quá lớn so với khả năng cung cấp nên

giá nhà ở thương mại bị đẩy lên cao và vượt xa so với TP HCM.
Rõ ràng, nguyên nhân chính vẫn là nhu cầu nhà ở tại Hà Nội đang quá lớn
so với khả năng cung cấp đã khiến giá nhà thu nhập thấp tại thủ đô cao ngất
ngưởng và "không thể thấp hơn được".
2. Nhưng, những nghịch lý về nhà thu nhập thấp ở Hà Nội vẫn chưa hết.
Trong khi dự án nhà thu nhập thấp Kiến Hưng đang trong cảnh "3 chọn 1"
vì có tới 3.000 đơn đăng ký mà chỉ có chưa tới 1.000 căn hộ thì tại dự án
Đặng Xá lại trái ngược hẳn, gần 1.000 căn hộ mà chỉ có 325 người nộp hồ
sơ đăng ký mua, trong đó 306 hồ sơ hợp lệ. Sở dĩ nhà ở Đặng Xá ế không
phải vì người dân không có nhu cầu mà lại vì… quy định của thành phố.
Theo quy định tại Quyết định 1501 của UBND TP Hà Nội, đối tượng được
xét mua nhà thu nhập thấp đợt này phải là những người có hộ khẩu tại các
quận nội thành. Vậy là trong khi còn rất đông người có nhu cầu ở Gia Lâm
lại không được mua dù có nhu cầu.

13


Dự án nhà thu nhập thấp Đặng Xá (Gia Lâm) đang ế
vì quy định chỉ người có hộ khẩu nội thành mới được
mua.
Theo báo cáo của chủ đầu tư dự án Đặng Xá, trong số 306 hồ sơ hợp lệ, chủ
yếu ở các quận Long Biên, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Ba Đình, Hai Bà Trưng,
Hoàng Mai, còn ở Thanh Xuân có 17 người, Tây Hồ có 12 người và Hà
Đông chỉ có 7 người.
Chị Hương, một người đang làm việc ở Hà Đông bảo rằng nếu lần này chưa
đến lượt mua nhà ở Kiến Hưng thì sẽ lại chờ và đi tìm nhà ở dự án khác
chứ không đăng ký ở dự án Đặng Xá bởi vợ chồng đều có việc làm ổn định
ở Hà Đông, hai đứa trẻ một học tiểu học, một đi mẫu giáo, vì thế nếu sang
Đặng Xá ở thì hàng ngày sẽ mất ít nhất 2 tiếng đi về, còn nếu tắc đường thì

hết 3-4 tiếng là bình thường, hàng tháng chỉ tiền đổ xăng xe máy đã đội lên
một khoản chi phí đáng kể, chưa kể phải chuyển chỗ học cho con là cả một
vấn đề không đơn giản, "nếu nhà ở Đặng Xá rẻ hơn thì có khi còn cố mua,
đằng này giá nhà ở hai dự án này là như nhau".
Trong khi đó, cả tháng nay vợ chồng anh Tuấn chị Hương, hiện đang thuê
nhà chỉ cách dự án Đặng Xá có hơn 1 cây số dù rất muốn mua nhà tại đây
nhưng vì không thuộc diện "cấp phép" của thành phố nên đành đứng nhìn.
"Có người mách tôi xem có người thân nào có hộ khẩu ở nội thành thì xin
cho nhập khẩu vào để đủ tiêu chuẩn. Nhưng cả hai vợ chồng đều dân tỉnh lẻ
14


về nên chẳng có người họ hàng nào, đành chịu".
Để giải quyết bất cập này, mới đây, Công ty Đầu tư phát triển hạ tầng
Viglacera - Chủ đầu tư dự án Đặng Xá, đã phải làm văn bản gửi UBND TP
Hà Nội đề nghị mở rộng đối tượng mua nhà tại dự án này bởi đối tượng có
nhu cầu mua nhà ở thu nhập thấp trên địa bàn quận Gia Lâm rất nhiều, công
chức, công an, bộ đội và họ thực sự là những người chưa có nhà ở thì lại
không được mua, và cũng gây ra những bức xúc cho chính những người
đến đăng ký mua vì không có hộ khẩu nội thành thì không được đăng ký
mua.
Xem ra câu chuyện về nhà cho người thu nhập thấp sẽ còn là câu chuyện
dài kỳ chưa có hồi kết. Nhưng thôi, xin những người đang xếp hàng chờ
mua nhà thu nhập thấp hãy cứ yên tâm và hy vọng rồi đến một ngày mình
sẽ có một nơi để "an cư lạc nghiệp" trong một ngôi nhà nhà thu nhập thấp
dù rằng giá… không thấp
Nguyễn Thiêm
 Đây là tác phẩm thuộc thể loại phóng sự. Ở tác phẩm này, Nhà báo Nguyễn
Thiêm đã rất thành công khi sử dụng được cả 3 phương pháp thu thập tài
liệu đó là : phương pháp phỏng vấn, phương pháp khai thác tài liệu bằng

văn bản và phương pháp quan sát.
Phương pháp phỏng vấn được thể hiện trong tác phẩm:
- Tác giả đã chọn đối tượng phỏng vấn cho bài viết là những người dân
đang có nhu cầu mua nhà thu nhập thấp ví dụ như vợ chồng anh Cường
người đã có thâm niên 15 năm làm người Hà Nội vậy mà bây giờ vẫn chưa
có nhà để ở mà vẫn phải đi thuê, tính mua nhà thu nhập thấp thì không đủ
tiền vì giá nhà quá cao. Sau đó tác giả còn phỏng vấn thêm chị Hương hiện
đang công tác tại Hà Đông muốn mua nhà thu nhập thấp ở Hà Đông và vợ
chồng anh Tuấn chị Hương hiện đang thuê nhà gần khu dự án Đặng Xá
những người này. Nhưng những người này đều không mua được vì trong
diện không được xét mua nhà thu nhập thấp vì muôn ngàn lý do.
Việc tác giả chọn 3 đối tượng phỏng vấn cho bài viết là hoàn toàn phù hợp
15


với mục đích khai thác thông tin nhằm phục vụ cho bài viết của tác giả.
Lời tâm sự của họ như nói lên nỗi lòng của rất nhiều người dân mà bấy lâu
nay không biết dãi bầy cùng ai. Tác giả đã khéo léo dấu những lời phỏng
vấn đi, khiến cho bài viết trở thành một câu chuyện. Và người kể chuyện
chính là những người trong cuộc, những hoàn cảnh thật và sự việc thật.
Như câu nói của anh Cường “Ngày xưa đi học ở quê, tôi là niềm tự hào của
bố mẹ. Mình cũng chỉ mong làm ăn có tiền phụ giúp thêm ông bà sống tuổi
già cho nhàn nhã. Nhưng bây giờ đã ngoài ba mươi, có vợ có con rồi mà
mình vẫn phải sống cảnh lấy "nông thôn nuôi thành thị" như thời đi học,
thấy cực quá mà không biết làm thế nào. Nhiều hôm nghĩ đến tiền mà cả
đêm không ngủ nổi ông ạ”. Hoặc là câu nói của vợ chồng anh Tuấn chị
Hương là gia đình không thuộc diện “cấp phép” của thành phố nên đứng
nhìn có nói: “Có người mách tôi xem có người thân nào có hộ khẩu ở nội
thành thì xin cho nhập khẩu vào để đủ tiêu chuẩn. Nhưng cả hai vợ chồng
đều dân tỉnh lẻ về nên chẳng có người họ hàng nào, đành chịu”. Hoặc lời

tâm sự của chị Hương, một người đang làm việc ở Hà Đông bảo rằng nếu
lần này chưa đến lượt mua nhà ở Kiến Hưng thì sẽ lại chờ và đi tìm nhà ở
dự án khác chứ không đăng ký ở dự án Đặng Xá bởi vợ chồng đều có việc
làm ổn định ở Hà Đông, hai đứa trẻ một học tiểu học, một đi mẫu giáo, vì
thế nếu sang Đặng Xá ở thì hàng ngày sẽ mất ít nhất 2 tiếng đi về, còn nếu
tắc đường thì hết 3-4 tiếng là bình thường, hàng tháng chỉ tiền đổ xăng xe
máy đã đội lên một khoản chi phí đáng kể, chưa kể phải chuyển chỗ học
cho con là cả một vấn đề không đơn giản, "nếu nhà ở Đặng Xá rẻ hơn thì
có khi còn cố mua, đằng này giá nhà ở hai dự án này là như nhau".
Điều đó làm cho bài viết mang tính khách quan hơn, tạo sức mạnh thuyết
phục độc giả tiếp nhận.
Tác giả muốn nhấn mạnh với độc giả có rất nhiều vấn đề xảy ra xung
quang dự án mua nhà thu nhập thấp và không biết những vấn đề này bao
giờ mới được giải quyết.
Phương pháp khai thác tài liệu được thể hiện trong tác phẩm:
16


Trong tác giả có trích dẫn văn bản của chủ đầu tư dự án Đặng Xá gửi
UBND TP Hà Nội mở rộng đối tượng được mua nhà. Có thể nói đây là
một dẫn chứng sắc đắng để đọc giả hiểu được một nghịch cảnh của việc
mua nhà thu nhập thấp đó là người cần thì không đủ tiêu chuẩn để xét duyệt
mua nhà, còn những người không cần thì lại luôn luôn đủ tiêu chuẩn mua
nhà.Đây đúng là một nghịch cảnh trơ trêu mà tác giả muốn chúng ta xem
xét lại để dự án mang đúng nghĩa là dành cho người thu nhập thấp.
Tác giả còn thu thập những con số để chứng minh nhu cầu mua nhà dự án
thu nhập thấp rất đông. Như có tới 3000 hồ sơ đăng ký nhưng chỉ có chưa
tới 1000 căn hộ điều đó nói lên điều kiện có tiền đủ tiêu chuẩn nhưng chưa
chắc đã có nhà. Còn ở dự án Đặng Xá thì lại là vấn đề khác gần 1.000 căn
hộ mà chỉ có 325 người nộp hồ sơ đăng ký mua, trong đó 306 hồ sơ hợp lệ.

Sở dĩ nhà ở Đặng Xá ế không phải vì người dân không có nhu cầu mà lại
vì… quy định của thành phố.
Tác giả còn đưa ra các số liệu về giá mua nhà thu nhập thấp ở các thành
phố khác nhau như giá nhà thu nhập thấp ở Hà Nội cao ngang giá nhà
thương mại ở TP HCM và cao gấp đôi giá nhà thu nhập thấp ở Đà Nẵng
(mới đây hơn 300 căn hộ thu nhập thấp ở Đà Nẵng đã được Công ty
Vincon bán ra với giá bình quân hơn 5,2 triệu đồng/m2).
Phương pháp quan sát được thể hiện trong tác phẩm:
Bằng những chi tiết đặc tả, chỉ thông qua một câu văn, tác giả đã làm hiện
lên Được những vấn đề mà dự án của nhà thu nhập thấp bằng lời nhận định
vfa lời kết cho tác phẩm đó là “Xem ra câu chuyện về nhà cho người thu
nhập thấp sẽ còn là câu chuyện dài kỳ chưa có hồi kết. Nhưng thôi, xin
những người đang xếp hàng chờ mua nhà thu nhập thấp hãy cứ yên tâm và
hy vọng rồi đến một ngày mình sẽ có một nơi để "an cư lạc nghiệp" trong
một ngôi nhà nhà thu nhập thấp dù rằng giá… không thấp”. Điều đó cho
thấy con mắt quan sát rất tinh nhanh của tác giả.
17


Như vậy, bằng việc sử dụng các phương pháp thu thập tài liệu, tác giả đã
làm nổi bật lên được thông điệp của tác phẩm. Đọc xong bài báo, ta thấy
rằng bài báo này được tiếp nhậ dưới góc độ con người. Đó là sự thành công
của tác phẩm và cũng là thành công của tác giả.
2. Tác phẩm “Về xứ bốn ngàn” của tác giả Nguyễn Hồng Lam, báo An
ninh thế giới ra ngày 12/2/2011.
Tốt nghiệp đại học, việc làm chưa có, tiền không, chỉ máu xê dịch là
rất nhiều và thời gian thì thừa thãi, tôi dành gần trọn mùa hè theo gã
bạn thân về xứ. Quê Hoài ở miệt U Minh Thượng, thuộc huyện Vĩnh
Thuận, tỉnh Kiên Giang. Rạch Chắc Băng chảy trước mặt nhà Hoài,
xưa Nguyễn Bính thi sĩ từng lắc lư ba lá, vừa đập muỗi bồm bộp, vừa

say rượu tít thò lò để cho ra những câu thơ tròng trành biết bao
nhiêu tâm hồn con gái.

Hết những mạch sông thơ của Nguyễn Bính lại ruổi rong theo đường văn
của những Đoàn Giỏi, Sơn Nam, chúng tôi lênh đênh khắp vùng sông nước.
Hết Tiền Giang, Hậu Giang, sông Cần Thơ, sông Vị Thủy, sông Cái Lớn,
Cái Bé rồi lại rúc vào Kinh Xáng Cụt, Kinh Cùng rồi Xáng Xà No,…
Tốt nghiệp ngành Hán - Nôm, Hoài mau mắn hơn tôi, được Trường đại học
Cần Thơ mời làm ông đồ trẻ. Trước lúc nhập trường, gã rủ tôi đi vét chuyến
cuối cùng về quê ngoại, ấp Trường Phước, xã Trường Long Tây, huyện
Châu Thành, tỉnh Cần Thơ.
Đã chớm mùa thu, trời mát, chúng tôi bắt đò máy đi chuyến gần về sáng.
Không muốn rúc dưới gầm khoang bức bối khói dầu và lắm muỗi, hai
thằng mang theo một bi đông rượu xếp bằng trên mui thuyền đối ẩm, vừa
nghe hây hẩy gió sông Cần Thơ len lỏi vào ngực, vừa ngó trăng hạ huyền
18


trôi trên tiếng máy tàu xình xịch. Hứng lên, dù chưa biết quái gì về những
nơi sắp đến, tôi cũng ngâm vống lên mấy câu của Kiên Giang Hà Huy Hà
trong bài thơ "Tình trắng":
Tàu chạy Phong Điền nhớ Cái Răng
Khối vườn xanh biếc rợn sông trăng
Câu hò Vàm Xáng thương Ba Láng
Rạch Giá phải lòng gái Sóc Trăng.
Hửng sáng, đến chợ nổi Phong Điền, chúng tôi đổi đò khách. Tấm bảng giá
vé đò khiến tôi hoa cả mắt: 3000 - 1.200đ, 4000 -1.500đ; 7000 - 2.500đ.
"Gì kỳ vậy trời?". Gã bạn đồng hành tủm tỉm: "Địa danh đó ông ơi, tại xứ
này người ta ưa viết tắt!". Thì ra, đó là những Ba Ngàn, Bốn Ngàn, Năm
Ngàn…, tên những con kinh xẻ ngang về miệt Hậu Giang. Bảy Ngàn, kinh

cuối cùng cũng là tên thị trấn của huyện Châu Thành. Nó cũng tựa như ở 2
huyện An Biên, An Minh, Kiên Giang quê nội của Hoài. Cứ cách 1.000m,
người ta xẻ một con kinh. Con kinh ở 1.000m đầu tiên gọi là Thứ Nhứt.
Đến kinh Thứ Mười Một, cách 11 km thì hết, đó cũng là nơi đặt thị trấn của
huyện An Minh - chết danh quen gọi là Miệt Thứ. Xứ "quá trời Ngàn" của
đất Cần Thơ xưa, nay là miệt Hậu Giang không theo quy luật đó, thị trấn
Bảy Ngàn cách điểm khởi đầu những hơn 19km. Kinh Bốn Ngàn gần hơn
một chút, cách chừng 15 - 16km. Từ Phong Điền, chúng tôi còn phải theo
đò máy xuôi theo sông Cần Đước, rạch Ông Hào rồi mới đổ về kinh Bốn
Ngàn.
Nhà dượng Ba nằm ngay bên bờ kinh. Cả nhà đón hai thằng cháu sinh viên
vừa tốt nghiệp rất niềm nở. Không hỏi tên, chỉ hỏi thứ. Tôi thứ ba nên cả
nhà gọi tôi là thằng Ba, anh Ba. Biết tôi chưa có việc làm, trong khi lại
chẳng cần biết tốt nghiệp Văn khoa là đã học hành những thứ gì, dượng Ba
kêu lên tiếc rẻ: "Chèng đéc ơi, hai đứa bây không chịu xuống sớm. Mới
tuần rồi, hợp tác xã còn tìm hổng ra người coi kho phân lạnh!".
Ngoài dượng Ba, trong nhà còn có thêm dì Ba - em ruột của má Hoài, vợ
19


chồng anh Tư - chắc chỉ hơn tôi vài tuổi - và cô Út, tuổi chừng 17. Những
anh chị lớn khác đã lấy chồng, lấy vợ ra riêng hết. Hoài là cháu bên ngoại,
ghé về chơi nhiều lần nên đã quen, chỉ mỗi mình tôi là khách nên cả nhà
dồn hết sự quan tâm. Chặt dừa pha nước, cô Út cứ xuýt xoa: "Anh Ba đi
đường xa chắc cực dữ heng!".
Thấy tôi khoát nước sông rửa mặt, Út la bai bải: "Hổng được anh Ba ơi,
đau mắt rồi bịnh bây giờ!". Rất tự nhiên, Út nắm tay tôi, lôi bằng được từ
cầu ván bờ kinh vào thạp nước mưa đặt bên hè, tự tay xối từng gáo dừa cho
tôi rửa mặt. Nhoáng cái, Út lại te tái chạy vô nhà lấy khăn, bảo "anh Ba lau
khô đi không đau đó".

Mâm cơm trưa được dọn lên trên bộ ván chỉ có 4 bộ chén đũa. Thì ra mâm
bát chỉ dọn cho dượng Ba, anh Tư, Hoài và tôi. Dượng Ba bảo: "Dì Ba mày
với con Út giờ này chưa ăn đâu". Nói vậy, nhưng suốt bữa ăn, Út cũng chỉ
quanh quẩn, khi ngồi phe phẩy quạt cho ba và các anh, lúc le te chạy xuống
bếp sắp thêm mớ cọng bông súng hoặc châm thêm tô canh chua nấu lươn
còn để sẵn trên bếp, lúc nào cũng nghi ngút khói.
Mỗi buổi một thức, khi thì bông súng, đọt cóc, đọt xoài chấm nước cá trê
kho trã đất, lúc lươn, ốc um chuối, hôm khác lại canh cá rô nấu bầu, nêm
thêm lá quế xắt nhỏ... Lạ miệng và rất ngon, quá ngon là đằng khác, nếu so
với những bữa cơm sinh viên đơn điệu, tôi với Hoài cứ thế chén tì tì. Vậy
mà dì Ba vẫn áy náy kêu: "Út, mai đi mua cặp vịt về kho nước dừa cho mấy
anh bây ăn. Tội nghiệp, về đồng chỉ toàn cá, tụi nó ăn hổng có quen".
Sau bữa cơm chiều, Út đốt vỏ dừa khô hun khói xua muỗi cho tôi và Hoài
ngồi uống trà, nói chuyện với dượng Ba, sau đó rũ chiếu, giăng mùng sẵn
cho tôi và Hoài ngủ. Anh Tư không ngủ ở nhà mà vô ngủ coi vườn, tranh
thủ giăng câu, đặt trúm đêm kiếm thêm con lươn con cá.
Trước khi đi ngủ, tôi tháo quần áo dài vắt lên dây mùng. Bữa cơm chiều,
dượng Ba cho hai thằng cháu "mần đỡ" mấy ly rượu ngâm trái nhàu, chuối
hột "cho đỡ đau lưng". Sau tuần trà hơi men vẫn còn bốc, vừa đặt lưng là
20


hai thằng tôi đã ngáy pho pho chẳng biết gì trời trăng mây nước. Sáng bạch
mới tỉnh dậy, tôi hết hồn chẳng thấy quần áo của cả hai thằng vắt trên dây
biến đi đâu. Thì ra, cô Út gom giặt từ khi hôm, phơi thẳng thớm mé nhà,
được gió nên sờ tay vào đã thấy khô se.
Út chống xuồng về, giữa lòng xuồng còn lại một mớ cam, dưa leo, cà chua,
khổ qua, bông súng…, có thêm cặp vịt đập cánh phành phạch. Chắc Út dậy
từ sớm lắm, đã kịp hái rau quả mang đi chợ. Không để ý đến sự trễ nãi của
chúng tôi, Út chỉ lo "hồi đêm nóng quá trời, hổng biết anh Ba và anh Sáu

ngủ có được không”. Rồi giục: "Út mua 2 bịch cà phê rồi, anh Ba, anh Sáu
rửa mặt rồi vô uống. Ba hổng uống cà phê, dậy uống trà từ hồi 4 giờ sáng lận!".
Sau hai ngày, Hoài phải lên trường làm thủ tục. Tôi chưa có việc, cả nhà
dứt khoát bắt ở lại chơi. Buổi sáng, tôi dậy sớm, theo Út chống xuồng vô
vườn canh thay cho anh Tư. Vườn cam bạt ngàn, trái lúc lỉu. Giữa những
luống cam là những con mương được đào để lấy nước tưới, đất hất lên bồi
cao vườn, Út gọi là giồng. Lóng ngóng nhảy từ giồng này sang giồng khác
để theo cho kịp bước chân Út thoăn thoắt, tôi rớt đánh bủm xuống mương.
Út cười nắc nẻ, vội quay lại chìa tay kéo tôi lên.
Để đỡ ngượng, tôi hỏi Út: "Vườn cam nhà mình rộng dữ hông Út?". Em lại
cười, lần này chỉ tủm tỉm: "Anh Ba ngộ hen, trái xảnh mà cứ kêu là cam.
Vườn nhà em trồng toàn xảnh chứ có cam đâu". Chữ "ngộ hen" nghe ngọt
quá chừng nhưng vẫn khiến tôi tròn mắt. Út giải thích, mắt tôi càng tròn
thêm nữa: "Trái cam thì bầu bầu, tròn vo. Trái xảnh thì móp hai đầu, như
cái bánh xe. Anh Ba hổng rành thiệt hả?". Hỏi xong, em lại che miệng cười,
nụ cười thương chi lạ! Say sưa ngó hoa đuổi bướm, cố phân biệt những
cam với sảnh và trốn tìm cùng nụ cười của Út, tôi quên mất thời gian. Cũng
không hay một điều: đó sẽ là những ngày tháng vô tư lự, rảnh rỗi, vô ưu
cuối cùng của cuộc đời mình.
Những ngày sau đó, tôi cứ lẽo đẽo theo Út. Út đi đâu, tôi theo đó. Mà
không theo em, giữa mênh mang sông nước này tôi biết theo ai? Đêm
21


xuống, lấy hết can đảm, tôi xin phép dượng Ba, dì Ba cho mình được mời
Út đi uống cà phê. Dượng Ba đồng ý ngay: "Ờ, con Út đưa anh Ba mày đi
chơi cho biết, ở nhà buồn quá trời!". Đốt một bó đuốc lá dừa to, Út dắt tôi
ruổi dọc bờ kinh hẹp mấp mô, vượt một cây cầu ngang bắc sang bờ kinh
bên kia để qua quán chợ. Sợ vấp ngã, mà cũng có khi không phải thế, tôi cứ
nắm chặt tay Út. Em hẹn: "Út hổng có biết uống cà phê. Sang bển, Út ăn

mỏ vịt khìa, được hông anh Ba?". Được quá đi chứ, sao không. Bất cứ thứ
gì Út muốn, anh Ba cũng thấy mát trong lòng.

Một góc chợ n
i. Ảnh: VnPhoto.net.Quán nằm dìa ra sông, sàn ván chỉ cao hơn mặt nước
chừng mấy tấc. Ly cà phê nhỏ xíu, ghế bàn nhỏ xíu và Út của tôi cũng nhỏ
xíu. Ấp ly cà phê ấm nóng giữa 2 lòng bàn tay, tôi thú vị ngồi ngắm Út khìa
từng miếng mỏ vịt trong ánh đèn dầu leo lét. Trời ạ, thì ra đu đủ hườm chưa
chín, vỏ xanh gọt ra để lộ bên trong màu vàng như mỏ con vịt nên gọi là
trái mỏ vịt! Đem dầm nước đường vào thì gọi là mỏ vịt khìa. Vừa lạ lẫm,
vừa thân quen, món mỏ vịt khìa xứ Bốn Ngàn, chưa ăn vị ngọt đã lan đầu
lưỡi!
Quán vắng, đêm hiu hắt, điệu boléro hiu hắt, đèn leo lét, chỉ tiếng sóng ì
oạp vỗ vào cầu ván là nghe rất rõ. Tôi ngồi cạnh Út suốt buổi mà không nói
câu gì. Tôi hai mươi mốt, em mười bảy, còn biết phải nói gì? Em không là
22


gái Sóc Trăng, tôi chưa từng làm trai Rạch Giá, mà chữ "phải lòng" thì đã
nghe chừng gần lắm! Thỉnh thoảng, cơn mơ mòng bị cắt ngang. Một chiếc
vỏ lãi xé nước lao qua, rẻ dòng sông thành hai vệt sóng. Sóng nhảy lên sàn,
Út và tôi bất giác đều co chân lên và đổ dúi vào nhau. Buông tay tôi ra, đêm
vẫn tối mù, tôi cũng biết là khuôn mặt Út đang đỏ lên như gấc. Mặt tôi chắc
cũng chẳng khác gì.
Quay đi để tránh ngượng ngùng, tôi đánh mắt về bên kia sông, cố ngóng
tìm một thoáng Lê Văn Trương "tỉnh nhỏ cô em, nằm xem tiểu thuyết".
Thật ra, xứ Bốn Ngàn chưa có điện, có ai nằm xem tiểu thuyết trong đêm.
Miệt Hậu Giang khi đó cũng chưa xập xám xập ngầu pop-rock, chưa hiphop ồn ào, cũng chẳng lambada chói gắt. Bên kia sông chỉ vọng lại tiếng ai
đó ru con hòa với tiếng Ngọc Giàu ca cải lương từ cátsét nhà ai vọng ra
nghe nghiêng dài từng con nước…

Ngày tháng vô tư vèo qua rất mau. Hoài nhắn về bảo đã có tờ báo trên Sài
Gòn kêu tôi nhận việc. Dượng Ba bảo Út chống xuồng ba lá tiễn tôi đi. Tôi
chia tay xứ Bốn Ngàn mà lòng lưu luyến lắm. Bữa đó, chiếc xuồng tròng
trành, cô Út lúc lắc và lòng tôi nghiêng ngả. Trên đường đi, Út bảo tôi chờ,
vô vườn hái thêm ít rau trái đưa ra chợ. Sợ trễ đò xe, tôi hơi cảm thấy phật
ý vì sự "tranh thủ" không phải lúc.
Đến ngã ba (sông) Phong Điền, Út tấp vào cạnh một "ghe nước", kêu cà
phê lên xuồng cho tôi uống. Một lần nữa, Út lại kêu "anh Ba chờ em chút".
Đang sốt ruột, lại bùi ngùi vì sắp chia tay, đầu môi tôi ly cà phê đắng ngắt.
Chống một cây sào thẳng đứng trước mũi xuồng, Út buộc lên đó lủng lẳng
mấy quả cam xảnh, mấy trái dưa leo, một dây ớt tươi. Thì ra em đang tranh
thủ "bẹo ghe", một hình thức gọi bạn tới mua hàng trên chợ nổi vùng sông
nước. Ghe bạn vừa tản đi, giúi hết số tiền vừa bán rau quả vào tay tôi, Út
nhất mực bắt "anh Ba cầm để đi đường"!
"Cái Răng, Ba Láng, Vàm Xáng, Phong Điền
Anh thương em cho bạc cho tiền.
23


Đừng cho lúa cho thóc xóm giềng đều hay".
Tự dưng, vào phút đó, tôi mới cảm đến kiệt cùng tấm ân tình trong câu ca
cũ, dù nhân vật trong câu ca, rất bất ngờ nhưng hợp cảnh, vừa thay vai đổi
chủ. Bối rối vì nhận ra mình vô tâm, ích kỷ, đã hiểu lầm em, tôi cay xé mắt.
Nắm chặt tay em, lời giã từ nghẹn lại trên môi, tôi không nỡ thốt thành lời.
Buông tay tôi, Út nói nhỏ: "Sông rộng quá, xuồng nhỏ, chứ Út muốn chèo
qua tận Cần Thơ, đưa anh Ba qua luôn bên kia sông Hậu. Anh Ba đi mạnh
giỏi. Mai mốt rảnh, nhớ về Bốn Ngàn thăm Út với nghe!".
Tôi cúi mặt không đáp, không muốn lời hứa bây giờ mai mốt thành nói dối.
Đò khách xuôi dòng, ngó lại đằng sau, tôi thấy Út vẫn chống xuồng đứng
đó không nỡ rời đi. Bóng Út và chiếc ba lá nhỏ dần, nhỏ dần rồi tan lẫn vào

cơ man ghe thuyền chợ nổi và mặt sông loang loáng. Đường về ngược
nước, tay chèo của Út chắc là nặng lắm.
Gần 20 năm, cầu Cần Thơ đã thay những chuyến phà trĩu nặng bắc ngang
đôi bờ sông Hậu. Ấp Trường Phước giờ đổi thành ấp Trường Thọ A. Xã thì
vẫn mang tên Trường Long Tây như cũ nhưng không thuộc tỉnh Cần Thơ
nữa, mà đã thuộc huyện Châu Thành A của tỉnh Hậu Giang. Nhớ như in và
biết rất rõ nhưng tôi vẫn chưa một lần quay lại miệt Bốn Ngàn. Như tuổi
thơ đã trôi xa, đôi mắt ầng ậng nước của Út, tôi vẫn còn lưu mãi. Út của tôi
bây giờ chắc đã tay bế tay bồng, lời ru chắc đã mấy lần khắc khoải. Không
biết có khi nào Út ngày xưa có còn nhớ đến tôi không. Chắc con gái em bây
giờ cũng đã vào trạc tuổi em ngày đó.
Tôi sợ tìm về có khi sẽ gặp một cô Út khác, cái nhìn lạ lẫm và sẽ gọi tôi
bằng chú. Biết phải giải thích thế nào cho Út bây giờ hiểu tôi quen má của
cháu - Út ngày xưa như thế nào để đường đột ghé về thăm?
Thì thôi, coi như là quá vãng. Có vô tình đọc những dòng này, hãy coi như
anh Ba gửi một lời tạ lỗi, nghe Út. Bước chân không dám quay về, chứ
trong lòng anh, xứ Bốn Ngàn thì vẫn ngày xưa, cứ tròng trành sóng vỗ
trong nhiều đêm chợt thức giấc, có dễ gì nguôi quên đâu Út!
24


 Bài viết được tác giả sử dụng phương pháp quan sát, thể loại của bài
viết là ký phóng sự. Đây là phương pháp quan sát của người trong cuộc.
Nghĩa là tác giả đã hóa thân vào nhân vật của sự kiện, là nhân chứng của sự
kiện. Do đó, tác giả có thể nhận biết từng dấu hiệu nhỏ nhất, từng chi tiết
của sự kiện. Điều đó được thể hiện ngay từ đầu tác phẩm, khi tác giả nói
“Tốt nghiệp đại học, việc làm chưa có, tiền không, chỉ máu xê dịch là rất
nhiều và thời gian thì thừa thãi, tôi dành gần trọn mùa hè theo gã bạn thân
về xứ…”
Tác phẩm này kể về chuyến đi của tác giả về quê ngoại của người bạn

mình chơi ở ấp Trường Phước, xã Trường Long Tây, huyện Châu Thành,
tỉnh Cần Thơ. Chuyến đi đã để lại cho tác giả rất nhiều kỉ niệm và trải
nghiệm. Và những điều mà tác giả thấy rất lạ và và khó hiểu như: “Hửng
sáng, đến chợ nổi Phong Điền, chúng tôi đổi đò khách. Tấm bảng giá vé đò
khiến tôi hoa cả mắt: 3000 - 1.200đ, 4000 -1.500đ; 7000 - 2.500đ. "Gì kỳ
vậy trời?". Gã bạn đồng hành tủm tỉm: "Địa danh đó ông ơi, tại xứ này
người ta ưa viết tắt!". Thì ra, đó là những Ba Ngàn, Bốn Ngàn, Năm
Ngàn…, tên những con kinh xẻ ngang về miệt Hậu Giang. Bảy Ngàn, kinh
cuối cùng cũng là tên thị trấn của huyện Châu Thành.” Hoặc câu hỏi rất
ngỗ của tác giả mà làm cô Út bật cười “tôi hỏi Út: "Vườn cam nhà mình
rộng dữ hông Út?". Em lại cười, lần này chỉ tủm tỉm: "Anh Ba ngộ hen, trái
xảnh mà cứ kêu là cam. Vườn nhà em trồng toàn xảnh chứ có cam đâu".
Chữ "ngộ hen" nghe ngọt quá chừng nhưng vẫn khiến tôi tròn mắt. Út giải
thích, mắt tôi càng tròn thêm nữa: "Trái cam thì bầu bầu, tròn vo. Trái xảnh
thì móp hai đầu, như cái bánh xe. Anh Ba hổng rành thiệt hả?". Giống như
một món anh làm cho tác giả thấy rất ngộ nên phải thốt lên câu: “Trời ạ, thì
ra đu đủ hườm chưa chín, vỏ xanh gọt ra để lộ bên trong màu vàng như mỏ
con vịt nên gọi là trái mỏ vịt! Đem dầm nước đường vào thì gọi là mỏ vịt
khìa. Vừa lạ lẫm, vừa thân quen, món mỏ vịt khìa xứ Bốn Ngàn, chưa ăn
vị ngọt đã lan đầu lưỡi!”.
25